Biblia w weekend by Wydawnictwo Salwator

KS. JEAN-PHILIPPE FABRE

BIBLIA W

WEEKEND TŁUMACZENIE

PAT R YC J A M I K U L S K A

W Y D A W N I C T W O S A L W AT O R KRAKÓW

Tytuł oryginału Découvrir la Bible en un week-end Redakcja Magdalena Mnikowska Korekta Anna Śledzikowska Projekt okładki Artur Falkowski Redakcja techniczna i przygotowanie do druku Artur Falkowski Zdjęcie na okładce Lightstock.com © Prixel Creative Cytaty biblijne za: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Biblia Tysiąclecia, wyd. V, Poznań 2002. Imprimi potest ks. Józef Figiel SDS, prowincjał

ISBN 978-83-7580-668-7 Wydawnictwo SALWATOR ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków tel. 12 260 60 80 e-mail: wydawnictwo@salwator.com www.salwator.com

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 SEKWENCJA PIERWSZA: WYBAWCA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Tekst pierwszy: Wybór wybawcy Narodziny i młodość Mojżesza (Wj 2,1-22). . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Tekst drugi: Moc Jezusa Dziewczynka przywrócona do życia i kobieta uzdrowiona przez Jezusa (Mk 5,21-43) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 SEKWENCJA DRUGA: PRZYMIERZE MIŁOŚCI. . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Tekst trzeci: Zawarcie Przymierza Dekalog (Pwt 5,1-22) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Tekst czwarty: Chwalić Boga w duchu i w prawdzie Spotkanie Jezusa i Samarytanki (J 4,3-30) . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 SEKWENCJA TRZECIA: OBECNOŚĆ BOGA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 Tekst piąty: Gdzie zamieszka Bóg? Proroctwo Natana (2 Sm 7,1-22) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 Tekst szósty: Spotkać Zmartwychwstałego Uczniowie w drodze do Emaus (Łk 24,13-35) . . . . . . . . . . . . . 103 ZAKOŃCZENIE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

W P R O WA D Z E N I E

yobraź sobie, że na odkrycie Biblii masz do dyspozycji jeden weekend. A może kilka popołudni. Jesteś sam(a), w grupie lub uczestniczysz w dniach skupienia. Oto niewielki, bardzo prosty przewodnik, który ma Ci pomóc w czytaniu Pisma Świętego. Celem tych kilkudziesięciu stron jest przede wszystkim umożliwienie poczucia smaku biblijnej lektury. Można je wykorzystać podczas rekolekcji, lecz nie jest to konieczne. Książeczka ta bliższa jest przewodnikowi niż dziełu encyklopedycznemu. Nie dąży do kompletności, pozwala jednak rozsmakować się w lekturze. Nauka czytania Biblii ułatwi nam zrozumienie jej jako spójnej całości. Pozwoli również poznać tekst, który oświeca, ubogaca, nadaje sens naszemu życiu. Wędrówce przez Biblię towarzyszą zawsze odkrycia dotyczące samego siebie, innych, Boga. Niektórych prowadzi ona do spotkania z Jezusem Chrystusem.

Jak czytać Biblię? Nie trzeba być katolikiem, żeby czytać ten przewodnik. Należy jednak pamiętać, że stosowane w nim zasady interpretacji mają swoje źródło w Kościele. Jakie to są zasady? Przede wszystkim to niewielkie dziełko opiera się na przekonaniu, że czytanie Biblii wymaga towarzyszenia. Na pytanie Filipa: „Czy rozumiesz, co czytasz?”, dworzanin królowej etiopskiej Kandaki odpowiada: „Jakżeż mogę rozumieć, jeśli mi nikt nie wyjaśni?” (Dz 8,30-31). Jeśli do czytania Biblii potrzebny jest przewodnik, to nie tylko dlatego, że teksty te są skomplikowane, lecz dlatego, że Biblia może być interpretowana bez ryzyka pomyłki jedynie w obrębie wspólnoty, która ją napisała i która za nią odpowiada. Należy również opierać się na tych, którzy od wieków czytali Biblię, czyli na Tradycji. W dziejach Kościoła były już oso-

