Een schone en vrije neus

Veel mensen hebben ermee te kampen: een verstopte neus. Door verkoudheid, door allergie of door andere prikkels kan het neusslijmvlies gaan opzwellen en meer en dikker slijm vormen. Een natuurlijke reactie om vreemde indringers te vangen en weg te werken. De trilhaartjes in de neus wapperen het slijm met bacteriën, virussen of allergenen richting ‘uitgang’.

Door Winifred Hazelhoff Roelfzema

Dit is de ‘eerste verdedigingslinie’ van je afweersysteem. Een goede reactie om je gezond te houden. Maar dat verdikte slijm bemoeilijkt wel de ademhaling. In zo’n geval kunnen we de neus een handje helpen bij zijn reinigende taak. Met een neusspoeling. Daarmee spoelen onzuiverheden weg. Mocht er al sprake zijn van extra slijmproductie, dan wordt ook het slijm verdund, zodat het makkelijker de neus uit kan worden gewerkt.

PRIKKELS EN ZIEKTEVERWEKKERS

De bekendste ziekteverwekkers die ons een verstopte neus bezorgen, zijn de verkoudheidsvirussen, vooral de rhino virussen. Voor mensen met een allergie zijn specifieke allergenen de prikkels waarvan ze een verstopte neus of andere luchtwegof oogklachten kunnen krijgen. In deze tijd (februari-maart) is dat stuifmeel van de

Lees verder op pagina 24

hazelaar en de els. In april-mei laten de berkenkatjes hun sterk allergene stuifmeel de lucht in zweven en komen er veel mensen naar de apotheek om hun anti histaminica te halen. In de zomer volgen grassen en in het najaar hebben vooral de mensen met allergie voor huisdieren en huismijt last. Ook andere prikkels kunnen bij gevoelige neuzen een reactie oproepen. Denk aan rook, mist, temperatuurovergangen en geuren als van verf, parfum of lucht verfrisser.

STOMEN, DRUPPELEN, SPRAYEN

Wat kun je klanten aanraden om het slijm in de neus te verdunnen en de slijmvliezen te laten slinken? Sommige mensen ‘zweren’ bij een stoom bad om de afvoer van slijm te vergemakkelijken. Dit geef echter maar kort verlichting en vrije ademhaling. Een te heet stoombad geeft bovendien risico op verbranding. Daarom wordt het afgeraden voor jonge kinderen. Een speciaal neus-mondstuk kan ervoor zorgen dat de hete damp op de juiste plaats komt. Toevoegingen zoals kamille of menthol aan een stoombad versterken het gevoel van verlichting, maar of ze werkelijk meer slijmoplossend werken is maar de vraag. Menthol kan bovendien de ogen en de huid irriteren. Bij kinderen jonger dan 2 jaar (waarbij stomen toch al wordt ontraden) kan menthol ademhalings problemen veroorzaken.

Neusdruppels of -sprays met xylometa zoline of andere sympathicomimetica geven snel verlichting. Ze zorgen ervoor dat de zwelling van het neusslijmvlies afneemt. Maar deze stoffen hebben een groot risico op een ‘rebound’-reactie: dan went het slijmvlies aan de stof en het gaat weer aan toegevoegd, zoals eucalyptus (mogelijk verlichtend), kamille (reinigend) of aloë vera (verzachtend). Met een neusspoeling wordt niet alleen het slijm verdund, maar worden tevens de eventuele indringers of aller genen weggespoeld. <

› Neusspray en andere vormen van neusreiniging verdunnen het slijm en verbeteren de afvoer ervan.

zwellen en slijm produceren. De patiënt heeft dan steeds meer nodig voor het zelfde effect. Daarom mogen deze stoffen niet langer dan een week worden gebruikt.

ZOUT

Een andere mogelijkheid is een neus spoeling. Dat kan met fysiologisch zout in de vorm van neusdruppels, neusspray en andere vormen van neusreiniging. Dit verdunt het slijm en verbetert de afvoer ervan. Zeker bij kinderen, zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven, heeft een zoutoplossing de voorkeur boven een geneesmiddel. Er zijn ook zoutoplossingen op basis van natuurlijk zeewater. Hieraan is zout onttrokken om ze isotoon te maken (d.w.z. met een fysiologische zout concen tratie, gelijk aan die in onze weefsels en lichaamsvloeistoffen). Verder zijn er soms verzachtende of verlichtende ingrediënten

BEN JIJ AL LID VAN OPTIMA FARMA?

