Piotr Szyrszeń SDS
Między lękiem a ufnością
REDAGUJE
Centrum Formacji Duchowej Salwatorianie – Kraków Krzysztof Wons SDS (redaktor naczelny) Piotr Stawarz SDS (sekretarz redakcji) PROJEKT OKŁADKI
Anna Olek
KOREKTA
Zofia Smęda
ADRES REDAKCJI
Zeszyty Formacji Duchowej ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków tel. (12) 269 23 97; faks (12) 254 60 60 e-mail: zeszyty@salwatorianie.pl http://www.cfd.salwatorianie.pl
SKŁAD I ŁAMANIE
Anna Olek Za pozwoleniem władzy zakonnej
ISSN 1426-8515 Nakład 2000 © Copyright by 2011 Wydawnictwo SALWATOR ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków www.salwator.com
Ci, co zaufali Panu, odzyskują siły, otrzymują skrzydła jak orły: biegną bez zmęczenia, bez znużenia idą. Iz 40, 31
Moim Rodzicom i Ojcu Jordanowi
Słowo z Centrum Formacji Duchowej
Temat Zeszytu „Między lękiem a ufnością” dotyka czułej struny naszej ludzkiej kondycji. Ujawnia napięcie, które towarzyszy nam przez całe życie. Nie ma człowieka, który nie zaznałby lęku. Jesteśmy istotami granic, z natury krusi. Lęk odzywa się za każdym razem, gdy doświadczamy własnych granic. Kiedy stoimy wobec sytuacji, które zaczynają nas przerastać i „dochodzimy do ściany”, kiedy nie możemy kontrolować tego, co jest „większe od nas”, wtedy budzi się w nas poczucie zagrożenia, a w następnej kolejności lęk. Lęk jest „dzieckiem” braku poczucia bezpieczeństwa. Jednym z mechanizmów obronnych, jaki pojawia się, gdy dopada nas lęk, jest próba zaprzeczania prawdzie, że się boimy. Nie chcemy się przyznać do lęku, ponieważ sądzimy, że oznaczałoby to przyznać się do swojej słabości czy wręcz bezradności, a my nie chcemy być słabi i bezradni. Nie chcemy, aby ktokolwiek za takich nas uważał. Włączamy mechanizm zaprzeczania. Wydaje się, że żyjemy w czasach, w których jest on powszechnie stosowany. Nie daj Boże, abyśmy okazali się słabi. Trzeba za wszelką cenę wziąć się w garść, bo jeśli sami sobie nie pomożemy, to nikt nam nie pomoże, a słabych świat odrzuca. To rozumowanie wydaje się dosyć logiczne i rozsądne. Jednak tylko na pozór. Zaprzecza bowiem jednej z podstawowych ludzkich prawd – że każdy z nas z czymś sobie nie radzi, że supermeni istnieją tylko w filmach czy książkach science fiction. LATO
▪ 52/2011
5
Wybrać Boga, adorując Go
„A gdy Go ujrzeli, oddali Mu pokłon…” (Mt 28, 17a)
Z rekolekcji, które w 2005 roku dla nas, salwatorianów, prowadził Michał Piela SDS, zapamiętałem zdanie, że nie można zrozumieć ojca Franciszka Marii od Krzyża Jordana, założyciela salwatorianów i salwatorianek, bez odwołania się do jego szczególnie długiej modlitwy. Dla swojego wzrostu duchowego, ale i dla swojego apostolskiego dzieła ojciec Jordan szukał zawsze oparcia w nieustannej, głębokiej i nieprawdopodobnie długiej modlitwie. Sylwetka założyciela zatopionego na modlitwie w kaplicy domu macierzystego salwatorianów w Rzymie i klęczącego w rzymskiej bazylice przy konfesji św. Piotra, a szczególnie w kaplicy Najświętszego Sakramentu, zapisała się mocno w umysłach i sercach jego duchowych synów Obraz klęczącego i modląoraz współbraci. Taki obraz zapamiętałem cego się ojca jest niezwykle z lektury biografii założyciela autorstwa ważny dla dziecka. ks. Jana Drozda SDS zatytułowanej Pod znakiem krzyża. Obraz klęczącego i modlącego się ojca jest niezwykle ważny dla dziecka. Był taki czas, że zazdrościłem członkom innych wspólnot zakonnych, że mają założycieli znanych światu. Zazdrościłem im, że założyciele ich wspólnot napisali wiele dzieł. Uświadomiwszy to sobie, zacząłem pytać siebie: czy LATO