Wprowadzenie

by, które studiowały i interpretowały Pismo Święte. Chodzi przede wszystkim o ojców Kościoła. Ich pisma zawierają autentyczne klucze do lektury, które wzbogacą dzisiejsze rozumienie tekstu. Poza tym katolicy wierzą, że Pisma te są natchnione; chociaż zostały napisane słowami ludzkimi, zawierają słowo Boże. Poszukując sensu, jaki autorzy chcieli nadać swoim pismom, odkrywamy, co chce powiedzieć Bóg. A ponieważ Bóg zechciał wypowiadać się w rozmaitych formach, należy czytać poszczególne księgi, pamiętając, że są one tak między sobą powiązane, że nawzajem rzucają na siebie światło. Podejście do Biblii zgodne z tymi zasadami prowadzi do zdumiewającego doświadczenia: chociaż teksty te są stare, nabierają bardzo poruszającej aktualności. Właśnie dlatego, że w Biblii zostało zawarte żywe Słowo, staje się ona prawdziwym towarzyszem życia każdego człowieka. Oczywiście lektura tego niewielkiego przewodnika nie zastąpi liturgicznego odbioru Biblii ani jej katechetycznego zgłębiania. Może jednak przygotować do nich lub stanowić ich kontynuację. Odniesienia do tekstów Biblia podzielona jest na księgi, rozdziały i wersety. Każdej księdze przypisano skrót tytułu (na przykład: Rdz – Księga Rodzaju) – lista tych skrótów znajduje się zwykle na początku każdego wydania Biblii. Następnie podaje się numer rozdziału, a po nim numer wersetu – jeśli jest ich więcej, oddziela się je dywizem. Na przykład wersety od 42 do 50 dziewiątego rozdziału Ewangelii według św. Marka zapisuje się w skrócie jako: Mk 9,42-50.

Wprowadzenie

Ojcowie Kościoła Ojcami Kościoła nazywamy pisarzy żyjących w pięciu pierwszych wiekach po Jezusie Chrystusie. Jako myśliciele rodzącego się Kościoła są oni pierwszymi komentatorami Pisma Świętego. Posługują się nim, aby dookreślić wiarę, odeprzeć szerzone herezje i ustalić podstawy praktyki liturgicznej. Oparcie się na ich odczytywaniu Biblii okazuje się najpewniejszym sposobem zachowania wierności Tradycji. Pozwala również zakosztować szczególnie bogatej interpretacji tekstów biblijnych.

Biblia a wiara Biblia jest księgą „wierzącą”. Jej ludzcy autorzy pisali bowiem pod wpływem Bożego natchnienia, poruszani byli przez wiarę. Również apostołowie Jezusa przekazywali swoje Pisma i ich interpretację ożywiani wiarą. Przyjmując Biblię, chrześcijanie mają świadomość pewności nauki, którą usłyszeli (por. Łk 1,4); wierzą również, że Jezus jest Chrystusem, Synem Bożym (por. J 20,31). Pełne zrozumienie Biblii zakłada więc postawę wiary, nawet jeśli człowiek niewierzący może odkryć w tej księdze prawdziwe skarby.

Czym jest Biblia? Biblia, którą czytamy w Kościele katolickim, to zbiór siedemdziesięciu trzech ksiąg. Została napisana w czasie ponad tysiąca lat. Ma wielu autorów, w większości anonimowych; znamy nielicznych. Niektóre księgi zawierają tylko kilka stron, inne są o wiele obszerniejsze. Biblię chrześcijańską należy jednak odbierać jako jedną księgę, w której żaden tekst nie może zostać oderwany od pozostałych. Składa się wprawdzie ze Starego i Nowego Testamentu, ale mimo że części te są w pewien sposób autonomiczne, należy je odczytywać łącznie.

