27

‫‪4‬‬

‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫رۆژنامەیەکی سیاسی گشتییە‬ ‫خاوەنی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای وشە‬

‫سەرنووسەر‬ ‫سیروان رەشید‬

‫چۆن دهتوانین له دهقێكی ئهدهبی تێبگهین؟‬ ‫هردی مێد‬ ‫ه‬ ‫یاسیهكان‬ ‫زانسته س‬ ‫ی‬ ‫ۆستا‬ ‫س‪-‬دۆفین‬ ‫مام انكۆی پاری‬ ‫له ز‬ ‫وەاڵمی ئهم پرسیاره ههروا ئاسان‬ ‫نییه و مشتومڕێكی زۆری له سهره‪ .‬له‬ ‫راستیدا‪ ،‬ههموو گرهوهكه له سهر ئهو‬ ‫بابهت و بیرۆكهیه دهوهستێت كه له‬ ‫دهقێكدا بۆی دهگهڕێن‪ .‬بهاڵم‪ ،‬ئهم گهڕان‬ ‫و سۆراخكردنهش ههروا به ههڕهمهكی‬ ‫نابێت و پێویستی به مێتۆده‪ .‬لهم‬ ‫گۆشهنیگایهوه‪ ،‬ههندێ لێكۆڵهوهر دهق‬ ‫له ڕێگهی خودی دهقهكهوه دهخوێننهوه و‬ ‫ههوڵی ههڵسهنگاندنی دهدهن‪ .‬واته دهق‬ ‫لێره به تهنها دهبێته ماددهی شرۆڤهكردن‬ ‫و چاالكی ههڵكوڵینی لێكۆڵهوهر‪ .‬ههندێكی‬ ‫دی‪ ،‬ههڵسهنگاندنی دهق دهبهستنهوه بهو‬ ‫ههلومهرجهی دهقهكهی تێدا نوسراوه‪،‬‬ ‫واته ههوڵدهدهن دهقهكه له كۆنتێكسته‬ ‫كۆمهاڵیهتی‪ ،‬سیاسی و ئابورییەكهیدا‬ ‫بخوێننهوه و لێرهواڕا له پهیام و كرۆكی‬ ‫دهقهكه بگهن‪ .‬بێگومان‪ ،‬ههندێكی دیش‪،‬‬ ‫ههم دهق و ههم كونتێكست بهیهكهوهڕا‬ ‫ڕهچاودهكهن و ههردووكیان بهگڕدهخهن‬ ‫لهپێناو شیتهڵكردنهوهی دهق‪.‬‬ ‫كاركردن لهسهر دهقه ئهدهبیهكان‪،‬‬ ‫دهمێكه بۆته نیمچه ‪-‬كایهیهكی‬ ‫سۆسیۆلۆژیاو زۆر لە كۆمهڵناسان‬ ‫ههوڵیانداوه له ڕێگهی ئهدهب و بهرههمه‬ ‫ئهدهبهیهكانهوه‪ ،‬له قۆناغه مێژووییهكان‪،‬‬ ‫هاوكات له دینامیكه كۆمهاڵیهتیه‬ ‫جۆربهجۆرهكان و ئهكتهرهكان بكۆڵنهوه‪.‬‬ ‫له ناو ئهماندا‪ ،‬ناشێت ئاماژه به “پییهر‬ ‫بووردیو” نهكهین كه به شێوهیهكی‬ ‫تێروتهسهل كاری لهسهر كایهی ئهدهبی‬ ‫فهرهنسی كردووه و بۆ یهكەمجار‬ ‫سهرتاپای تیۆری كایهكانی به سهر‬ ‫ئهدهبی فهرهنسیدا جێبهجێكردووه‪.‬‬ ‫“بووردیو” نهك بۆ ههر خوێندنهوهی‬ ‫دهقه ئهدهبیهكان‪ ،‬بهڵكو بۆ كۆی بهرههم‬

‫د‪ .‬هەردی مێد‬ ‫و كااڵ كولتووریهكان (تابلۆ‪ ،‬هونهری‬ ‫پهیكهرسازیی‪ ،‬تد) پێشنیاری ڕهچاوكردنی‬ ‫سێ توخمی سهرهكی بۆ ههڵسهنگاندنیان‬ ‫دهكات‪ .‬سێ توخم كه به بێی به ههند‬ ‫وهرگرتنیان‪ ،‬مهحاڵه بتوانین له پهیام‪ ،‬راز‬ ‫و مهغزای نووسهرهكانیان بگهین‪.‬‬ ‫بووردیو پێیوایه‪ ،‬له یهكهم شوێندا‪،‬‬ ‫دهبێت گرنگی به نووسهری دهقهكه بدهین‬ ‫و له بیری نهكهین‪ .‬به كوورتی نوسهر‬ ‫كێییه؟ لێره لێكۆڵهوهر دهبێت ههوڵی‬ ‫سۆراخكردنی نووسهر بدات و بزانێت سهر‬ ‫به كام ناوهندی كۆمهاڵیهتیه‪ :‬بۆرژوا‪،‬‬ ‫ناوهند‪ ،‬یان ههژار و نهدارهكان؟ واته سهر‬ ‫به كام چینی كۆمهاڵیهتییه؟ له راستیدا‪،‬‬ ‫ناوهندی كۆمهاڵیهتی‪ ،‬پهروهردهی خێزانی‪،‬‬ ‫ڕێڕهوی ژیان‪ ،‬تد‪ .‬كاریگهری و قورساییان‬ ‫له سهر دونیابینی نووسهر و دهقهكهی‬ ‫دهبێت‪ .‬بۆیه تێگهشتن له دهق نابێت‬

‫ئامادهگی كۆمهاڵیهتی و دونیابینی نووسهر‬ ‫فهرامۆش بكرێت و گرنگی پێنهدرێت‪.‬‬ ‫ههموو دهقێك به شێوهیهك له شێوهكان‬ ‫رهنگدانهوه و بهرههمی ئهو دۆخه‬ ‫كۆمهاڵیهتیهن‪ ،‬كه نووسهر تێدا گۆشكراوه‪.‬‬ ‫بۆیه‪ ،‬دونیابینی نووسهر‪ ،‬بههاكانی‪،‬‬ ‫ئێتۆسی‪ ،‬تد‪ ،.‬ههموویان كاریگهریان‬ ‫له سهر نووسین و ئهزموونی نووسهر‬ ‫ههیه‪ .‬بهاڵم‪ ،‬ئهوهندهی من بزانم هێشتا‬ ‫دونیای كۆمهاڵیهتی نووسهرو ئامادهییه‬ ‫كۆمهاڵیهتیهكانی نووسهر نهبونهته جێی‬ ‫پرس و سۆراخكردن له چوارچێوهی‬ ‫لێكۆڵینهوهو ههڵسهنگاندنهكانی ئێمه بۆ‬ ‫دهقه ئهدهبیهكان‪ .‬لهم رووهوه كهموكورتی‬ ‫و بۆشاییهك ههیهو پێویستی به پڕكردنهوه‬ ‫ههیه‪.‬‬ ‫جگه له نووسهر‪ ،‬لێكۆڵهوهر دهبێت‬ ‫له دووهم شوێندا‪ ،‬گرنگی به دۆخی ئهو‬

‫بووردیو‪ ،‬پێیوایە تێگهشتن له دهق‪ ،‬لە تێگەیشتن لە نووسەرەوە فەراهەم دێت‬ ‫كایه ئهدهبیه بدات‪ ،‬كه نووسهر تێدا‬ ‫ئهزموونی ژیانی نووسهری دهكات و دهق‬ ‫و كااڵ كولتوریهكانی تێدا بهرههمدههێنێت‪.‬‬ ‫واته‪ ،‬دهبێت ههوڵ بدهین له كۆی ئهو‬ ‫ملمالنێیانهی له نێو كایهكهدا ههن‪،‬‬ ‫پاشان ئهو گرهوانهی ملمالنێكانیان له‬ ‫سهر دهكرێت تێبگهین‪ .‬ههوڵبدهین‪ ،‬له‬ ‫مۆد‪ ،‬نهریت‪ ،‬ڕێسا‪ ،‬گرهوهكانی كایهكه‬

‫و دابهشبونهكانی نێو كایه تێبگهین‬ ‫بۆ ههڵسهنگاندن و تێگهیشتن له‬ ‫دهقهكان‪ .‬هیچ نووسهرێك له دهرهوهی‬ ‫كایهی ئهدهبی سهردهمی خۆی نییه‪،‬‬ ‫به پێچهوانهوه ههمیشه بهشێكه لێی‪،‬‬ ‫بهشێكه له ملمالنێیكانی‪ ،‬ئهندامی‬ ‫گروپ و دهستهیهكه له بهرامبهر گروپ‬ ‫و دهستهیهكی دی‪ .‬بێ هیچ گومانێك‬

‫ئاڤا گاردنەر‪...‬ئەکتەرە بێ رەنگەکە‬

‫کولتووری زەمەن‬

‫لە چاوەڕوانیی مەرگێکی بێڕەنگدا!‬

‫لە ماوەی نزیکەی نیوسەدە لە کاری‬ ‫هونەریی و ڕۆڵبینین‪ ،‬لە فیلمە درامیی و‬ ‫مێژوویی و رۆمانسییەکاندا‪ ،‬بوویە جێگەی‬ ‫سەرنجی بینەرانی فیلم و کاری سینەمایی‪،‬‬ ‫تا ئەو ئێوارە زەردەپەڕەی مانگی یونایەر لە‬ ‫لەندەن‪ ،‬بەهۆی نەخۆشییەوەو لە تەمەنی ‪٦٧‬‬ ‫ساڵیدا‪ ،‬راکشاو و چاوەکانی داخست‪ ،‬ئیدی‬ ‫جارێکی تر فیلمە پڕ لە جووڵە و تایبەتەکانی‬ ‫هۆلیۆد‪ ،‬خاڵی بوو لە ئەکتەرێکی بەناوبانگ‬ ‫و کاریگەری نیوسەدەی فیلمی ئەمریکی‪،‬‬ ‫پێچەوانەی رۆژانی پڕ لە وزە و رۆڵبینین‬ ‫لە فیلمەکاندا‪ ،‬ئێستا ئەو تەنهایە و لە‬ ‫چاوەڕوانیی مردن و داخستنی هەمیشەیی‬ ‫چاوەکانیدایە‪ ،‬ئەم ساتەی ئەو ئەکتەرە شۆخ‬ ‫و سەرنجڕاکێشە‪ ،‬لەو ساتانەی ژیانی ناچێت‪،‬‬ ‫کە فیلمەکانی لەسەر شاشەکانی سینەما‬ ‫نمایش دەکرا و رۆژنامەنووسان و بینەرانی‬ ‫بەتاسەوە بوون‪ ،‬لە نزیکەوە بیبینن و وێنەی‬ ‫لەگەڵدا بگرن‪ ،‬ئێستا ئەو خۆی بە تەنها و لە‬ ‫ژوورێکی گەورەی نەخٶشخانەیە و چاوەڕوانی‬ ‫مەرگێکی بێڕەنگ و هێواش و لەسەرخۆیە‪...‬‬ ‫ساتێکی بێدەنگ‪ ،‬کەشی ژوورەکەی داگیر‬ ‫دەکات‪ ...‬دوای ئەو بێدەنگییە مەرگئامیزە‪،‬‬ ‫پزیشکەکە بە هێواشی چەرچەفە سپییەکەی‬ ‫سەر پێخەفی خەستەخانە دەدات بە جەستە‬ ‫و رووخساریدا و دەڵێت‪( :‬ئاڤا گاردنەر)‬ ‫مرد‪!.‬‬

‫سەرەتای دەرکەوتن و ناوبانگ‬

‫ئەم ئەکتەرە بەناوبانگەی جیهان‪،‬‬ ‫کە هەمیشە لە فیلمە رەنگاورەنگەکانی‬ ‫هۆلیۆد پاڵەوانی سەرەکیی بوو‪ ،‬بەاڵم پێی‬ ‫خۆشبوو‪ ،‬وێنە و پۆستەر و فۆتۆی کارە‬ ‫هونەرییەکانی بەبێ رەنگ و تەنها بە ڕەنگی‬ ‫ڕەشوسپی باڵوببنەوە‪.‬‬ ‫ئاڤا گاردنەر‪ ،‬یەکێک بوو لە ئەستێرە‬ ‫بەناوباگەکانی سینەمای ئەمریکی لە کۆتایی‬ ‫چلەکانی سەدەی رابردوو‪ ،‬سەرەتای‬ ‫دەرکەوتن و بەناوبانگبوونی‪ ،‬لە ڕێگەی‬ ‫رۆڵبینین و گرێبەستی هونەریی بوو‪،‬‬ ‫لەگەڵ کۆمپانیای هونەریی (میترۆ گۆردن‬ ‫مایەر) کە کۆمپانیایەکی بەرهەمهێنان و‬ ‫دابەشکردنی فیلمە ئەمریکییەکان بوو لەو‬ ‫رۆژگارەداو لەالیەن سەرمایەداری بەناوبانگی‬ ‫ئەمریکیی (مارکۆس لی) لە ساڵی ‪١٩٢٤‬‬ ‫دامەزراوە‪ ،‬ئەم ئەکتەرە شۆخ و بەناوبانگە‪،‬‬ ‫سەرەتای رۆڵبینینی بە رۆڵی سەرەتایی و‬ ‫کۆمبارس دەستیپێکرد‪ ،‬پاش کەڵەکەبوونی‬ ‫ئەزموون و ناوبانگ‪ ،‬توانی لە فیلمی‬ ‫(موجامبو) لە ساڵی ‪ ١٩٥٣‬خەاڵتی ئۆسکار‬ ‫بەدەست بهێنێت‪ ،‬لە تەمەنی هونەریدا بە‬ ‫گشتیی و لەنێوان سااڵنی ‪ ١٩٥٠‬بۆ ‪١٩٧٠‬‬ ‫لەم بیست ساڵەدا‪ ،‬زۆرترین رۆڵی لە فیلمە‬ ‫سینەماییەکاندا بینیووە‪ ،‬کۆی گشتیی ئەو‬ ‫فیلمانەی رۆڵی تێدا بینیوون‪ ،‬نزیکەی ‪٤٠‬‬ ‫فیلمی سینەماییە‪.‬‬ ‫لە ڕیزبەندی ئەستیرەی ناوداری‬ ‫سینەمادا‪ ،‬کە بۆ سەد ئەکتەر و دەرهێنەر‬

‫لە ماوەی سەد ساڵی سینەمای ئەمریکیدا‪،‬‬ ‫پەیمانگەی فیلمی ئەمریکی ‪A.F.I‬‬ ‫رێکی دەخات‪ ،‬ئاڤا گاردنەر‪ ،‬لە ریزبەندی‬ ‫بیستوپێنج هەمین ئەستێرەی سەد ساڵی‬ ‫سینەمای ئەمریکیدا ئەژمار کراوە‪.‬‬

‫هەموو ساڵێ چەپکێ گوڵ‬

‫سێجار ژیانی هاوسەریی پێکەوەناوەو‬ ‫لەگەڵ هەرسێکیان جیابووەتەوەو بە تەنهایی‬ ‫کۆچیی دوایی کرد‪.‬‬ ‫یەکەمیان‪( :‬میکی روونی‪ ،‬ئەکتەری‬ ‫کۆمیدیی بەناوبانگی ئەمریکیی ‪ ١٩٤٢‬بۆ‬ ‫‪)١٩٤٣‬‬ ‫دووەمیان‪( :‬ئارتی شۆ ‪ ١٩٤٥‬بۆ ‪)١٩٤٦‬‬ ‫سێیەمیان‪( :‬فرانک سیانترا‪ ،‬گۆرانیبێژی‬ ‫ناوداری ئەمریکیی ‪)١٩٥٧-١٩٥١‬‬ ‫ئەزموون و یادەوەریی زیاتر لەگەڵ فرانک‬ ‫سیانترا‪ ،‬گۆرانیبێژی بەناوبانگی ئەمریکیی‬ ‫هەیە‪ ،‬راستە لە ساڵی ‪ ١٩٥٧‬جیابوونەوە‬ ‫لە ژیانی هاوسەریی‪ ،‬بەاڵم لە پەیوەندیی‬ ‫خۆشەویستی پێکەوە دانەبڕاون‪ ،‬تا چوار ساڵ‬ ‫پێش مردنی‪ ،‬کە لە تەمەنی ‪ ٦٧‬ساڵیدا لە‬ ‫لەندەن کۆچی دوایی کرد‪ .‬لە کاری هونەریی‬ ‫و ئەو پەیوەندییە خۆشەویستییە لەگەڵ‬ ‫ئەو گۆرانبێژەدا بەردەوام بوو‪ ،‬چیرۆکێکی‬ ‫خۆشەویستیی بەناوبانگ و سەرنجڕاکێش‪،‬‬ ‫لەنێوان ئەم ئەکتەر و گۆرانبێژەدا هەیە‪:‬‬ ‫هەموو ساڵێك‪ ،‬بۆ یادی لەدایكبوونی‬ ‫(ئاڤا گاردنەر) تا سااڵنێكی زۆر لە‬ ‫جیابوونەوەشیان و چەند ساڵێ پێش مردنی‬

‫ئەو کیژە ئەکتەرە‪( ،‬فڕانك سیناترا) یەک‬ ‫رۆژ پێش کریسمس‪ ،‬لە ‪٢٤‬ی ‪١٢‬ی هەموو‬ ‫ساڵێ‪ ،‬چەپكێك گوڵی زەردی بۆ (ئاڤا‬ ‫گاردنەر) بەبۆنەی یادی لەدایکبوونییەوە‬ ‫دەنارد و ئەویش لەنێو كەنتۆری جلەكانی‬ ‫هەڵیدەگرت‪ ،‬تا ئەو كاتەی چەپكێكی نوێ‬ ‫دەگەیشت‪ ،‬واتە تا ساڵێکی تر‪ ،‬لەیادی‬ ‫لەدایکبوونیدا گوڵی نوێی فرانک سیناترای‬ ‫گۆرانیبێژ دەگەیشت‪ ،‬ئەوسا ئاڤا گاردنەر‪،‬‬ ‫گوڵە وشکەکەی پارساڵی دەردەهێنا و گوڵە‬ ‫تازەکەی ئەمساڵی دەخستە شوێنی‪! ...‬‬ ‫ئەو رۆژەی هەواڵی مەرگی ئەو خانمەشی‬ ‫بیست‪ ،‬سااڵنە لەبری ناردنی گوڵ بۆی‪،‬‬ ‫چەپکە گوڵەکەی دەبرد بۆ سەر گۆڕەکەی‪،‬‬ ‫هەشت چەپک گوڵی برد‪ ،‬لە هەشت ساڵی‬ ‫لەدایکبوونیدا‪ .‬پاش ئەو هەشت چەپکە‬ ‫گوڵەش‪( ،‬فڕانك سیناترا) ی گۆرانیبێژیش‪،‬‬ ‫لە دووریی (ئاڤا گاردنەر) کۆچی دوایی کرد‪.‬‬

‫ئاڤا گاردنەرو هەمەنگوای‬

‫جارێک ئاڤا گاردنەر‪ ،‬میوانی (ئێرنست‬ ‫هەمنگوای) نووسەر و ڕۆماننووسی بەناوبانگ‬ ‫دەبێ لە هاڤانا‪ ،‬لەو میواندارییەدا‪ ،‬بۆ ماوەی‬ ‫دوو سەعات ئاڤا گاردنەر‪ ،‬لە مەلەوانگە‬ ‫تایبەتەکەی هەمەنگوای مەلە دەکات‪ ،‬دوای‬ ‫ئەوە کە تەواو دەبێت لە مەلەکردنەکەی‪،‬‬ ‫(هەمنگوای) زۆر سەرسام دەبێت پێی و بڕیار‬ ‫دەدات هەرگیز ئاوی مەلەوانگەکە نەگۆڕێت‪ ،‬تا‬ ‫ماوەیەکی زۆر لەسەر ئەو بڕیارەی بەردەوام‬ ‫بوو‪ ،‬پاشتر ئاوەکەی گۆڕی‪!...‬‬

