Augustyn Pelanowski OSPPE
W poszukiwaniu Bo偶ych przewodnik贸w
REDAGUJE
Centrum Formacji Duchowej Salwatorianie – Kraków Krzysztof Wons SDS (redaktor naczelny) Piotr Stawarz SDS (sekretarz redakcji)
PROJEKT OKŁADKI
Anna Olek
KOREKTA
Zofia Smęda Anna Śledzikowska
ADRES REDAKCJI
Zeszyty Formacji Duchowej ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków tel. (12) 269 23 97; faks (12) 254 60 60 e-mail: zeszyty@salwatorianie.pl http://www.cfd.salwatorianie.pl SKŁAD I ŁAMANIE
Anna Olek
Za pozwoleniem władzy zakonnej
ISSN 1426-8515
© Copyright by 2009 Wydawnictwo SALWATOR ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków www.salwator.com
Słowo z Centrum Formacji Duchowej
Coraz więcej jest osób zagubionych i pozbawionych istotnych punktów odniesienia. Gaśnie w nich wola życia i brak im wiary. Boją się obietnic przyszłości. Wolą egzystować z „fotokopią” teraźniejszości1. Jednocześnie narasta w nich tęsknota za autorytetem i wymagającym mędrcem, który zna drogę do prawdziwych wartości, do Ziemi Obiecanej. Poszukiwanie przewodników duchowych nasila się. Im bardziej zaznacza się kryzys autorytetu, często także wśród osób duchowych, tym bardziej wzrasta zapotrzebowanie na Bożych mędrców, którzy mając doświadczenie w poszukiwaniu Boga, potrafiliby towarzyszyć innym na tej drodze. Ludzie szukają odpowiedzi na nurtujące ich pytania u tych osób, które nauczyły się pytać o wszystko Boga i niczego nie czynią bez Jego woli. Autor rozważań, o. Augustyn Pelanowski, proponuje, abyśmy nasze poszukiwania duchowych przewodników rozpoczynali od otwierania Biblii. Otwiera przed nami Księgę Sędziów i pomaga z niej wydobyć osobowości o wielkim autorytecie. Znają oni drogę do ziemi Bożych obietnic i potrafią poprowadzić do niej innych. Ojciec Augustyn przestrzega przed fałszywymi przewodnikami, którzy zagubieni we własnym życiu, nie są zdolni prowadzić innych do Ziemi Obiecanej. Przewodnikami prawdziwy
1
Papieskie Dzieło Powołań Kościelnych, Nowe powołania dla nowej Europy, Watykan 1998, nr 11c.
LATO
▪ 44/2009
5
Obietnice Boga a obietnice szatana
Ten świat i obietnica szatana Człowiek nieustannie musi dokonywać wyboru: albo podąża ku temu, co daje czas, albo stara się zdobyć to, co jest poza nim, czyli wieczność. Stoi przed nami obietnica szatana – tego, co się skończy, i obietnica Boga – tego, co nieskończone. Ma więc człowiek do wyboru narzucającą się atrakcyjność i ponętność tego, co przeminie, oraz ukrytą skromność tego, co nigdy się nie skończy. Gdy Jezus rozpoczynał swoją misję, Duch wyprowadził Go na pustynię, gdzie był próbowany przez szatana. Nie dlatego, by Go kusić, lecz by każdy z nas wyraźnie zobaczył, jakie są obietnice szatana. Dopiero po ich odrzuceniu Bóg odsłania swoje propozycje. „Jeszcze raz wziął Go diabeł na bardzo wysoką górę, pokazał Mu wszystkie królestwa świata oraz ich przepych i rzekł do Niego: «Dam Ci to wszystko, jeśli upadniesz i oddasz mi pokłon». Na to odrzekł mu Jezus: «Idź precz, szatanie! Jest bowiem napisane: Panu, Bogu swemu, będziesz oddawał pokłon i Jemu samemu służyć będziesz»” (Mt 4, 8-10). Szatan obiecuje natychmiastową satysfakcję, bez całego procesu zdobywania jej, bez starania się o nią. Sugeruje, że człowieka stać na wszechmoc, na zdobycie czegoś bez wysiłku. Jest w tym ukryta stymulacja nie tylko ku niecierpliwości, ale też ku bałwochwalstwu, natychmiastowe bowiem zdobycie szczęścia LATO
▪ 44/2009
7