Sekwencja pierwsza

Psalm do medytacji Z mego serca tryska piękne słowo: utwór mój głoszę dla króla; mój język jest jak rylec biegłego pisarza. Tyś najpiękniejszy z synów ludzkich, wdzięk rozlał się na twoich wargach, przeto tobie pobłogosławił Bóg na wieki. (…) Miłujesz sprawiedliwość, wstrętna ci nieprawość, dlatego Bóg, twój Bóg, namaścił ciebie olejkiem radości hojniej niż równych ci losem; wszystkie twoje szaty pachną mirrą, aloesem; płynący z pałaców z kości słoniowej dźwięk lutni raduje ciebie. Córki królewskie wychodzą ci na spotkanie, królowa w złocie z Ofiru stoi po twojej prawicy. Posłuchaj, córko, spójrz i nakłoń ucha, zapomnij o twym narodzie, o domu twego ojca! Król pragnie twojej piękności; on jest twym panem, oddaj mu pokłon! I córa Tyru nadchodzi z darami; możni narodu szukają twych względów. W całej pełni chwały wchodzi córa królewska; złotogłów jej odzieniem. W szacie wzorzystej wiodą ją do króla; za nią dziewice, jej druhny, wprowadzają do ciebie. Przywodzą je z radością i z uniesieniem, przyprowadzają do pałacu króla. (Ps 45,2-3.8-16)

SEKWENCJA DRUGA

PRZYMIERZE M I ŁO Ś C I Tekst trzeci:

ZAWARCIE PRZYMIERZA Dekalog (Pwt 5,1-22) Tekst czwarty:

CHWALIĆ BOGA W DUCHU I W PRAWDZIE Spotkanie Jezusa i Samarytanki (J 4,3-30)

W Księdze Powtórzonego Prawa czytamy o tym, że Bóg daje swoje prawo ludowi za pośrednictwem Mojżesza. Prawo to, któ-

Sekwencja druga

rego rdzeń stanowi dziesięć przykazań – bardziej precyzyjnie nazywanych Dekalogiem – wyraża przymierze Boga z Jego ludem. Spotkanie Jezusa z Samarytanka, opowiedziane w Ewangelii według św. Jana, prowadzi kobietę do zrozumienia, że przymierze to należy odtąd przeżywać w duchu i w prawdzie. Nowe Przymierze, przypieczętowane przyjściem Jezusa, jest prawem miłości wyrytym w głębi serca. Zaprasza ono do przyjęcia Bożego przebaczenia.

Tekst trzeci:

Zawarcie Przymierza Dekalog (Pwt 5,1-22) KONTEKST LITERACKI

Wyjście z Egiptu i początki życia na pustyni

Przekonanie faraona okazuje się niezwykle trudne. Mimo licznych znaków i cudów (nazywanych przesadnie „plagami egipskimi”) faraon nie ustępuje. W jaki sposób Bóg może mu pokazać swoje przywiązanie do ludu wybranego? Upór faraona zagraża planowi Boga! Plaga zesłana na Egipt przekonuje wreszcie jego władcę do wypuszczenia Hebrajczyków, ale za jaką cenę… Wszyscy pierworodni w Egipcie muszą umrzeć, by faraon zrozumiał, że Bóg chce uczynić z ludu hebrajskiego swego pierworodnego. Izrael ma nigdy nie zapominać, za jaką cenę został wykupiony przez Boga i corocznie, obchodząc święto Paschy, upamiętnia to tragiczne wyzwolenie. Faraon pozwala wreszcie wyjść Hebrajczykom z Egiptu. Następnie zmienia zdanie. Wówczas rozgrywa się najważniejsze w całych dziejach Izraela wydarzenie. Tworząc przejście przez morze, Bóg przeprowadza przez nie lud Izraela i zalewa rydwany egipskie, które wyruszyły za nim w pościg. Przejście przez Morze Czerwone stanowi faktyczne narodziny ludu hebrajskiego. To ostateczne wyzwolenie uważane jest przez proroków za zapowiedź wybawienia od śmierci. Jest ono proroctwem ostatecznego zmartwychwstania. Lud znajduje się teraz na pustyni, na drugim brzegu morza. Bóg uczy go czynić dobry użytek z wolności. W ten właśnie sposób należy interpretować wydarzenie, do którego doszło pięćdziesiąt dni po wyjściu z Egiptu: na górze Horeb Bóg powierza Mojżeszowi

Sekwencja druga

Po wydarzeniach swojej młodości Mojżesz spotyka Boga w krzewie gorejącym, u podnóża Horebu. Tam właśnie otrzymuje misję wyprowadzenia swojego ludu z Egiptu. Ma pójść do faraona i uzyskać zgodę na wyjście Hebrajczyków z jego kraju.

