I.E.S. “San Paio” — Tui
Número 59
B
O
L
E
T
Í
N
D
O
E
Q
U
I
P
1º TRIMESTRE 2020
O
D
A
B
I
B
L
I
O
T
E
C
A
LETRAS e PELÍCULAS de GUERRA e PAZ
CHAVES NOGALES, Manuel, A sangre y fuego. Héroes, bestias y mártires de España, Libros del Asteroide, 2017 (10ª ed.), 344 pp. Escrita polo autor en 1937 desde o exilio francés, esta obra constitúe unha mostra certeira do que significa a axilidade dun xornalista ao servizo da realidade e o uso da literatura como medio de denuncia. Son reais as anécdotas e reais os lugares onde ocorren, e é a magnífica prosa de Chaves un medio máis para transmitir esa realidade unhas veces irónica e outras desoladora. Nestes relatos sobre a Guerra Civil española o autor evita a demagoxia e o maniqueísmo para centrarse no perfil humano dos protagonistas, non hai nin verdugos nin vítimas; tan só crueldade, absurdo, desorientación e obcecación duns e doutros. ESLAVA GALÁN, Juan, La mula, Planeta, Barna, 2013, 272 pp. Esta novela aproveita a Guerra Civil como marco de situacións e experiencias. A guerra e os dous bandos enfrontados compoñen un deliberado contraste coa veciñanza e camaradería dos soldados dos dous bandos. O protagonista é o cabo Juan Castro Pérez que, guiado polo seu instinto de supervivencia e pola súa alma servil, pásase ao exército sublevado. Nos últimos meses da guerra atopa unha mula, que quere conservar sen declarar para quedar con ela cando acabe a contenda. Aí están todos os seus afáns. E a novela dá conta do que lle ocorre desde xuño de 1938 ata o final da guerra cando regresa a súa terra sen o seu único botín, a mula, descuberta e anotada no último inventario. E sen a súa prometida, que o abandonou por un brigada con mellor porvir. Unha obra de claro fondo antibelicista e cunha atrevida desmitificación da Guerra Civil que inspirou a película homónima.
GARCÍA TEIJEIRO, Antonio, A teima de Xan, Galaxia, Vigo, 2005, 128 pp. Obra pioneira no tratamento da temática da Guerra Civil dentro la literatura infantil e xuvenil. A morte do seu tío Peixoto leva a Xan a lembrar un tempo pasado no que as persoas non podían pensar en liberdade. Dese tempo gris, feito da cor da mesquindade e do medo, Xan garda as páxinas dun diario de adolescencia que lle fan lembrar o sopro de humanidade que a aparición do seu tío Peixoto veu introducir na súa vida.
P á xi n a
2
N ú m er o
5 9 –
1 º
tr i m e s t r e
2 0 2 0
GARCÍA TEIJEIRO, Antonio, Bicos e non balas, Galaxia, Vigo, 2019, 108 pp. A poesía é o camiño para a paz, os poemas son armas cargadas de paz. Verso a verso construímos a paz. E para mostra esta escolma poética de A. García Teijeiro. Pola nosa boca poden saír balas pero tamén bicos. Poden saír versos e beixos. Podemos reclamar, a berroversos, a paz. HEMINGWAY, Ernest, Adiós a las armas, Debolsillo, 2014, 376 pp. A historia de amor entre o tenente americano Frederic Henry, condutor de ambulancias na fronte italiana durante a Primeira Guerra Mundial e a enfermeira británica Catherine Barkley. O que parecía un xogo converteuse en paixón intensa, mentres a guerra arrasaba todo e os homes desfilaban baixo a choiva, esgotados e famentos, sen pensar máis que en fuxir da morte. Novela inspirada nas vivencias do propio autor. LLAMAZARES, Julio, Luna de lobos, Cátedra, 2009, 216 pp. Unha novela de fuxidos que inspirou tamén unha película. Ramiro, Gildo e Ángel, tres soldados republicanos de León, foxen en plena noite das represalias da fronte vitoriosa que ocupou a súa terra. Refuxiados no monte, sempre ao abrigo da escuridade das minas abandonadas, das covas ou da noite, ven pasar os meses mentres tratan de atopar a forma de sobrevivir e de escapar ao inferno da clandestinidade. Desta maneira maniféstase un instinto primario que pode levar un home acosado cara á violencia. MUÑOZ PUELLES, Vicente, La guerra de Amaya, Anaya, 2010, 240 pp. A historia das vivencias dunha rapaza contadas polo seu fillo baseándose nos diarios da súa nai. Ademais das repercusións da guerra, fálase tamén de como era a España dos anos trinta e os problemas dunha adolescente. Algúns normais, como a relación