Bogusław Szpakowski SAC
Jak odzyskać radość życia?
REDAGUJE
Centrum Formacji Duchowej Salwatorianie – Kraków Krzysztof Wons SDS (redaktor naczelny) s. Aleksandra Markiel SDS (sekretarz redakcji) PROJEKT OKŁADKI
Artur Falkowski
KOREKTA
Agnieszka Ćwieląg-Pieculewicz Zofia Smęda
ADRES REDAKCJI
Zeszyty Formacji Duchowej ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków tel. (12) 269 23 97, faks (12) 254 60 60 e-mail: zeszyty@salwatorianie.pl http://www.cfd.salwatorianie.pl
SKŁAD I ŁAMANIE
Anna Olek Za pozwoleniem władzy zakonnej
ISSN 1426-8515
© Copyright by 2013 Wydawnictwo SALWATOR ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków www.salwator.com
Przede wszystkim strzeż się melancholii, ona bowiem jest gorsza i bardziej zgubna niż grzech. Rabbi Icchak z Lublina, zwany Widzącym
Pamięci ojca Mieczysława Bednarza SJ
Słowo z Centrum Formacji Duchowej
Świat, w którym poruszamy się na co dzień, zwłaszcza tak zwany Zachód, na pierwszy rzut oka wydaje się dobrze wyglądać: jest gładki, najedzony do syta, pulchny, wręcz utuczony przyjemnościami i uciechami; zaspokajany wymyślnymi zabawami, codziennie kąpiący się w oceanie rozrywki. Gdzie nie popatrzeć, wszędzie błyszczą kolorowe światełka, a z reklam i telewizorów wyglądają uśmiechnięci ludzie sukcesu, celebryci, szczęściarze, przedstawiciele i prezenterzy naszej radości. W podziemnych korytarzach tego kolorowego świata snują się jednak ludzie będący w stanie chronicznego przygnębienia, skrywający smutek dławiący duszę. Często są to ci sami ludzie, którzy w ciągu dnia żyją aktywnie, a ból ukrywają za grubą warstwą szminki, za maską poprawności i uśmiechu. Już od rana, gdy wychodzą z domu, starają się trzymać fason, błyszczeć, być zadowoleni – przecież są ludźmi sukcesu. Nocą, gdy cichnie rozrywkowa muzyka, gasną światła złudnych reklam, a telewizory są wyłączone i już nikt nie dzwoni na komórkę, wracają do siebie i zostają sami ze swoim przygnębieniem. Uśmiech rozdawany za dnia okazuje się jedynie maską, którą zdejmują na noc, by wreszcie poczuć się sobą. Gdy gaszą lampkę przy nocnym stoliku i kładą się do łóżka, płaczą do poduszki, która od dawna pozostaje jedynym świadkiem ich prawdziwych uczuć. Ich radosny świat okazuje się sztuczny, jest atrapą, kiczem. Jutro znowu wejdą
WIOSNA
▪ 59/2013
5
Radość i smutek w podróży życia
Na progu rozważania na temat odzyskania radości życia warto zatrzymać się na chwilę, aby uzyskać głębszą świadomość samego siebie. Drogi Czytelniku, zapraszam Cię, abyś opisał swój aktualny stan wewnętrzny, nastrój, uczucia, myśli, pragnienia. Wyłaniający się obraz wewnętrznego przeżywania możesz wyrazić symbolicznie, sięgając do metafory lub symbolu. Proponuję, aby przy użyciu kartki papieru i kredek świecowych symbol uczynić widzialnym dla oczu. Ta prosta technika malowania, znana od lat dziecięcych, ułatwia nam kontakt ze światem niewidzialnym, który jest w nas. Dzięki świadomości ten wewnętrzny świat jest przez nas realnie odczuwany. To świat naszego wewnętrznego „ja”, które czuje, myśli, pragnie, wybiera. W ten sposób nawiązujemy kontakt ze sobą. Stajemy się dostępni dla siebie. Uzyskujemy bezcenną szansę na