Sekwencja druga

Dekalog, lub „dziesięć słów”, prawdziwy podręcznik korzystania z wolności. Epizod ten przedstawia moment zawarcia przez Boga przymierza z Jego ludem. Formuła przymierza jest następująca: „Będę waszym Bogiem, a wy będziecie moim ludem”. Ta wzajemna przynależność stanowi samą istotę relacji między Bogiem a Izraelem. Bóg obiecuje, że Jego lud będzie żył. W zamian lud żydowski zobowiązuje się do ukazywania świętości Boga przez przestrzeganie Tory (co tłumaczymy jako „Prawo”). W ten właśnie sposób otrzymane przez Mojżesza Prawo wyznacza drogę świętości. Czterdzieści lat później, jak czytamy w Księdze Powtórzonego Prawa, Mojżesz ponownie opowiada o tym wydarzeniu, znanym już z Księgi Rodzaju. Zbliżając się do śmierci, w chwili, gdy lud ma przejść przez Jordan, by wejść do Ziemi Obiecanej, Mojżesz daje prawo po raz drugi (stąd tytuł Księgi Powtórzonego Prawa). Jest to tekst, który właśnie czytamy. HISTORIA

Traktaty starożytne Przymierze, jakie Bóg zawiera ze swoim ludem za pośrednictwem Mojżesza, jest analogiczne do przymierzy obowiązujących na mocy starożytnych traktatów, na mocy których wiązali się suzeren i jego wasale. Zawiera ono z jednej strony obietnicę ochrony, a z drugiej – zaangażowanie i poddanie się.

GEOGRAFIA

Z Egiptu do Kanaan Pomiędzy wyjściem z Egiptu a wejściem do Ziemi Obiecanej naród wybrany otrzymał kamienne tablice prawa na górze Synaj MORZE ŚR ÓDZIEMNE

Gaza Arad

Migdol Kadesz-Barnea Goszen Sukkot Timna

Onu N IL

Esjon Geber Chaserot

DROGA WYJŚCIA Z EGIPTU

Pustynia Paran

Góra Synaj

Możliwa droga wyjścia z Egiptu

Mojżesz otrzymuje kamienne tablice prawa

Forteca przygraniczna Miasto i forteca przygraniczna Droga

Refidim

100 km

MORZE CZER WONE

AUTOR

Mojżesz i Pięcioksiąg Tradycja biblijna przypisuje całość Pięcioksięgu Mojżeszowi. Nie jest wcale pewne, czy te księgi wyszły spod ręki Mojżesza, był on jednak tak bardzo z nimi związany i cieszył się takim autorytetem, że nazwano je „prawem Mojżesza”: Torat Mosze. Pięcioksiąg logicznie kończy się śmiercią Mojżesza. Ostatnia z pięciu ksiąg, Księga Powtórzonego Prawa, traktowana jest jako testament Mojżesza, jeśli nawet nie jest on jej historycznym autorem.

Sekwencja druga

Baal-Sefon Ramzes Pitom

Z A KO Å&#x192; C Z E N I E

Przypominam, bracia, Ewangelię, którą wam głosiłem, którąście przyjęli i w której też trwacie. Przez nią również będziecie zbawieni, jeżeli ją zachowacie tak, jak wam głosiłem... Bo inaczej na próżno byście uwierzyli. Przekazałem wam na początku to, co przejąłem: że Chrystus umarł – zgodnie z Pismem – za nasze grzechy, że został pogrzebany, że zmartwychwstał trzeciego dnia, zgodnie z Pismem; i że ukazał się Kefasowi, a potem Dwunastu, później zjawił się więcej niż pięciuset braciom równocześnie; większość z nich żyje dotąd, niektórzy zaś pomarli. Potem ukazał się Jakubowi, później wszystkim Apostołom. W końcu, już po wszystkich, ukazał się także i mnie jako poronionemu płodowi.

