Stanisław Witkowski MS
Kazanie na Górze: utopia?
REDAGUJE
Centrum Formacji Duchowej Salwatorianie – Kraków Krzysztof Wons SDS (redaktor naczelny) Piotr Stawarz SDS (sekretarz redakcji) PROJEKT OKŁADKI
Anna Olek
KOREKTA
Zofia Smęda
ADRES REDAKCJI
Zeszyty Formacji Duchowej ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków tel. (0-12) 269 23 97; faks (0-12) 254 60 60 e-mail: zeszyty@salwatorianie.pl http://www.cfd.salwatorianie.pl
SKŁAD I ŁAMANIE
Anna Olek
Za pozwoleniem władzy zakonnej ISSN 1426-8515
© Copyright by 2007 Wydawnictwo SALWATOR ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków www.salwator.com
Słowo z Centrum Formacji Duchowej
Są takie stronice w Biblii, do których chętnie wracamy. Otwieramy je w pośpiechu na „oścież” jak okna naszego pokoju w słoneczny poranek. Wpatrujemy się w promienie i chłoniemy je. Emanują z nich słowa, które wydają się jak delikatny powiew w porze przechodzącego Boga. Kochamy te stronice. Mamy wrażenie, że dotyka nas każde zapisane na nich słowo. Dotyka nas i przenika. Chętnie robimy im miejsce w sercu. Są jak dobry dom, w którym chce się być. Są jak Boże anioły pocieszenia, które nawiedzają nas w chwilach smutku. Są jak źródło żywej wody – gaszą najsilniejsze pragnienia; jak pachnący chleb spożywany ze smakiem – zaspokajają głód. Są stronice w Biblii, które otwarte, kierują na nas spojrzenie Boga, wówczas słyszymy, jak mówi: „Drogi jesteś w moich oczach...”. Są też inne stronice, jak ciepłe ramiona Ojca, które rodzą silne przeczucie, że Bóg nas obejmuje i powtarza: „Wyryłem cię na obu dłoniach”. Lecz są i takie, na których Bóg wydaje się daleki, milczący, niezrozumiały. Wydają się nie odpowiadać na nasze pytania, a nawet mnożą je, niepokoją, domagają się wiary i zaufania, na które nas nie stać. Są i takie, do których boimy się wracać, bo kiedyś nie zgodziliśmy się ze Słowem Boga, buntując się przeciwko Niemu; jakby miał na nich inną twarz i był zbyt wymagający, „odrealniony”. Bywa, że „kojące” stronice Biblii są najbardziej zużyte, widać na nich ślady palców, a brzegi stronic LATO
▪ 36/2007
5
Rozdział I
Błogosławieństwa
Proponuję czytelnikom podróż przez teksty biblijne, przez Słowo Boga, które z jednej strony wydaje się bardzo wymagające, ale z drugiej bywa dla nas wielkim pocieszeniem, rozpoczyna się bowiem od słowa: „błogosławieni”. Niech w tej podróży towarzyszy nam Matka Boża. Prośmy Ją, aby była wśród nas, byśmy mogli przyjąć Słowo nie tylko jako to docierające do naszych uszu, ale jako słowo namaszczone, w którym tchnie Duch Święty. Prośmy więc o serce pokorne, stańmy przed Bogiem jak biedacy – wówczas więcej otrzymamy. Nauczający Jezus i Jego słuchacze (Mt 5, 1-2) Święty Mateusz zapisał w swojej Ewangelii pięć mów Jezusa. Kazanie na Górze jest pierwszą i najważniejszą homilią Jezusa wygłoszoną do ludzi. Stanowi esencję Dobrej Nowiny, jest powszechnie uważane za Ewangelię w Ewangelii, należy do absolutnych symboli chrześcijaństwa. Święty Franciszek dostrzegł w nim szansę dosłownego życia Ewangelią. Treści, które Jezus objawia, przekraczają ludzką intuicję. Przybierają formę pouczenia, nauczania (gr. didache). Kazanie na Górze jest przede wszystkim wzorem etycznym dla uczniów. W Ewangelii Świętego Mateusza reprezentują oni wszystkich tych, którzy przyjęli Chrystusa i Jego nauczanie. Słuchaczami Jezusa, oprócz 8
Zeszyty Formacji Duchowej
Rozdział II
Zadania uczniów, większa sprawiedliwość w odniesieniu do ludzi