▪ 52/2011
9
Tajemnica serca podzielonego
„Niektórzy jednak wątpili” (Mt 28, 17b)
W zakończeniu Ewangelii wg św. Mateusza czytamy: „A gdy Go ujrzeli, oddali Mu pokłon. Niektórzy jednak wątpili. Wtedy Jezus podszedł do nich i przemówił…” (Mt 28, 16-17). W tej części naszych rozważań zatrzymamy się przede wszystkim przy słowach: „Niektórzy jednak wątpili”. Na kanwie tych słów podejmiemy temat serca podzielonego. „Oddali Mu pokłon”. Pokłon ten nie był zwykłym pozdrowieniem, ale aktem religijnej czci, wyrazem pobożności. Nie dziwi to, że apostołowie „oddali Mu pokłon”. Dziwilibyśmy się, gdyby było inaczej. Tyle lat formacji nie mogło pójść na marne. To zrozumiałe, że uczniowie oddali Jezusowi pokłon. Ewangelista jednak zaznacza wyraźnie, że wśród zebranych byli uczniowie nie do końca przekonani o rzeczywistym ukazaniu się Jezusa, mający co do tego wątpliwości. Niektórzy z uczniów byli wewnętrznie podzieleni: jedna część ich serca, uznaje w Jezusie Boga i ufnie się uniża, ale jest też druga część serca, dużo bardziej – delikatnie mówiąc – powściągliwa. Serc niektórych uczniów nie wypełnia ufność. Są to serca targane wątpliwościami. Choć rozpoznali Jezusa i uznali w Nim Boga, to jednak pozostają ludźmi wraz ze wszystkimi ograniczeniami właściwymi stworzeniom. Z wiarą w ich sercu sąsiaduje zwątpienie. Ta krótka wzmianka: 22
Zeszyty Formacji Duchowej
Poznanie prawdziwego Boga: źródło nadziei
„Ufają Tobie znający Twe imię” (Ps 9, 11)
Gdy chcemy oddać pokłon Jezusowi w tajemnicy Eucharystii, musimy się liczyć z tym, że może być trudno. Może się w nas pojawić lęk przed Bogiem. Prawdopodobnie będzie to lęk przed Bogiem, którego nie znamy, lęk przed fałszywym obrazem Boga. Dlatego tak ważne jest poznanie prawdziwego Boga. Kiedy modlę się słowami zakończenia Ewangelii według św. Mateusza, dociera do mnie ze szczególną siłą to, co było największym pragnieniem ojca Franciszka Marii od Krzyża Jordana. To pragnienie wyrażone w słowach modlitwy arcykapłańskiej Jezusa – aby wszyscy poznali jedynego prawdziwego Boga oraz Tego, którego On posłał, Jezusa Chrystusa (zob. J 17, 3). Te słowa Jezusa z modlitwy arcykapłańskiej stały się dla księdza Jordana inspiracją do założenia dzieła apostolskiego, z którego później wyrosły męska i żeńska wspólnota zakonna: Towarzystwo Boskiego Zbawiciela i Kongregacja Sióstr Boskiego Zbawiciela, oraz ruch świeckich żyjących w świecie tą samą duchowością, który w ostatnich latach przyjął nazwę Międzynarodowej Wspólnoty Boskiego Zbawiciela (salwatorianie świeccy). Poznawanie jedynego prawdziwego Boga wpisuje się w nurt formacji do ufności. Ufność wobec Boga, postawa zawierzenia, oddania i powierzenia się rodzi się ze znajomości jedynego 36
Zeszyty Formacji Duchowej
Pozwolić prowadzić się Słowu pośród lęku i wątpliwości
„Czyńcie uczniami wszystkie narody…” (Mt 28, 19a)