Etapy oraz o wrażliwości duchowej na to, co wydaje się małe Etapy Księga Sędziów w pierwszym rozdziale opowiada o kolejnych etapach zdobywania Kanaanu – należy, jak mi się wydaje, odczytać ten tekst jako swoisty program odzyskiwania siebie dla Boga. Nie może siebie ofiarować Bogu ktoś, kto wcześniej nie zdobył siebie dzięki Jego mocy. Wewnętrzny obszar osoby ludzkiej stanowi nie tylko swoistą terra ignota, ale także jest przestrzenią, nad którą nie panujemy. Ludzkie wnętrze jest zdominowane przez grzeszne nawyki i wypełnione złem. „My wszyscy byliśmy skalani, a wszystkie nasze dobre czyny jak skrwawiona szmata. My wszyscy opadliśmy zwiędli jak liście, a nasze winy poniosły nas jak wicher” (Iz 64, 5). Nie powinniśmy walczyć ze złem w sobie według własnych pomysłów, nie pytając Boga, jaki ma być pierwszy krok. Nie możesz dać Bogu czegoś, czego nie posiadasz. Kanaan był zdobywany etapami. Podobnie etapami odzyskujemy siebie i etapami zdobywamy się na zbliżenie do Boga. Bóg chce twojego zwycięstwa w tobie samym, a zwycięstwo jest tam, gdzie jest nieustanne zadawanie pytań Bogu. Czy każdego dnia pytasz Boga, jaki etap ma być dziś zdobyty w twojej walce o wieczność?10. 10
26
Por. Pwt 20, 4–7; Ps 144, 10; Ps 149, 4; Ez 44, 1–4. Zeszyty Formacji Duchowej
Zanim przeczytamy pierwsze rozdziały
Anioł z Bokim Anioł to nie aniołek ze sklepu z dewocjonaliami, ale nierzadko ktoś, kto pobudza do płaczu – bowiem płacz najczęściej pozwala wypłynąć z naszego wnętrza temu, co jest stłumione i wyparte. Anioł z Bokim zranił Izrael i uleczył go skruchą. Prawda jest bolesna i wstydliwa, ale bez niej człowiek jest zdany na coś o wiele gorszego – na zatracenie się w piekielnych klimatach. Anielską rzeczą jest uzdrawiająco ranić. Bywają rany, które krzywdzą, i takie, które uzdrawiają (Oz 6, 1). Izrael miał być aniołem dla innych narodów, ale przez zaniechanie spotkań z Bogiem stał się niewolnikiem swoich wrogów. Przewodnik duchowy ma być aniołem, ale to wcale nie znaczy, że ma być słodkim aniołkiem. Jesteśmy posłani do ludzi, by niszczyć ich bałwochwalcze ołtarze. Ale jakże łatwo wchodzi się w koneksje, koniunktury, uzależnienia, grzeczności, sympatie, pochlebstwa, pochwały, preKapłaństwo to sakrament, zenty i zniewolenia. Ten, kto spotyka się kapłan nosi więc w sobie z Bogiem, umożliwia innym – we własnej tajemnicę – jest istotą, osobie – zobaczenie Boga, nawet jeśli jest w której Bóg spotyka się to przykre przeżycie zderzenia z prawz człowiekiem. dą. W pierwszym rzędzie odnosi się to do przewodników, którzy są kapłanami. Kapłaństwo to sakrament, kapłan nosi więc w sobie tajemnicę – jest istotą, w której Bóg 40
Zeszyty Formacji Duchowej
Kuszan Riszeataim i Otniel
Otniel jest imieniem, które można przetłumaczyć: Bóg jest moją siłą (ochroną). Imię najeźdźcy, Kuszan Riszeataim, tłumaczy się jako podwójnie niegodziwy Maur (Kuszyta – czarnoskóry). Czytając historię Otniela, nie sposób oprzeć się wrażeniu, że stoczył on swoją walkę samotnie. Wydaje się, że to istotna wskazówka. Nikt nie będzie żył naszym życiem za nas. Stajemy się nieposłuszni Bogu i zniewoleni przez inne osoby, gdy przestajemy podejmować osobiste decyzje. Zdolność do podejmowania decyzji musi pokonać lęk przed odpowiedzialnością. Większość ludzi lęka się jej i unika osobistych decyzji. Wolą, gdy ktoś za nich rozstrzyga albo uciekają od osobistych wyzwań, zajmując się czyimś życiem. Tymczasem posłuszeństwo Bogu w istocie rzeczy jest nauką i kunsztem podejmowania osobistych i odpowiedzialnych decyzji. Odczuwamy ogromną obawę przed jakąkolwiek decyzją. Znam osoby, które po wejściu do sklepu z obuwiem nie mogą się zdecydować na kupno jakiegokolwiek kamasza. Rozterka trwa kilka tygodni i ciągle nie mogą się zdecydować, przez cały czas jedynie przeglądają kolejne pary butów. Te są za drogie, te za wysokie, te za ciasne i tak przedłużają swoją udrękę – złoszczą się na siebie za brak decyzji i jednocześnie nie mogą dokonać wyboru. Jeszcze gorzej, gdy muszą podjąć decyzję dotyczącą powołania. Niektórzy ludzie przeżywają piekielną mękę, gdyż nie umieją zakończyć jakiejś relacji, która ich dręczy i zniewala, ale ponieważ ci, z którymi się 70
