Kruidenpreparaten voor hart en bloedvaten

NEDERLANDSE VERENIGING VOOR FYTOTHERAPIE KRUIDENPREPARATEN VOOR HART EN BLOEDVATEN

Marie José ten Velde, apothekersassistente, herbalist en NVF-lid Gerben Hoogsteen, fytotherapeutisch arts en voorzitter NVF Steeds meer Nederlanders hebben een chronische ziekte. Met stip op één staan nog steeds hart- en vaatziekten; dit betreft ongeveer 1,5 miljoen mensen. Begrijpelijk dat steeds meer aandacht uitgaat naar preventie en een gezonde leefstijl. Steeds meer weten schappelijk onderzoek1,2 laat zien dat een gezonde leefstijl een centrale rol speelt bij de preventie van cardiovasculaire ziekten en complicaties. Dit wordt ook door de overheid en zorgverleners actief opgepakt. Welke rol kunnen kruiden preparaten spelen bij het gezond houden van hart en bloedvaten? En wat betekent dit voor jou als apothekers assistent?

De mensheid gebruikt al duizenden jaren kruidenpreparaten. In de westerse maat schappij is dat in de vorige eeuw op de achtergrond geraakt door de ontwikke ling van nieuwe geneesmiddelen. In ontwikke lingslanden worden lokale kruidenpreparaten nog wel veel gebruikt. De westerse interesse in kruiden prepa raten neemt sinds een aantal jaren ook weer toe, vooral bij consumenten en patiënten. Uit onderzoek van het RIVM3 uit 2018 blijkt dat 10-17% van de Nederlandse bevolking actief gebruiker is van kruidenpreparaten. Maar welke midde len kies je waarvoor? Grote kans dat je hier weleens vragen over krijgt.

KRUIDENPREPARATEN

Geneesmiddelen als digoxine en atropine worden in de geneeskunde voor hart klachten gebruikt en zijn alleen op recept verkrijgbaar. Maar wist je dat deze middelen oorspronkelijk afkomstig zijn van kruidenpreparaten, namelijk van vinger hoedskruid (Digitalis purpurea) en wolfskers (Atropa belladonna)? De meeste kruidenpreparaten voor de Nederlandse markt zijn geregistreerd als voedingsmiddelsupplement (VMS), een aantal als Traditioneel Kruiden Genees middel (TKG) en zijn verkrijgbaar als zelfzorgmiddelen.

Voedingssupplementen zijn op grote schaal beschikbaar voor verkoop aan consu men ten en vallen onder de Warenwet. Ze zijn bedoeld om een goede gezondheid in stand te houden of te bevorderen. Over voedings supplementen mag niet geclaimd worden

dat ze werken om ziekten te voorkomen, behandelen of genezen. Ze worden volgens de Warenwet alleen getoetst op veiligheid; ze mogen geen schade toebrengen aan de gezondheid van de consument. Een TKG is Uitsluitend via Apotheek en Drogist (UAD) verkrijgbaar en herken je – net als alle andere UAD-middelen – aan het RVG-nummer (Register Verpakte Genees middelen) op de verpakking. Ook een TKG is getoetst op veiligheid, maar ook op kwaliteit en de werkzaamheid is plausibel op basis van langdurig gebruik, ervaringen en beschikbaar weten schap pelijk onderzoek. Net als alle andere geneesmiddelen vallen TKG’s onder de Geneesmiddelenwet. In de bijsluiter vind je – net als bij alle geneesmiddelen - de juiste doseringen, interacties en contra-indica ties.

WELKE PLANTEN KUNNEN HART EN BLOEDVATEN ONDERSTEUNEN?

De plant die hiervoor als eerste in aan merking komt in het VMS-assortiment, is hartgespan (Leonorus cardiaca). Preparaten van deze plant staan bekend om de gunstige invloed op het hart, de bloeddruk en de bloedsomloop. Ook de natuurlijke rustgever meidoorn (Crataegus oxyacantha) heeft deze eigenschappen.