2.1. Sól ziemi Pan Bóg powierza nam bardzo odpowiedzialne funkcje. Mamy być dla świata solą, światłem. Są to symbole, które streszczają nową jakość uczniów żyjących duchem Kazania na Górze. W starożytności sól była jednym z najpotrzebniejszych surowców. Słowo salarium – „zapłata”, zawiera w sobie rdzeń sal –„sól”. W Księdze Mądrości Syracha jako przedmioty pierwszej potrzeby dla życia człowieka wymieniane są: ogień, woda, żelazo oraz sól (por. Syr 39, 26). Sól nadaje potrawom smak, a rozpuszczając się, traci swoją naturę. Jej podstawową cechą jest rozpuszczalność. U Hioba czytamy: „Czy miła potrawa bez soli?” (Hi 6, 6). Sól posiada zdolności oczyszczające. Przy pomocy soli Elizeusz oczyścił źródło, którego woda była zatruta i powodowała śmierć lub niepłodność (por. 2 Krl 19, 22). Gotując obiad, nie potrzebujemy dużo soli, ponieważ dodana do potrawy rozpuszcza się i nadaje smak całości. Nie wszyscy są powołani, by być solą – to jest wielka Boża tajemnica. Podobnie dzieje się ze światłem, które pełni funkcję służebną, oświeca ciemności. Wszyscy odczuwamy dobrodziejstwa tego wynalazku. 30
Zeszyty Formacji Duchowej
Rozdział III
Większa sprawiedliwość w odniesieniu do Boga i rzeczy
3.1. Jałmużna W kolejnym rozdziale Ewangelii Świętego Mateusza czytamy o większej sprawiedliwości w odniesieniu do ludzi i do Boga (Mt 6, 1-18). Pod pojęciem „sprawiedliwość” Mateusz rozumie także jałmużnę, post i modlitwę. Rabini określali jałmużnę słowem cydaka, tzn. „sprawiedliwość”. Uważali, że pomoc udzielona ubogiemu nie jest aktem łaski ze strony dającego, ale jest jego obowiązkiem. Człowiek, który praktykuje dobroczynność, powinien pamiętać, że dokonuje jedynie sprawiedliwego podziału Bożych darów, bo całe mienie, jakie posiada, jest Bożym darem, jest pożyczką udzieloną mu przez Stwórcę. Zachęcając do czynienia jałmużny, rabini kierowali się sentencją: „pieniądz smakuje najlepiej wtedy, gdy go ubywa”. Zdobyć zasługę oznaczało dla rabinów dać jałmużnę. Jałmużna była ofiarą, która miała wartość zbawczą. W Księdze Tobiasza czytamy: „Jałmużna uwalnia od śmierci, oczyszcza z każdego grzechu. Ci którzy dają jałmużnę, nasyceni będą życiem” (Tb 12, 9). To jest też najkrótsza droga do poznania Pana Boga, bo On zawsze odpowie na jałmużnę. Przypominam sobie pewne zdarzenie, które miało LATO
▪ 36/2007
51
Rozdział IV
Praktyczne wskazania
4.1. Rozróżnianie Psy i świnie w świecie żydowskim były obraźliwymi słowami. Mówiono, że Bóg uderza bezbożnych tylko jednym kijem, bo są podobni do psów. Świnia dla Żydów to zwierzę nieczyste i symbolizuje to, co jest wstrętne i odrzucające. Rabini, chcąc podkreślić nieczystość świń, mówili, że dziesięć miar trądu wtargnęło do świata. Dziewięć miar otrzymały świnie, a jedną pozostały świat. Perły w starożytnym świecie były cenniejsze niż złoto. W judaizmie oznaczały piękną, trafną myśl, sentencję. Rabini uważali, że słowa mędrca skierowane do głupiego są jak perły dla świń. Interpretując ten fragment, wysuwano różne propozycje. Didache (9, 5) odniosła tekst Mt 7, 6 do Eucharystii: „Niech nikt nie je, ani nie pije z naszej Eucharystii, oprócz tych, co zostali ochrzczeni w imię Pana, gdyż to właśnie miał Pan na myśli, mówiąc: «Nie dawajcie psom tego, co święte»”. Większość jednak dostrzega w tym stwierdzeniu doświadczenie misyjne – całkowicie odrzucone. Psy i świnie oznaczałyby tych, którzy drwią z Ewangelii, plamią jej świętość i piękno. Tekst ten mówi o tym, że świętości nie należy narażać na zbezczeszczenie, nie powinno się więc dawać rzeczy drogocennej komuś, kto nie potrafi docenić jej wartości. Nie dajemy dziecku kluczy do samochodu. Podobnie Jezus obiecuje źródło wody życia tylko LATO
▪ 36/2007
73
Spis treści
Słowo z Centrum Formacji Duchowej
5
Rozdział I
Błogosławieństwa
8
Rozdział II
Zadania uczniów, większa sprawiedliwość w odniesieniu do ludzi
30
Rozdział III
Większa sprawiedliwość w odniesieniu do Boga i rzeczy
51
Rozdział IV
Praktyczne wskazania
73
Bibliografia
86