‫سەرپەرشتیاری‬ ‫کولتووری زەمەن‬ ‫کامەران سوبحان‬

‫له بهرهیهكدایه له دژی بهرهیهكی دیی‪.‬‬ ‫له راستیدا‪ ،‬كایهی ئهدهبی وهك ههر‬ ‫كایهیهكی دی دابهشبووه به سهر دوو‬ ‫بهرهدا‪ .‬بهرهی نیشتهجێبوو‪ ،‬واته ئهوانهی‬ ‫له مێژه له كایهكهدان و له پێگهی‬ ‫ههیمهنهكهردان و خودان دهسهاڵتێكی‬ ‫ڕهمزی گهورهن‪ .‬دهسهاڵتێكی رهمزی‬ ‫كهڵهكهبوو‪ ،‬كه توانای پێناسهكردن و‬ ‫پۆلێنكردنی دهقهكانیان پێدهدات به سهر‬ ‫دهقهی شهرعی و دهقی ناشهرعی‪ .‬دهقی‬ ‫باش و دهقی خراپ‪ ،‬دهقی جوان و دهقی‬ ‫ناشرین‪ ،‬تد‪ .‬له الیهكی دیش‪ ،‬بهرهی نوێ‬ ‫كه له پێگهی ههیمهنهكراون و به نوێی‬ ‫گهشتونهته كایهكه و خاوهن سهرمایهكانی‬ ‫كایهكه نین و له ههوڵی ئهوهدان ڕێسا و‬ ‫یاساكانی كایه بگۆڕن‪ ،‬پاشان پێوهرهكانی‬ ‫شهرعیهت و نا شهرعیهت‪ ،‬باش و خراپ‪،‬‬ ‫تد‪ .‬لهم روانگهیه دهبێت لێكۆڵهوهر دۆخی‬ ‫كایهكه فهرامۆش نهكات‪ ،‬چونكه نووسهر‬ ‫له ههر بهرهیهكدا بێت به پێ نهزم و‬ ‫نیهت و ئامانجی ئهو بهرهیه دهنوسێت‬ ‫ئهوانهی له بهرهی‬ ‫و دهفكرێت‪.‬‬ ‫ههیمهنهكهردان‪ ،‬بۆ نموونه ههمیشه له‬ ‫ههوڵی ئهوهدان دۆخی ئێستای كایهكه‪،‬‬ ‫وهك خۆی بهێڵنهوه و له ههر ئهگهر و‬ ‫ههڕهشهیهكی گۆڕان و دهستكاریكردن‬ ‫چونكه ههر گۆڕان و‬ ‫بپارێزن‪.‬‬ ‫دهستبۆبردنێك بۆ ئێستای كایهكه‪،‬‬ ‫دهشێت له دژی ئهوان و بهرژهوهندی‬ ‫ئهوان كۆتایی پێبێت‪ .‬وهلێ‪ ،‬ئهوانهی‬ ‫له بهرهی ههیمهنهكراودان‪ ،‬ههوڵی‬ ‫ئهوه دهدهن تهكان به دۆخی كایهكه‬ ‫بدهن و سهرمایهكانی كایهكه ملكهچی‬ ‫دابهشكردنهوه بكهن‪.‬‬ ‫له سێیهم شوێنیشدا‪ ،‬لێكۆڵهوهر دهبێت‬ ‫قورسایی ههلومهرجه كۆمهاڵیهتیی و‬ ‫سیاسیهكان له سهر دهق فهرامۆش نهكات‪.‬‬ ‫بێ هیچ گومانێك دۆخی كۆمهاڵیهتی و‬ ‫سیاسی كاریگهری و قورسایی خۆیان به‬ ‫سهر دونیابینی نووسهردا دهبێت و بهمهش‬ ‫كاریگهر دهبن‪ ،‬به سهر دهقه و ناوهڕوهكی‬ ‫دهقدا‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫یەكەمجار باوكمیان کوشت‬

‫تاوانەكانی پۆڵپۆت و كۆمۆنیزمی كەمبۆدی‬

‫شوان ئەحمەد‬

‫(زەوی كاغەزی ئێمەیە‪ ،‬گاسن‬ ‫قەڵەمی ئێمەیە‪ ،‬ئێمە ئەوكاتەی‬ ‫زەوی دەكێڵین‪ ،‬دەنووسین)‪.‬‬

‫ئانگكار‪ ،‬ڕێكخراوی شۆڕشگێر‬

‫لەكەمبۆدیا‪،‬‬ ‫كۆمۆنیزم‬ ‫مێژووی‬ ‫مێژوویەكی كورت و كەم خایەن بوو‪،‬‬ ‫بەاڵم ئێجگار ترسناك و خوێناوی بوو‪،‬‬ ‫ئەو تراژیدیایە لەنێوان سااڵنی (‪1975‬‬ ‫بۆ ‪ )1979‬ڕوو دەدات و لە ‪ 17‬نیسانی‬ ‫‪1975‬وە دەستپێدەكات‪ ،‬سەروەختێك‬ ‫خەمیرە سورەكان خۆیان دەكەن بە فنۆم‬ ‫پنەی پایتەختدا‪.‬‬

‫بەرگی دووەمی كتێبی ڕەشی كۆمۆنیزم‬ ‫كە تایبەتە بە حكومەتە كۆمۆنیستەكانی‬ ‫كیشوەری ئاسیا (چین‪ ،‬ڤێتنام‪ ،‬الوس‬ ‫و كەمبۆدیا) و لە نووسینی هەریەك لە‬ ‫(جان لوویی مارگۆلن و پێیر ڕیگولۆ) یە‪،‬‬ ‫كەمبۆدیا بەسەر زەمینی تاوانە نامۆكان‬ ‫ناونووس دەكات‪ .‬بڕوانە (كتێبی ڕەشی‬ ‫كۆمۆنیزم‪ ،‬ل ‪ 252‬بۆ ‪.)٣9٣‬‬ ‫پۆڵ پۆت و ڕێكخراوەكەی لەگەڵ‬ ‫نییەتی‬ ‫بە‬ ‫دەستبەكاربوونیان‪،‬‬ ‫دروستكردنی دابڕانێكی قوڵ و ڕادیكااڵنە‪،‬‬ ‫لەگەڵ ڕابردووی واڵتەكەیاندا‪ ،‬دەست‬ ‫بە پرۆسەیەكی سەختگیرو تاقەتپروكێن‬ ‫دەكەن‪ ،‬بە مەبەستی سەرلەنوێ‬ ‫ڕاهێنانەوەی هاواڵتیان‪ ،‬ئەوەش سەرەنجام‬ ‫بە فیلتەری كۆمەڵكوژییەكی سستماتیكدا‬ ‫تێدەپەڕێ و ئەو كۆمەڵکوژیەش لە ماوەی‬ ‫كەمتر لە چوارساڵدا‪ ،‬دەگاتە نزیكەی دوو‬ ‫ملیۆن كەس‪.‬‬ ‫لە دیدی گشتی و جیهانیدا‪ ،‬مۆدێلی‬ ‫كۆمۆنیزمی كەمبۆدی‪ ،‬زیاتر هاوشێوەی‬ ‫مۆدێلی چینی بووە تامۆدێلی سۆڤیەتی‪.‬‬ ‫ئاخر پۆڵ پۆت خوێندكارێكی بەئەمەكی‬ ‫ماوتسی تۆنگ بووە‪.‬‬ ‫پاكتاوكردنی تەواوی میللەتێك‪ ،‬ئەوە‬ ‫ستراتیژی سەرەكیی خەمیرە سوورەكان‬ ‫بووە لەكەمبۆدیا‪ ،‬كەمبۆدیا وەك پیاوە‬ ‫خۆرهەاڵتی‬ ‫باشووری‬ ‫نەخۆشەكەی‬ ‫كیشوەری ئاسیا‪ ،‬ئەزموونی حوكمڕانی‬ ‫خەمیرە سوورەكان بێ وێنەیە‪ ،‬ئەوەی‬

‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫ئەوان لەپێناو بەدیهێنانیدا تێدەكۆشان‪،‬‬ ‫هەرگیز لە مێژوودا نەبینرا بوو‪.‬‬ ‫سەیر لەوەدایە سەرباری ئەو هەموو‬ ‫خوێن و ماڵوێرانییە‪ ،‬کەسێکی وەک‬ ‫سالڤۆی ژیژەکی فەیلەسوفی سلۆڤینی دێت‬ ‫و ستایشی خەمیرە سوورەکان دەکات‪،‬‬ ‫لەبەر هەوڵدانیان بۆ دابڕانی تەواوەتی‬ ‫لەگەڵ ڕابردوو‪.‬‬ ‫لە ‪ 17‬نیسانی ‪ 1975‬فاشیزمی سوور‬ ‫لە فنۆم پنە‪ ،‬لە بەرگی كۆمۆنیزمدا‬ ‫دەردەكەوێت‪ .‬ئەمساڵ ئەكتەر و سینەماكاری‬ ‫بەناوبانگی جیهانیی (ئەنجیلینا جولی)‬ ‫وەك دەرهێنەر‪ ،‬فیلمێك لەسەر ئەو مێژووە‬ ‫خوێناوییە بەرهەم دێنێ‪.‬‬ ‫فیلمەكە لە ڕۆمانێكی لوانگ ئۆنگەوە‬ ‫وەرگیراوە (ڕۆمانەكە ساڵی ‪ 2001‬لە واڵتە‬ ‫یەكگرتووەكانی ئەمریكا چاپكراوە) كە‬ ‫چاالكوانی بواری مافەكانی مرۆڤەو خۆی‬ ‫یەكێكە لە قوربانیانی دەستی خەمیرە‬ ‫سوورەكان و ئەو وەختەی پۆڵ پۆت و‬ ‫ئەنگكار پەالماری فنۆم پنەی پایتەخت‬ ‫دەدەن‪ ،‬لوانگ تەمەنی پێنچ سااڵن دەبێت‪.‬‬ ‫هەر بەگەیشتنی خەمیرە سوورەكانیش‪،‬‬ ‫خانەوادەكەی لوانگ لەگەڵ سەدان‬ ‫خانەوادەی تری شارەكەدا‪ ،‬ڕەوانەی گوندو‬ ‫كەمپی ئەركە سەختەكان دەكرێن‪.‬‬ ‫دوای ئەوەی باوك و دایكی و دوو‬ ‫خوشك و برای لەدەست دەدات‪ ،‬تەنیاباڵ‬ ‫دەمێنێتەوەو دواجار لە واڵتە یەكگرتووەكانی‬ ‫ئەمریكا دەگیرسێتەوە‪.‬‬

‫فیلمەكە (یەكەمجار باوكمیان كوشت)‬ ‫گێڕانەوەی ڕۆژە سەخت و دژوارەكانی‬ ‫خەڵكی كەمبۆدیایە‪ ،‬لە ڕوانگەی كچێكەوە‬ ‫كە هێشتا بۆنی شیری خاو لە دەمی‬ ‫دێت‪ .‬خستنەڕووی ئەو تراژیدیایەیە كە لە‬ ‫سەردەمی حوكمڕانی خەمیرە سوورەكاندا‪،‬‬ ‫نرخ و بەهای مرۆڤ لە نرخ و بەهای ئاژەڵ‬ ‫زیاتر نەبووەو لە ماوەی سااڵنی ‪1975‬‬ ‫بۆ ‪ 1979‬لە كەمبۆدیا‪ ،‬تاوانێك نەبووە‬ ‫كەسێكی لەسەر نەكوژرێت‪.‬‬ ‫كەچی پۆڵ پۆت‪ ،‬دوای لەدەستدانی‬ ‫دەسەاڵتیش‪ ،‬هێشتا ڕووقایمانە (‪17‬‬ ‫نیسان) وەك گەورەترین ڕووداوی مێژوو‬ ‫ئەژمار دەكات‪.‬‬ ‫لەم فیلمەدا دەبینین چۆن خەمیرە‬ ‫سوورەكان‪ ،‬وەك تاقمێكی مەرگدۆست‬ ‫و خوێنڕێژ‪ ،‬بۆ مەسرەفنەكردنی زۆری‬ ‫فیشەك‪ ،‬بەشێكی بەرچاوی قوربانییەكان‬ ‫بەشێوەیەكی زۆر سادیزمانە لەناو دەبەن‪.‬‬ ‫وەك مێشك پژاندنیان و وردكردنی‬ ‫كاسەسەری مرۆڤەكان‪ ،‬بە ئاسن یاخود بە‬ ‫پاچ و خاكەناز یان خنكاندنیان بە پەت‬ ‫و كیسە نایلۆن‪ ،‬یاخود لێدان و كەوتنە‬ ‫گیانیان هەتا مردن‪.‬‬ ‫فیلمەكە پێشكەشە بەوانەی گیانیان‬ ‫لەدەستداو بەوانەشی رزگاریان بوو‪ ،‬ئەویش‬ ‫بەخاتری لەیادنەكردنی ئەو تراژیدیایە‪،‬‬ ‫بەتایبەت لە ساڵێکدا كەجیهان یادی سەد‬ ‫ساڵەی شۆڕشی ئۆكتۆبەر دەكاتەوە‪.‬‬

‫پێگەکاىن ئاخاوتن لە هۆنراوەى‬

‫( بە بێدەنگی بۆت دەدوێم)ی (کەژاڵ ئیرباهیم خدر)دا‬ ‫ریف ــ ناسریە‬ ‫سێن محەمەد ش‬ ‫ح‬

‫و‪ :‬د‪.‬هێرش محەمەد ئەمین‬ ‫وەک تیشکی هەتاو‪ ،‬مەرج نییە ئەم‬ ‫کۆپلە شیعرانە ئاراستە بێت بۆ کەسێکى‬ ‫دیاریکراو‪ ،‬چونکە زۆر جار شاعیر خۆی دەکات‬ ‫بە کەسێکی تر‪ ،‬بۆ هۆنینەوەی هۆنراوەکانی‬ ‫و خەمی ئەوی کردووە بە پێخۆری خۆی‪،‬‬ ‫چونکە ئەم شیعرە‪ ،‬رەنگە وەک زمانى ئاماژە‪،‬‬ ‫یاخود هێمایەک بێت بۆ کەمئەندامێکی‬ ‫کەڕو الڵ‪ ،‬یاخود بوونی کەسێکی قسەکەر‪،‬‬ ‫کە پێویستى بە قسەکەرێک نییە بە وشە‬ ‫ئەوانە دەرببڕێت‪.‬‬ ‫دیارە هەموو قسەکردنێک سەرەتاو بە‬ ‫ئاخاوتن و دواتر بە گوێگرتن دەستپێدەکات‪.‬‬ ‫چونکە ئەوە کردارى زمانە‪ ،‬ئەو کاتەش‬ ‫جیاوازى نییە‪ ،‬گەر لە دواییدا وەک‬ ‫ئاخاوتنەکە بنووسرێتەوە یان نا‪ ،‬لەوانەشە‬ ‫ئەزموونی فەرموودەکانی پێغەمبەر (د‪.‬خ)‬ ‫ئاوێزان کرابێت و خرابێتە ریزى وەسفی‬ ‫فەرموودەوە‪ ،‬کە ئامانجى بپێکێت‪ ،‬گەر لە‬ ‫ئاستە زارەکییەکەیدا بمێنێتەوە‪ .‬دیارە ئەم‬ ‫حاڵەتەش هەمیشە دەگۆڕێت و بە بێدەنگى‬ ‫سەرچاوە دەگرێت لە بەکارهێنانى زماندا‪ ،‬گەر‬ ‫بگەڕێین بە دواى ماناى بێدەنگیدا‪ ،‬کە ئەویش‬ ‫هەر بێدەنگییە‪ ،‬دیارە ئەم شیعرانە زۆر جیاواز‬ ‫لە مانای دەربڕین‪ ،‬پێویستە لێکدانەوەی بۆ‬ ‫بکرێت‪ ،‬تۆ وێنای ئەم کۆپلە شیعرە بکە بزانە‬ ‫شاعیر چۆن نەخشاندوویەتی‪:‬‬ ‫لە بڕگەى یەکەمی قەسیدەکەدا هاتووە‪:‬‬ ‫ئەگەر یەکێ لێم بپرسێ‬ ‫شیعر بۆ چاوی کێ دەڵێى‬ ‫کەمانچەی دڵە شەیداکەت‬ ‫بە چ ئاوازێ لێدەدەیت‬ ‫چی پێ بڵێم کە من هێشتا‬ ‫نازانم بۆ خۆشم دەوێیت‬ ‫کە من هێشتا دەتپەرستم و‬ ‫نازانم چیت‪ ،‬نازانم کێیت؟‬ ‫بۆیە بۆ خوێندنەوەى ئەم کۆپلە شیعرانە‪،‬‬ ‫لەبەر رۆشنایی و پەیوەندى وشەکان‬ ‫بەیەکترییەوە‪ ،‬پێویستە ئەمانەى خوارەوە‬ ‫ئاماژەی پێدەدەین‪:‬‬ ‫ـ پرسیارەکە داماڵینێکى تێیدایە کە‬ ‫رووبەڕووى مرۆڤ دەبێتەوە‪ ،‬رەهەندێکى مادی‬ ‫تیا دەبینرێت‪.‬‬ ‫ــ شیعرەکە داماڵینێکە کە رووبەڕووى چاو‬ ‫دەبێتەوە‪.‬‬ ‫ــ ئاوازەکەى داماڵینێکە‪ ،‬کە رووبەڕووى‬ ‫دڵ دەبێتەوە لە کاتی لێدانى‪ ،‬رەهەندێکى‬ ‫مادی تێدا دەبینرێت‪.‬‬ ‫ــ ئەو خۆشەویستییە داماڵینێکە کە‬