Bij stressgerelateerde klachten kun je denken aan middelen met valeriaan (Valeriana officinalis) en hop (Humulus lupulus); deze verlichten milde klachten door mentale stress en ondersteunen de slaap. Ook middelen als lavendel (Lavendula officinalis), citroenmelisse (Melissa officinalis) en passiebloem (Passiflora incarnata) worden vaak gebruikt ter vermindering van nerveuze spanning en stress en ter bevordering van de slaap.

Een gezond cholesterolgehalte is een belangrijke pijler bij de preventie van harten vaatziekten. De natuur kan een steentje bijdragen; er zijn voedingsmiddelsupple menten die helpen het cholesterolgehalte te verlagen. Je kunt denken aan knoflook (Allium sativum) en artisjok (Cynarae scolymus).

Rode gist rijst (Monascus purpureus) is een gefermenteerde rijst en draagt bij aan de instandhouding van normale cholesterol gehalten in het bloed. Bij het fermentatie- proces ontstaat monacolin K, dat chemisch identiek is aan lovastatine. Dit heeft hetzelfde aangrijpingspunt als statines (remming enzym HMG-CoA reductase). Een gunstig effect op het cholesterol wordt verkregen bij een dagelijkse inname van 10 mg monacolin K uit rood gefermenteerde rijst. Wanneer een patiënt statines gebruikt en last heeft van bijwerkingen, wordt nog wel eens gewisseld van statine. Rode gist rijst kan in sommige gevallen en in overleg met de behandelend arts eventueel ook gebruikt worden als alternatief. Mogelijkerwijs worden de bijwerkingen door de patiënt anders ervaren.

INTERACTIES MET KRUIDENPREPARATEN

Kruidenpreparaten – zowel VMS als TKG – kunnen stoffen bevatten met een farmacologische werking. Er zal daarom altijd rekening gehouden moeten worden met mogelijke interacties en bijwerkingen wanneer de patiënt daarnaast andere medicatie gebruikt. Adviseer de patiënt dan ook altijd het gebruik van kruidenprepa raten te overleggen met de behandelend arts of de apotheker.

Houd bij de in dit artikel genoemde midde len rekening met mogelijke interacties: – valeriaan: combinatiegebruik met antipsychotica en/of rustgevers als bijv. alprazolam wordt afgeraden vanwege het versterkende effect; – knoflook: interactie met docetaxel, omeprazol, ritonavir, saquinavir; – rode gist rijst: kan cholesterolverlagende medicatie versterken, waardoor meer kans op bijwerkingen ontstaat. <

MEER INFORMATIE OVER FYTOTHERAPIE

De Nederlandse Vereniging voor Fyto thera pie (NVF) maakt zich als wetenschappelijke vereniging sterk voor kwaliteit en betrouw baarheid van plantaardige geneesmiddelen, met respect voor natuur en welzijn. De NVF fungeert ook als netwerk voor professionals. Ze kunnen er terecht met vragen en voor verdieping en belangenbehartiging. www.fyto.nl

Je kunt zelf ook veel informatie vinden op de website van de European Medicines Agency (EMA). Het EMA Committee on Herbal Medicinal Products (HMPC) heeft sinds de oprichting in 2004 al meer dan 150 verschillende plantenmonografieën uitgebracht. Ze zijn voor iedereen vrij toegankelijk en bevatten alle informatie die je over een plant nodig hebt, zoals bereiding, indicatie, dosering, interacties en bijwerkingen.

Uiteraard vind je ook bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen meer informatie en wel onder de zoekterm ‘kruiden’ (www.CBG-meb.nl).

Referenties

1,2. Yusuf S, et al. (2004). Effect of potentially modifiable risk factors associated with myocardial infarction in 52 countries ( the INTERHEART study).

Folsom AR, et al. (2011). Community prevalence of ideal cardiovascular health, by the American Heart

Association definition, and relationship with cardiovascular disease incidence.

