ks. Eugeniusz Burzyk
Kazanie espresso KRÓTKIE, MOCNE, STAWIA NA NOGI Rok C
Wydawnictwo SALWATOR Kraków
Konsultacja wydawnicza bp dr Piotr Greger Korekta Zofia Smęda Redakcja techniczna i przygotowanie do druku ChapterOne.pl Anna Olek Projekt okładki Artur Falkowski
Imprimi potest ks. Piotr Filas SDS, prowincjał l.dz. 540/P/2012 Kraków, 19 października 2012
© 2013 Wydawnictwo SALWATOR
ISBN 978-83-7580-322-8
Wydawnictwo SALWATOR ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków tel. (12) 260-60-80, faks (12) 269-17-32 e-mail: wydawnictwo@salwator.com www.salwator.com
WSTĘP Będąc w krajach arabskich, zdarzyło mi się uczestniczyć w liturgii w rycie koptyjskim. Liturgii niezwykle ciekawej do momentu kazania. To był najtrudniejszy moment: kazanie, często ponadgodzinne, wygłaszane w zupełnie niezrozumiałym języku. Po powrocie do Polski żartowałem z grupą przyjaciół, że teraz wiem już doskonale, co to znaczy „siedzieć na tureckim kazaniu”. Moi rozmówcy dopowiedzieli ze smutkiem, że także tego doświadczają i to wcale nie opuszczając granic naszej ojczyzny. Przeciwieństwem „tureckiego kazania” jest bez wątpienia kazanie mikuszowickie, kazanie à la Burzyk – krótkie, mocne, stawiające na nogi. Kazania takie od kilkunastu lat można usłyszeć podczas niedzielnej Eucharystii w mikuszowickiej świątyni. Dzięki Wydawnictwu SALWATOR możemy się nimi karmić w kolejnym już roku liturgicznym. Kazania księdza Eugeniusza Burzyka słyną przede wszystkim z tego, że są bardzo krótkie. Zwykle kilka zdań. Jednak podobnie jak siła kawy espresso nie leży w tym, że jest jej zwyczajnie mało, tak siła kazań Burzyka nie polega na tym, że są one krótkie. Siłą tych kazań jest mocne bazowanie na Ewangelii. Podstawowym budulcem kazań tego księdza jest Słowo Boże – Słowo wiecznie żywe, ciekawe, wciąż aktualne. W każdym kazaniu espresso Słowo Boże sta-
5
nowi centralny obraz tryptyku malowanego przez księdza Burzyka. Jest ono najważniejsze. Podobnie jak w sztuce skrzydła tryptyku zwykle nawiązują do centralnego obrazu, przygotowują do jego odczytania i głębszego zrozumienia, tak ksiądz Burzyk przygotowuje swoich słuchaczy do najowocniejszego odczytania centralnego obrazu malowanego na kanwie Ewangelii. Używa różnych źródeł, różne też stosuje środki. Bez wątpienia wykazuje w tym ogromny talent, potrafi doskonale wypełnić skrzydła swojego tryptyku tym, co prowadzi do odczytania obrazu centralnego, a jednocześnie jest niezwykle aktualne i ciekawe dla słuchacza, korzysta bowiem z najróżniejszych tekstów kultury. Czym są kazania espresso dla kaznodziejów stających na polskich ambonach? Bez wątpienia apelem, by Słowo Boże zawsze stanowiło centrum naszego przepowiadania, a także zachętą do stosowania w wygłaszanych kazaniach parafrazy słów Jezusa: „Na modlitwie [ale i na ambonie! – Sz.K.] nie bądźcie gadatliwi jak poganie. Oni myślą, że przez wzgląd na swe wielomówstwo będą wysłuchani”. ks. Szymon Kula SDS
OKRES ADWENTU
Ewangelia Jezus powiedział do swoich uczniów: „Będą znaki na słońcu, księżycu i gwiazdach, a na ziemi trwoga narodów bezradnych wobec szumu morza i jego nawałnicy. Ludzie mdleć będą ze strachu, w oczekiwaniu wydarzeń zagrażających ziemi. Albowiem moce niebios zostaną wstrząśnięte. Wtedy ujrzą Syna Człowieczego, przychodzącego na obłoku z wielką mocą i chwałą. A gdy się to dziać zacznie, nabierzcie ducha i podnieście głowy, ponieważ zbliża się wasze odkupienie. Uważajcie na siebie, aby wasze serca nie były ociężałe wskutek obżarstwa, pijaństwa i trosk doczesnych, żeby ten dzień nie przypadł na was znienacka jak potrzask. Przyjdzie on bowiem na wszystkich, którzy mieszkają na całej ziemi. Czuwajcie więc i módlcie się w każdym czasie, abyście mogli uniknąć tego wszystkiego, co ma nastąpić, i stanąć przed Synem Człowieczym”.