‫رووبەڕووى پەرستنێک دەبێتەوە‪،‬‬ ‫کە گوێڕایەڵە‪ ،‬دواتر دەوەستینە سەر‬ ‫هێڵێکى راڕایی و بێ ئاگابوون و دەپرسین‬ ‫ئایا ئەم پرسیاری شیعرە لە چییەوە و‬ ‫بۆچى دەبێت؟ دواتر کە لە پرسیارەکە‬ ‫راماین‪ ،‬دەتوانین بەم نەخشەیە‪ ،‬یاخود‬ ‫بەم خاڵبەندییە ئەمانەى الى خوارەوە‬ ‫روونبکەینەوە‪:‬‬ ‫ــ پرسیارەکە‪ /‬مرۆڤەکە‪ ،‬بوونى قەیران‬ ‫بەو سیفەتەى بوونێکى فەلسەفییە بۆ عەقڵ‪.‬‬ ‫ــ شیعرەکە ‪ /‬چاوەکە‪ ،‬پەیوەندییەکى‬ ‫بینین‪ ،‬وا دەخوازێت کارى خوێندنەوەکە بکات‬ ‫نەک گوێگرتن‪.‬‬ ‫ــ ئاوازەکە‪ /‬دڵەکە‪ ،‬پەیوەندییەکى بیستن‪،‬‬ ‫وا دەخوازێت کارى تێڕامان و ڕۆچوون بکات‪.‬‬ ‫ــ خۆشەویستییەکە‪ /‬کەسە نەناسراوەکە‪،‬‬ ‫قەیرانى بوونەکە بەو سیفەتەى بوونێکى‬ ‫سۆزدارییە‪.‬‬ ‫لەسەر ئاستێکى تر بەم شێوەیەى‬ ‫خوارەوە دەبینێرێت‪:‬‬ ‫پرسیارەکە‪ /‬شیعرەکە‪ /‬ئاوازەکە‪/‬‬ ‫خۆشەویستییەکە‪ ،‬پەیوەندییەکە لەسەر‬ ‫کردارى “کۆدکردن” دروستبووە‪ ،‬چونکە‬ ‫هەندێک پیت هەیە لە زماندا و نۆتەش لە‬ ‫مۆسیقادا بەرامبەر مرۆڤەکە‪ /‬چاوەکە‪/‬‬ ‫دڵەکە‪ /‬کەسە نەناسراوەکە پەیوەندییەکە‬ ‫لەسەر کردارى مادییەکى روون و پوخت‬ ‫وەستاوە‪ ،‬بێجگە لە کەسە نەناسراوەکە کە‬ ‫چرکە ساتێکى شاراوەیە‪.‬‬ ‫بەم شێوەیە دەتوانین بڵێین لە بڕگەى‬ ‫یەکەمى قەسیدەکەدا‪ ،‬لەبەردەم درکاندنێکداین‪،‬‬ ‫کە لە پشت ئاحاوتنەکەوە بێدەنگییەکى‬ ‫شاردۆتەوە‪ ،‬یاخود بە پێچەوانەوە ئاخاوتنێکى‬ ‫شاردۆتەوە لە پشت بێدەنگیەکەدا‪ ،‬کە‬ ‫ئاماژەیەکە بۆ پەیوەندییەکى راڕایی لەنێوان‬ ‫دوو شتدا‪ ،‬هەروەک لە بڕگەکانی شیعرەکەدا‬ ‫هاتووە‪ ،‬کەژاڵ لەم کۆپلە شیعرانەیدا‪ ،‬زۆر‬ ‫زیرەکانە پرسیار درووست دەکات “پرسیارێک‬ ‫دەمانباتەوە بۆ کۆدێک کە دەبێت هەموان‬ ‫سەرسام بین “چونکە کەژاڵ دەزانێت چۆن‬ ‫هۆنراوەکانی دەهۆنێتەوە‪”.‬‬ ‫لەم بڕگەیەدا هەست بە چەند شێوەیەکى‬ ‫واتاسازیی دەکەیت‪ ،‬بە گوێرەى لێکدانەوەى‬ ‫خۆم‪ ،‬چونکە لێکدانەوەکەى من بە گوێرەى‬ ‫دەقى قەسیدە وەرگێڕراوەکەیە‪ ،‬ئاگادارنین لە‬ ‫ناخی دەقەکە‪ ،‬لەبەرئەوەى بە زمانى کوردی‬ ‫نووسراون‪ ،‬بەاڵم دەتوانین بڵێین‪:‬‬ ‫ــ جێناوى (تۆ) لە زمانى کوردیدا بە ماناى‬ ‫( تۆ) بۆ کوڕ یان بۆ کچ دێت‪ ،‬بە گوێرەى‬ ‫بەکارهێنانەکەى لەگەڵ نێر بێت یان مێ‪،‬‬ ‫باشتر وا بوو وەرگێڕ (تۆ) ى بەکاربهێنایە‬ ‫لە راستیدا لە دەقەکە دا ( تۆ ) هاتووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫کراوە بە “انک وەرگێڕ)‪:‬‬ ‫تۆ حەزت لەرەنگی زەردە‬ ‫منیش هەروا‬ ‫ئەو ساتەی کە خۆشم ویستی‬ ‫کازیوەی بەیانییەک‬ ‫هەردووکمانی لە ئامێزنا‪.‬‬

‫ئەم کۆپلەیە بۆ ئەوەى هاوتەریب بێت لە‬ ‫بەکارهێنانی زمانەوانیدا‪ ،‬لە جێناودا پێویست‬ ‫بوو‪ .‬کە ئەمەیان جوانتر دەبوو بۆ جێناوى‬ ‫( تۆ) و (من ) لە جیاتی ئەو پیتەى لەگەڵ‬ ‫جێناوەکەدا بەکاریهێناوە کە بریتیە لە ( انک)‬ ‫ــ هەروەها کێشەیەک هەیە لەنێوان‬ ‫خۆشەویستى و لەئامێزگرتندا‪ ،‬چونکە‬ ‫هێشتا ئاماژە دەکرێت بە خۆشەوستییەکى‬ ‫بێدەنگ لەنێوان دوو کەسدا‪ ،‬ئافرەتێک بە‬ ‫بێدەنگى لەگەڵ پیاوێک دەدوێت‪ ،‬گریمانەى‬ ‫خۆشەویستى لێدەکرێت‪ ،‬ئاخاوتنەکان بەرەو‬ ‫ئەوە دەچن درکاندن ڕووبدات‪ ،‬کە ئاماژەیەکن‬ ‫بەالى کەمەوە‪ ،‬بۆ سەرنجراکێشان یان‬ ‫خۆشەویستى دەچن‪ ،‬کە یەکالیەنى بێت‪ ،‬بۆیە‬ ‫کردارەکە بەشێوەى جێناو هاتووە لەگەڵ ئەو‬ ‫واتاسازییەدا یەکناگرنەوە‪ ،‬چونکە کردارەکە‬ ‫وا هاتووە کە دەڵێت (خۆشەویستییەکەمان)‬ ‫هەروەک خوشەویستیەکە لەنێوان هەردووال‬ ‫دا یەکسان بێت‪ ،‬کە ئەمەش لە ناوەرۆکدا وا‬ ‫نییە‪ ،‬بۆیە پێویست بوو‪ ،‬شاعیر‪ ،‬بە گوێرەى‬ ‫سیستمى زمانەوانى کوردیی مامەڵەیان‬ ‫بکردایە‪ ،‬ئەو کاتە ئەو هەڵەیە رووى نەدەدا‪،‬‬ ‫وەکو لەسەرەوە ئاماژەم پێداوە‪.‬‬ ‫ئەم شیعرە زۆر جوان باس لە خەم و ئازار‬ ‫و ژان و ناڵەی رۆحی پەرتەوازەی خۆشەویستی‬ ‫دەکات “بۆیە ئەم شیعرە لە ئاستى وەرگێڕان‬ ‫و واتاسازییدا‪ ،‬بە شێوەیەکى هاوتەریبى جوان‬ ‫هاتۆتەوە‪ ،‬کە خواستى رەنگى بەرەبەیانى‬ ‫هێناوەتەوە بۆ تەواوکەرى رەنگى زەرد‪ ،‬لێرەدا‬ ‫پەیوەندییەکى ماددى پوخت دەردەکەوێت‪،‬‬ ‫جارێک لە ئاست ئامادەبوونى رەنگ بە‬ ‫شێوەیەکى ئاشکرا‪ ،‬جارێکى تر بە شێوەی‬ ‫جێناو‪ ،‬بەاڵم لێکدانەوەکەى بەو ئاراستەیە کە‬

‫زەردەکە‪ ،‬رەنگى خوشەویستى ) زەردەکە‬ ‫( گزنگى بەرەبەیان)‬

‫لێرەشدا هێمایەک دەبینێرێت کە‬ ‫خۆشەویستى سەرەتاى پرشنگێکى نوێیە بۆ‬ ‫رۆح‪ ،‬بۆیە بڕگەى سێیەم سەرکەوتوو بووە لەو‬ ‫بەرجەستەکردنەدا‪.‬‬ ‫بڕگەى چوارەمی شیعرەکە‪ ،‬بە خەمی‬ ‫ناوەوەی خۆی دەست پێدەکات و لە مەرگێکی‬ ‫ناوەخت دەدوێت و ژیانی منداڵی خۆی‬ ‫تێکەاڵو بەم کۆپلەیە دەکات‪ ،‬ئەوەتا کەژاڵ‬ ‫زۆر زیرەکانە ئەم کۆپلەیەی هۆنیەوەتەوە‪ ،‬کە‬ ‫درێژترین بڕگەیە لە شیعرەکەداو راستگۆیانە‬ ‫دەڵێت‪:‬‬ ‫کە باوکم مرد‬ ‫دایکم بەرگی رەشی پۆشی‬ ‫منی مناڵ‬ ‫زۆر رقم لە رەنگی رەش بوو‬ ‫کاتێ رەشی چاوانتم دی‬ ‫هێندە شەیدای رەنگی رەشبووم‬ ‫بەقەد رەشی چاوەکانت و‬ ‫رووخساری تۆ‬ ‫وەکو شەوە زەنگێکی رەش‬ ‫تێکەڵ بە شەوقی مانگی تۆ‬ ‫لە چاوانما بوون بە تابلۆ‪.‬‬ ‫بێگومان ئەم بڕگەیە بەگوڕوتینێکى پڕ‬ ‫لە سۆزداریی بەرجەستەکراوە‪ ،‬بەو سیفەتەى‬

‫کەژاڵ ئیبراهیم خدر‬ ‫بزوێنەرى درکاندنەکەیە‪ ،‬ئەمەش لە چەند‬ ‫پەیوەندییەکى گرنگدا دەردەکەوێت‪:‬‬ ‫مردن ‪/‬ئاسنگەر ‪/‬ڕەشی‬ ‫ژیان ‪ /‬خۆشەویستى ‪ /‬ڕەشی‬ ‫چاو ‪/‬ڕوخسار ‪ /‬ڕەشی‬ ‫شەو ‪ /‬مانگ ‪ /‬ڕەشی‬ ‫تابلۆ ‪ /‬تەماشاکردن ‪ /‬ڕەشی‬ ‫ئەمانە چى دەگەیەنن ؟‬ ‫هەروەها لێرەدا ئاستێکى ئاسۆیی لە‬ ‫پەیوەندییە زمانەوانییەکان دەبینرێت‪ ،‬کە‬ ‫لەگەڵ ئاستە ستوونییەکەى تردا یەکتر‬ ‫دەبڕن و دەگەنە ئاستێکی تر‪:‬‬ ‫ئەم نەخشەیە‪ ،‬پەیوەندییەکى ستوونى‬ ‫روون نیشاندەدات کە “مردن واتاى ماتەمینى‬ ‫و ژیانیش واتاى خۆشەویستى و چاویش‬ ‫پەیوەندە بە رووخسارەوە و شەویش‬ ‫بە مانگەوە‪ ،‬ئەم دوانەییانە تابلۆیەکى‬ ‫گەردوونییە کۆتاییەکەى بە ڕەشى و جارێکى‬ ‫تریش بە دوای مردندا دێت‪ ،‬تا بەتەواوەتی‬

‫تابلۆکە نیشان دەدات‪.‬‬ ‫لێرەدا هێڵێک بەرزدەبێتەوە کە کات بە‬ ‫شێوەیەکى بازنەیی بە یەکەوە دەبەستێتەوە‪،‬‬ ‫کە ژیان لە ئاست مردنى مرۆڤدا ناوەستێت‪،‬‬ ‫هەتاوەکو ئەگەر باوکیش بێت‪ ،‬بەتایبەتیش‬ ‫کاتێک ئەم مردنە تێکەڵ بە ڕەنگى ڕەش‬ ‫دەکرێت‪ ،‬کە دەبێتە هۆکارێک بۆ پەیوەندییەک‬ ‫کە ڕەشەکە بڕوخێنێت بۆ ئەوەى ئەو ڕەنگە‬ ‫ببێتە دەروازەیەک بۆ عیشق‪ ،‬گەر هات و‬ ‫لەگەڵ ڕەشی چاوى خۆشەویستیەکەیدا‬ ‫یەکیان گرتەوە‪ ،‬وەکو ئەو منداڵەى رقى لە‬ ‫ڕەنگى ڕەش دەبێتەوە‪ ،‬ئەو ڕەنگە بووەتە‬ ‫پێناسەیەک بۆ خۆشەویستى‪ ،‬ئەوەى زیاتر‬ ‫هێزو تینى ڕەنگى ڕەش بەهێز تر دەکات‬ ‫و بوونى و تێکەاڵو بوونیەتی لە نێوان‬ ‫ڕەنگى “مانگ و ڕەنگى زەردى هەتاو “کە‬ ‫بیری دێنێتەوە کە وەکو لە بڕگەى سێیەمدا‬ ‫باسکرا‪ ،‬کە ڕەشى شەو دەردەخات و بەرزی‬ ‫دەکاتەوە و وێنەیەکى تۆکمە پیشان دەدات‪،‬‬

‫کەژاڵ توانیویەتى وەسفی بکات و بە باشى‬ ‫لێکدانەوەى بۆ کردووە‪.‬‬ ‫پەراوێز‪:‬‬ ‫* قەسیدەکە لە (‪ )15‬بڕگە پێکهاتووە‪،‬‬ ‫دیارە وەرگێڕ تەنها هەشت بڕگەى‬ ‫هەڵبژاردووە کردوونى بە کوردی‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫لێکۆڵەر تەنها باسەکەى تەرخان کردووە بۆ‬ ‫ئەو هەشت بڕگەیە ــ وەرگێڕ‬ ‫سەرنج‪:‬‬ ‫ئەمە بەشێکە لەو لێکۆڵینەوەیەی‬ ‫توێژەر‪ ،‬لەبەر درێژی و کەمی شوێن‪،‬‬ ‫تەنها ئەم بەشەی باڵودەکەینەوە‪ ،‬هەموو‬ ‫توێژینەوەکە‪ ،‬لە بەشی کولتووری سایتی‬ ‫زەمەن پرێس باڵودەکەینەوە‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫(ڕێحانەی خوێناوی)م خوێندەوە‬

‫ئاسۆ بیارەیی‬

‫(کامەران سوبحان دەینووسێت)‬

‫رازێک لەناو شیعرە لێکچووەکاندا‬ ‫لە سەردەمی الویمدا‪ ،‬بە شەیدابوونێکی زۆرەوە‪ ،‬شیعرەکانتم‬ ‫دەخوێندەوە‪ ،‬یان ئەو نووسینانەی لەسەر دنیای جیاوازی تۆ دەنووسران‪،‬‬ ‫جارێ بەڕێکەوت کەوتم بەسەر کتێبی (گۆران و ئەدەبی ئینگلیزیی)‬ ‫کە توێژینەوەیەکی فراوان بوو‪ ،‬لەسەر هەندێ ئەو شیعرانەت‪ ،‬کە‬ ‫لەژێر کاریگەریی ئەدەبی ئینگلیزیی نووسیووتە‪ ،‬نووسەری ئەم کتێبە‪،‬‬ ‫هاوسەردەمت بووەو شیعرەکانتی باش ناسیووە‪ .‬مامۆستا عومەر مارف‬ ‫بەرزنجی‪ ،‬بەراوردی ئەم شیعرانەی تۆ و هەندێ شیعری شاعیرانی ئەدەبی‬ ‫ئینگلزیی کردووە‪ ،‬لەوانە‪:‬‬ ‫*(بۆ گوڵی الوالو) بەراوردی کردووە بە(گوڵە نێرگزەکان)ی ڕۆبرت‬ ‫هێرک‪.‬‬ ‫*( بۆ بولبول) بەراوردی کردووە بە (کاڵوکووڕە) ی شیللی‬ ‫* (گوڵی خوێناوی) بەراوردی کردووە‪ ،‬بە (بولبول و گوڵ) ی‬ ‫ئۆسکار وایڵد‪.‬‬ ‫* شیعری (گیان) بەراوردی کردووە‪ ،‬بە شیعری (ژیان)ی بارباوڵد‪.‬‬ ‫*شیعری(گەشت لە هەورامان) ی بەراوردی کردووە‪ ،‬بە(دێی وێران)ی‬ ‫گۆڵد سمس‪.‬‬ ‫ ئایا ئەمە ئەدەبی بەراوردکاریی و سەرسامبوونە بە ئەزموونی‬‫شاعیرانی دنیا‪ ،‬یان جۆرێکە لە السایکردنەوە؟‬ ‫* لە بەشێکی گفتوگۆکانی پێشوماندا‪ ،‬زۆر بە فراوانی باسی ئەزموونی‬ ‫شیعری خۆم و هەندێ لە شاعیرانی (تورک و عەرەب)م بۆ کردیت‪،‬‬ ‫پێویست دەکات جارێکی تر بگەڕێینەوە سەر ئەو بابەت و گفتوگۆیە؟‬ ‫(م‪ .‬گۆران‪ ،‬بە قووڵی سەیری دەکردم و چاوەڕوانی وەاڵم بوو‪).‬‬ ‫ هیچم نەگوت و چاوەڕێی قسەی ئەو بووم‪!.‬‬‫* ئەم کتێبەی مامۆستا عومەر بەرزنجی‪ ،‬بە وردی بەراوردی هەندێ‬ ‫لەو شیعرانەی منی کردووە(بە ماندووبوون و شەکەتیی و جۆرێ لە‬ ‫بێزارییەوە‪ ،‬وای پێووتم‪ ).‬کەمێ خۆیشی بەو الپەرە دەستنووس و کتێبانەوە‬ ‫خەریک کرد‪ ،‬کە لە بەردەمیدا بوو‪ ،‬هەندێجار کە پرسیاری شیعرێکی خۆیم‬ ‫لێدەکرد‪ ،‬لەناو الپەڕە دەستنووسەکاندا‪ ،‬بۆی دەخوێندمەوە‪!.‬‬ ‫(کەمێ بێدەنگی)‬ ‫* تۆ هیچ کام لەو شیعرانەت لەبەرە‪ ،‬بۆم بخوێنیتەوە؟‬ ‫(وای پێوتم م‪ .‬گۆران)‬ ‫ لەم الپەڕەیەدا‪ ،‬هەندێکیانم نووسیوومەتەوە‪ ،‬بۆت بیخوێنمەوە؟‬‫(بەسەری هێمای کرد‪ ،‬بە بەڵێ)‬ ‫(بۆ گوڵی الوالو) جەنابتان شیعرەکە بەم شێوەیە دەستپێدەکەن‪:‬‬ ‫بە کوڵ گریان لە چاوم دێ‪ ،‬گوڵی الوالوی ڕەنگاوڕەنگ!‬ ‫لە بەرچی سیس ئەبی وا زوو؟ چییە ئەسبابی ژاکانت؟‬ ‫هەموو تاوێکە ڕۆژ هەڵهاتووە‪ ،‬بۆچی وەها بێ دەنگ‬ ‫ئەژاکێی؟ تۆ خوا‪ ،‬ئەی گوڵ‪ ،‬سەبر‪ ،‬دەستم بە دامانت!‬