OPTIMA FARMA IS ER VOOR JOU!

VOOR JOU

• behartigt Optima Farma je belangen op inhoudelijk en beroepsgerelateerd gebied • laat Optima Farma jouw stem horen bij beroeps- en patiëntenverenigingen en andere organisaties • bewaakt Optima Farma (mede) de inhoud en kwaliteit van ons beroep • volgt Optima Farma de ontwikkelingen in de farmacie en informeert jou daarover • organiseert Optima Farma interessante symposia en andere activiteiten

ALS LID ONTVANG JE BOVENDIEN:

• maandelijks de Optima Farma Nieuwsbrief per e-mail • korting op Optima Farma activiteiten (congres, symposium e.d.) • 10% korting op een abonnement van Accredidact • 6x per jaar het vakblad UA

zie verder www.optimafarma.nl/lidmaatschap/

BEROEPSVERENIGING VOOR APOTHEKERSASSISTENTEN, FARMACEUTISCH CONSULENTEN, FARMACEUTISCH MANAGERS

Het Copper Inside mondneus masker is een EU-gecertificeerd en gepaten teerd medisch hulp middel met koperoxide dat virusdeeltjes in minder dan een minuut elimineert – en dat blijft doen. Hierdoor kan het masker tot wel vijftig uur herhaaldelijk worden gedragen, zonder tus sentijds te wassen.

A B C

Schone lucht

Uniek filtersysteem: A eliminatielaag met koperoxide elimineert 99,9% van gelande virussen en bacteriën binnen een minuut B filtratielaag houdt kleine deeltjes vast die nog door laag A heen kwamen en voorkomt ook stroom van deeltjes naar buiten C absorbatielaag met koperoxide absorbeert vocht en maakt eventueel uitgeademde bacteriën en virussen onschadelijk

DUURZAAM MEDISCH MONDMASKER

met steriliserende werking

De zalmroze kleur van dit masker is ontstaan door de kleine hoeveelheid koper deel tjes die in het mondkapje zijn verwerkt. Het masker is verder identiek aan de gangbare chirurgische maskers (IIR/EN14683). De virusdodende eigenschappen verminderen niet, het masker is aan vervanging toe als het beschadigd is of niet meer volledig aansluit op het gezicht.

VIRUSDEELTJES ONSCHADELIJK GEMAAKT

De desinfecterende werking van koper is al sinds de oudheid bekend en men gebruikte toen koperoxide om zichzelf te beschermen tegen ziektekiemen. Wist je dat het coronavirus dagenlang kan standhouden op plastic of metaal? Op koperen oppervlakken valt het echter snel uit elkaar. Koper blaast de virus deeltjes als het ware uiteen, waardoor Spierpijn, gewrichtspijn, pijn ze onschadelijk worden gemaakt. Koper is biocompatibel, niet-irriterend en niet-allergeen, waardoor het bijzonder geschikt is voor medische doeleinden. aan de pezen of ligamentenDe mondneusmaskers zijn effectief, veilig in gebruik en door de gebruikte stoffen is - kortom pijn aan het ademhalen door het mond kapje gemakkelijk. Daarnaast voorkomen deze maskers dankzij ‘bewegings apparaat’ –de antibacteriële werking tevens huidirritatie, zoals acne, jeuk en eczeem – ook wel bekend als maskné. daar heeft iedereen wel UNIEK FILTERSYSTEEM eens mee te maken. In het vakjargon heten deze Het Copper Inside mondneusmasker werkt met een drielaags filtersysteem. De buitenste laag voorkomt het binnendringen van druppeltjes van bijvoorbeeld niezen. De stof bevat klachten musculoskeletale microscopisch kleine polymeren van koperoxide die 99,9% van alle erop gelande bacteriën klachten, oftewel: klachten en virussen, waaronder het coronavirus, binnen een minuut elimineren. De middelste laag van spieren en botten. voldoet als filtratielaag. Het houdt kleine deeltjes vast die door de buitenste laag heen komen en voorkomt tegelijkertijd de stroom van deeltjes naar buiten. De binnenste laag is ontworpen om vocht te absorberen. Ook deze stof bevat weer microscopisch kleine polymeren van koperoxide, om eventueel uitgeademde bacteriën en virussen onschadelijk te maken.