cos demais membros da familia, os amigos, os noivos… e outros máis extraordinarios, provocados pola guerra que lle tocou vivir. Amaya vive cos seus irmáns e os seus pais, mestres republicanos, no Xixón da revolución do 34 e da Guerra Civil, os continuos cambios de domicilio, o racionamento, o medo á derrota, a decisión dos seus pais de enviar aos fillos varóns a Rusia, a emotiva despedida. Amaya deixa testemuño, cunha mirada lúcida, duns anos difíciles nos que o medo, a incerteza, a loita por uns ideais e a perda tinguen a súa mocidade. ORWELL, George, Homenaje a Cataluña, Debolsillo, 2013, 272 pp. Libro que recolle a experiencia persoal de Orwell, quen, en decembro de 1936, chegou a unha Barcelona en plena efervescencia revolucionaria e menos dun ano despois tivo que fuxir da implacable maquinaria soviética pola súa pertenza ás milicias do POUM. A honestidade e a coraxe con que Orwell narra o que alí viu e viviu fai desta obra un poderoso manifesto contra as abstraccións que acaban conducindo inevitablemente ao terror. “Un retrato inmellorable dos rumores, as sospeitas e a traizón dunha guerra civil” segundo di Antony Beevor.
N ú m er o
5 9 –
1 º
tr i m e s t r e
2 0 2 0
P á x i n a
3
REMARQUE, Erich María, Sin novedad en el frente, Edhasa, Barna, 2003 (12ª ed.), 230 pp. Recoñecido relato antibelicista que presenta os horrores, moitas veces psicolóxicos, que toda unha xeración de mozos tiveron que soportar. Miles de imberbes participaron na Primeira Guerra Mundial convencidos, pola patria, polos seus pais, polos seus profesores, pola prensa, de que ían librar unha guerra xusta, necesaria e breve. Miles de rapaces que se toparon cunha guerra carente de sentido para eles, eterna e allea á súa vida. "... teño vinte anos, pero non coñezo da vida máis que a desesperación, o medo, a morte e o tránsito dunha existencia chea da máis absurda superficialidade a un abismo de dor. Vexo aos pobos lanzarse uns contra outros e matarse sen protestar, ignorantes, entolecidos, dóciles, inocentes. Vexo aos máis ilustres cerebros do mundo inventar armas e frases para facer posible todo iso durante máis tempo e con maior rendemento." ROLFE, Edwin, Hombres o cadáveres. La guerra civil contada por sus protagonistas, Almuzara, 2019, 128 pp. O autor, alistado como redactor xefe do diario The Volunteer for Liberty da XV Brigada Internacional, quedou profundamente conmocionado pola violencia da guerra de España, polo que cambiaría a pluma polo fusil para baterse xunto aos seus compañeiros do Batallón Lincoln nas campañas de Aragón e a batalla do Ebro. No proceso namoraríase dunha cidade angustiada, Madrid, tanto como das xentes do noso país. “...eu, que coñecín o abrazo embarrado da guerra,...considero a estes homes, os meus camaradas de armas, nenos aínda demasiado novos para mirar aos seus ollos de lume furibundo, demasiado inocentes para que os acollan os seus brazos corrosivos, pero entendo ata que punto me equivoco cando lembro que unha hora con ela fainos a todos homes ou cadáveres. Así é, homes ou cadáveres.” WEISS, Helga, El diario de Helga. Testimonio de una niña en un campo de concentración, Sexto Piso, Madrid, 2013, 224 pp. Un dos testemuños máis trepidantes que se escribiron durante o Holocausto. Helga comeza a escribir e ilustrar o seu diario en 1938. Aos oito anos vive a invasión nazi de Praga recluída na súa casa, xa que as escolas non admiten xudeus, e aos seus pais négaselles a posibilidade de traballar. En 1941, envían a toda a familia ao campo de concentración de Terezín, onde durante tres anos a nena documenta nos seus cadernos a vida cotiá, as duras condicións e os bos momentos, ata que son transferidos a Auschwitz. Antes de subir ao vagón, entrégalle ao seu tío as páxinas do seu diario e este escóndeas entre os ladrillos dunha parede. Dos quince mil nenos que chegaron a Terezín e foron enviados a Auschwitz, só cen sobreviviron ao Holocausto. Helga foi un deles. Cando regresou a Praga cumprira quince anos e na pobreza máis absoluta continúa o relato das experiencias sufridas desde que deixou de escribir.