spotkanie z sobą. Wizualizacja pozwala widzieć siebie od wewnątrz − własne myśli, uczucia, ich barwę i natężenie. Symboliczne przedstawienie świata wewnętrznego nadaje mu strukturę, która porządkuje nasz umysł. W doświadczeniu weW ten sposób zostajemy wyzwoleni z po- wnętrznym nasze realne czucia bezradności wobec chaosu własnego „ja” jawi się nam jako roświata wewnętrznego. Uzyskujemy umie- dzina wielu „cząstek” osojętność poznawania i porządkowania wła- bowości. snego wnętrza. W doświadczeniu wewnętrznym nasze realne „ja” jawi się nam jako rodzina wielu „cząstek” osobowości. Jest WIOSNA
▪ 59/2013
11
Przyjemność, radość i szczęście
Na przekór smutkom śpiewaj cichutko, bo przecie, gdy noc przeminie, ujrzysz w dolinie ptaki i kwiecie. o. Mieczysław Bednarz SJ
Przed laty, a dokładnie w 1975 roku, ukazała się Adhortacja apostolska Gaudete in Domino napisana przez papieża Pawła VI. Odnoszę wrażenie, że tekst tego dokumentu uległ zapomnieniu. Adhortacja w całości została poświęcona tematowi radości chrześcijańskiej. W tym dokumencie Paweł VI napisał: „Chrześcijańska radość wymaga, aby człowiek był zdolny do korzystania z radości naturalnych”. To zdanie papieża skłoniło mnie do podjęcia rozważania na temat przyjemności, radości i szczęścia. Jako chrześcijanie powinniśmy być zdolni i wprawieni w korzystaniu z radości naturalnych, czyli przyjemności i życiowych radości. Przyjemności naturalne z punktu widzenia teologicznego możemy rozumieć jako dar stworzenia. Pan Bóg stworzył całego człowieka w jego naturze, cielesnej, psychicznej, społecznej i duchowej. Zdrowe funkcjonowanie człowieka wiąże się z przeżywaniem przez niego przyjemności i radości. WIOSNA
▪ 59/2013
25
Miłosierdzie fundamentem radości
Temat podejmowanych tu rozważań konfrontuje nas z naszą niedoskonałością bytową, która wyraża się w obszarze moralnym, duchowym i psychospołecznym. W naszym codziennym życiu nie możemy uciec spod drzewa wiadomości „dobra i zła” w jakiś nierealny świat czy złudzenie, że można żyć bez moralności. Prawda o naszej grzeszności jest wyraziście obecna w naszym życiu osobistym i w życiu innych. Tajemnica zła dotyka nas w relacjach międzyludzkich i sprawia, że czujemy się źle potraktowani, reagujemy gniewem, oburzeniem. Czujemy się urażeni i skrzywdzeni. Odczuwamy ból i cierpienie. Zło, które pojawiło się jako skutek naszych zachowań, niewłaściwych wyborów i braku moralnej wyobraźni, budzi w nas smutek, uzasadnioną winę i pragnienie zadośćuczynienia. Zarówno wobec doznanego dobra, jak i zła człowiek reaguje uczuciowo, Zarówno wobec doznanedlatego mówimy o uczuciowości moralnej. go dobra, jak i zła człowiek Na pewno nasze osobiste życie utkane jest reaguje uczuciowo, dlaterównież z doznanych krzywd i popełniogo mówimy o uczuciowości nych win. Jak dokonywać bilansu życiowemoralnej. go i nie utracić radości życia? Jak ustrzec się przed goryczą, zemstą lub przygnębieniem i wstydem z powodu własnej słabości i grzeszności? Odpowiedź na te pytania możemy znaleźć w Ewangelii. „Idźcie i nauczcie się, co znaczy: Miłosierdzia chcę, a nie ofiary” (Mt 9,13) – wezwanie to stanowi sam rdzeń etosu Ewan38
Zeszyty Formacji Duchowej