WINNEN?

Benieuwd naar het Copper Inside mondneusmasker? UA mag namens TS Products 100 mondmaskers weggeven! Wil jij kans maken? Beantwoord de volgende vragen voor 25 maart op www.ua.nl. Succes!

VRAGEN

Hoeveel uur kan het masker herhaaldelijk gedragen worden? Waar staat koper om bekend? Hoe werkt het filtersysteem van het mondmasker?

ZIEKENHUISFARMACIE

“MET ALLE PUZZELSTUKJES HET BEELD COMPLEET MAKEN”

MEDICATIEVERIFICATIE IN ZIEKENHUIS GELDERSE VALLEI

Door Winifred Hazelhoff Roelfzema

V.l.n.r. Ingrid Schouten, Liesbeth van Engeldorp en Lynsey Vos van het MV-team van Ziekenhuis Gelderse Vallei.

Medicatieverificatie is in ziekenhuizen een steeds belang rijkere taak van apothekers assistenten. En een taak waar je veel voldoening uit kunt halen. Ook bij Ziekenhuis Gelderse Vallei. Het proces wordt steeds verder verbeterd. Lynsey Vos, Ingrid Schouten en Liesbeth van Engeldorp vertellen.

Zestien van de circa veertig apothekers assistenten van de ziekenhuisapotheek zijn er nu werkzaam in het ‘MV-team’ (medicatieverificatieteam) van Ziekenhuis Gelderse Vallei. Ooit begonnen ze met het uitvragen van medicatie bij patiënten die een geplande operatie zouden ondergaan, later werd dat uitgebreid naar patiënten die vanaf de Spoedeisende Hulp (SEH) worden opgenomen en vervolgens naar alle geplande opnames. Sinds enkele jaren wordt ook de medicatie geverifieerd bij bepaalde groepen patiënten die voor dagopname komen: dialysepatiënten en patiënten die chemotherapie krijgen. Afgelopen november kwam daar de groep bij van patiënten die in het ziekenhuis dure medicijnen (o.a. biologicals) toegediend krijgen. “We spreken dus alle klinische patiën ten”, vat Ingrid Schouten samen. Ingrid werkt vanaf het begin aan de medi catieverificatie en heeft het zien groeien. De patiëntengroepen, maar ook de methodes. Steeds meer automatisering, het gebruik van het LSP, maar ook steeds meer telefonische interviews.

UITVRAGEN EN DOORVRAGEN

“Ruim tien jaar geleden vroegen anesthe siologen al of wij bij patiënten die een ingreep zouden ondergaan, de medicatie goed op een rij wilden zetten, zodat ze daar bij hun medicatiebeleid rondom de OK rekening mee konden houden”, vertelt Ingrid. Patiënten die een geplande operatie zouden ondergaan, kwamen ongeveer vier weken voor hun ingreep op het preoperatieve spreekuur. “Ze kregen dan informatie over hun ingreep, hun hartslag en bloeddruk werden gemeten en wij gingen als apothekers assistenten de medicatie uitvragen.” Vijf jaar geleden kwam de vraag of er ook medicatieverificatie kon worden gedaan bij de patiënten op de SEH. Er werd toen eerst onderzocht of apothekersassistenten hier wel voor nodig waren. Eén maand werd de

Medicatieverificatie aan het bed op de afdeling Spoedeisende hulp door Yorick Huizinga.

medicatie uitgevraagd door artsen, één maand door apothekersassistenten. Het resultaat was overduidelijk: als medicatie verificatie door apothekersassistenten wordt gedaan, dan is het resultaat vele malen beter. “Zo namen artsen vaak ook de reeds gestopte medicatie over uit het LSP”, vertelt Lynsey Vos, lid van het MVteam. “Doordat apothekersassis tenten van nature meer doorvragen, kwam bij hen tijdens het gesprek aan het licht dat de medicatie was gestopt. Het resultaat was een beter kloppende medicatielijst.” Ook waren apothekersassistenten zorg vuldiger in het volledig uitvragen van het medicatiegebruik, incl. zelfzorgmedicatie. Met name het gebruik van pijnstillers (gekocht bij de drogist) werd door artsen vaak gemist. Logisch dus dat deze taak bij de apo the kersassistenten is gebleven. Sinds drie jaar zijn er elke werkdag van acht uur ’s mor gens tot half elf ’s avonds vijf assistenten aanwezig voor medicatieverificatie en in de weekends twee.