Chciałbym się zatrzymać przy jednym słowie z misyjnego nakazu Jezusa. Jest nim słowo „nauczajcie”. W języku greckim brzmi ono: matheteusate, „czyńcie uczniami”. W tłumaczeniu Biblii Tysiąclecia nakaz misyjny Jezusa brzmi: „Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody”; w dosłownym przekładzie natomiast: „Wyruszywszy więc, czyńcie uczniami wszystkie narody”. Co oznacza „czynić uczniami” wszystkie narody? Zapytajmy, w czym tkwi różnica między znajomo nam brzmiącym sformułowaniem „nauczajcie” a dosłownym przekładem tego czasownika w brzmieniu: „czyńcie uczniami”? Na pewnym etapie zadowalało mnie wyjaśnienie, jakiego udziela ojciec Timothy Radcliffe OP, były generał dominikanów. W jednym z wywiadów, opublikowanym w formie książkowej, pisze on, że greckie słowo mathetes znaczy tyle, co student. Prawdziwym uczniem nie Prawdziwym uczniem nie jest ktoś, kto jest ktoś, kto przestaje myprzestaje myśleć, ale ktoś spragniony wieśleć, ale ktoś spragniony dzy. Ojciec Radcliffe zauważa, że owo nawiedzy. uczanie rozumiane jako czynienie uczniów to „zaproszenie do wspólnego poszukiwania prawdy o Bogu”. Rola ucznia nie polega bowiem na biernym przyjmowaniu nauki przekazywanej przez apostoła-nauczyciela, ale na czynnym LATO
▪ 52/2011
51
Zawierzyć wszystko Bogu, nie ustając w głoszeniu prawdy
„Idźcie i nauczajcie narody… udzielając im chrztu… uczcie je zachowywać wszystko…” (Mt 28, 19-20)
„Jedenastu zaś uczniów udało się do Galilei na górę, tam gdzie Jezus im polecił” (Mt 28, 16). Uczniowie pozwolili się prowadzić Słowu. Podobnie jak dwie kobiety, Maria Magdalena i inna Maria, które uwierzyły Słowu, zaufały Słowu i poszły zanieść Dobrą Nowinę uczniom, tak i uczniowie zawierzyli Słowu i wyruszyli ku górze, którą wskazał im Jezus. Wyruszyli tam zgodnie z Jego poleceniem. Zatem uwierzyli i okazali posłuszeństwo. Uczniowie, udając się do Galilei, pozwolili się prowadzić Słowu. Kiedy uczniowie usłyszeli nowinę przekazaną im przez kobiety: „Podniósł się z martwych i oto poprzedza was do Galilei, tam Go zobaczycie”, zostali zaproszeni do dokonania kroku wiary. Stanęli przed wyzwaniem, jakim było uwierzenie w możliwość zobaczenia Jezusa. Jeśli uświadomimy sobie, że są to uczniowie, którzy przeżyli zgorszenie Męki, skazania na śmierć, ukrzyżowania Jezusa i Jego śmierci; jeśli uświadomimy sobie, że są to uczniowie nadal dręczeni wątpliwościami, którzy doświadczają lęku i ze strachu zamykają się w Wieczerniku, zobaczymy, że wymaga się od nich naprawdę wiele. „Idźcie do Galilei, tam Go ujrzycie”. Jak wcześniej kobiety, tak teraz oni ufają Słowu i pozwalają się mu prowadzić. 68
Zeszyty Formacji Duchowej
Człowiek bezgranicznej ufności i wielkiej gorliwości
„W Tobie, Panie, zaufałem, nie zawstydzę się na wieki” (Te Deum)
W tej ostatniej części rozważań chciałbym podjąć refleksję nad znaczeniem właściwie rozumianej ufności pokładanej w Bogu. Ojciec Jordan akcentuje dwa jej wymiary: bezgranicznie ufa Bogu – z jednej strony, oraz jest bardzo gorliwy w wypełnianiu obowiązków – z drugiej. Na kolejnych etapach naszych rozważań pytaliśmy między innymi o kondycję naszego serca i życia: „kim jestem?”. Później szukaliśmy odpowiedzi na pytanie, jakim objawia się Bóg w Jezusie na ostatniej karcie Ewangelii Mateusza. Zgłębianie ewangelicznego wydarzenia spotkania Jezusa zmartwychwstałego z uczniami na górze w Galilei było okazją do poznawania siebie w prawdzie oraz poznawania prawdziwego Boga. Odkrywaliśmy siebie w naszej słabości i kruchości, jako osoby doświadczające lęku i innych uczuć, ujawniających naszą niepowtarzalność. Stawaliśmy wobec Tego, któremu „dana jest wszelka władza na niebie i na ziemi” – Wszechmogącego, by w Nim szukać oparcia. Refleksja nad ostatnimi wersami Mateuszowej Ewangelii była dla nas okazją do przeżycia prawdy o sobie, jako stworzeniu stojącym wobec swojego Stwórcy i Pana. Mogliśmy dostrzec przepaść, jaka dzieli stworzenie od Stwórcy; przepaść, jaka dzieli LATO