Nadzieja rodzi radość
Wszystko przejdzie i minie, wszystko cię opuści, a przecież żyć ci trzeba dla czyjejś miłości. Ktoś musi cię ocalić i zamknąć w swój uścisk i serce twe uleczyć od chorej żałości. o. Mieczysław Bednarz SJ
Można odnieść wrażenie, że temat naszych rozważań – jak odzyskać radość życia – odnosi się wyłącznie do naszego życia w teraźniejszości. Przeszłość już bowiem nie należy do nas, a przyszłość nie jest jeszcze naszym udziałem. Sposób, w jaki wspominamy czy myślimy o przeszłości, wpływa na to, jaka emocja się w nas pojawi. Dlatego warto sięgać do pozytywnej pamięci, aby wydobywać z niej dobre wspomnienia, które aktywizują pozytywne uczucia zadowolenia, spełnienia i wdzięczności. Pozytywnie przeżywana przeszłość wzmacnia w nas pogodę ducha w teraźniejszości. A co z przyszłością? Czy może ona budzić w nas pozytywne uczucia? Na to pytanie możemy odpowiedzieć twierdząco, jeśli przyszłość jawi się nam w jasnych barwach. A co może sprawić, abyśmy przyszłości oczekiwali tak, jak w ciemnościach nocy oczekujemy na wschodzące słońce nad brzegiem morza? Trzeba odnaleźć nadzieję. Czym jest nadzieja? Jest uczuciem i pełnym wiary przekonaniem, że przyszłość przyniesie nam dobro. Na-
WIOSNA
▪ 59/2013
51
Radość z siebie i innych
Zielona iskra w oku Uśmiech rozchylił wargi Nadzieja Dopóki ta iskra zielona dopóki uśmiech nasz świat nie jest najgorszy Nadzieja o. Mieczysław Bednarz SJ
Trudno wyobrazić sobie ludzkie życie w pogodzie ducha i radości bez pozytywnego nastawienia do siebie i innych. Czym jest to pozytywne odniesienie? Nie jest niczym innym, jak tylko miłością. W relacji do innych łatwiej jest nam uzyskać świadomość, że pozytywne nastawienie do nich to właśnie miłość. Kochanie innych jest cnotą. Wydaje się, że mamy większe przyzwolenie, a nawet obowiązek, aby miłość bliźnich była motywem naszych wyborów i zachowań. Na miłość do samego siebie nie ma już tak oczywistego przyzwolenia. Częściej mówi się o egoizmie, narcyzmie, samolubstwie. Z pewnością trudno nam dostrzec i zobaczyć siebie jako „pierwszego bliźniego”, który czasem bywa najmniejszym i najbardziej potrzebującym. Logicznym błędem jest myślenie, że miłość innych i miłość siebie się wykluczają. Przecież jestem istotą ludzką. Nie istnieje takie pojęcie człowieka, WIOSNA
▪ 59/2013
65
Radość z Boga
Tak warto żyć dla szczęścia, dla wielkiej radości, miłość swoją przebóstwić, rozszerzyć bez granic. Oddać wszystko za wszystko bez cienia zazdrości i w wielkim miłowaniu nie baczyć już na nic. o. Mieczysław Bednarz SJ
W naszych rozważaniach docieramy do samego źródła naszej siły wewnętrznej. Tym żywym, pulsującym źródłem życia jest Bóg. Pięknie wyraża tę prawdę psalmista: „Wszystkie moje źródła są w tobie” (Ps 87,7). Bóg jest źródłem naszych źródeł. Zmierzamy do Niego różnymi drogami. Czasem są one kręte, nierozumne i kosztowne, jak te, o których pisze Izajasz: „Czemu wydajecie pieniądze na to, co nie jest chlebem? I waszą pracę – na to, co nie nasyci?” (Iz 55,2). Czyż nie oszukujemy samych siebie, szukając źródła siły wewnętrznej poza źródłem życia? A może będąc u źródła życia, nie odczuwamy jego ożywczego smaku? Dlatego warto zapytać samego siebie: jak się czuję, stając u źródła życia? Czy czerpię radość z Boga? Czy czuję się zadowolony z Boga? Czy mój kontakt z Bogiem sprawia, że staję się człowiekiem coraz bardziej żywym i pełnym radości? W tradycji duchowej podkreślano, że w spotkaniu człowieka z Bogiem konieczna jest postawa pokory. Ukorzenie się jest realistycznym określeniem swego miejsca wobec Boga. To miejsce 76