‫بەرهەمێک‪ ،‬گێڕانەوەی کەیسی ژنێکە‪ ،‬کە‬ ‫قوربانیی پیاوساالرییە لە کۆمەڵگەیەک‪ ،‬کە‬ ‫مێینە خاوەنی جەستەی خۆی نییە و بە گشتی‬ ‫موڵکی نێرەکانە‪ .‬گێڕانەوەی دۆزی ژنێکە‪ ،‬کە‬ ‫بۆ ڕزگارکردنی ژیانی‪ ،‬پەنا دەباتە بەر یەکێ لە‬ ‫شەڵتەرەکانی باشووری کوردستان‪.‬‬ ‫زمانی ئەم بەرهەمە‪ ،‬بەڕادەیەک سادەیە‪،‬‬ ‫ئەوە نیشاندەدا‪ ،‬کە نووسەرێکی گەنج و هی‬ ‫سەردەم داڕشتنی وابێ‪ ،‬وێنەکان بە شێوازێکی‬ ‫ئاسان دەخاتە ڕوو کە چۆن قوربانییەکە‪،‬‬ ‫ژیان دەباتەسەر و هۆکارەکانی هەڵهاتنی لە‬ ‫شووەکەی چین‪.‬‬ ‫من ڕۆماننووس نیم و دەشمەوێ لەگەڵ‬ ‫خاوەنی ئەم بەرهەمە راستگۆبم‪ .‬وێنەکانی‬ ‫ئەم بەرهەمە‪ ،‬ڕەنگدانەوەی نووسینی کەیسی‬ ‫نەخۆشخانەیەکی دەروونییان پێوە دیارە‪،‬‬ ‫هەندێ جار زمانەکەی کەمێ ڕەقە و وشەکانی‬ ‫زارەکی و ڕۆژانەن‪ ،‬رەنگە ئەوەش پێوەندی بە‬ ‫ژینگە و شێوازی دەربڕینی خودی نووسەرەوە‬ ‫بێ و ئاستی ئاشنایەتی بێت لەگەل هونەری‬ ‫نووسینی ڕۆماندا‪.‬‬ ‫دەبوو نووسەر خۆی پتر ماندوو بکات لە‬ ‫کێشانی وێنە و وشەسازیدا‪ .‬من کە ڕۆمانی‬ ‫(تەونی جاڵجالۆکەی) (حەکیم کاکەوەیس)م‬ ‫خوێندەوە‪ ،‬وامزانی لەسەر پەردەیەکی‬ ‫هەڵوسراو سەیری فیلمێکی تراژیدیی دەکەم‪،‬‬ ‫هێندە وشەکانی ناسک و نایابن لە وێناکردنی‬ ‫سەردەمی ئاشبەتاڵ‪ .‬هەمان شت ڕۆمانی‬

‫خوێندنەوە و ناوەڕۆک‬

‫زۆری پێناچێ‪ ،‬دوای چەند الپەڕەیەک‪،‬‬ ‫خوێنەر پەی بەوە دەبات‪ ،‬کە نووسەری‬ ‫ئەم بەرهەمە‪ ،‬ژنە و بەهەستێکی مێینەوە‪،‬‬ ‫ئەو دیمەنانە دەخاتە ڕوو‪ ،‬کە ئافرەتی کورد‬ ‫دەیساچێت و بەنێویدا تێدەپەڕێ‪.‬‬ ‫نووسەر‪ ،‬لەم بەرهەمدا توانیویەتی زۆر‬ ‫بوێرانە دەستبخاتە سەر ئەو برینانەی کە‬ ‫کۆمەڵگەی کوردیی‪ ،‬دێرە زەمانە پێوەی‬ ‫دەناڵێ‪ ،‬لەوانە‪ ،‬ژیانەوەی ڕەگی پیاوساالریی‬ ‫لەناو خودی بیرکردنەوەی ئافرەتاندا بە جۆرێک‬ ‫فرە لە ژنان بوونەتە پاسەوانێکی چاودێری‬ ‫ئەو کەنیشکو ژنانەی کە دەیانەوێ پێوەر و‬ ‫دابونەریتە کۆنباوەکانی کۆمەڵگە بشکێنن و بە‬ ‫شێوازێکی دی بژین‪.‬‬ ‫دەستێوەردانی ماڵە باب و بنەماڵە لە‬ ‫ژیانی تایبەتی هاوسەرەکان‪ ،‬کە تا ئەمڕۆ‬ ‫برەوی هەیە و فراوان کێشەی لێ دەبێتەوە‪.‬‬ ‫ئەوە یەکێکە لە خاڵێکی گرنگی دی‪ ،‬کە‬ ‫نووسەر‪ ،‬بێ ئەوەی خۆی هەستی پێبکا‪،‬‬ ‫خستویەتە بەردەم خوێنەر‪ .‬لە نێو دێڕەکاندا‪،‬‬ ‫دیاردەی لێدان و کوشتن و بۆنی خوێنم‬ ‫کرد‪ ،‬کە چۆن مێردەکەی (زەالل) لەسەر‬ ‫بچوکترین داوا‪ ،‬دەموپلی زەالل دەشکێنێ و‬ ‫لەسەرو ئەوەشەوە‪ ،‬کە زەالل دەیەوێ سکااڵ‬ ‫الی ماڵەباوانی بکا‪ ،‬دایکی زۆر سارد وەری‬ ‫دەگرێ و تەنها هۆشی الی ئەوەیە کە کچەکەی‬ ‫باسی جیابوونەوە نەکات و نەکەوێتە بەر تانەی‬ ‫کۆمەڵگەی کوردیی‪ ،‬پێی نەڵێن فاڵن کچەکەی‬

‫جیابووتەوە‪ ،‬بە بێوەژنی یان بێ پیاو نەتۆرێ‬ ‫و پاسەوانێکی ژیانی هەبێ‪.‬‬ ‫زەالل‪ ،‬ژنێکی گیرۆدە و دووگیانە‪ ،‬لە‬ ‫هاوسەرەکەی هەڵهاتووە‪ ،‬بۆ رزگاربوونی لە‬ ‫ئەشکەنجە و ستەمی شووەکەی‪ ،‬دووچاری‬ ‫هەمان راوەدوونانی دەروونی‪ -‬کۆمەاڵیەتی لەو‬ ‫شەڵتەرە‪ ،‬لەالیەن بەرپرس و بگرە ژنانی دی‬ ‫دەبێتەوە‪ ،‬وای لێدێت کە پەنا بۆ لەباربردنی‬ ‫کۆرپەلەکەی ناوسکی ببات‪ .‬زەالل تووشی‬ ‫خەمۆکییەکی ترسناک دەبێت و زۆرجار نایەوێ‬ ‫بەر بەرکەوتنی کۆمەاڵیەتی بکەوێ‪ .‬ستەمە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکە هێندە بە هەژموونە‪ ،‬هەندێ‬ ‫کارمەند و ژنی هەڵهاتووی ناو شەڵتەرەکەش‪،‬‬ ‫گومان لە زەالل دەکەن کە ئەو کۆرپەلەیەی‬ ‫ناوسکی هی خۆی بێ‪ ،‬ڕۆژانە زەالل رووبەڕووی‬ ‫نیگای پڕ قێزە و هەڕەشە دەبێتەوە‪.‬‬ ‫نووسەر‪ ،‬سانا توانیویەتی باسی کێشە‬

‫زمان لە گێڕانەوەدا‬

‫سەبر تۆبی خوا! تاوێکیتر ڕاوەستە‪ ،‬تا عومرم‬ ‫وەکو ڕۆژی چلەی زستان لە هەوری مەینەت ئاوا بێ؛‬ ‫منیش هاوڕێی سەفەرتم‪ ،‬ئەی گوڵی الوالو منیش ئەمرم!‬ ‫منیش خیلقەت وەکو تۆ‪ ،‬وا نەبێ زۆرم لەگەڵ چا بێ!‬ ‫(گوڵە نێرگزەکان) ی ڕۆبرت هێرک‪ ،‬بەم شێوەیە دەستپێدەکات‪ ،‬وەک‬ ‫خۆی بۆت دەخوێنمەوە‪:‬‬ ‫گوڵە نێرگزە جوانەکان‪ ،‬ئەگرین کە ئەبینین‬ ‫ئێوە وا زوو بەسەر دەچن‬ ‫کە هێشتا رۆژی تازە هەڵهاتوو‬ ‫نەگەیشتووەتە نیوەڕۆ‬ ‫بمێننەوە‪ ،‬بمێننەوە‬ ‫تاکو ڕۆژی بەپەلە ئاوادەبێ و‬ ‫کاتی نوێژی ئێوارەدێ‬ ‫دوای ئەوە پێکەوە نوێژدەکەین‬ ‫ئێمەیش لەگەڵتانا دێین‬ ‫ مامۆستا هەست ناکەیت‪ ،‬ئەم شیعرەی تۆ و ڕۆبرت هێرک‪ ،‬زۆر‬‫لەیەکەوە نزیکن‪ ،‬جۆرێ لە سەرسامیی وێنە و خەیاڵی هاوبەش لە نێوانتاندا‬ ‫دەبینرێ‪ .‬بەتایبەتیش لە هێنانی (گوڵ) الی هەردووکتان بۆ ناو وێنە و‬ ‫بابەتی شیعری؟ الی جەنابتان (گوڵی الوالو) کارەکتەری سەرەکییە و‬ ‫الی (ڕۆبەرت هێرک) یش‪( ،‬گوڵی نێرگز) هەردووکتان‪ ،‬بە زمانی هاوبەش‬ ‫گوزارشتان لە گوڵ کردووە؟ بەدەر لەمانەش‪ ،‬لە هەردوو شیعرەکەدا (گوڵ)‬ ‫فیگەری هاوبەشە‪ .‬لەکاتێکدا جەنابتان لە سەدەی بیست‪ ،‬لە کوردستان‬ ‫ژیاون و (ڕۆبەرت هیرک) ی شــــاعیر‪ ،‬لە سەدەی هەژدە لە بەریتانیا ژیاوە‪.‬‬ ‫(گۆران‪ ،‬تەنها سەری رەزامەندی دەجوواڵندو بە قووڵی لەناو قسەکانی‬ ‫من و بێدەنگیی خۆیدا توابوویەوە‪)!.‬‬ ‫* باسی چ شیعرێکی تری منی کردووە‪ ،‬ئەو کتێبە؟‬ ‫ ئەی پێشتر بۆم نەخوێندیتەوە ناوەکان؟‬‫* تەنها سەیرکردن و هیچی تر (هێما بۆ ئەوەی بیرم نەماوە‪)!.‬‬ ‫ هەندێ شیعری تۆ و شیعری شیللی و ئۆسکار وایڵد و گۆڵدن سمسی‬‫بەراورد کردووە‪ ،‬وەک چەمک و فیگەر و بابەتی شیعریی‪.‬‬ ‫*ئممممم‪ ...‬سەری رەزامەندیی و سەرسامیی دەربڕی‪ .‬کارێکی باشە‪،‬‬ ‫رەخنەگری هێندە بە سەلیقە و ورد پەیدابووە و بەدوای ئەو بەراوردکارییانەدا‬ ‫دەگەڕێت‪ ،‬من کە شیعرم نووسیوە‪ ،‬راز و ئازار و خولیاکانم بووەو هیچی‬ ‫تر‪ .‬گەر لەو سەردەمەدا‪ ،‬خوێنەرەکانمان باش تێنەگەیشتوون‪ ،‬خۆشحاڵم‪،‬‬ ‫ئەم دیدە قووڵە بۆ شیعرەکانم هەیە (بە هەناسەیەکی درێژ و پڕ لە جۆش‬ ‫و وزەوە مامۆستا گۆران‪ ،‬وای وت)‬ ‫ دەکرێ بەردەوام بین‪ ،‬لەم بابەتە؟‬‫* لەبری وەاڵمدانەوەی من‪ ،‬هەندێ لەو شیعرانەی لە الپەڕەکانی‬ ‫بەردەستمدا بوون‪ ،‬گرتی بە دەستەوەو کەوتە خوێندنەوەیان‪.‬‬ ‫(کەمێ بێدەنگی)‬ ‫با تا ئێرە بەس بێ‪ ،‬دانیشتنی دادێ‪ ،‬گفتوگۆ لەسەر گۆشەیەکی تری‬ ‫شیعریی دەکەین‪)!.‬‬

‫(مدن الملح)ی عەبدولرحمان منیف‬ ‫کە باسی دۆزینەوەی نەوت و‬ ‫گەشەکردنی کۆمەڵگەیەکی عەرەبیی‬ ‫کەنداو دەکا‪ .‬کەریم کاکە لە ڕۆمانی‬ ‫(گوڵئەستیرەکان کوژانەوە) گیانی‬ ‫کردووەتە بەر میژووی نیشتیمان و وا‬ ‫باسی شاخ و کێو و ڕەشمااڵنی قەندیل‬ ‫دەکا‪ ،‬مرۆڤ سەرگەرمی ئەوە دەبێ‬ ‫بە یەکجاری هەواری وێندەرێ بۆ ژیان‬ ‫هەڵبژێرێ‪ .‬ئەی ڕۆمانی(کوڕەزاکەی زیتۆ)ی‬ ‫حەمەفەریق حەسەن؟ ئەم ڕۆمانە‪ ،‬بە‬ ‫زمانێکی پارا و ناسک وا داڕێژراوە‪ ،‬کە دێڕ‬ ‫دیڕ‪ ،‬ڕستە ڕستە‪ ،‬هوشی خوێنەری تەواو بە‬ ‫دنیای خۆیەوە گرێ بدات و بیکات بە یەکێ لە‬ ‫کارەکتەرەکانی‪.‬‬

‫ن سابیر عومهر‬ ‫بهڵێ‬

‫“ئەگەر هەموو کەسێک دەستەواژەیەکی‬ ‫وەکو” بووکێکی دەستلێنەدراو لە هێمنیدا”ی‬ ‫لە گفتوگۆیەکی ئاسایی لەناو باڕێکدا بەکار‬ ‫بهێنایە‪ ،‬ئەوا لەوانە بوو ئەم جۆرە زمانە‬ ‫لەوە بکەوتایە کە زمانێکی شیعری بێت!”‬ ‫بەم وێنەی رەخنەکاری ئینگلیزیی “تێری‬ ‫ئیگڵتن” کە لە کتێبی “تیۆریی ئەدەبی”‬ ‫کێشاویەتی‪ ،‬کاتیەتی بپرسین‪ ،‬ئایا ئەدەبیات‬ ‫لە زمان نەکەوتووە؟ ئایا بۆچی بەشێکی‬ ‫زۆر لە دەربڕینە وەسفییەکانی گێڕانەوە لە‬ ‫ئیستەدا‪ ،‬بەنێو تۆڕێکی روون و بینراو رەت‬ ‫دەبن و دەبن بە ئەزموونی هەستپێکراو؟ بەم‬ ‫تێگەیشتنەی گوایە خوێنەر بونیادیخوازە‪،‬‬ ‫هەر جارێک لەگەڵ خوێندنەوەی دەقێک‪،‬‬ ‫دەتوانێت ماڵێکی تازەتر لە دەقەکە دروست‬ ‫بکاتەوە‪ .‬کاتییەتی بڵێن‪ :‬ئایا خوێنەر لەسەر‬ ‫ئەو زەوییە نەرم و لماوییەی کە دانەر‬ ‫پێشنیاری کوخ دروستکردنی بۆ دەکات‪،‬‬ ‫هەیکەلەکەی توانای خۆڕاگرتنی کەمترین‬ ‫پلەی ڕێختەری زەمین لەرزەی هەیە؟‬ ‫یەک‬ ‫لەسەر‬ ‫کتێب‬ ‫کۆمەڵێک‬ ‫دەخوێنیتەوە‪ ،‬دوو دەقی شیعریی‪ ،‬سێ‬ ‫ڕۆمان‪ ،‬چوار وتاری ئەدەبی‪ ،‬سێ گۆشە‬ ‫تەنز لە هەفتەنامەیەک‪ ،‬چوار چیڕۆک‪،‬‬ ‫دەبینیت جگە لە چەند ڕووداوێکی جیاواز‪،‬‬ ‫بە تەکنیک و گێڕانەوەیەکی جیاواز‪،‬‬ ‫هەموویان سەر و بنی قوماشێکن‪ .‬زۆرینەیان‬ ‫بە یەکێتییەکی ئارەزوومەندانە؛ کە‬ ‫خۆیان لەنێو خۆیان درووستیان کردووە‪،‬‬ ‫لەچوارچێوەی ئایدۆلۆژیایەکی تەقلیدیانە‪،‬‬ ‫فۆڕمێکی داتاشراوی کۆنکرێتیانە‪ ،‬کە وەک‬ ‫میرات بۆیان ماوەتەوە‪ ،‬لە دەورت یەک‬

‫خول دەخۆنەوە‪ .‬یەک زمان‪ ،‬بۆ تێکڕایان‬ ‫بااڵدەستی دەقەکان دەکات‪ .‬لەنێوانیاندا بە‬ ‫ئاسانی بۆت جیا ناکرێتەوە‪ ،‬کام زمان‪،‬‬ ‫زمانێکی ئەدەبییە و درووستکردنی‬ ‫هەقیقەتێکی زاتیی و خۆڕسکە‪ ،‬لە‬ ‫هەناوی هەقیقەتێکی باو هەڵێنجراوە‪.‬‬ ‫کام زمان‪ ،‬بە ئاگاییەوە لە خزمەتی‬ ‫ئایدۆلۆجیایەکی تایبەتە‪ ،‬وەک “ڕیچاردز”‬ ‫لە ئەدەب بڕوانین کە دەڵێت‪ :‬ئەدەب‬ ‫ئایدۆلۆجیایەکی بەئاگایە‪.‬‬ ‫زمان لە ئەدەبیاتی ئیستەدا نەریتییە‪،‬‬ ‫کەرەستەیەکە بە بەردەوامی لە هەڵبەز و‬ ‫دابەز و ڕمابزکێ پێ کردنە‪ ،‬ئەو زمانەی‬ ‫بەیانییەک کارمەندێکی بانک‪ ،‬گەواهیدەرێک‬ ‫لە ناو بینای دادگایەك‪ ،‬بریکارێکی پۆلیس‬ ‫لە شوێنی کارەکەی قسەی پێدەکات‪،‬‬ ‫ئێوارەکەی شیعری پێدەنووسرێت‪ ،‬درەنگانی‬ ‫شەو لێکۆڵینەوەی پێدەکرێت‪ .‬لەبەر‬ ‫هەژاریی زمانەوانی الی هەندێک نووسەر‪ ،‬بە‬ ‫ئاسانی ناتوانیت لە چیرۆکێکدا‪ ،‬وێنەیەک‪،‬‬ ‫داڕشتنێکی ئەدەبی‪ ،‬لە زانیارییەکی‬ ‫ڕاستەقینە جیا بکەیتەوە‪ .‬لە ئیستەدا لە‬ ‫ڕۆژەڤ چی ڕوودەدات‪ ،‬چ دەگوزەرێت‪ ،‬بە‬ ‫زمانی هەڵچووەوە هەر ئەوە دەنووسرێتەوە‪.‬‬ ‫زمان توانای پەردەپۆشکردنی هەموو‬ ‫جۆرە ناڕێکیەکی مانایی لە دەقدا هەیە‪.‬‬ ‫ئەوەی ناو لە مانا دەنێت‪ ،‬زمانە‪ .‬لە‬ ‫چیرۆکەکانی ئیستەدا هێندە کار بۆ کات و‬ ‫شوێنی چیرۆکەکان دەکرێت‪ ،‬هێندەی تیشک‬ ‫دەخرێتە سەر‪ ،‬جێگیرکردنی مانا‪ ،‬چڕی و‬ ‫تەمومژاوی کردنی دەقەکە و زەقکردنەوەی‬ ‫ڕوداوەکە‪ ،‬هێندەی تێکۆشانە بۆ مۆدێلە‬ ‫تەکنیکێکی جیاواز‪ ،‬ئەوەندە کار نەکراوە بۆ‬ ‫دەوڵەمەندی تۆکمە و بە خۆماڵیکردنی ئەو‬ ‫زمانەی کە گێڕانەوەکە لە هەموو عەیب و‬ ‫عارێک دەپارێزێت‪.‬‬ ‫بە دیدی من‪ ،‬ئەوەی گێڕانەوە لە‬ ‫حەکایەت‪ ،‬وشەکان لە جووینەوە دادەماڵێت‬ ‫و جارێکی دیکە بەرگێکی نوێ دەکاتەوە بەر‬ ‫دەق‪ ،‬زمانە‪.‬‬ ‫بێگومان ئەو زمانە لە کۆمەڵە چیرۆکی‬ ‫(کەسێک لە باتی هەموومان پێدەکەنێ)‬ ‫دەبیندرێت‪ .‬جۆرێک ڕەسەنی بوون بە زمانی‬ ‫گێڕەرەوەکە هەیە‪ ،‬نووسەر لەم چیرۆکانە‬ ‫هیچ هێڵێک ناکێشێت بەژێر زمانی فیکر و‬ ‫فەلسەفە و زمانی ڕۆژانە‪ .‬بە پێچەوانەوە‬ ‫سیانەیەکن پێکەوە لێکئااڵون‪ ،‬ئەگەر‬ ‫بە دەستێک چیرۆکێکی ڕوون بە وێنە”‬ ‫هەنگاوەکانی پێش داڕمان” کە کارەکتەرەکەی‬