1917 (Sam Mendes,2019) No máis cru da Primeira Guerra Mundial, o xeneral británico Erinmore encarga aos cabos Schofield e Blake unha misión aparentemente imposible: deberán atravesar en pouco tempo o territorio inimigo, una paisaxe chea de morte e destrución, para entregar unha mensaxe ao coronel MacKenzie; se o logran evitarán un mortífero ataque contra centos de soldados, entre os que está un irmán do mesmo Blake. .
P á x i n a
4
N ú m er o
5 9 –
1 º
tr i m e s t r e
2 0 2 0
ADÚ (Salvador Calvo, 2020) Unha película que tenta mostrar a inmigración ilegal desde o punto de vista das persoas que a sofren Tres historias diferenciadas pero cun punto en común: a pobreza de África e a situación tan extrema na que se atopan as persoas que viven alí. Ao tentar chegar a Europa, un neno pequeno e a súa irmá maior agardan nun aeroporto, á espera de poder introducirse nas adegas dun avión e escapar do continente. Mentres tanto, un activista ambiental terá que loitar contra a caza furtiva de animais, á vez que loita tamén cos problemas da súa filla recentemente chegada de España. Doutra banda, un grupo de gardas civís afrontará o seu día a día coa cantidade de persoas que tentan saltar o muro en Melilla, nun intento por escapar das súas vidas no continente africano e atopar un lugar mellor no que vivir. AD ASTRA (James Gray, 2019) O astronauta Roy McBride viaxa aos límites exteriores do sistema solar para atopar ao seu pai perdido e desentrañar un misterio que ameaza a supervivencia do noso planeta. A súa viaxe desvelará secretos que desafían a natureza da existencia humana e o noso lugar no cosmos.
AUGAS ESCURAS (Todd Haynes, 2019) Filme inspirado nunha historia real. Un teimudo avogado descobre o escuro secreto que conecta un número crecente de mortes inexplicables cunha das corporacións máis grandes do mundo. No proceso, arrisca todo: o seu futuro, a súa familia e a súa propia vida, para sacar á luz a verdade. Loitar contra os poderosos é arriscado. MENTRES DURE A GUERRA (Alejandro Amenábar, 2019) En 1936 Unamuno decide apoiar publicamente a sublevación militar que promete traer orde á convulsa situación do país. Inmediatamente é destituído polo goberno republicano como reitor da Universidade de Salamanca. Mentres, o xeneral Franco consegue sumar as súas tropas á fronte sublevada e inicia unha campaña coa esperanza de facerse co mando único da guerra. A deriva sanguenta do conflito e o encarceramento dalgúns dos seus compañeiros provoca que Unamuno empece a cuestionar a súa postura inicial e a repensar os seus principios. ÉTER (Krzysztof Zanussi, 2018) Nos anos finais do século XIX nalgún lugar das aforas do Imperio ruso, un médico militar administra por erro unha sobredose letal de éter a unha muller nova. Tras lograr escapar da súa condena á morte, atopa un traballo en Siberia, onde logrará sentirse libre e apoiado para experimentar con éter co fin de controlar a dor e tamén manipular as condutas humanas. Ata onde chegará o límite entre Ciencia e Humanidade? JOJO RABBIT (Taika Waititi, 2019) Nesta sátira cómica, Jojo Betzler é un solitario neno alemán que durante os anos de Hitler e a Segunda Guerra Mundial vive coa súa nai. Está inscrito nas Mocidades Hitlerianas. O neno non ten amigos, só a un imaxinario, que é o mesmo führer, quen o empuxa cara ás crenzas máis nacionalistas. Xuntos, vivirán distintas aventuras, Pero todo cambiará cando descubra que a súa nai ten escondida na súa propia casa a unha nena xudía, isto lévao a enfrontarse aos seus medos e obrígao a reformular a súa ideoloxía, lembrándolle que tan só é un neno de apenas dez anos. Así, Jojo comezará a descubrir que os xudeus non son persoas tan diferentes a el, como pensaba antes, e empezará a ter unha opinión moi afastada á que ten o seu amigo imaxinario, Hitler.
A TRINCHEIRA INFINITA (Jon Garaño, Aitor Arregi, José Mari Goenaga, 2019) Higinio e Rosa levan poucos meses casados cando comeza a Guerra Civil, e a vida del pasa a estar seriamente ameazada. Con axuda da súa muller, decidirá utilizar un burato cavado na súa propia casa como agocho provisional. O medo ás posibles represalias, así como o amor que senten o un polo outro, condenaraos a un peche que se prolongará durante máis de 30 anos.