▪ 52/2011
85
Spis treści
Słowo z Centrum Formacji Duchowej
5
Wybrać Boga, adorując Go
9
Tajemnica serca podzielonego
22
Poznanie prawdziwego Boga: źródło nadziei
36
Pozwolić prowadzić się Słowu pośród lęku i wątpliwości
51
Zawierzyć wszystko Bogu, nie ustając w głoszeniu prawdy
68
Człowiek bezgranicznej ufności i wielkiej gorliwości
85
Zapraszamy do
Centrum Formacji Duchowej w Krakowie i Trzebini Zostało powołane do życia, aby towarzyszyć osobom świeckim, duchownym i konsekrowanym w poszukiwaniu głębszego doświadczenia wiary i integralnego rozwoju: psychicznego i duchowego. Wychodzi naprzeciw zapotrzebowaniu formowania różnych grup wiernych, w którym więcej uwagi poświęca się poszczególnym osobom. Centrum współpracuje z cenionymi formatorami różnych szkół i ośrodków życia duchowego, którzy dzielą się swoim osobistym doświadczeniem wiary, wiedzą teologiczną, pedagogiczną i psychologiczną. W ramach formacji regularnie prowadzone są: Szkoła Modlitwy Słowem Bożym Szkoła Kierownictwa Duchowego Szkoła Biblijna Szkoła Wiary Szkoła o. Jordana Rekolekcje Lectio Divina Ćwiczenia Ignacjańskie Szkoła Wychowawców Seminariów Diecezjalnych i Zakonnych Szkoła Formatorek Zakonnych Szkoła Odnowy dla Sióstr Zakonnych Sesje formacyjne dla rodziców i wychowawców Edycja kwartalnika „Zeszyty Formacji Duchowej”. Charakter spotkań Spotkania organizowane w Centrum Formacji Duchowej odbywają się w klimacie „pustyni”. Uczestnicy są zaproszeni do osobistej modlitwy i milczenia, indywidualnych rozmów z kierownikiem duchowym. Na koniec spotkań przewidziane są momenty dzielenia się w grupach. Szczegółowe informacje można uzyskać w sekretariacie CFD oraz na stronach internetowych: Centrum Formacji Duchowej ul. św. Jacka 16; 30-364 Kraków tel. (12) 269 23 97; tel./faks (12) 254 60 60 www.cfd.salwatorianie.pl ul. B. Głowackiego 3; 32-540 Trzebinia tel. (32) 753 54 80; tel. kom. 694 448 249 cfdtrzebinia@sds.pl
Centrum Formacji Duchowej Salwatorianie – Kraków zaprasza na sesje „Wypuść mój lud”. Księga Wyjścia 2–4 września 2011 Księga Wyjścia opowiada o Bogu, który bierze w obronę uciemiężony lud, gdy śmierć zagląda mu w oczy. Daje mu charyzmatycznego przewodnika, Mojżesza, aby przeprowadził „wybranych” przez pustynię do Ziemi Obiecanej. Uczestnicy sesji będą zaproszeni, aby razem Mojżeszem i Izraelitami podjąć drogę przez pustynię: przeżyć wyjście z Egiptu, cudowne przejście przez Morze Czerwone, odnowić przymierze z Bogiem i rozpalić w sobie na nowo tęsknotę za Ziemią Obiecaną. Pomoże im w tym Autorka sesji, która posiada szczególną zdolność wyprowadzania na głębiny Starego Testamentu i niezwykły dar przekazu. Prowadzi: Bruna Costacurta, ceniony wykładowca teologii i duchowości Starego Testamentu na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie. Prowadzi we Włoszech biblijne sesje rekolekcyjne. Jest autorem publikacji z zakresu teologii i duchowości biblijnej.