‫جۆ ر ێک‬ ‫لە دڵنیایی‬ ‫تە و ا و ‪،‬‬ ‫و ر یا ی‬ ‫د ا ڕ ما نی‬ ‫دیوارێک بە‬ ‫کا ر ە کتە ر ی‬ ‫دووەم دەدات‪.‬‬ ‫کا ر ە کتە ر ی‬ ‫گوتن‪ ،‬گریمانەیەک‬ ‫بێ‬ ‫دووەم‪،‬‬ ‫و پەی پێبردنێکی پیشوەختە‪ ،‬هیچ ناڵێت‬ ‫و هەنگاو هەڵدەدات‪ ،‬دیوارەکە دەڕمێت‪،‬‬ ‫بەدەستەکەی تری مەرجی خوێندنەوەی‬ ‫وردتر دەگەیت‪ ،‬بەم ئەنجامەی لەم چیرۆکە‬ ‫یەک کارەکتەر هەیە‪ ،‬هەر ئەو کارەکتەرەش‬ ‫ڕۆڵی دوو کەسێتی بەرجەستە دەکات‪،‬‬ ‫ئەم چیرۆکە ئەوەت پێ دەڵێت‪ :‬ژیان لە‬ ‫چیرۆکێکدا‪ ،‬جەنگ و ملمالنێی خود و بابەت‬ ‫یان شتەکان نییە بە سەرکەوتنی یەکێکیان‪،‬‬ ‫ئەنجام بە کۆتایی ئەوەی دیکەیان‬ ‫بشکێتەوە‪ ،‬بەڵکو دنە و بەگژداچوونەوەی‬ ‫خودە‪ ،‬لە گەڵ خود‪.‬‬

‫ئابوورییەکان بکات‪ ،‬کە تووشی هاوسەرە‬ ‫بەتایبەتی‬ ‫دەبێتەوە‪،‬‬ ‫نوێیەکان‬ ‫سەربەخۆیی ژیان و بژێوی رۆژانەی‬ ‫خێزان‪ ،‬لەوانە‪ ،‬بێکاری‪ ،‬کرێچیەتی‪،‬‬ ‫وابەستبوونی ئابووریی بە ماڵە بابی‬ ‫مێردەوە‪.‬‬ ‫لە سەرەتاشەوە ئاماژەم پێدا‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی خودی نووسەر‬ ‫ئافرەتە و لە ئازاری ژنان تێدەگا‪،‬‬ ‫بەراوردێکی جوانی لە نێوان‬ ‫زەالل و مەریوانی برای کردووە‪،‬‬ ‫هەرچەندە ئەوەی یەکەمیان‪،‬‬ ‫زەالل لەسەر تێکەڵەی‬ ‫کوردەواری‪-‬‬ ‫دابونەریتی‬ ‫ئیسالمی مێردی کردووە‪،‬‬ ‫بەاڵم دایک و بابی ئەو‬ ‫بەرگرییەی لێناکەن کاتێ‬ ‫مێر د ە کە ی ( کا مە ر ا ن )‬ ‫بەردەوام ئازاری دەدا‪.‬‬ ‫بەاڵم مەریوانی برای‬ ‫بەبێ هیچ گرێبەستێکی‬ ‫هاوسەرگیریی لەگەڵ‬ ‫کچێکی گاوردا‪ ،‬کە‬ ‫لەو بە تەمەنترە‪،‬‬ ‫دەژیت و نابێتە‬ ‫جێگەی تیر و تانەی خەڵک‪ .‬دایکی‬ ‫بەردەوام پینەی کۆمەاڵیەتی بۆ دەکا‪:‬‬ ‫ بۆیە مەریوان لەگەڵ ئەو کچەدا دەژی‪،‬‬‫چونکە کردوویەتی بە موسڵمان و دواتر نایەوێ‬ ‫تووشی بەدڕەوشتی بەالڕێدا بیبات‪.‬‬ ‫ئا لەم خاڵە گرنگەدا‪ ،‬بوێریی نووسەرێکی‬ ‫ئافرەت دەردەکەوێ‪ ،‬کە چۆن بەرگری لە‬ ‫بوون و ژیانی خۆی بکا و وەک ژنانی دی‬ ‫نەبیتە ئامرازی نۆژەنکردنەوە و بەردەوامی‬ ‫پیاوساالریی‪.‬‬ ‫ئەم بەرهەمە‪ ،‬دڵۆپێکە لە گێڕانەوەی‬ ‫دەیان دۆزی کۆمەاڵیەتی شاراوەی دنیایەک‬ ‫ستەم‪ ،‬کە دەرهەق بە ژنان و مرۆڤایەتی‬ ‫لە واڵتانێک دەکرێ‪ ،‬کە نیوەیەکی پتر لە‬ ‫کۆمەڵ‪ ،‬کۆیلەی بەشەکەی دییە و هێزێکی‬ ‫توکمە‪ ،‬لەو کۆمەڵگانە نییە‪ ،‬پارێزگاری ئەو‬ ‫بەشە ژێردەستە بکا‪ .‬بەداخەوە ئەو بەشەی‬ ‫کۆمەڵگە‪ ،‬یان دەبێ بێدەنگی هەڵبژێرێ یان‬ ‫ئیدی مردن و کوشتن چارەنووسیەتی‪!.‬‬

‫*ماستەر لە دەروونناسی کۆمەڵگە‬

‫‪6‬‬ ‫‪www.zamenpress.com‬‬

‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫کولتووری زەمەن گرنگیی بە ئەدەب و هونەری هاوچەرخ دەدات‬

‫‪ 4‬الپەڕە‬

‫ئەلبوومی تابلۆکانی ئاری میرزا‬

‫مەرگی کتێب‬ ‫ئاراس ئەحمەد‬

‫پێشتری‬ ‫ژمارەی‬ ‫دوو‬ ‫کولتووری زەمەن‪ ،‬هاوڕێیەکی‬ ‫نووسەر‪ ،‬بەناوی دڵشاد حسێن‪،‬‬ ‫گلەیی و گازەندەی کردبوو لەسەر‬ ‫بینەری شانۆ و شانۆی کوردیی‪.‬‬ ‫نموونەیەکی جوانیی شانۆیەکی‬ ‫سویسریی هێناوەتەوە‪ ،‬کە لە‬ ‫گوندێکی دوورە دەستدا “ڕۆمیۆ‬ ‫ژولێت”یان نمایشکردووە و نرخی‬ ‫بینینی جاریکی نمایشەکەیان‬ ‫‪ ٤٥‬دۆالرە‪ .‬ئەم هاوڕێ بەڕێزە‬ ‫دەبێژێ‪،‬‬ ‫نرخەوە‬ ‫لەبارەی‬ ‫دەتوانین نرخی ژەمێ لە خواردنی‬ ‫خۆمان ببەخشین بۆ بینینی‬ ‫نمایشێکی ڕۆمیۆ ژوولێت‪!.‬‬ ‫ئایدیای ئەو نووسینە کوورتە‪،‬‬ ‫ئەوەیە چۆن هونەر و شانۆ ببێتە‬ ‫پیشەیەکی “خۆژێن” واتە لەسەر‬ ‫پێی خۆی بووەستێت و چاوەڕێی‬ ‫دەستپانکردنەوە نەکات لە هیچ‬ ‫کەس و گروپ و دامەزراوەیەک‪!.‬‬ ‫ئەم نموونەیەش بۆ کتێب و دنیای‬ ‫کتێبی کوردیی زۆر گونجاوە‪.‬‬ ‫کتێبیی کوردیی لە ئێستادا‬ ‫لە بارێکی ئێجگار خراپدایە‪.‬‬ ‫بەتایبەتیش دەبینین دەزگاکانی‬ ‫چاپەمەنیی و کتێفرۆشیی ڕۆژ‬ ‫مایە پووچی خۆیان‬ ‫بەڕۆژ‬ ‫ڕادەگەیەنن‪ !.‬بەراورد بە سااڵنی‬ ‫پێش ئێستا‪ ،‬کتێبخانەی کوردیی‬ ‫دەوڵەمەندتر و پڕ کتێب ترە‪.‬‬ ‫ئێستا دەیان وەرگێڕیی باش‪ ،‬لە‬ ‫زمانەکانیی فارسیی و عەرەبیی و‬ ‫تورکیی و ئینگلزیی و فەڕەنسیی‬ ‫کتێب وەردەگێڕن بۆ سەر‬ ‫زمانیی کوردیی‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە‬ ‫نەوەیەکی بێ باک و نەخوێندەوار‬ ‫و کوڕی تەکنەلۆژیا‪ ،‬هێندەی‬ ‫سەرقاڵی مۆبایل و ئایپات و‬ ‫گەمەی نێو تەکنەلۆژیان زۆر‬ ‫کەمتر ال لەو کتێبانە دەکەنەوە‪!.‬‬ ‫بەبڕوای من‪ ،‬گەر هاواڵتیی‬ ‫کورد‪ ،‬کتێب بکڕێت‪ ،‬دەتوانێ‬ ‫کتێبی کوردیی لە مەرگ و‬ ‫مایەی‬ ‫ئاوابوون ڕزگارکات‪!.‬‬ ‫نیگەرانییەکی قووڵە بۆ هەرێمێکی‬ ‫‪ ٦‬ملیۆنیی‪ ،‬تیراژی کتێبەکانی‬ ‫‪ ٥٠٠‬دانە و هەندێجاریش کەمتر‬ ‫بێت‪ .‬ڕەنگە کەسانێ پێیان‬ ‫وابێ ئێستاش لە ئەوروپا هەمان‬ ‫بارودۆخ هاتبێتە پێشەوە و وردە‬ ‫وردە خۆری کتێب لە ئاوابووندا‬ ‫بێت‪ ،‬بەتایبەتیش کتێبی نووسراو‬ ‫و مۆدێلی کتێبی تەکنەلۆژیا و‬ ‫سۆفتوێر بێت‪ .‬من دەڵێم نەخێر‪،‬‬ ‫هەرگیزاو هەرگیز کتێب خۆری‬ ‫ئاوا نابێت‪ ،‬هەروەک چۆن کتێبە‬ ‫ئاسمانییەکان الی باوەڕداران‬ ‫پیرۆزن‪ ،‬بەهەمان شێوەش‬ ‫کتێب الی خوێنەر ڕاستەقینەکان‬ ‫پیرۆزن‪!.‬‬ ‫کتێب هەرگیز نامرێ‪ ،‬تا‬ ‫مرۆڤ هەبێ‪ ،‬وشە و پیت و‬ ‫کتێب پیرۆزیی خۆی دەبێ‪!.‬‬

‫ئەلبوومی تابلۆ هونەرییەکانی ئاری میرزا‪ ،‬لە واڵتی ئەڵمانیا بە کوالێتییەکی بەرزی هونەریی و بە پشتیوانی‬ ‫گەلەریی ئاڤێستا چاپکراوە‪ .‬ئەم ئەلبوومە‪ ،‬لە ‪ ٢٨‬تابلۆی رەنگاو رەنگ پێکهاتووە‪ ،‬سێ هونەرمەندی ئەڵمانییش‪،‬‬ ‫بە زمانی ئەڵمانی لەسەر دنیای رەنگ و تابلۆ و کارە هونەرییەکانی ئەم هونەرمەندە کوردەیان نووسیوە‪ ،‬کە بریتین‬ ‫لە “خاتوو گیزیالی هونەرمەندی شێوەکاری ئەڵمانی‪ ،‬پڕۆفیسۆر بینۆ لێمان مامۆستای هونەر لە زانکۆی هایلبێرگ‬ ‫و بەها بەڕێوەبەری گەلەری ئاڤێستا‪.‬‬ ‫پڕۆفیسۆر بینۆ لێمان‪ ،‬سەبارەت بە تابلۆ هونەرییەکانی ئاری میرزا دەڵێت‪ :‬جووڵە لە رەنگ و هێڵەکانی نێو‬ ‫تابلۆکانی ئاری میرزا دا‪ ،‬قورساییەکی گەورەیان داگیرکردووە‪ ،‬یاریکردن بە هێڵ و رەنگەکان‪ ،‬لەناو چەقی بازنەکان‬ ‫دەمانبات بۆ دنیایەکی گەردوونیی دوور‪ ،‬ئاری میرزا‪ ،‬هونەرمەندێکە لە روانگە گەردوونییەکانەوە شۆڕبووەتەوە بۆ‬ ‫ناو رەنگی تابلۆکان‪ ،‬بە رۆچوونێک بۆ دەرەوەی ئەو زەمەنە دروستکراوەی کە لە تابلۆکاندا بوونی هەیە‪ ،‬رەنگە‬ ‫پرتەقاڵییەکانی ئەم هونەرمەندە‪ ،‬هاڕمۆنییەتی موزیکمان دەداتێ‪ ،‬رەنگە رەشەکانیشی لە باگراوندی تابلۆکاندا‪،‬‬ ‫مانای مەرگ و نائارامیی و نادیارمان پێ دەبەخشێ‪.‬‬ ‫ئاری میرزا‪ ،‬سەبارەت بە ئەلبوومە هونەرییەکەی (کوڕاسە) بۆ کولتووری زەمەن وتی‪ :‬ماوەیەکی زۆر سەرقاڵ‬ ‫بووم‪ ،‬تا توانیم لە واڵتی ئەڵمانیا بە کوالێتییەکی بەرز چاپی بکەم‪ ،‬ئەلبوومەکەش‪ ،‬هەڵبژاردەی هەندێ تابلۆی‬ ‫خۆمە بە قەبارەی جیاواز‪ ،‬کە وەک ئەرشیفێک دەمێنێتەوە‪.‬‬

‫مەندەالویی‬ ‫نەجیب مەحفوز‬ ‫منایش دەکاتەوە!‬ ‫هونەرمەندی کاریکاتێرست‪ ،‬عەلی مەندەالویی‪،‬‬ ‫چەند رۆژێ لەمەوبەر‪ ،‬لە مەراسیمی دەستپێکی‬ ‫خولی شەشەمی کاریکاتێریی جیهانیی لە کۆشکی‬ ‫“تاز” لە قاهیرە‪ ،‬لەگەڵ چەند هونەرمەندێکی‬ ‫بەناوبانگی تری میسری و ئیسپانی و ڕووسیدا‪،‬‬ ‫تابلۆیەکی کاریکاتێریی رۆماننووسی میسری‪،‬‬ ‫نەجیب مەحفووزی نمایشکرد‪ ،‬کە پێش سی‬ ‫ساڵ لەمەوبەر ئەو تابلۆیەی کێشاوەو جارێکی تر‬ ‫نمایشکردەوە‪.‬‬ ‫عەلی مەندەالویی‪ ،‬لەبارەی کاریکاتێری نەجیب‬ ‫مەحفوز‪ ،‬دەڵێت‪ :‬لەم پێشانگەیەدا بە تابلۆیەکی‬ ‫کاریکاتێریی رەنگاو رەنگی نەجیب مەحفووز‬ ‫بەشداریم کرد‪ .‬ئەو رۆماننووسە میسرییەی کە‬ ‫لەساڵی ‪ ١٩٨٨‬وەک تاکە نووسەری عەرەبی‬ ‫لە دنیادا خەاڵتی نۆبڵی وەرگرتووە‪ .‬منیش لە‬ ‫خۆشیی ئەو خەاڵتەوە‪ ،‬ئەو تابلۆیەم کێشا‪،‬‬ ‫پێشانگە هاوبەشەکەش‪ ،‬چەند هونەرمەندێکی‬ ‫ناودار و ئاست بەرزی هونەریی بەشدارییان تێدا‬ ‫کرد‪ ،‬هەموو تابلۆ کاریکاتێرییەکان تایبەت بوون‬ ‫بە پۆرترێت و وێنەی نەجیب مەحفووز و جووڵە‬ ‫و زمانی جەستەی لەکاتی قسەکردن و نووسین و‬ ‫بیرکردنەوەدا‪.‬‬

‫تەرمی نەناسێک‬

‫ئەم کتێبە‪ ،‬پێنج کورتە چیرۆکی نووسەر و وەرگێڕ‬ ‫(ئازاد بەرزنجی)ە‪ .‬لەخۆدەگرێت‪ ،‬لەم ڕۆژانەدا‪ ،‬لە‬ ‫شاری بانە چاپی سێیەمی کرایەوە‪ .‬تەرمی نەناسێک‪،‬‬ ‫چیرۆکنووس‪ ،‬لە سااڵنی نەوەدەکاندا نووسیویەتی و‬ ‫ساڵی ‪ ٢٠٠٤‬چاپی یەکەمی کراو دوو ساڵ لەمەوبەر چاپی‬ ‫دووەم و ئێستاش چاپی سێیەم‪.‬‬ ‫(تەرمی نەناسێك) لە پێنج چیرۆكی کوورت‬ ‫پێکدێت کە ئەوانیش‪(:‬مەملەكەتی سیسرك‪ ،‬كەنارییە‬ ‫غەمگینەكە‪ ،‬دەریاچەی “س”‪.‬تەرمی نەناسێك‪،‬‬ ‫جاڵجاڵۆكە‪).‬‬ ‫چیرۆکەکانی ئەم کتێبە‪ ،‬هێڵێک پێکەوە‬ ‫دەیانبەستێتەوە‪ ،‬کە ئەویش زمانی گێڕانەوەو گرێی‬ ‫چنینیی ڕوداوە‪ ،‬لەگەڵ ئەوەی تارماییەکی غەمگین‬ ‫بەسەریاندا زاڵە‪ ،‬لە هەمانکاتدا زمانێکی شیرین و‬

‫پاراو ڕوداوەکان بۆ خوێنەر گێڕاونەتەوە‪ ،‬لەناو ئەو‬ ‫گێڕانەوەیەشدا کە ڕیتـیکی تاریک و نائومێدانەی هەیە‪،‬‬ ‫پەیوەستە بە گۆشەنیگای چیرۆکنووس‪ ،‬بۆ روداوەکانی‬ ‫دنیای ئێمە‪ ،‬بەتایبەتیش ئەو ڕووداوانەی پاش ڕاپەرین‬ ‫و شەڕی ناوخۆ درووست بوون‪ ،‬ئەم دیدە ڕەشبینییەی‬ ‫الی چیرۆکنووس درووستکردووە‪ .‬باگراوندی گێڕانەوەی‬ ‫درامییانەی چیرۆکەکانیش‪ ،‬پەیوەستە بە بوونی‬ ‫کولتووری شانۆیی و درامیی الی بەرزنجیی‪ ،‬کە یەکێکە‬ ‫لە پسپۆڕییەکانیی و لەگێڕانەوەی ڕوداوە کوورتەکانی‬ ‫چیرۆکەکانیدا بە ڕوونیی ئەو دیدە درامییە دەبینرێت‪.‬‬ ‫ئازاد بەرزنجیی‪ ،‬الی زۆرێک لە خوێنەران وەک‬ ‫وەرگێڕ ناسراوە‪ .‬یەکێکە لە وەرگێرە ناودارەکانی کورد و‬ ‫ژمارەیەکی زۆر کتێب و شاکاری جیهانیی بۆ سەر زمانی‬ ‫کوردیی وەرگێراوە‪( .‬تەرمی نەناسێک) تاکە ئەزموونیی‬ ‫چیرۆکنووسیینی ئەوە‪ ،‬کە چاپ و باڵوکرابێتەوە‪.‬‬