DE BASIS: HET LSP

“Wegens corona hoeven patiënten voor een geplande opname sinds een aantal maanden niet meer bij ons langs te komen op het preoperatieve spreekuur. In plaats daarvan bellen wij ze thuis op. Dat heeft als extra voordeel dat het hun en ons tijd be spaart en patiënten kunnen thuis meestal makkelijker hun medicatie opzoeken.” De basis voor elk gesprek is de medicatie in het LSP. “85% van de patiënten heeft toestemming gegeven voor het inzien van hun gegevens, al hebben ze dat soms alleen bij de huisarts gedaan en moet het voor de apotheek nog even tijdens ons gesprek worden geregeld.” Omdat Zieken huis Gelderse Vallei gespecialiseerd is in enkele orthopedische en urologische operaties en daarvoor patiënten uit het hele land krijgt, kunnen de LSP’s uit alle regio’s worden benaderd. “Ook toen hier covid-19-patiënten uit andere regio’s werden opgenomen, was dat praktisch.” Van elk geneesmiddel wordt aan de patiënt gevraagd of het wordt gebruikt zoals in het LSP staat. Het werkelijke gebruik wordt in het patiëntendossier gezet, als dit afwijkt van het voorschrift. Ook de reden die de patiënt daarvoor aangeeft, wordt genoteerd.

ZELFZORG

Wat meestal niet in het LSP staat, zijn de zelfzorgmiddelen. Ook die worden uitgevraagd. Ging het voorheen vooral om paracetamol en middelen bij verkoudheid, tegenwoordig kopen mensen ook hun voorgeschreven maagzuurremmers en voedingssupplementen in de zelfzorg. Dat is het gevolg van het overheidsbeleid. Dat uitvragen van zelfzorgmiddelen is nog niet zo makkelijk. Lynsey: ook lid van het MV-team: “Patiënten weten wel welke vitamines ze slikken, maar niet in welke sterkte. Dat moeten ze dan nakijken en dat is niet altijd makkelijk.”

Tot enkele jaren geleden werd aan patiën ten gevraagd om drie dagen voor hun ziekenhuisopname te stoppen met hun zelfzorgmedicijnen zodat deze geen interactie veroorzaken met eventueel nieuw te starten medicijnen. “Nu mogen patiënten hun zelfzorgmiddelen blijven gebruiken, maar we zetten in het dossier wat relevant is”, vertelt Ingrid. “Dus middelen met bekende interacties voeren we in, zodat artsen er bij hun voorschrift rekening mee kunnen houden. Bij sommige middelen – zoals sint-janskruid en ginkgo biloba – vragen we de patiënt om ermee te stoppen.”

GELDIGHEID

Een medicatieverificatie heeft volgens de landelijke richtlijnen een geldigheid van drie maanden. Er kan in de tussentijd immers weer medicatie zijn gewijzigd. Ziekenhuis Gelderse Vallei hanteert een geldigheid van zes weken. Dus als een opname langer dan zes weken na het gesprek plaatsvindt, moet de verificatie opnieuw worden uitgevoerd. Bij de ‘dagopnamepatiënten’ (voor dialyse, chemotherapie en dure geneesmiddeltoediening) wordt de medicatie wel eenmaal per drie maanden geverifieerd. Dat kan omdat bij nietopgenomen patiënten minder aan de thuismedicatie wordt gesleuteld.