Ikona a tajemnica Wcielenia 4–6 listopada 2011 Zainteresowanie ikoną przeżywa w duchowości chrześcijańskiej prawdziwy renesans. Ikona jest dziełem sztuki o wielkich walorach artystycznych, lecz jeszcze większe jest jej bogactwo duchowe. Przemawia głębokimi treściami biblijnymi i teologicznymi. W swojej istocie jest przede wszystkim dziełem modlitewnym. Nie można oddzielić jej od kontemplacji i liturgii. Rodzi się z modlitwy i dla modlitwy. Uczestnicy sesji będą odkrywali duchową głębię ikon przedstawiających tajemnicę Wcielenia: ikonę Świętej Trójcy (Andrieja Rublowa), ikonę Mandylionu, ikonę Bożego Narodzenia, ikonę Hodegetrii, ikonę Przemienienia Pańskiego i ikonę Zmartwychwstania (Zstąpienia do Otchłani). Prowadzi: ks. Michał Janocha, ojciec duchowny w Wyższym Metropolitalnym Seminarium Duchownym w Warszawie, historyk sztuki, wykładowca na UKSW.
Dni Duc howości Biblijnej „Twoje Słowo daje mi życie” 10–13 listopada 2011 Dni pogłębionej formacji biblijnej. Pierwsza część obejmuje wykłady, konferencje, wprowadzenie do lectio divina, druga przeżywana jest w klimacie pustyni, pełnego milczenia i na osobistej medytacji Słowa. Podjęte zostaną zagadnienia: Droga do spotkania z żywym Słowem; Wprowadzenie do lectio divina: „Żywe jest Słowo i skuteczne” (Hbr 4, 12). Witalny wymiar Słowa w duchowości żydowskiej i chrześcijańskiej: Słowo, które pobudza do życia (Ez 37,1-14) – perspektywa żydowska, oraz Słowo, które zwycięża śmierć (J 11,32-45) – perspektywa chrześcijańska. Żyć w Słowie, aby nie umrzeć na wieki (J 15,1-11) – perspektywa egzystencjalna; „Kładę przed Tobą życie i śmierć…” medytacje do Księgi Powtórzonego Prawa. Prowadzą: ks. Waldemar Chrostowski, biblista, kierownik Katedry Egzegezy Starego Testamentu na UKSW, autor licznych książek, rekolekcjonista, animator formacyjnych grup biblijnych; ks. Mirosław Wróbel, biblista, kierownik Katedry Literatury Międzytestamentalnej i Nauk Pomocniczych Biblistyki na KUL; oraz ekipa CFD.
Życie duchowe i czasy ostateczne Lectio divina do zapowiedzi Paruzji (Mt 24-25) 25–27 listopada 2011 Naszym rozmowom o czasach ostatecznych nierzadko towarzyszy ciekawość, niepewność i lęk przed nieznaną godziną. Ewangelia Mateusza uczy innego spojrzenia. Mówi o drugim przyjściu Jezusa oraz nadejściu upragnionej wiosny i lata. Będzie to dzień „kwitnącej figi”, utęsknionego spotkania z Oblubieńcem, który „stanie w drzwiach”, by zaprosić na wieczną ucztę miłości. Trzeba jednak już dziś nauczyć się czuwać i żyć Jego teraźniejszym przychodzeniem, aby nie rozminąć się z Nim w przyszłości. Uczestnicy będą prowadzeni do zgłębiania Słowa o nadziei, czuwaniu i przygotowaniu na spotkanie z Umiłowanym. Prowadzi: Krzysztof Wons SDS, dyrektor CFD, kierownik duchowy, rekolekcjonista, wykładowca teologii duchowości.