Zeszyty Formacji Duchowej
Eglon i Ehud
Ten fragment mówi o drugim ważnym warunku zwycięskiego przewodnictwa – o wystrzeganiu się zachłanności. Pokonać własną chciwość, to pokonać swój lęk przed rozpaczliwą i beznadziejną pustką. Trzeba pamiętać, że potrzeba doznawania komfortu bierze się z ucieczki przed wewnętrznym dyskomfortem. Każdy wewnętrzny konflikt wskazuje na istnienie w nas silnych wartości, ale umiejętność dokonywania wyboru jednej spośród wielu właściwych i do przyjęcia postaw, jakie w nas się konfliktują, to cecha elitarna, rzadka. Pomyślmy: zarówno Ehud, jak i Eglon mogą być personifikacjami dwóch wewnętrznych tendencji: może istnieć w moim wnętrzu Eglon, nienasycony i zachłannie poszukujący gratyfikacji w dobrach tego świata, albo Ehud, uzbrojony w miecz Słowa Bożego i wypełniony obecnością Boga. Mogą więc ujawniać się we mnie i wzajemnie się ścierać, powodując ogromne napięcie, obyWiększość ludzi nie czuje dwie postawy. To wcale nierzadki problem się ani zbyt bezpieczna, ani wśród tych, którzy przewodzą innym. Wyzbyt szczęśliwa, by zrezyg korzystywać innych dla własnego komfornować z czegokolwiek: potu albo uwalniać innych, wyzbywając się ciąga ich zarówno modlipokusy egocentrycznego samozadowolenia twa, jak i telewizja... – droga do tego rozstrzygnięcia przebiega przez ludzką chciwość i wyrzeczenie. Większość ludzi nie czuje się ani zbyt bezpieczna, ani zbyt szczęśliwa, by zrezygnować z czegokolwiek: pociąga ich zarówno modlitwa, jak i telewizja; 82
Zeszyty Formacji Duchowej
Szamgar i sześciuset Filistynów
Każda cnota wykuwa się w ogniu przeciwnych jej wad – nie zdobędzie się na czystą miłość do Boga i ludzi ktoś, kto nie był atakowany nieczystymi zamiarami. Historia Szamgara to zaledwie jeden wiersz, ale w tym właśnie maleńkim fragmencie jeden jedyny szczegół zawiera ogromny ładunek treści. W walce Szamgara z Filistynami bronią był mu oścień. Jest to słowo-klucz do otwarcia tajemnicy tego epizodu. Bo któż z nas nie zna słynnego wyznania Pawła o ościeniu ciała, wysłanniku szatana, który policzkował Pawła najprawdopodobniej seksualnymi atakami? Paradoksalnie, ów oścień to również broń przeciw grzechom nieczystym. Czy zaakceptowana seksualność może być obroną przeciw grzechom pożądania? Jak częste miewasz pokusy nieczyste? Sześćset pożądań na miesiąc, na tydzień, w ciągu dnia? Żydzi uważali, że umiarkowane korzystanie z tej sfery bogactwa natury ludzkiej daje ochronę przed rozpustą. Dlatego miłość erotyczna małżonków była postrzegana jako jeden z warunków pełni ludzkiej dojrzałości. Trzeba jednak dopo...ciało człowieka może wiedzieć: ciało człowieka może wzbudzić wzbudzić zachwyt, który zachwyt, który uniemożliwi dostrzeżenie uniemożliwi dostrzeżenie Boga. Dlatego Jezus rzucił światło na jeszBoga. cze inne rozwiązanie. Mówi o eunuchach, którzy dla Królestwa wyrzekli się w ogóle eksploracji dziedziny seksualnej. 90
Zeszyty Formacji Duchowej
Barak i Debora oraz Sisera i Jaela