Lees verder op pagina 30

CORONA

Corona heeft het werk van het MV-team veranderd. We voeren nu bijna alle gesprekken telefonisch.” Bij patiënten die vanaf de afdeling Spoedeisende Hulp worden opgenomen, vindt het gesprek doorgaans wel plaats aan het bed op de SEH, maar voor patiënten met verdenking van covid-19 pakken we nu de telefoon.” De telefonische gesprekken bevallen goed. “Die houden we er dus in”, zegt Ingrid. “Minder lopen, meer gesprekken en betere informatie van patiënten die thuis de medi catie kunnen nakijken. En we kunnen de gegevens meteen invoeren.”

HEFTIG

Medicatieverificatie op de SEH is wel eens lastig. “Mensen zijn niet voorbereid en weten lang niet altijd welke medicatie ze gebruiken. Gelukkig beschikken we over de gegevens uit het LSP.” Als er familie mee is, kan die vaak ook informatie geven. Dat gebeurt zeker bij mensen die niet aanspreekbaar zijn. Werken op de SEH kan heftig zijn. Er ko men aangrijpende patiënten voorbij. Lynsey herinnert zich een kind met brandwonden. Ingrid denkt terug aan een meisje van elf jaar dat ondanks 1,5 uur reanimeren overleed. “Je ziet alles langskomen, je hoort hoe ze aan het reanimeren zijn, je ziet verslaafde jongeren, wanhopige familieleden. Daar moet je tegen kunnen.” Dat is de reden dat niet alle leden van het MV-team dienst doen op de SEH. Wel is er tegenwoordig veel meer aandacht voor nazorg. “We evalueren, kunnen naar een vertrouwenspersoon en we letten ook wat beter op elkaar.”

ONTSLAG

De medicatielijst die het resultaat is van de medicatieverificatie is ook de basis voor de ontslaglijst. De wijzigingen worden ontleend aan het patiëntendossier. Liesbeth van

Lynsey Vos (links) en Ingrid Schouten bezig met medicatieverificatie op de SEH.

Engeldorp is lid van het ontslagservice team, dat de ontslaglijsten verzorgt. Op basis van die lijsten wordt ontslag medicatie doorgestuurd naar de eigen apotheek (dit is het geval als patiënten bijvoorbeeld een baxter hebben) of klaar gemaakt door de assistenten van de poliklinische apotheek. In het laatste geval kan de medicatie ofwel bij de patiënt aan het bed worden bezorgd ofwel aan de balie worden afgehaald (meestal door familie). Daarbij wordt besproken wat er is veran derd ten opzichte van de situatie voor de opname. Als de medicatie is afgeleverd aan familie, kan de patiënt later nog worden opgebeld. “Patiënten krijgen de informatie ook schriftelijk mee, voorzien van een duidelijk innameschema, en ons telefoon nummer”, vertelt Liesbeth. “Zo kunnen ze de informatie opzoeken als ze het niet meer weten. We benadrukken ook altijd dat ze met vragen kunnen bellen. Maar dat gebeurt eigenlijk heel weinig.”

De lijst met ontslagmedicatie wordt per beveiligde e-mail doorgestuurd naar de eigen apotheek van de patiënt (“de fax is eindelijk weg!”), voorzien van de naam en het telefoonnummer van de behandelend arts voor verdere informatie.

WERKEN MET PATIËNTEN

In de apotheek van Ziekenhuis Gelderse Vallei kunnen apothekersassistenten kiezen of ze wel of geen interactie met patiënten hebben. Sommige oudere apothekersassistenten kiezen daar niet voor; zij werken vooral aan bereiding en in de depotheken (dependances van de apo theek op de verpleegafdelingen, voor receptverwerking van de opgenomen patiënten en de daarbij horende medica tie voorziening). Anderen kiezen juist wel voor het patiëntencontact en werken in de poliklinische apotheek of in het MV-team. Ingrid vindt het fijn dat kiezen nu kan en is vooral bezig met MV en de organisatie daarvan. “Toen ik in 1987 van de opleiding kwam, was bereiden hier de belangrijkste taak. We maakten alles zelf en er was geen contact met patiënten.”

PUZZELEN

Het leuke van medicatieverificatie is het oplossen van de puzzels. “Je hebt alle puzzelstukjes nodig om het beeld compleet te maken”, legt Liesbeth uit. “We zorgen ervoor dat de medicatie duidelijk is voor iedereen”, vult Ingrid aan. “Dat is wat het beroep voor ons zo mooi maakt.” <