Zeszyty Formacji Duchowej
Zapraszamy do
Centrum Formacji Duchowej w Krakowie i Trzebini CFD zostało powołane do życia, aby towarzyszyć osobom świeckim, duchownym i konsekrowanym w poszukiwaniu głębszego doświadczenia wiary i integralnego rozwoju: psychicznego i duchowego. Wychodzi naprzeciw zapotrzebowaniu formowania różnych grup wiernych, w którym więcej uwagi poświęca się poszczególnym osobom. Współpracuje z cenionymi formatorami różnych szkół i ośrodków życia duchowego, którzy dzielą się swoim osobistym doświadczeniem wiary, wiedzą teologiczną, pedagogiczną i psychologiczną. W ramach formacji regularnie prowadzone są: Szkoła Modlitwy Słowem Bożym Szkoła Kierownictwa Duchowego Szkoła Biblijna Szkoła Wiary Szkoła Duchowości Ojca Jordana Rekolekcje Lectio Divina Ćwiczenia Ignacjańskie Szkoła Wychowawców Seminariów Duchownych Diecezjalnych i Zakonnych Szkoła Formatorek Zakonnych Szkoła Odnowy dla Sióstr Zakonnych Sesje dla Przełożonych Zakonnych Kurs Formacji Juniorackiej Sesje formacyjne dla rodziców i wychowawców Edycja kwartalnika „Zeszyty Formacji Duchowej”. Charakter spotkań Spotkania organizowane w Centrum Formacji Duchowej odbywają się w klimacie „pustyni”. Uczestnicy są zaproszeni do osobistej modlitwy i milczenia, indywidualnych rozmów z kierownikiem duchowym. Na koniec spotkań przewidziane są momenty dzielenia się w grupach. Szczegółowe informacje można uzyskać w sekretariacie CFD oraz na stronach internetowych: Centrum Formacji Duchowej ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków tel. (12) 269 23 97, tel./faks (12) 254 60 60 www.cfd.salwatorianie.pl ul. B. Głowackiego 3, 32-540 Trzebinia tel. (32) 753 54 80, tel. kom. 694 448 249 cfdtrzebinia@sds.pl
Spis treści
Słowo z Centrum Formacji Duchowej
5
Radość i smutek w podróży życia
11
Przyjemność, radość i szczęście
25
Miłosierdzie fundamentem radości
38
Nadzieja rodzi radość
51
Radość z siebie i innych
65
Radość z Boga
76
Centrum Formacji Duchowej Salwatorianie – Kraków W Roku Wiary zapraszamy na sesje:
Na drogach przebaczenia Pomoc ludzka i duchowa w procesie przebaczenia 24–26 maja 2013 Przebaczenie nie jest jednorazowym krokiem, ale raczej całą wyprawą, która wymaga czasu i dokonuje się etapami. Wraz z upływem czasu nie cel podróży staje się najważniejszy, ale samo wędrowanie, bo dzięki niemu zyskujemy zupełnie nowe towarzystwo, nowy sposób patrzenia na siebie, otaczający nas świat i ludzi. Do odkrycia tej nowej perspektywy zapraszamy w trakcie tej sesji zwłaszcza tych, którzy nigdy nie słyszeli o Tym, którego nazywamy „bogatym w miłosierdzie” (Dives in misericordia). Prowadzi: Stanisław Morgalla SJ, psycholog, kierownik duchowy, wykładowca w Instytucie Psychologii Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie.