Może to wydawać się dziwne, ale nie zwycięstwa, tylko klęski są pouczające. Thomas Hardy powiedział: „Jeżeli jest jakaś droga ku Lepszemu, to wymaga ona bezwzględnie przyjrzenia się Najgorszemu”. Dlatego zanim skupimy uwagę na Deborze i Baraku, najpierw trzeba zastanowić się nad Siserą i Jaelą. Ta para stanowi negatywne tło dla więzi duchowej, jaka zawiązała się pomiędzy Barakiem i Deborą. W przewodW przewodnictwie duchonictwie duchowym zdarzają się przyjaźwym zdarzają się przyjaźnie pomiędzy mężczyznami a kobietami. nie pomiędzy mężczyznami Przyjaźń między kobietą a mężczyzną jest a kobietami. niezwykle trudną więzią, rzadko się udaje i to tylko wtedy, gdy pewne zasady są bardzo jasno ustawione. Naturalna więź pomiędzy kobietą i mężczyzną to więź miłości, więź małżeńska, rodzinna, nastawiona na potomstwo i współżycie we wszystkich obszarach życia, począwszy od wspólnych posiłków, przez wspieranie się w dążeniu do Boga, a skończywszy na erotycznym połączeniu. Inną niezwykle mocną więzią jest oczywiście związek pomiędzy matką i synem. Mężczyzna i kobieta są dla siebie tak pociągającymi istotami, że trudno jest im nie dążyć do siebie, ale razem dążyć do Boga na drodze przyjaźni. Zważywszy na potęgę związków uczuciowych między mężem i żoną oraz siłę emocji pojawiających się między matką i synem, wspólne dążenie do rozwoju duchowego pomiędzy kobietą i mężczyzną, wspólna walka o wolność duszy dla Boga, 106
Zeszyty Formacji Duchowej
Mapa relacji Debory i Baraka oraz Sisery i Jaeli
Debora i Barak Parę tę cechuje wzajemne wsparcie w podążaniu ku walce, ku samodzielności. Zdaje się, że zwycięstwem w życiu duchowym jest właśnie towarzyszenie w drodze ku wspólnemu celowi, a nie uwiązanie, gdy osoby są dla siebie wzajemnie celem (Sdz 4, 6–10). Debora wypycha Baraka ku walce, zachęca do zmagań, nie pozwala mu utulić się przy niej. Odsyła go poza siebie (Sdz 4, 14). Stwarza przestrzeń pomiędzy nimi: wstań, idź! Każde z nich żyje swoim życiem. Każde z nich ma swoje powołanie. Dzięki Deborze Barak staje się zintegrowaną osobą – kimś spójnym i odrębnym, a nie tylko częścią życia Debory. Nie zatraca się w jej osobowości. Ich relacja nie jest rodzajem rozmarzonego snu, lecz przebudzeniem do walki. Żyją w konkretnych okolicznościach i nie dezerterują z nich. Razem się modlą (Sdz 5, 1). Imię Debory jest obrazem, ilustracją duchową – zawiera w sobie bowiem słowo dabar, którym określa się Słowo Boga. Jest więc w jej łonie Słowo Boga, a nie jakiś człowiek. Jest wypełniona Słowem Boga, a nie czyjąś osobą. Debora dzięki Barakowi 114
Zeszyty Formacji Duchowej
Gedeon
Wolność jest jednym z najcenniejszych bogactw ludzkiego ducha. Dla niej człowiek nie zawaha się poświęcić nawet życia. W wąskim gardle skalnym, zwanym Termopilami (ciepłe bramy), Leonidas wraz z trzystoma wojownikami, w 480 roku przed Chrystusem, stawił czoło potężnej armii Kserksesa. Wszyscy zginęli w bohaterskim boju. Wojownicy Gedeona nie musieli nawet walczyć, wystarczyło, że w trzystu tłukli dzbany na wzgórzach, mając przed sobą najeźdźców. Bóg walczył za nich i na pewno musieli to zauważyć. Kiedy jest się świadkiem cudu, można w niego albo uwierzyć i skorzystać z jego Wolność jest bogactwem, konsekwencji, albo nie uwierzyć. Wolność którego udzielił nam Bóg jest bogactwem, którego udzielił nam Bóg w sposób nieodwracalny. w sposób nieodwracalny. Dary Boże są nieDary Boże są nieodwołalodwołalne. Bóg nie cofa ręki z darem, cofa ne. ją jedynie wtedy, gdy rezygnuje z karcenia. Nie sposób całkowicie uwolnić się od powołania do wolności. Można się przed nią wzbraniać, uciekać, blokować, ale jesteśmy do niej przez całe życie wzywani. Wielu ludzi odczuwa poważny opór przed uświadomieniem sobie, czego naprawdę chcą w życiu, a tym bardziej – czego chce od nich Bóg. Nie znają Jego obietnic i nie pytają o nie. Pozbawieni odpowiedzi na to pytanie, szukają innych ludzi, by ich wykorzystywać i żyć ich życiem. Są jednak i tacy, którzy już wiedzą, czego Bóg od nich oczekuje, do 120