3. Jeurissen SMF, et al. Consumption of plant food supplements in the Netherlands. Food Funct., 9, 179- 90.

BALIEPRAAT

De rubriek Annekedotes werd de afgelopen tien jaar met veel plezier geschreven én gelezen. Dat bleek wel uit de vele reacties in de lezers enquête van vorig jaar en uit de leuke inzendingen naar aanleiding van Anneke’s laatste column. Nu haar pen na zoveel jaren leeg is, komt er een nieuwe rubriek voor in de plaats: Baliepraat. En deze rubriek is helemaal voor jullie, als lezers van ons mooie vakblad.

In Baliepraat kun je al je leuke verhalen kwijt; verhaspelingen van patiënten, van collega’s of van jouzelf, mooie gesprekken, iets dat je raakte terwijl je aan het werk was in de apotheek of een stukje over een collega die om een bijzon dere reden in het zonnetje gezet mag worden.

Kortom: stuur jouw verhaal naar info@ua.nl onder vermelding van ‘Baliepraat’!

En we beginnen in dit nummer meteen met de eerste bijdragen die we binnen kregen. Waarvoor veel dank overigens!

›› INADEMEN

Het volgende verhaal laat maar weer eens zien hoe belangrijk een tweede-uitgifte gesprek is. Een mevrouw kwam voor de eerste keer bij ons aan de balie om haar aerosols op te halen. Ik ging er daarom vanuit dat het een eerste uitgifte was, maar ze gaf aan de aerosols al jaren te gebruiken. Daarom vroeg ik hoe ze het gebruikte en of ze misschien al toe was aan een nieuwe voorzetkamer. Waarop mevrouw antwoordde: ‘O, nee hoor, ik spray elke ochtend en avond twee pufjes in de lucht en die adem ik dan in.’ Ik heb haar daarna naar de spreekkamer gebracht en het goed toegelicht…

Arti Ramautar – BENU Stratumse Apotheek, Eindhoven

›› RODE OOGJES

Een dame op leeftijd komt de apotheek binnen met een recept van de huisarts voor chlor am fenicol oogzalf. ”Ja, die ogen zeg, die zijn al dagen ontstoken.” Belangstellend kijk ik mevrouw aan en zeg beleefd: “Het is duidelijk te zien, uw ogen zijn inderdaad helemaal rozerood”. De dame antwoordt: “Nou, nee hoor, dat is mijn make-up. Mijn man zei nog: haal die kleur van je ogen, dat geeft verwarring.” Ik moet je zeggen dat ík toen een beetje rozerood werd, maar dan in m’n hele gezicht. Ik bood mijn excuses aan, maar gelukkig begon ze onbedaarlijk te lachen. Sindsdien begroeten we elkaar altijd met een glimlach.

Jannie van Dorth – BENU Apotheek De Allee, Steenwijk

›› BINGOBOEFJES

De kleine apotheek van het gezondheidscentrum met huisartsenpraktijk in Zaandam grenst aan een doorgang van een verzorgingstehuis met aanleunwoningen. In die gang is het een drukte van belang, want de brievenbussen hangen voor de apotheek en de gemeen schaps ruimte is in de buurt. Daar is elke dinsdag een zanguurtje en op woens dag is er bingo. Zo hebben wij veel voorbijkomende zwaaiopa’s en -oma’s. Op een woensdag sta ik aan de balie en zie twee dames hun rollators vol met bingocadeaus strategisch neerzetten in de kleine publieksruimte. Ze duiken naar beneden met hun neus richting het schap met voetschimmelcrème en aambeienzalf. Op de vraag of ik ze kan helpen, krijg ik een venijnig ”ssssst!”terug’. Ze gluren over de producten heen en duiken snel weer omlaag. Op een gegeven moment hoor ik ze fluisteren: ”Ja hoor, ze is weg” en langzaam draaien ze zich om en verklaren: ”Dat was onze buurvrouw, maar die zeurt zo en daar hadden wij even geen zin in.” Met moeite kan ik mijn lach inhouden. Wat een boefjes!

Josette de Jager de Jong, Apotheek Romijn/M.C. de Vaart, Zaandam