Komentarz wstępny Czy przestrzegamy postu eucharystycznego obowiązującego godzinę przed przyjęciem Komunii świętej, dotyczącego jedzenia i picia?
Komentarz na rozesłanie Po wyjściu z kościoła starajmy się przez jakiś czas powstrzymać od jedzenia i picia, rozważając duchowe owoce przyjęcia Ciała Chrystusa.
10
1. NIEDZIEL A ADWENTU Łk 21, 25-28. 34-36
Na moście w Cieszynie spotykają się dwa psy. Pies czeski pyta polskiego: „Dlaczego idziesz do nas?”. „Idę się najeść, a ty po co idziesz do nas?” „Idę się naszczekać”1. Jezus przestrzega, że ten, kto żyje tylko sprawami doczesnymi, oddający się obżarstwu i pijaństwu, jest niezdolny do czuwania, może nie dostrzec przyjścia Jezusa. Ks. Józef Tischner twierdził, że podstawą wszystkich grzechów jest „ociężałość ducha”, która sprawia, że nie dążymy do szczęścia, ograniczając się do używania świata2.
1 2
Zob. Violetta Ozimowski, Nie chcę być tubą jednej partii, „Newsweek Polska”, 2011, nr 35, s. 32. Zob. Ks. Józef Tischner, Miłość nas rozumie. Rok liturgiczny z księdzem Tischnerem, wybór i oprac. Wojciech Bonowicz, Kraków 2001, s. 8.
11
Ewangelia Rodzice Jezusa chodzili co roku do Jerozolimy na Święto Paschy. Gdy miał lat dwanaście, udali się tam zwyczajem świątecznym. Kiedy wracali po skończonych uroczystościach, został Jezus w Jerozolimie, a tego nie zauważyli Jego Rodzice. Przypuszczając, że jest w towarzystwie pątników, uszli dzień drogi i szukali Go wśród krewnych i znajomych. Gdy Go nie znaleźli, wrócili do Jerozolimy, szukając Go. Dopiero po trzech dniach odnaleźli Go w świątyni, gdzie siedział między nauczycielami, przysłuchiwał się im i zadawał pytania. Wszyscy zaś, którzy Go słuchali, byli zdumieni bystrością Jego umysłu i odpowiedziami. Na ten widok zdziwili się bardzo, a Jego Matka rzekła do Niego: „Synu, czemuś nam to uczynił? Oto ojciec Twój i ja z bólem serca szukaliśmy Ciebie”. Lecz On im odpowiedział: „Czemuście Mnie szukali? Czy nie wiedzieliście, że powinienem być w tym, co należy do mego Ojca?”. Oni jednak nie zrozumieli tego, co im powiedział. Potem poszedł z nimi i wrócił do Nazaretu; i był im poddany. A Matka Jego chowała wiernie wszystkie te wspomnienia w swym sercu. Jezus zaś czynił postępy w mądrości, w latach i w łasce u Boga i u ludzi.
Komentarz wstępny Zastanówmy się głębiej nad znaczeniem słów wypowiadanych czy słuchanych podczas Mszy Świętej.
Komentarz na rozesłanie W swej istocie Msza Święta jest tajemnicą, starajmy się lepiej ją zrozumieć dzięki religijnej lekturze.