Zeszyty Formacji Duchowej
Abimelek – narcystyczna katastrofa
Zapewne wiele osób zna mit o Narcyzie. Narkissos był pięknym młodzieńcem, synem boga rzeki Kefissos i nimfy Lajriope. Za odtrącenie miłości nimfy Echo został srodze ukarany przez Afrodytę. Zakochany we własnym odbiciu dostrzeżonym w wodzie, umarł, nie mogąc oderwać oczu od swego wizerunku. Został zamieniony w kwiat o tej samej nazwie, poświęcony Hadesowi. Tyle mówi nam mitologia. A ile może powiedzieć nam życie? Bóg potrafi przeprowadzić swój plan nawet za pomocą swych wrogów. Wśród zdeformowanych rodzajów przewodnictwa duchowego jednym z najniebezpieczniejszych Kapłaństwo albo liderowajest narcyzm. Kapłaństwo albo liderowanie czy doradztwo duchonie czy doradztwo duchowe jest postrzewe jest postrzegane przez gane przez pewnych ludzi jako szansa na pewnych ludzi jako szansa wywyższenie własnej osoby. Hierarchii nie na wywyższenie własnej postrzegają służebnie, lecz jako okazję do osoby. zmuszenia innych, by służyli ich osobistym celom, którym nadają charakter religijny, by zawoalować prawdziwe motywy. Abimelek wydaje się właśnie takim przypadkiem – to narcystyczny przywódca, któremu nigdy nie przyświecała idea wyzwolenia kogokolwiek, lecz pragnął jedynie nasycić swoją patologiczną potrzebę miłości, podziwu, uznania. Dlaczego? Ponieważ można podejrzewać, że z jednej strony, tej miłości miał za mało, z drugiej – było jej aż za dużo i osaczała. Zostało to zasygnalizowane w informacji, która wydaje się nieistotna, LATO
▪ 44/2009
143
Pytania i odpowiedzi
Co robić, aby rozkochać się w Biblii?
Ja czytałem Biblię codziennie. Przez trzy lata niczego nie rozumiałem. Po trzech latach przyszedł do mnie Duch Święty, rzucił mnie na kolana i od tamtej pory jest inaczej. Z Pismem Świętym jest bowiem tak, że obcuje się nie z księgą, ale z Osobą. Trudno w to uwierzyć, ale to jest Osoba. Dlatego wykształcenie ani technika nie są tutaj istotne, jedynie zaangażowanie. Bóg, tak jak osoba ludzka, sprawdza raczej wierność niż poziom inteligencji czy też wiedzy. Posłużę się tutaj słowami A. Saint Exupery’ego, który powiedział, że szanująca się kobieta nie odsłoni wdzięków przed kimś, kto nie złożył ślubów. Jeśli człowiek jest wierny w czytaniu Słowa Bożego, to nie ma takiej możliwości, żeby Pan Bóg mu nie odsłonił sekretów Pisma. Od około dwudziestu lat mam problem z nałogiem masturbacji. Modlitwa ani terapia nie pomagają. Co Ojciec proponuje?
Z pewnością trwać w spowiedzi, modlić się o uwolnienie po Komunii Świętej, najlepiej modlitwą o uwolnienie zbudowaną na tekście Apokalipsy (rozdz. 20), której słowa podaję: „Panie Jezu Chryste, mocą Twojej Przenajświętszej Krwi, potęgą Twoich Ran, a zwłaszcza Rany Twojego Serca, siłą Twojego Imienia, proszę Cię, zwiąż ducha masturbacji. Zrzuć go na samo dno czeluści, zamknij go tam, zapieczętuj swoim Świętym Imieniem. LATO
▪ 44/2009
159
Spis treści
Słowo z Centrum Formacji Duchowej Obietnice Boga a obietnice szatana
5 7
Etapy oraz o wrażliwości duchowej na to, co wydaje się małe
26
Zanim przeczytamy pierwsze rozdziały
40
Kuszan Riszeataim i Otniel
70
Eglon i Ehud
82
Szamgar i sześciuset Filistynów
90
Barak i Debora oraz Sisera i Jaela
106
Mapa relacji Debory i Baraka oraz Sisery i Jaeli
114
Gedeon
120
Abimelek – narcystyczna katastrofa
143
Pytania i odpowiedzi
159