‫دیوانێکی نوێی‬ ‫ئەحمەد موختار جاف‬ ‫بە سپۆنسەری د‪.‬هەڤاڵ‬ ‫پارێزگاری‬ ‫ئەبوبەکر‪،‬‬ ‫سلێمانی‪ ،‬دیوانێکی نوێی‬ ‫ئەحمەد موختار جاف‬ ‫باڵوکرایەوە‪ .‬ئەم دیوانە‪،‬‬ ‫جیاواز لە دیوانەکانی تری‬ ‫شاعیرو زیاتر لە سی پارچە‬ ‫شیعری نوێی ئەو شاعیرەی‬ ‫تێدایە‪ ،‬کە بۆ یەکەمجار‬ ‫لەم دیوانەدا باڵودەبێتەوە‪،‬‬ ‫ئەمە جگە لە کۆمەڵێ‬ ‫شیعری فارسی‪ ،‬کە لە‬ ‫دیوانەکانی پێشتریدا نەبوون‬ ‫و ئامادەکاری ئەم دیوانە‪،‬‬ ‫سەرجەم شیعرەکانی ساغ‬ ‫کردوونەتەوە‪.‬‬ ‫کاروان عوسمان خەیات‪،‬‬ ‫بۆ کولتووری زەمەن‪،‬‬ ‫وتی‪ :‬هەوڵمداوە دیوانێکی نوێی ئەحمەد موختار جاف‪ ،‬بخەمە بەردیدەی‬ ‫خوێنەران‪ ،‬جگە لە شیعرە کوردی و فارسییەکانی شاعیر‪ ،‬کە کۆمەڵێکم‬ ‫ساغ کردووەتەوە‪ ،‬لە دیوانەکانی پێشتریدا نەبوون‪ ،‬ئەمە جگە لە چیرۆکی‬ ‫“مەسەلەی ویژدان”یشم ساغ کردووەتەوەو لەم دیوانەدا باڵوم کردووەتەوە‪ ،‬کە‬ ‫پێشتر بەشێکی سەرەتای ئەم چیرۆکە بە ناتەواوی چاپ بووە‪ .‬سەبارەت بە‬ ‫پشتبەستن بە دەستنووس بۆ ساغکردنەوەی شیعرەکان‪ ،‬ئامادەکاری دیوانەکە‬ ‫وتی ‪ :‬ئەو دەستنووسانەی شاعیر کە پشتم پێ بەستووە‪ ،‬ئیمزا و ناوی‬ ‫ئەحمەد موختار خۆی پێوە بووە‪ ،‬ئەمەش بەڵگەی راستیی و درووستی‬ ‫شیعرەکانییەتی‪.‬‬

‫دکتۆراکەی عەلی وەردی بە کوردیی‬

‫لەم ماوەیەدا‪ ،‬نووسەر و وەرگێر د‪ .‬نەوزاد ئەسوەد‪،‬‬ ‫تێزی دکتۆرانامەکەی کۆمەڵناسی گەورەو ناودار‪ ،‬عەلی‬ ‫وەردی وەرگێرا و لەزنجیرەی کتێبەکانی دەزگای جەمال‬ ‫عیرفان باڵوکرایەوە‪.‬‬ ‫(لێکۆڵینەوەیەک لە سۆسیۆلۆژیای مەعریفە‪/‬‬ ‫شیکردنەوەیەکی سۆسیۆلۆژیی‪ ،‬بۆ تیۆری ئیبن‬ ‫خەلدوون) ناوی تەواوەتیی دکتۆراکەی زانای‬ ‫كۆمەڵناسیی عێراقی د‪.‬عەلی وەردی (‪)١٩٩٥-١٩١3‬ە‪،‬‬ ‫ئەم کتێبە یەکێکە لە کتێبە سەنگین و گرنگەکان‪ ،‬کە بۆ‬ ‫ئەمڕۆی کۆمەڵگەی کوردیی پێوویستییەکی گرنگ و پڕ‬ ‫بایەخە‪ .‬پێشتر‪ ،‬نووسەر و وەرگێڕ د‪ .‬نەوزاد ئەسوەد‪،‬‬ ‫چەندین وتار و نووسینی ئەم کۆمەڵناسەی وەرگێڕاوە‪،‬‬ ‫جگە لە کتێبی “وانەکانی ژیانم‪-‬بیرەوەرییەکانی عەلی‬ ‫وەردی”‪٠.‬‬

‫لەم کتێبەدا (لێکۆڵینەوەیەک لە سۆسیۆلۆژیای‬ ‫مەعریفە) عەلی وەردی بۆچوونەكانی لەسەر سێ‬ ‫گریمانەی سەرەكی بنیاتناوە‪ ،‬ئەوانیش ‪:‬‬ ‫یەك‪ :‬ملمالنێی نەریتی دەوارنشینی و كولتووری‬ ‫شارنشینیی‪ ،‬ئەم گریمانەیەشی لە ئیبن خەلدوونەوە‬ ‫خواستووە‪.‬‬ ‫دوو‪ :‬دووفاقیی كەسایەتی‪ ،‬ئەم گریمانەیەی لە زانای‬ ‫كۆمەڵناسیی ئینگلیزیی رۆبێرت ماكیڤر وەرگرتووە‪.‬‬ ‫سێ‪ :‬دژیەكیی كۆمەاڵیەتیی‪ ،‬ئەم گریمانەیەشی لە‬ ‫زانای كۆمەڵناسی ئەمەریكی ولیام ئۆگبێرن (وەرگرتووە‪.‬‬ ‫ئەوەی گرنگە بەدەر لە تێز و بۆچوونەکانیی ئەم‬ ‫کۆمەڵناسە‪ ،‬زمانی وەرگێرانەکەیەتیی‪ .‬کە وەرگێڕ بە‬ ‫زمانێکی نەرم و پڕ لە تاموچێژ کردوویەتی بە کوردیی‪،‬‬ ‫خوێنەر لەکاتی خوێندنەوەیدا‪ ،‬هەست بە تام و چێژیی‬ ‫گێڕانەوەکان دەکات‪.‬‬

‫سەرنووسەر‬ ‫سیروان رەشید‬

‫رۆژنامەیەکی سیاسی گشتییە‬ ‫خاوەنی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای وشە‬

‫كێشەی بەڕێوەبەری‬ ‫گشتیی پەروەردەی‬ ‫سلێمانی و دوو سەرنج‬

‫ڕۆژنامەیەکی سیاسی گشتییە‬

‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫نووسینگەی هەولێر‬ ‫گوندی ئیتاڵی یەک‬ ‫خانووی ژمارە (‪)633‬‬ ‫‪0750 444 7109‬‬

‫نرخ ‪ 500‬دینار‬

‫ناونیشان‬ ‫سلێمانی ‪ -‬گەڕەکی ئاشتی‬ ‫شەقامی سۆران (‪)132‬‬ ‫خانووی ژمارە (‪)20‬‬ ‫‪07740881458‬‬

‫‪www.zamenpress.com‬‬

‫كاروان كازم‬ ‫كێشەی الدانی بەڕێوەبەری گشتیی پەروەردەی سلێمانی‪ ،‬لەالیەن‬ ‫جێگری سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانی كابینەی پێشوو‪ ،‬لە دوا ساتەكانی‬ ‫تەمەنی ئەو كابینەیەدا‪ ،‬قسەو لێكدانەوەی زۆر هەڵدەگرێت و بۆچوونە‬ ‫سیاسیی و یاساییەكانیش پەیوەست بەو پرسە چوون بەیەكداو لە‬ ‫هەردوو رەهەندەكەوە بەدیاریكراوی شەقامی بۆچوونەكانی زۆنی سلێمانی‬ ‫دابەشكردووە‪ .‬جێگرایەتی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران بە فەرمانی‬ ‫ژمارە(‪ )3897‬لە (‪ )2019/6/20‬پاڵپشت بە مادەی حەڤدەیەم‪ ،‬برگەی ‪2‬‬ ‫بڕیاری داوە بە بەخشینی مامۆستا دڵشاد عومەر محەمەد لە پۆستەكەیو‬ ‫گواستنەوەی راژەكەی بۆ دیوانی وەزارەتی پەروەردە بە هەمان پلە و دانانی‬ ‫كەسێكی تر لە شوێنەكەی ناوبراو بە وەكالەت‪.‬‬ ‫وەزارەتی پەیوەندیداریش كە پەروەردەیە‪ ،‬بە فەرمانی وزاری‬ ‫ژمارە‪ 11299‬لە ‪ 2019\7\9‬فەرمانی دەركردوەو ئاماژەشی بەوە داوە كە‬ ‫فرمانەكە لە رۆژی دەرچوونی لەالیەن ئەنجومەنی وەزیرانەوە كەوتووەتە‬ ‫بواری جێبەجێكردنەوە‪ ،‬لێرەدا دوو سەرنج لەسەر ئەم بابەتە دەخەینەڕوو‪.‬‬

‫سەرنجی یاسایی‪:‬‬

‫وەك لە فەرمانەكانی سەرەوەدا بینرا‪ ،‬ئەنجومەنی وەزیران تەنیا بڕیاری‬ ‫گواستنەوەی راژەی دەركردووە‪ ،‬ئەگەرچی لەسەرەتاوە لە میدیاوە گوێبیستی‬ ‫ئەوە بووین كە بەڕێوەبەری گشتیی پەروەردەی سلێمانی دوورخراوەتەوە‪،‬‬ ‫كەواتە لێرەدا گرنگە یاساناسان بە وردی دۆخەكە شیكاری بكەن‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەنجومەن بڕیاری دوورخستنەوەی كۆتایی مامۆستا دڵشادی دەرنەكردووە‬ ‫هەتا باسی پێشێلكاریی یاسای ژمارە ‪3‬ی ساڵی ‪ 2009‬پارێزگاكانی هەرێم‬ ‫بهێنرێتە گۆڕێ‪ .‬كە مادەی شەشەمی ئەو یاسایە باسی پااڵوتنی بەڕێوەبەرە‬ ‫گشتییەكان دەكات لە سنووری پارێزگاكاندا‪ ،‬كە فەرمانی دامەزراندنیان‬ ‫لەالیەن ئەنجومەنی وەزیرانەوە بۆ دەردەچێ‪ .‬هەروەها كێشەكانی‬ ‫پەیوەست بەو پرسە‪ ،‬دادگای كارگێڕیی یەكالیی دەكاتەوە‪ ،‬لە دۆخێكدا‬ ‫كەسی زەرەرمەند لەم فەرمانە كارگێرییە‪ ،‬كە مامۆستا دڵشادە‪ ،‬دەتوانێ‬ ‫پاڵپشت بە یاسا بەركارەکانی پەیوەست بە فەرمانبەران كە یاساكانی‬ ‫راژەی شارستانی و بەرزەفتكردنی فەرمانبەرانە‪ ،‬لەرێی تانەدان لەو فرمانە‬ ‫لەالی خودی ئەو الیەنەی دەریكردووە و دواتر ئەنجامەكەی بۆ الی دەستەی‬ ‫بەرزەفتكردنی فەرمانبەرانی هەرێم كە بڕیارەكەی بنبڕە یەكالیی دەبێتەوە‪،‬‬ ‫كە ئەم رێكارەی باسكرا پەیوەستە بە ویستی خودی بەڕێوەبەری گشتیی‬ ‫پەروەردەی سلێمانییەوە كە ئایا تانە”تەزەلوم” لە فرمانەكە دەدات یان نا؟‬

‫لیڤا هەڤاڵ کوێستانی‬ ‫نەهامەتی جوتیارانی هیندستان دەکاتە فیلم‬

‫سەرنجی سیاسی‪:‬‬

‫پۆستی بەڕێوەبەری گشتیی پەروەردەی سلێمانی‪ ،‬بەپێی رێكەوتنی‬ ‫سیاسی نێوان یەكێتیو گۆڕان بۆ دابەشكاری حكومەتی خۆجێیی پارێزگای‬ ‫سلێمانی‪ ،‬بەركەوتەی بزووتنەوی گۆڕانەو ئەم فرمانەی دەرچووە بە‬ ‫گواستنەوەی راژەی بەڕێوەبەری پۆستەكە‪ ،‬پێچەوانەی ئەو رێكەوتنە‬ ‫سیاسیەیەو دەكرێت لە دۆخێكدا خاوەنی ئەو پۆستە گەر حاڵەتی سەرپێچی‬ ‫یاسایی هەبوو لەڕووی بوونی گەندەڵی یان خراپ بەكارهێنانی دەسەاڵت‪،‬‬ ‫یان هەر كەموكوڕییەك بە رێوشوێنی یاسایی لە پۆستەكەی دووربخرێتەوە و‬ ‫لەبارێكیشدا ئەوەش كرا پۆستی ئاماژەپێدراو لەالیەن گۆڕانەوە بە كەسێكی‬ ‫تر پڕدەكرێتەوە‪.‬‬ ‫یەكالییكردنەوەی ئەم كێشەیە بەدەر لە دیوە یاساییەكەی‪ ،‬گەر ویست‬ ‫هەبێ بەباری خێردا بشكێنرێتەوە‪ ،‬دەبێ بڕیار بەدەستانی سیاسی هەردوو‬ ‫حزب بهێنێتە سەر مێزی دانوسانو پاڵپشت بە یاساكان بەدوای چارەسەردا‬ ‫بگەڕێن‪.‬‬

‫زەمەن‬ ‫لیڤا کوێستانی‪ ،‬بە هاوبەشی لەگەڵ دەرهێنەرێکی‬ ‫هیندیدا فیلمێکی دۆکۆمێنتارییان دروستکردووە کە‬ ‫نەهامەتیی جوتیارانی گوندێکی هیندستان دەگێڕێتەوە‪.‬‬ ‫لیڤا‪ ،‬کچی نووسەرو ئەندام پەرلەمانی پێشووی‬ ‫عێراق (هەڤاڵ کوێستانی)یەو لە پارێزگای پەنجاپی‬ ‫هیندستان‪ ،‬بە هاوبەشی لەگەڵ (رەحمەت رایات)‬ ‫کاری دەرهێنانیان بۆ فیلمەکەیان کردووە بەناوی‬ ‫“ژەهراویبوون – ‪.”Toxification‬‬

‫ناوەڕۆکی فیلمەکە باسی بارودۆخی جوتیارانی‬ ‫پەنجاپی هیندستان دەکات کە بەهۆی هەژاریی و‬ ‫نەداریی و خراپی زەویوزارەکەیانەوە‪ ،‬دوای ئەوەی‬ ‫قەرزدار دەبن‪ ،‬زەویەکانیان لەالیەن پیاوانی ئاینیی‬ ‫داگیر دەکرێ‪ .‬ئەوانیش بێکار و بێ زەوی و بێ ماڵ‬ ‫دەمێننەوە‪ .‬ئەنجامەکەی ئەوەیە خەڵکەکەی تووشی‬ ‫تلیاککێشان دەبن‪.‬‬ ‫دواتر ئالودەبووان دەخرێنە ژێر چارەسەرەوەو و‬ ‫دەگەڕێنرێنەوە ناو کۆمەڵگە‪ .‬فیلمەکە باسی بایەخی‬ ‫کشتوکاڵ دەکات بەشێوەیەکی رێکوپێک‪.‬‬ ‫هەردوو دەرهێنەر هەوڵ دەدەن رایەڵەیەک لەنێوان‬

‫نیان عەبدوڵاڵ‬

‫سەفادین بە یەکجاریی‬ ‫دەگەڕێتەوە کوردستان‬ ‫مەزهەر کەریم‬

‫مەریوان‬ ‫“زەمەن”‬ ‫گۆرانیی‬ ‫ئەلبوومە‬

‫هونەرمەندی گۆرانیبێژ‬ ‫سەفادین لە دیدارێکدا لەگەڵ‬ ‫ئاشکرایکرد کە ئەلبوومێکی‬ ‫ئامادەیە‪ ،‬بەاڵم بە مەرج‬ ‫نوێکەی باڵو دەکاتەوە‪.‬‬ ‫چەند ساڵێکە سەفادین لە سویدەوە‬ ‫دەگەڕێتەوە کوردستان‪ ،‬تا کارە‬ ‫هونەرییەکانی تەواو بکات‪ .‬لەو دیدارەدا‬ ‫کە تەواوی دەقەکەی لە ماڵپەڕی زەمەن‬ ‫پرێس ‪www.zamenpress.com‬‬ ‫باڵوکراوەتەوە‪ ،‬ئاشکرای دەکات بەنیازە‬ ‫بە یەکجاریی بگەڕێتەوە بۆ کوردستان‬ ‫چونکە زۆربەی زۆری ئەو کوردانەی لە‬ ‫هەندەرانن‪ ،‬توشی رەشبینی و بێزاریی‬ ‫زۆربوون‪.‬‬ ‫“من وا ‪ 23‬ساڵە چوومەتە دەرەوە‪،‬‬ ‫ئێستا لە واڵتی سوید دەژیم‪ .‬پارو‬ ‫پێراریش بەنیازی هاتنەوەی یەكجاریی‬ ‫بووم بۆ شاری سلێمانی‪ ،‬تائێستا‬ ‫لە هەوڵی ئەوەدام شوێنێك بۆ‬ ‫نیشتەجێبوونی خۆم پەیدا بكەم‪ ،‬هەر‬ ‫دێمو دەڕۆم كارەكان وەك پێویست‬ ‫نایەن بە دەستەوە‪ .‬زۆربەی زۆری‬

‫ئەوانەی لە ئەوروپان‪ ،‬تووشی كەئابە‬ ‫بوونو تووشی بێدەنگیی بوونو تووشی‬ ‫كەم قسەیی بوون‪ ،‬من خۆم یەكێك‬ ‫بووم لەوانە‪ ،‬لەخوا بەزیادبێ ئێستا‬ ‫باش بووم“‬ ‫ئاشکراشی‬ ‫هونەرمەندە‬ ‫ئەو‬ ‫دەکات ئەلبوومێکی ئامادەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بۆ باڵوکردنەوەی مەرجی ئەوەیە کە‬ ‫قەدری هونەرەکەی بگیرێت و دەڵێت‪:‬‬ ‫ئەلبوومێكم هەیە حازرە لە ماڵەوە‪،‬‬ ‫چەند ساڵێكە كارەكانی تەواو بووە‪،‬‬ ‫بەاڵم باڵوم نەكردووەتەوە‪ ،‬بەنیازیش‬ ‫نیم باڵوی بكەمەوە‪ ،‬چونكە مەسرەفێكی‬ ‫زۆرم تێدا كردووە‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا هەتا‬ ‫رۆژێك لە رۆژان قەدری هونەرمەند‬ ‫نەگیرێت باڵوی ناکەمەوە‪”.‬‬ ‫مەریوان دەشڵێت‪ :‬جاری وا هەیە‬ ‫وێنەیەك لە پەیجەكەم دادەنێم‪،‬‬ ‫چلو یەك هەزار هاوڕێم هەیە کەچی‬ ‫هەزار كۆمێنتم بۆ دێت‪ .‬داوای كاری‬ ‫تازە دەكەن‪ ،‬بەاڵم دێتە سەر ئەوەی‬ ‫كارێكی خێرخوازیی یان كۆنسێرتێك‬ ‫ئەنجام دەدەی‪ ،‬كەس دیار نییە بێتو‬ ‫بەشداربێ‪.‬هەمووی بە قسە پەمپت‬ ‫دەدات‪ ،‬بەاڵم لە نزیكەوە هیچی وا نییە‪.‬‬