Jak rozeznać i wypełnić wolę Bożą? Droga z Janem Chrzcicielem 4–6 grudnia 2011 Zapamiętano go Jana jako „Chrzciciela”, człowieka, który rozpoznał i radykalnie wypełniał życiowe powołanie. Na pustyni uczył się słuchania Słowa i posłuszeństwa woli Boga. Potrafił rozpoznać Mesjasza w „zwykłym” człowieku. Podążając drogą proroka znad Jordanu, będziemy poszukiwali odpowiedzi na pytania: Jak rozeznać i wypełniać wolę Bożą w codzienności? Jak pomagać w tym własnym dzieciom – wychowankom i penitentom? Jak pozostać wiernym Prawdzie w świecie przenikniętym relatywizmem moralnym? Prowadzi: Piotr Szyrszeń SDS, wykładowca WSD Salwatorianów, duszpasterz CFD, kierownik duchowy i rekolekcjonista. Sesje Szkoły Biblijnej proponowane są w klimacie pustyni, ciszy i modlitwy osobistej. Uczestnicy są wprowadzani w teologiczne bogactwo i medytację wybranej Księgi Biblijnej w kontekście własnej historii życia. Mają możliwość skorzystania z sakramentu pokuty i indywidualnej rozmowy z kierownikiem duchowym.
Zgłoszenia należy nadsyłać, korzystając z formularza na stronie internetowej: www.cfd.salwatorianie.pl Zgłoszenia i pytania o szczegółowe informacje prosimy kierować na adres: Centrum Formacji Duchowej ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków tel. (12) 269 23 97; tel./faks (12) 254 60 60 tel. kom. 694 448 170 e-mail: cfd@salwatorianie.pl
Zasady prenumeraty „Zeszytów Formacji Duchowej” W ciągu roku ukazują się cztery numery „Zeszytów”. Cena detaliczna jednego egzemplarza poza prenumeratą – 13 zł Korzyści związane z prenumeratą Cena 1 egz. w prenumeracie krajowej – 10 zł Koszt prenumeraty rocznej – 40 zł Koszt prenumeraty półrocznej – 20 zł Koszty wysyłki na terenie kraju pokrywa Wydawca. Prenumerata zagraniczna jest droższa o koszty przesyłki zagranicznej. Dla nabywających więcej niż 5 egz. danego numeru „Zeszytów” przewidziane są zniżki: W prenumeracie – 10%, w sprzedaży detalicznej – 5% Zapisy na prenumeratę trwają przez cały rok. Istnieje możliwość nabycia egzemplarzy archiwalnych. Wpłaty dokonuje się na blankiecie przekazu pocztowego lub bankowego. Należy podać imię i nazwisko oraz dokładny adres zamawiającego. Zamówienia prosimy kierować na adres: Salwatorianie – Centrum Formacji Duchowej ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków PKO BP II/O Kraków PL 55 1020 2906 0000 1102 0107 9342 Adres Redakcji: Zeszyty Formacji Duchowej ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków tel. (12) 269 23 97; tel./faks (12) 254 60 60 zeszyty@salwatorianie.pl; www.cfd.salwatorianie.pl Redakcja z serca dziękuje Czytelnikom za dodatkowe ofiary złożone na utrzymanie i rozwój „Zeszytów”.
Wydawnictwo SALWATOR poleca
Książka jest zbiorem fascynujących listów pisanych przez misjonarza pracującego w Tanzanii. Oddają one realia życia mieszkańców Czarnego Lądu. Największą jej wartość stanowi żywy, szczery i osobisty przekaz – człowieka zakochanego w Afryce.