„Ukrzyżowany za nas, został umęczony i pogrzebany. I zmartwychwstał dnia trzeciego” 30 maja–2 czerwca 2013 Podjęte zostaną newralgiczne tematy i pytania związane z wiarą w Ukrzyżowanego, Umęczonego i Zmartwychwstałego. Rozważania będą prowadzone w czterech perspektywach: Słowo Boże – dogmat – życie świętych – sztuka sakralna. Uczestnicy zostaną wprowadzeni w tematy wiary Kościoła niepodzielonego, duszpasterstwo i formację w Kościele naszych czasów. Sesja przebiegać będzie w klimacie pustyni i medytacji z możliwością indywidualnej rozmowy z kierownikiem duchowym. Przewidziane jest
otwarte spotkanie, na którym prowadzący będą odpowiadali na pytania uczestników. Prowadzą: Marko Rupnik SJ z ekipą Centro Aletti z Rzymu oraz ekipa Centrum Formacji Duchowej z Krakowa.
Mojżesz, duchowy przewodnik ludu. Księga Wyjścia 7–9 czerwca 2013 Księga Wyjścia opowiada o Bogu, który bierze w obronę uciemiężony lud, gdy śmierć zagląda mu w oczy. Daje mu charyzmatycznego przewodnika Mojżesza, aby przeprowadził „wybranych” przez pustynię do Ziemi Obiecanej. Uczestnicy sesji będą zaproszeni, aby razem Mojżeszem i Izraelitami podjąć drogę przez pustynię: przeżyć wyjście z Egiptu, cudowne przejście przez Morze Czerwone, odnowić przymierze z Bogiem i rozpalić w sobie na nowo tęsknotę za Ziemią Obiecaną. Pomoże w tym Autorka sesji, która posiada szczególną zdolność wyprowadzania na głębiny Starego Testamentu i niezwykły dar przekazu. Prowadzi: Bruna Costacurta, wykładowca teologii biblijnej na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie.
Sesje przeżywane są w klimacie pustyni, ciszy i medytacji. Uczestnicy wprowadzani są w modlitwę egzystencjalną i rozeznawanie duchowe. Mają możliwość skorzystania z sakramentu pokuty i indywidualnej rozmowy z kierownikiem duchowym.
Zgłoszenia prosimy przesyłać na adres: Centrum Formacji Duchowej ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków tel. (12) 269 23 97; tel./faks (12) 254 60 60 tel. kom. 694 448 170 e-mail: cfd@sds.pl; www.cfd.sds.pl
Zasady prenumeraty „Zeszytów Formacji Duchowej” W ciągu roku ukazują się cztery numery „Zeszytów”. Cena detaliczna jednego egzemplarza poza prenumeratą – 13 zł Korzyści związane z prenumeratą Cena 1 egz. w prenumeracie krajowej – 10 zł Koszt prenumeraty rocznej – 40 zł Koszt prenumeraty półrocznej – 20 zł Koszty wysyłki na terenie kraju pokrywa Wydawca. Prenumerata zagraniczna jest droższa o koszty przesyłki zagranicznej. Dla nabywających więcej niż 5 egz. danego numeru „Zeszytów” przewidziane są zniżki: W prenumeracie – 10%, w sprzedaży detalicznej – 5% Zapisy na prenumeratę trwają przez cały rok. Istnieje możliwość nabycia egzemplarzy archiwalnych. Wpłaty dokonuje się na blankiecie przekazu pocztowego lub bankowego. Należy podać imię i nazwisko oraz dokładny adres zamawiającego. Zamówienia prosimy kierować na adres: Salwatorianie – Centrum Formacji Duchowej ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków PKO BP II/O Kraków PL 55 1020 2906 0000 1102 0107 9342 Adres Redakcji: Zeszyty Formacji Duchowej ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków tel. (12) 269 23 97; tel./faks (12) 254 60 60 zeszyty@salwatorianie.pl; www.cfd.salwatorianie.pl Redakcja z serca dziękuje Czytelnikom za dodatkowe ofiary złożone na utrzymanie i rozwój „Zeszytów”.