22
ŚWIĘTO ŚWIĘT EJ RODZINY Łk 2, 41-52
Profesor Leszek Kołakowski znany był z tego, że na niektóre pytania bez zażenowania odpowiadał: „Tego nie wiem!”1. Dwunastoletni Jezus dyskutujący z uczonymi miał większą wiedzę niż Maryja i Józef, a jednak był im posłuszny. „Czucie i wiara silniej mówi do mnie niż mędrca szkiełko i oko”2 – przekonywał w Romantyczności Adam Mickiewicz.
1 2
Ks. Adam Boniecki, Pożegnanie Profesora, „Tygodnik Powszechny”, 2009, nr 30 (3133), s. 2. Adam Mickiewicz, Romantyczność, [w:] tenże, Wiersze, t. 1, Warszawa 1983, s. 29.
23
Ewangelia W Nazarecie w synagodze, po czytaniu z proroctwa Izajasza, Jezus powiedział: „Dziś spełniły się te słowa Pisma, któreście słyszeli”. A wszyscy przyświadczali Mu i dziwili się pełnym wdzięku słowom, które płynęły z ust Jego. I mówili: „Czyż nie jest to syn Józefa?”. Wtedy rzekł do nich „Z pewnością powiecie mi to przysłowie: «Lekarzu, ulecz samego siebie; dokonajże i tu, w swojej ojczyźnie, tego, co wydarzyło się, jak słyszeliśmy, w Kafarnaum»”. I dodał: „Zaprawdę powiadam wam: Żaden prorok nie jest mile widziany w swojej ojczyźnie. Naprawdę mówię wam: Wiele wdów było w Izraelu za czasów Eliasza, kiedy niebo pozostawało zamknięte przez trzy lata i sześć miesięcy, tak że wielki głód panował w całym kraju; a Eliasz do żadnej z nich nie został posłany, tylko do owej wdowy w Sarepcie Sydońskiej. I wielu trędowatych było w Izraelu za proroka Elizeusza, a żaden z nich nie został oczyszczony, tylko Syryjczyk Naaman”. Na te słowa wszyscy w synagodze unieśli się gniewem. Porwali się z miejsca, wyrzucili Go z miasta i wyprowadzili aż na stok góry, na której ich miasto było zbudowane, aby Go strącić. On jednak przeszedłszy pośród nich, oddalił się.
Komentarz wstępny Od przemawiających publicznie wymagamy zwięzłości, jednak w rozmowach często zanudzamy innych, „zalewając” ich potokiem słów.
Komentarz na rozesłanie Większość z nas nie przemawia „zawodowo”, dlatego nasze słowa nie są „pełne wdzięku”, jednak zawsze mogą być zwięzłe i sensowne.
78
4. NIEDZIEL A ZW YKŁ A Łk 4, 21-30
Wojciech Albiński najpierw zwraca uwagę na tembr głosu swojego rozmówcy: jak mówi, w jaki sposób posługuje się słowem, bo język człowieka demaskuje1. Jezus musiał wywierać bardzo duże wrażenie na „przyświadczających” Mu słuchaczach, dziwiących się „pełnym wdzięku słowom, które płynęły z ust Jego”. Alessandro Baricco czyni jedną z piękniejszych pochwał pod adresem pewnego księdza: „Przemawiając, mówił takie rzeczy, że zdawał się podawać adres raju”2.
1 2
Zob. Anna Mateja, Wszystkie wędrówki świata, „Tygodnik Powszechny”, 2010, nr 2 (3157), s. 28. Cyt. za: Alessandro Pronzato, Będziecie moimi świadkami, Kraków 2005, s. 140-141.