W ten sposób św. Paweł zwraca się do mieszkańców Koryntu. Paweł nie znał Jezusa przed Jego śmiercią i zmartwychwstaniem. Żyd z pochodzenia, wychowania i przekonania, nawrócił się i został wyznawcą Chrystusa dzięki Jego objawieniu się na drodze do Damaszku (por. Dz 9,1-28). Należał do tych wyznawców judaizmu, którzy – jak apostołowie – byli przekonani, że Jezus jest Mesjaszem Izraela. Pawła nazywa się Apostołem Narodów, ponieważ jako pierwszy otrzymał misję niesienia Ewangelii całemu światu. Żyd, którego korzenie sięgają Starego Testamentu, niosący światu zmartwychwstanie Chrystusa. Czy można znaleźć lepszego przewodnika, który chce nam pomóc w podsumowaniu całej naszej drogi odkrywania Biblii? Jak Mojżesz, Paweł został wybrany i przygotowany do głoszenia zbawienia wśród swoich braci (tekst nr 1 o narodzinach

121

Zakończenie

(1 Kor 15,1-8)

Zakończenie

Mojżesza, s. 22, 24). Jak Jezus, dokonuje potężnych czynów, przywraca życie tym, którzy je utracili (tekst nr 2 o podwójnym cudzie Jezusa, s. 38, 40). On, człowiek Prawa, faryzeusz, syn faryzeusza (tekst nr 3 o Dekalogu, s. 56, 58), doprowadził Prawo do jego spełnienia – do miłości między Bogiem a ludzkością (tekst nr 4 o spotkaniu Jezusa i Samarytanki, s. 72, 74). On wreszcie, człowiek, który zrozumiał, że obecności Boga nie można zamknąć w świątyni uczynionej ludzką ręką (tekst nr 5 o proroctwie Natana, s. 90, 92), rozpoznał, że Zmartwychwstały jest Tym, na którego oczekiwano w dziejach Starego Testamentu (jak uczniowie z Emaus w tekście nr 6, s. 106, 108). Paweł był wstrząśnięty spotkaniem z Jezusem Chrystusem, przeżył je bowiem jako wypełnienie Pism. Droga przez Biblię stała się dla niego drogą życia. Za pośrednictwem tych niewielu stronic chciałem umożliwić każdemu zakosztowanie literatury biblijnej. Jak zobaczyliśmy, posuwając się naprzód w lekturze, nie można nie poddawać się coraz bardziej oddziaływaniu centralnej postaci: Jezusowi Chrystusowi. Śledząc związki między Starym a Nowym Testamentem, dostrzegliśmy, że autentyczna spójność Biblii odsyła nas do spójności egzystencji każdego z nas, oświeconej światłem Jezusa Chrystusa. W jaki sposób możemy teraz czynić dalsze postępy? Wiele możliwości otwiera się przed każdym z nas. Można oczywiście zagłębić się w Biblii i regularnie czytać jej fragmenty. Naprawdę polecam w tym celu liturgiczny przekład Biblii, bo jest on przystępny. Można z korzyścią rozpocząć od Księgi Rodzaju, dwóch Ksiąg Samuela, jednej z czterech Ewangelii czy Dziejów Apostolskich. Można wziąć udział w kursie formacji biblijnej – kursy takie organizowane są przy wspólnotach i katolickich instytutach formacyjnych, bywają też dostępne na ich stronach internetowych. Można również przystąpić do czytania Biblii w kilkuosobowej grupie.

122

Zakończenie

Co do metody, bezpiecznie można skorzystać z tej, którą posługiwaliśmy się już sześciokrotnie: skupiać uwagę na literze tekstu w celu wydobycia jego głębokiego znaczenia. Czytanie modlitewne z pewnością pomoże w bardziej osobistym jego przyswojeniu i autentycznym spotkaniu z Jezusem. Wspólne czytanie lub lektura wspomagana nauką będzie sprzyjać prawidłowemu i angażującemu odbiorowi tekstów. Niech teraz każdy wyjdzie na spotkanie biblijnej przygody, nie obawiając się otworzyć na nią swej inteligencji i swego serca.