‫“مەڕۆ” دەڵێتەوە‬

‫زەمەن‬ ‫ساڵی رابردوو لە کۆنسێرتێکدا بۆ‬ ‫یەکەمجار گۆرانییەکەی وتووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫کەسوکاری عوسمان عەلی‪ ،‬داوایان‬ ‫لە نیان عەبدوڵاڵ کرد کە گۆرانیی‬ ‫“مەڕۆ” جارێکی تر بڵێتەوە‪.‬‬ ‫نیان بە هاوکاری تیپی مۆسیقای‬ ‫سەرقاڵی‬ ‫ئێستا‬ ‫سلێمانی‪،‬‬ ‫ئامادەکردن و تۆمارکردنی ئەو‬ ‫گۆرانییەی هونەرمەندی کۆچکردوو‬ ‫عوسمان عەلییە بەناوی “مەڕۆ”‬ ‫نیان بۆ “زەمەن” وتی‪ :‬ئەو‬ ‫گۆرانییەى هونەرمەند عوسمان عەلی‬ ‫جارێکی تر دەڵێمەوە و لەالیەن تیپى‬ ‫مۆسیقاى سلێمانىیەوە کارى دەنگ‬ ‫و مۆسیقاى بۆ دەکرێ‪ .‬لەچەند‬ ‫رۆژى داهاتوودا لەسەرجەم ناوەندە‬ ‫هونەرییەکان باڵو دەکرێتەوە”‬

‫کاتێک‬ ‫روونیشیکردەوە‬ ‫ساڵى رابردوو لە شارى هەولێر‬ ‫ئەو گۆرانییەی لە فێستیڤاڵێکدا‬ ‫کەسوکاری‬ ‫پێشکەشکردووە‪،‬‬ ‫عوسمان عەلی پێشوازییان لێکردووە‬ ‫بۆیە داوایان لێکردووە کە ئەویش‬ ‫گۆرانییەکە بڵێتەوە‪.‬‬ ‫نیان عەبدوڵاڵ وتیشى‪“ :‬لە‬ ‫ماوەى کارى هونەریمدا‪ ،‬ئەوە دووەم‬ ‫گۆرانییە دەیڵێمەوە‪ ،‬لە چەند ساڵى‬ ‫رابردووشدا گۆرانیى جادە چۆڵ و‬ ‫سێبەر بووی هونەرمەند قادر کابانم‬ ‫وتووەتەوە‪ ،‬بەاڵم زۆرینەی کارەکانم‬ ‫هی خۆمە‪ .‬چونکە باوەڕم وابوو کە‬ ‫دەرکەوتنی هونەرییم هی خۆم بێ”‬ ‫نیان ئاماژەی بە نەخۆشییەکەیدا‬ ‫کە چەند ساڵێکە پێیەوە گیرۆدە بووە‬ ‫و ئاشکرایکرد‪ ،‬ئێستا تەندروستی‬ ‫جێگیرە و شێرپەنجەکەی نەماوە‪.‬‬

‫زۆر بەکارهێنانی مادەی کیمیایی و ئاڵوودەبوون بە مادە‬ ‫هۆشبەرەکان دروستبکەن و پیشانی بینەرانی بدەن‪.‬‬ ‫“ژەهراویبوون” لە فێستیڤاڵی ئۆتۆوا لە ئەمریکا‬ ‫نمایشکرا و بڕیارە دواتر لە سینەماکانی بەریتانیاش‬ ‫نیشان بدرێ‪.‬‬ ‫رەحمەت و لیڤا دەڵێن‪ ،‬خوازیارن بەمنزیکانە‪ ،‬لە‬ ‫سینەماکانی هندستانیشدا فیلمەکەیان نمایش بکرێت‬ ‫بۆئەوەی بەرپرسان ئاگاداربکەنەوە لەو مەترسییانە‬ ‫خراونەتەڕوو‪.‬‬ ‫لیڤا کوێستانی لە فێستیڤاڵی فیلمی دۆکیۆمێنتاریی‬ ‫لە کەنەداش‪ ،‬توانی خەاڵت بباتەوە‪.‬‬

‫مەحمود محەمەد‪ :‬ئەوەی ئێستا‬ ‫هەیە بەند نییە قسەکردنە‬ ‫زەمەن‬

‫هونەرمەندی گۆرانیبێژ مەحمود‬ ‫محەمەد‪ ،‬لە سااڵنی حەفتای‬ ‫سەدەی رابردووەوە دەستیكردووە‬ ‫بە بەندبێژیی و خاوەن دەنگ و‬ ‫ستایلێکی تایبەت بە خۆیەتی‪ .‬ئەو‬ ‫پێیوایە ئەوەی ئێستا هەیە بەند نییە‬ ‫بەڵکو قسەکردنە‪.‬‬ ‫لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ زەمەن‬ ‫مەحمود محەمەد دەڵێت‪ :‬بەندبێژانی‬ ‫ئێستا هەموویان كۆبكەرەوە چوار‬ ‫مەقام نازانن‪ ،‬ئەوەی ئێستا دەیڵێن‬ ‫بەندبێژیی نییەو تەنیا قسەكردنە‬ ‫بەسەر یەكەوە‪ .‬قسەیە رێكی‬ ‫دەخەنو بەسەر ئەم و ئەودا دەیڵێنو‬

‫هیچی دیكە‪.‬‬ ‫ئەو باس لەوە دەکات ئامۆژگاری‬ ‫ئەو بەندبێژە نوێیانەی کردووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫گوێیان لێ نەگرتووە و دەشڵێت‪:‬‬ ‫ماوەی ‪ 45‬ساڵە خزمەتی هونەری‬ ‫كوردی دەكەم‪ ،‬کەچی وەک پێویست‬ ‫خزمەت نەكراوم‪ ،‬بەو هۆیەوە بێزار‬ ‫بووم لەو دۆخەی كە هونەری كوردی‬ ‫تێكەوتووە‪.‬‬ ‫ئەو گلەیی لە بەرپرسانی شاری‬ ‫سلێمانی دەكات و دەڵێت‪ :‬سلێمانی‬ ‫لە جێگەی پایتەختی رۆشنبیریی‪،‬‬ ‫ئێستا بووەتە شاری ئیهمالكردن‪،‬‬ ‫خزمەتی هونەرمەندان لەم شارە‬ ‫ناكرێت‪ ،‬هیچیان بۆ ناكرێت ئیتر‬ ‫شاری ڕۆشنبیریی چی؟‬

‫وو�‬ ‫د ی��د و �� ب ۆ� چ�� ن‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫‪19‬‬

‫سەرۆكو سەرۆكایەتی هەرێم‬

‫لە قۆناغی دووەمی خۆیاندا‬

‫ئەبوبەكر عەلی‬

‫بەشی نۆیەم و كۆتایی‬

‫بە بڕوای ئێمە بەرەنجامەكانی ریفراندۆم و‬ ‫دەست لەكار كێشانەوەی بارزانیو دابەشكردنی‬ ‫دەسەاڵتەكانی سەرۆكی هەرێم بەسەر سێ‬ ‫دەسەاڵتەكەدا (پەرلەمان‪ ،‬حكومەت و دادوەری)‬ ‫كۆتایی قۆناغی یەكەمی سەرۆكایەتی هەرێم‬ ‫پێكدەهێنن‪.‬‬ ‫سەرەڕای ئیدارەكردنی جەنگی دژ بە داعش‪،‬‬ ‫كێشمە كێشەكان و دەركەوتەكانی ریفراندۆم و ئەو‬ ‫دۆخە شپرزەی بەدوایدا هات‪ ،‬كارێكیان كرد دۆخەكە‬ ‫بە سڕكردنی دەسەاڵتەكانی سەرۆكی هەرێم كۆتایی‬ ‫پێ بێت‪ .‬كە رەنگە ئەگەر بە نیازی پاك و عەقڵی‬ ‫كراوەی ئیدارەی پێویستەوە لەسەر ئاماژەكانی‬ ‫سڕكردن بووەستین‪ ،‬خزمەت بە قۆناغی داهاتوومان‬ ‫بكات‪ ،‬چونكە سڕكردن گەر لەڕووێكەوە ئاماژە بێت‬ ‫بە بۆشایی دەستوریی و یاسایی‪ ،‬ئاماژە بوو بە‬ ‫سەختی بەرەنجامی رووداوەكانی رابردوو‪ ،‬ئەو دۆخە‬ ‫لەناكاوەی هەرێمو سەرۆكایەتیش تیایدا ژیاون‪.‬‬ ‫ڕوداوو كێشەكانی قۆناغی رابردوو‪ ،‬سڕكردنی‬ ‫دەسەاڵتەكانی سەرۆك لە ئارادا نەبوونی لە دوای‬ ‫دەست لە كار كێشانەوەی بارزانیەوە‪ ،‬ئەوەمان‬ ‫لەسەر پێویست دەكات كە قەناعەتمان وابێت‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم بە سوود وەرگرتن لە ئەزموونی‬ ‫قۆناغی رابردوو‪ ،‬پێویستی بە دووبارە دامەزراندنەوەو‬ ‫دەستپێكردنی قۆناغێكی نوێ هەیە ‪ .‬كە دیارە ئەم‬ ‫دامەزراندنەوەش بۆ ئەوەی شانسی سەركەوتنی‬ ‫گەورەتر بێت‪ ،‬دەبێت بەشێك بێت لە هەوڵی‬ ‫دووبارە بیناكردنەوەی كۆی سیستمو دامەزراوەكانی‬ ‫هەرێم‪ ،‬بە حوكمی ئەوەی رەنگدانەوەكانی‪ :‬ناوچەیی‬ ‫بوون‪ ،‬بیرۆكراتیەت‪ ،‬ناكارایی و گەندەڵی كاریان‬ ‫كردووە نەتوانن ئەركی گەورەی قۆناغەكە هەڵبگرنو‬ ‫یینە ئامرازی گەشەكردنێكی راستەقینە لە قۆناغی‬ ‫داهاتوودا‪ .‬بەاڵم ئەمە رێگە لەوەناگرێت سەرۆكی‬ ‫نوێی هەرێم دەستپێشخەری بكاتو سەرەتای ئەم‬ ‫قۆناغەو دامەزراندنەوەو بیناكردنەوە لە سەرۆكایەتی‬ ‫هەرێمەوە دەستپێبكاتو بۆ حكومەتو دامەزراوەكانی‬ ‫تر ببێت بە پێشەنگ‪ ،‬بەرنامەشی بۆ ئەوانی تر‬ ‫هەبێت ‪ .‬دەكرێت سەرۆكی نوێی هەرێم ناو لەو‬ ‫خولەی دەسەاڵتەكەی خۆی بنێت‪ ،‬وەك خولی‬ ‫دووبارە بیناكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی‬ ‫هەرێمو بە دامەزراوەیی كردنی سەرۆكایەتی هەرێم‬ ‫و كۆتایی هێنان بە رواڵەتەكانی دابەشبوون‪،‬‬ ‫یاخود پاشماوەكانی دابەشبوون لە هەرێمدا‪ ،‬یان‬ ‫هەر ناوێكی تر‪ .‬الی خۆشی خولەكە بە قۆناغێكی‬ ‫راگوزەری لەقەڵەم بدات‪ .‬بۆئەوەی ئەو هۆكارانەی‬ ‫لەڕابردوودا‪ ،‬نەیانهێشتووە سەرۆكایەتی هەرێم رۆڵی‬ ‫خۆی ببینێت وە ببێت بە رەمزی یەكێتی خاك و‬ ‫خەڵكی كوردستان بە ئاقاری ناوخۆدا‪ ،‬نەیانهێڵێت‪،‬‬ ‫یاخود الوازو بێ كاریگەرییان بكات‪ .‬چونكە بە‬ ‫دڵنیاییەوە‪ ،‬ئەگەر دۆخی كوردستان بەم جۆرەی‬ ‫ئێستا بمێنێتەوە‪ ،‬هەركەسێك سەرۆكی هەرێم بێت‪،‬‬ ‫ناتوانێ رۆڵی خۆی بەگوێرەی پێویست ببینێتو‬ ‫بایەخی دامەزراوەكەشی هێندەی تر لەبەرچاوی‬ ‫بەشێك لە هاواڵتیانو نوخبەی فیكریو سیاسیش‬ ‫كەمتر دەبێتەوە‪.‬‬ ‫چونكە ناكرێت سەرۆكی هەرێم هەبێت و لە‬

‫نیوەی كوردستانی باشووردا بڕیاری نەخوات‬ ‫و قسەی نەڕواتو لەو روەوە پێویستی بە‬ ‫مۆڵەتپێدانی حیزبییو دەسەاڵتی ناوچەیی هەبێت‪.‬‬ ‫یاخود فەرماندەیی گشتی هێزە چەكدارەكان بێت‪،‬‬ ‫كەچی نیوەی هێزە چەكدارەكان گوێ لە فەرمانی‬ ‫سەنتەری نافەرمی و حیزبیی دەرەوەی دەسەاڵتی‬ ‫ئەوەوە بگرنو بەوەش كارەساتی هاوشێوەی (‪)16‬‬ ‫ی ئۆكتۆبەر بقەومێت‪ .‬بیركردنەوە و بەرژەوەنمدی‬ ‫نەتەوەیی لێمان دەخوازێت‪ ،‬چی دی وێنای‬ ‫سەرۆكی هەرێم بەركەوتەیەكی تەقلیدی حیزبیو‬ ‫تەبایی نێوخۆیی حیزبیی نەبێت‪ ،‬بەڵكو بە كردەوە‬ ‫دەزگایەكی سەروو حیزبیی‪ ،‬سەروو ناوچەیی‬ ‫بێتو لە سەروو دابەشبوونە جۆاراوجۆرەكانو‬ ‫ناكۆكیەكانەوە بێت‪.‬‬ ‫ئەوەش تەنها بە دامەزراوەیكردن و دادپەروەریو‬ ‫بە پێوەركردنی دەستوور و یاسا دەكرێت‪.‬‬ ‫بەدامەزراوەیكردنیش لە سایەی واقیعی دوو ئیدارەیی‬ ‫دیفاكتۆو ئەو دۆخەی ئێستادا بەدیهێنانی ئاسان نیە‪.‬‬ ‫هەربۆیە هەموو هەوڵ بۆ یەكخستنەوەی كوردستان‬ ‫و هێزەكانی بەشێكی گرنگو دانەبڕاوی هەوڵدانە‪ ،‬بۆ‬ ‫بە دامەزراوەیكردن لە سەرۆكایەتی هەرێمو كۆتایی‬ ‫هێنان بە فرە دەسەاڵتی و حكومەتێك و دوو‬ ‫دەسەاڵت!! كە ئەگەر لەسایەی دەستوورو لۆژیكی‬ ‫دەوڵەتی نوێدا دژبەیەكی كۆنەكراوە بێت‪ ،‬ئەوا لە‬ ‫واقیعی كوردستانی باشوور‪ ،‬راستیە! دەسەاڵتی‬ ‫حكومەتی هەرێم رووپۆشەو دەسەاڵتە راستەقینەكە‬ ‫لە دەرەوەی ئەوەو بەناوی ئەوەوە پیادە دەكرێت‪.‬‬ ‫لەم چوارچێوەشدا دامو دەزگاكانی حكومەت‬ ‫رۆڵێكی پاساودانو رەوایەتی پێدان بۆ پیادەكردنی‬ ‫فۆرمێ لە دەسەاڵت دەگێڕن‪ ،‬كە لە بنەڕەتدا بەو‬ ‫جۆرەی ناوەندی بوونی دەسەاڵت لە مێژووی نوێدا‬ ‫دەیخوازێت هەڵنەقوڵێت‪.‬‬ ‫هەر بۆیە لەگەڵ گرنگی نوێنەرایەتی كردنی‬ ‫سەرۆكی هەرێم بۆ گەلی كوردستان لە بەغداو‬ ‫بەڕووی دەرو دراوسێ و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا‪،‬‬ ‫پێویستە هەروەك ئاماژەمان پێكرد‪ ،‬خۆی بە‬ ‫نوێنەری ئەركەكانی قۆناغەكە و تێكڕای هێزو‬ ‫تەوژم و پێكهاتەكان بزانێت‪ ،‬ئامانجی لە پێشینەی‬ ‫ناوخۆو دووبارە بیناكردنەوەی بێت‪ ،‬پێوەری‬ ‫بنەڕەتی دیاریكردنی سەركەوتن و سەرنەكەوتنیش‬ ‫هەر ناوخۆیە‪ ،‬چونكە لەدەرەوەی گۆڕانكاری لە‬ ‫دۆخی شپرزو دابەشبووی ناوخۆدا‪ ،‬تەوزیفكردنی‬ ‫دەرفەت و گۆڕانكاریە چاوەڕوانكراوەكانیش‬ ‫نامسۆگەر دەبن‪ .‬واقیعی دوای داعش و‬ ‫چارەنووسی ریفراندۆمیش لەم روەوە بەڵگەیەكی‬ ‫حاشاهەڵنەگرن‪ .‬ناكرێت چی دی سەرۆكی هەرێم‬ ‫بەناوی هەرێمەوە قسە بكات‪ ،‬كەچی لەناوخۆدا‬ ‫بە كردەوە نوێنەری زۆنێكی حیزبییو بەشێ لە‬ ‫جوگرافیای هەرێم بێت‪ ،‬لە پێگەی سەرۆكی هەرێمدا‬ ‫بێت و خەڵكێكی زۆر وێنای كاراكتەرێكی حیزبی‬ ‫الیەنگری پێشوەختەی لێ بكێشن‪ ،‬كە پاساو بۆ‬ ‫خودی دامەزراوەی سەرۆكایەتی الواز دەكات و‬ ‫رەوایەتی جەماوەری و دەروونی و ئەخالقی دەخاتە‬ ‫ژێر پرسیارەوە‪ .‬قبوڵكردنی سەرۆك بوون‪ ،‬بەبێ‬ ‫بوونی بەرنامەیەك بۆ دەستكاریكردنی راستەقینەی‬