79
SPIS TREŚCI WSTĘP
5
OKRES ADWENTU
9
1. NIEDZIELA ADWENTU 2. NIEDZIELA ADWENTU 3. NIEDZIELA ADWENTU 4. NIEDZIELA ADWENTU
11 13 15 17
OKRES BOŻEGO NARODZENIA
19
NARODZENIE PAŃSKIE, MSZA W NOCY ŚWIĘTO ŚWIĘTEJ RODZINY 1 STYCZNIA, UROCZYSTOŚĆ ŚWIĘTEJ BOŻEJ RODZICIELKI MARYI 2. NIEDZIELA PO NARODZENIU PAŃSKIM 6 STYCZNIA, UROCZYSTOŚĆ OBJAWIENIA PAŃSKIEGO ŚWIĘTO CHRZTU PAŃSKIEGO
21 23 25 27 29 31
OKRES WIELKIEGO POSTU
33
ŚRODA POPIELCOWA 1. NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU 2. NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU 3. NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU 4. NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU 5. NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU 6. NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU,
35 37 39 41 43 45
NIEDZIELA PALMOWA, CZYLI MĘKI PAŃSKIEJ
47
OKRES WIELKANOCNY I UROCZYSTOŚCI RUCHOME PO JEGO ZAKOŃCZENIU
49
NIEDZIELA ZMARTWYCHWSTANIA PAŃSKIEGO 2. NIEDZIELA WIELKANOCNA, CZYLI MIŁOSIERDZIA BOŻEGO
51 53
155
3. NIEDZIELA WIELKANOCNA 4. NIEDZIELA WIELKANOCNA 5. NIEDZIELA WIELKANOCNA 6. NIEDZIELA WIELKANOCNA UROCZYSTOŚĆ WNIEBOWSTĄPIENIA PAŃSKIEGO UROCZYSTOŚĆ ZESŁANIA DUCHA ŚWIĘTEGO UROCZYSTOŚĆ NAJŚWIĘTSZEJ TRÓJCY UROCZYSTOŚĆ NAJŚWIĘTSZEGO CIAŁA I KRWI CHRYSTUSA UROCZYSTOŚĆ NAJŚWIĘTSZEGO SERCA PANA JEZUSA
55 57 59 61 63 65 67 69 71
OKRES ZWYKŁY
73
2. NIEDZIELA ZWYKŁA 3. NIEDZIELA ZWYKŁA 4. NIEDZIELA ZWYKŁA 5. NIEDZIELA ZWYKŁA 6. NIEDZIELA ZWYKŁA 7. NIEDZIELA ZWYKŁA 8. NIEDZIELA ZWYKŁA 9. NIEDZIELA ZWYKŁA 10. NIEDZIELA ZWYKŁA 11. NIEDZIELA ZWYKŁA 12. NIEDZIELA ZWYKŁA 13. NIEDZIELA ZWYKŁA 14. NIEDZIELA ZWYKŁA 15. NIEDZIELA ZWYKŁA 16. NIEDZIELA ZWYKŁA 17. NIEDZIELA ZWYKŁA 18. NIEDZIELA ZWYKŁA 19. NIEDZIELA ZWYKŁA 20. NIEDZIELA ZWYKŁA 21. NIEDZIELA ZWYKŁA 22. NIEDZIELA ZWYKŁA 23. NIEDZIELA ZWYKŁA 24. NIEDZIELA ZWYKŁA 25. NIEDZIELA ZWYKŁA 26. NIEDZIELA ZWYKŁA 27. NIEDZIELA ZWYKŁA 28. NIEDZIELA ZWYKŁA
75 77 79 81 83 85 87 89 91 93 95 97 99 101 103 105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125 127
156
29. NIEDZIELA ZWYKŁA 30. NIEDZIELA ZWYKŁA 31. NIEDZIELA ZWYKŁA 32. NIEDZIELA ZWYKŁA 33. NIEDZIELA ZWYKŁA UROCZYSTOŚĆ JEZUSA CHRYSTUSA KRÓLA WSZECHŚWIATA
129 131 133 135 137 139
UROCZYSTOŚCI
141
8 GRUDNIA, UROCZYSTOŚĆ NIEPOKALANEGO POCZĘCIA NMP 19 MARCA, UROCZYSTOŚĆ ŚWIĘTEGO JÓZEFA, OBLUBIEŃCA NMP 29 CZERWCA, UROCZYSTOŚĆ ŚWIĘTYCH APOSTOŁÓW PIOTRA I PAWŁA 15 SIERPNIA, UROCZYSTOŚĆ WNIEBOWZIĘCIA NMP UROCZYSTOŚĆ ROCZNICY POŚWIĘCENIA KOŚCIOŁA WŁASNEGO 1 LISTOPADA, UROCZYSTOŚĆ WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH
143 145 147 149 151 153