‫بەرنامەی تێپەڕٍاندنی دۆخی لەئارادلبووی‬ ‫هەرێم‪ ،‬خزمەت بە هیچ سیاسەتمەدارێكی‬ ‫گەلی كوردستان وبەرژەوەندییەكانی هەرێمیش‬ ‫لە ئاستێكی كەمدا نەبێت ناكات‪ .‬مەسەلەی‬ ‫بەدامەزراوەیكردنیش وەك پێشتر ئاماژەمان‬ ‫پێكرد‪ ،‬گواستنەوە لە تەوەرەبوونی سەرۆكەوە‬ ‫بۆ تەوەرەبوونی سەرۆكایەتی‪ ،‬وەك پێویستیەكی‬ ‫قۆناغەكە دەخوازێت‪ .‬ئەمە دۆخەكە لەوە‬ ‫دەردەكات هەیبەت و قورسایی دامەزراوەیی هەرێم‬ ‫بە كاراكتەرێكی دیاریكراوەوە ببەسترێتەوە‪ ،‬كە‬ ‫لەسایەی واقیعی دابەشبوو پارچە پارچەی هەرێمو‬ ‫نەبوونی حوكمی دامەزراوەیی قۆناغی رابردوو‪،‬‬ ‫دۆخەكە بەو جۆرە بووە‪ .‬لە سایەی دۆخی قۆناغی‬ ‫رابردوودا‪ ،‬چ سیاسەتمەدارێك دەیتوانی بە كردەوە‬ ‫لە دەرەوەی رەزامەندی بارزانیەوە ئەو پۆستە‬ ‫وەربگرێتو لە هەولێر مومارەسەی كاروباری خۆی‬ ‫بكات؟ خۆ ئەگەر شتی واش روویبدایە‪ ،‬دەبوو‬ ‫بۆ پیادەكردنی دەسەاڵتەكانی مۆڵەت لە بارزانی‬ ‫وەربگرێت‪ .‬ئەوەش لەبەر هۆكارێكی زۆر رۆشن‬ ‫ئەویش ئەوە بوو بارزانی خودی خۆی سەرچاوەی‬ ‫بڕیارو خاوەن هێز بوو نەك سەرۆكایەتی هەرێم‬ ‫لە دەرەوەی ئیرادەی كاراكتەرەكانەوە‪ .‬ئەمە‬ ‫واقیعی قۆناغی رابردوو بوو‪ .‬درێژەپێدانیشی گەر‬ ‫هەندێ گۆڕانكاریش بەدوای خۆیدا بهێنێ بەهۆی‬ ‫تایبەتمەندیو كەسێتیو نفوزی (كاك مەسعود)‬ ‫ەوە لە راستیدا هیچ ئاڵوگۆڕێكی قوڵ و راستەقینە‬ ‫بەسەر دۆخەكەدا ناهێنێ‪ .‬چونكە دەسەاڵت‪ ،‬هێزی‬ ‫چەكدار‪ ،‬پارەو پەیوەندی‪ ،‬خاوەنی راستەقینەیان‬ ‫تاكو ئێستاش (یەكێتی و پارتی)ن نەك حكومەتی‬ ‫هەرێم‪ .‬یاخود دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم لە‬ ‫چوارچێوەی ئەركەكانیدا ‪ .‬بۆیە هەركەسێ بڕوای‬ ‫بە بایەخی سەرۆكایەتی هەرێم هەیە‪ ،‬دەبێت ئەم‬ ‫دەزگایە بخاتە دەرەوەی رەوایەتی و پاساوی بوون‬ ‫و ئامرازەكانی پێسپاردنی دەسەاڵت (وسائل إسناد‬ ‫السلگە)ەوە‪.‬‬ ‫ئەوەش دەخوازێت‪ :‬بە پەسەندكردنی دەستوور‪،‬‬ ‫كێشمەكێش لەسەر دەستوورو چۆنیەتی هەڵبژاردنی‬ ‫سەرۆكو دەسەاڵتەكانیو جۆری سیستم كۆتاییان‬ ‫پێ بێت‪ .‬ئەم بابەتانە بچنە دەرەوەی پڕوپاگەندەو‬ ‫ركابەری سیاسی نێوان هێزو الیەنەكانەوە‪.‬‬ ‫دواتر بەرنامەیەكی قۆناغبەندكراوی دیاریكراو بۆ‬ ‫یەكگرتنەوەی هێزەكانو كۆتایی هێنان بە زۆنی‬ ‫حیزبیی وەك بەشێ لە پرۆژەیەكی گشتگیری‬ ‫چاكسازی سیاسیو دووبارە بیناكردنەوەی سستم‬ ‫لە پەرلەمان پەسەند بكرێت‪ ،‬ئەوەی پەسەندیش‬ ‫كراوە‪ ،‬بكرێت بە بەشێ لە كێبڕكێی سیاسیو‬ ‫میكانیزمی زوو هێنانەدی و بەدواداچوونی بۆ‬ ‫دیاری بكرێت‪.‬‬ ‫بۆ ئەوەی سەرۆكی هەرێم بە ئاقاری ناوخۆدا بە‬ ‫كردەوە‪ ،‬نەك تەنها بە یاسا‪ ،‬نوێنەرایەتی هەمووان‬ ‫بكاتو بەو جۆرەش سەیر بكرێت و مامەڵەی‬ ‫لەگەڵ بكرێتو بە كردەوەش دەسەاڵتەكانی بە‬ ‫دامەزراوەیی بكرێنو دەسەاڵتەكە لە سەرۆكایەتی‬ ‫هەرێمدا بەرجەستە بن و ئەوو جێگرەكەی‬ ‫نوێنەرایەتی دەزگاكان بكەن‪.‬‬

‫كۆمپانیای بالڤ پەیک ئامادەیە ڕۆژنامەی زەمەن‬ ‫بگەیەنێتە ماڵ و فەرمانگەو شوێنە گشتیەکانتان‬ ‫‪07701563047‬‬ ‫ئاگــــــــــــــــــــــــاداری‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی گشتی کشتوکاڵی سلێمانی‬ ‫ئاگاداری‬

‫بۆ خاوەن پارچە زەوی ژمارە (‪ )35‬لە کەرتی ‪ /10‬پێنجوێن لە ناوچەی پێنجوێن (سەرۆکایەتی شارەوانی‬ ‫پێنجوێن) و (وەزارەتی دارایی و ئابوری)ەوە بۆ هەرکەس و الیەنێکی تر کە پەیوەندیدارە بە پارچە زەوی‬ ‫سەرەوە‪.‬‬ ‫لەسەر داوای دەستەی سەرۆکایەتی شارەوانی پێنجوێن بە نوسراویان ژمارە (‪ 1447‬لە ‪ )2019/7/7‬کە‬ ‫داوای راستکردنەوەی ڕووبەری پارچە زەوی سەرەوەیان کردووە لە بڕیاری تەسویەی پارچە زەویەکەدا لەبەر‬ ‫ئەوەی ڕووبەری پارچە زەویەکە لە جیاتی ( ‪ )149،- ،-‬دۆنم بە هەڵە بە (‪ )143،16،-‬دۆنم هاتووە لەبەر‬ ‫ئەوە لیژنەکەمان لیژنەی دەست بەسەراگرتن لە بەڕێوەبەرایەتی گشتی کشتوکاڵی سلێمانی ڕۆژی ‪2019/8/5‬‬ ‫هەڵدەستێت بە کەشف کردنی مەوقیعی پارچە زەویەکە تکایە خۆتان وە یان نوێنەری یاسایی خۆتان لە رۆژی‬ ‫دیاریکراودا ئامادەبێت بەپێچەوانەوە لیژنەکەمان بەکاری یاسایی خۆی هەڵدەستێت‪.‬‬

‫فريا خرض صالح‬ ‫یاسایی‬ ‫سەرۆکی لیژنە‬

‫بەڕێوەبەرایەتی گشتی کشتوکاڵی سلێمانی‬

‫ئاگاداری‬ ‫بۆ خاوەن مافی بەکارهێنانی پارچە زەوی ژمارە (‪ )21‬کەرتی ‪ /6‬چومی کانیان لە ناوچەی پشدەر (هومر اغا حسین‬ ‫اغا هومر اغا) وە هەریەک لە میراتگرانی (باپیر و حسن و بسی منااڵنی هومر اغا حسین اغا) و (حمە و اومر و امینە‬ ‫و مریمە منااڵنی عباس هومر اغا حسین اغا) وە بۆ هەرکەس و الیەنێکی تر کە پەیوەندیدارە بە پارچە زەوی سەرەوە‪.‬‬ ‫لەبەرئەوەی هەریەک لە (باپیر و حسن و بسی منااڵنی هومر اغا حسین اغا) وەرەسەی خاوەن مافی بەکارهێنانی‬ ‫پارچە زەوی سەرەوە‪ ،‬ملکەچی یاسای چاکسازی کشتوکاڵی ژمارە (‪ 90‬ساڵی ‪ )1975‬بوون و لەبەر ڕۆشنایی‬ ‫یاساکەدا‪ ،‬بڕیارێکی دەست بەسەراگرتنیان بۆ دەرچووە بە ژمارە (‪ 1‬لە ‪ ،)1975/8/11‬بەپێی ناوەڕۆکی بڕیارو‬ ‫یاساکە ئاستی بەرزی یاساییان بۆ دیاری کراوە بەاڵم لە بڕیاری دەستبەسەراگرتنەکەدا ئاماژە بە پارچە زەوی سەرەوە‬ ‫نەکراوە‪ ،‬لەبەرئەوە لیژنەکەمان لیژنەی دەست بەسەراگرتن لە بەڕێوەبەرایەتی گشتی کشتوکاڵی سلێمانی ڕۆژی‬ ‫‪ 2019/8/13‬هەڵدەستێت بە تێڕوانین لە پارچە زەویەکە بە مەبەستی دەرکردنی پاشکۆیەکی بڕیار بۆ بڕیاری دەست‬ ‫بەسەراگرتنی ئاماژەپێکراو‪ .‬تکایە خۆتان وە یان نوێنەری یاسایی خۆتان لە رۆژی دیاریکراودا ئامادەبێت بەپێچەوانەوە‬ ‫لیژنەکەمان بەکاری یاسایی خۆی هەڵدەستێت‪.‬‬ ‫فريا خرض صالح‬ ‫یاسایی‬ ‫سەرۆکی لیژنە‬

‫سمكۆ ئەسعەد‬

‫دادگای‬ ‫بااڵی هەرێم‬ ‫لە دەقی رێكەوتننامەی‬ ‫ئیمزاكراوی نێوان یەكێتی و‬ ‫گۆڕان‪ ،‬لە ‪16‬ی مایسی ‪ 2016‬دا‪،‬‬ ‫لە بڕگە ‪2‬ی ماددە ‪12‬ی بەشی‬ ‫چوارەمی رێكەوتنەكەدا هاتووە‪:‬‬ ‫هەردووال پشتگیریی لە دەسەاڵتی‬ ‫دادوەری دەكەن بۆ دامەزراندنی‬ ‫دادگای بااڵی هەرێم بە سەرجەم‬ ‫تایبەتمەندییەكانەوە‪.‬‬ ‫گرنگیی بابەتی (دادگای بااڵی‬ ‫هەرێم) لە گرفتاربوونی سەركردە‬ ‫بااڵكانی پرۆسەی سیاسیی هاتە‬ ‫بەرباسی رێكەوتنی سیاسی‪ ،‬لە‬ ‫ئەنجامی نەبوونی مەرجەعێكی‬ ‫یاسایی یەكالكەرەوە بۆ كێشە‬ ‫سیاسییەكان و زاڵبوونی هێز بەسەر‬ ‫شەرعییەتی یاسا و پەرلەمان و‬ ‫سیستمی حوكمڕانی كارگێڕی و‬ ‫داڕشتنی سیاسەتی دارایی‪.‬‬ ‫بەاڵم لەگەڵ یەكەم دانیشتنی‬ ‫ئاشتبوونەوە و لەیەكتر نزیكبوونەوە‬ ‫لە الیەنی بەهێز‪ ،‬بابەتی (دادگای‬ ‫بااڵی هەرێم) ئەچووە خانەی‬ ‫بیرچوونەوە‪.‬‬ ‫سەرەتای‬ ‫لە‬ ‫سەرلەنوێ‬ ‫ساڵی ‪2019‬دا و لە ‪10‬ی ‪ 1‬دا‪ ،‬لە‬ ‫سەروبەندی داڕشتنی رەشنووسێكی‬ ‫سەرەتایی بۆ رێكەوتن لەنێوان‬ ‫یەكێتی وپارتیدا بۆ پێكهێنانی‬ ‫كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێم‪،‬‬ ‫چووە‬ ‫بابەتی (دادگای بااڵ)‬ ‫ناو رەشنووسە سەرەتاییەكەی‬ ‫رێكەوتنەكە‪ ،‬بەم شێوەیە‪ :‬پێویستە‬ ‫دادگای بااڵی هەرێمی كوردستان‬ ‫ بە یاسایەك دابمەزرێت وەك‬‫بەرزترین دەسەاڵتی یاسایی لە‬ ‫یاسایی‬ ‫بااڵدەستیی‬ ‫هەرێمدا‪،‬‬ ‫بۆ ئەو دادگایە بێت بۆ یەكالیی‬ ‫كردنەوەی بابەتە پەیوەستەكان‬ ‫بە دەسەاڵتەكانی یاسادانان و‬ ‫جێبەجێكردن لە هەرێمدا‪ .‬هەر زوو‬ ‫ئەم بابەتە قورسەی دروستكردنی‬ ‫مەرجەعێكی یاسایی بااڵ لە هەرێمدا‪،‬‬ ‫كرا بە قوربانی پرۆسەكە بە گشتی‪.‬‬ ‫ئەم بابەتە تا رادەیەك گرنگ‬ ‫نییە بۆ سەركردە بااڵكان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەش بە هاواڵتیان و ئەوانەی بەدوای‬ ‫پڕۆسەیەكی سیاسیی تەندروستو‬ ‫حوكمڕانییەكی سەركەوتوو دا‬ ‫دەگەڕێن‪ ،‬بابەتی دادگای بااڵ‪،‬‬ ‫پێویستییەكی گرنگی مانەوەو‬ ‫بەرەوپێشچوونە‪.‬‬ ‫ئەوەی ئەمڕۆ لە ژیانی سیاسییو‬ ‫كارگێڕیی هەرێمدا دەگوزەرێت‪،‬‬ ‫كە بەپێی پێویستیی كەس و‬ ‫دادەتاشرێت‪،‬‬ ‫یاسا‬ ‫الیەنەكان‬ ‫لە ‪2006‬ەوە رێچكەیەكی نا‬ ‫جێگیری گرتووە‪ ،‬بەرامبەر پرسی‬ ‫دەستووریی هەرێمو درێژكردنەوەی‬ ‫كاری ئەنجومەنی پاریزگاكان و‬ ‫درێژكردنەوەی ماوەی سەرۆكایەتی‬ ‫هەرێم و هەمواركردنە یەك لە دوای‬ ‫یەكاكانی یاسا بەركارەكانی لە الیەن‬ ‫پەرلەمانەوە‪ ،‬بەپێی پێویستیی‬ ‫الیەنە سیاسییەكان‪ ،‬بە دوور لە‬ ‫چاودێری دەسەاڵتێكی یاسایی‬ ‫خاوەن سەروەری‪.‬‬ ‫پەرلەمان‬ ‫كوردستاندا‪،‬‬ ‫لە‬ ‫بەویستی ئەندامانی یاسا دادەڕێژێت‪،‬‬ ‫كەسیش ناتوانیت تانە لە بڕیارێكی‬ ‫یان یاسایەكی بدات‪ ،‬بەهۆی‬ ‫نەبوونی دادگایەكی بااڵ‪ ،‬واتا‬ ‫پەرلەمانی كوردستان بەرهەمهێنان‬ ‫و هەمواركردنی یاساكانی كردووە بە‬ ‫پیشە‪ ،‬بە پێی ویستی الیەنەكان‪ ،‬لە‬ ‫غیابی دەستوور و دادگایەكی بااڵدا‪!.‬‬

‫وو�‬ ‫د ی��دو�� ب ۆ� چ�� ن‬

‫‪18‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫ئەگەر ئەم کـابینەیە چاکـسازیی نەکات‪..‬‬

‫هەڵمهت حەمەشكور‬ ‫دوای نزیکەی نۆ مانگ لە هەڵبژاردن و‬ ‫مشتومڕێکی زۆر‪ ،‬دواجار کابینەی نوێ کە‬ ‫هەندێک بە کابینەی نۆیەم ناوی دەبەن‪.‬‬ ‫پێکهات‪ .‬چاوەڕوان دەکرێت ئەدای ئەم‬ ‫کابینەیە جیاوازبێ لە کابینەکانی پێش‬ ‫خۆی‪ ،‬بەتایبەت لە پرسی چاکسازییدا‪،‬‬ ‫ئەگەرنا ناتوانێ مۆدێلێکی جیاواز لە‬ ‫کابینەکانی پێشخۆی پێشکەش بکات‪.‬‬ ‫بەدیوێکی تردا دەتوانین بڵێین ئەگەر‬ ‫چاکسازیی نەکات ناتوانێ بەردەوامیشبێ‪،‬‬ ‫چونکە بەشێک لە هێزە سیاسییەکانی‬ ‫بەشدار لە کابینەی نۆدا‪ ،‬بەمەرجی‬ ‫چاکسازیی بەشداربوونە‪ ،‬بۆیە هەر‬ ‫شکستێکی ئەم دەسپێشخەرییە‪ ،‬شکستە‬ ‫بۆ هێزە چاکسازییخوازەکانی کابینەی نوێ‪.‬‬ ‫بەپێی سەرچاوە زانستییەکانیش‬ ‫چاکسازیی لە سادەترین مانایدا “گۆڕینی‬ ‫شێوازی ژیانە لە دۆخێكی باشەوە‬ ‫بۆ باشتر یان بەمانایەکی تر گۆڕینی‬ ‫دۆخە سەلبییەکانە بەرەو بارێکی‬ ‫ئیجابی بەشێوازی هێمن و لەسەرخۆ بێ‬ ‫توندوتیژی و شۆڕش‪ ،‬زۆرجاریش ئەگەر‬ ‫چاکسازیییەکی ریشەیی ئەنجامبدرێت ئەوا‬ ‫ئاوەڵناوی شۆڕشی پێوە دەلکێت و بە‬ ‫شۆڕشی چاکسازیی ناودەبرێت‪ ،‬ئەگەر ئەو‬ ‫چاکسازییە ئەنجامێکی خێرا و بەرچاویش‬ ‫بدات شۆڕشی سپی پێدەوترێت‪”.‬‬ ‫پێشكەوتوو‪،‬‬ ‫واڵتانی‬ ‫زۆربەی‬ ‫بەشێوەیەكی بەردەوام لە هەوڵی نوێبوونەوە‬ ‫و چاكسازییدان‪ .‬ئەوروپا لە سەدەكانی‬ ‫ناوەراستەوە‪ ،‬دەستی بە چاكسازیی كرد‬ ‫و ئەم پڕۆسەیە تا هەنووكەیش بەردەوامە‪.‬‬ ‫هەموو ئەو هەوڵە چاکسازییانەش کە‬ ‫دەدرێت تەنیا لە پێناو مانەوەدا نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو بەشە گەورەکەی هەوڵدانە لەپێناو‬ ‫بەجێنەمان و دوانەکەوتنە لە جیهانی‬ ‫پێشکەوتوو‪ .‬بۆیە هەرێمی كوردستانیش‬ ‫ئەگەرچی لە سەرەتای ڕێگەکەدایە بۆ‬ ‫تێکەڵبوون بەو جیهانە نوێیە بەتایبەت‬ ‫لەڕووی سیاسی و دواتر بازرگانی و ئابووری‬ ‫بەدەر نییە لە هاوکێشەی کە ئەنجامنەدانی‬ ‫چاکسازیی یەکسانە بە پاشەکشەی سیاسی‬ ‫و ئابووری پاشان کەرتەکانی تر‪.‬‬

‫چارەکە سەدەیەک بەڵێن‬

‫زۆرن ئەو بەڵێن و دروشمانەی‪،‬‬ ‫لەماوەی نزیکەی سێ دەیەی ڕابردوودا‬ ‫هێزە سیاسییەکان و بەرپرسانی هەرێمی‬ ‫کوردستان بەخەڵکی کوردستانی دەدەن‪.‬‬ ‫بەشێکی زۆر کەم نەبێ بەڵێنەکان نەبوون‬ ‫بەکردار‪ ،‬خەڵکێکی زۆریش بێئومێدبوون و‬ ‫بەشێکیان کۆچیان کردو بەشێکی زۆریش‬ ‫متمانەیان بەهێزە سیاسییەکان نەما‪.‬‬ ‫بۆیە لە هەڵبژاردنە پەرلەمانییەکەی‬ ‫‪٣٠‬ی ئەیلول بایکۆتی پرۆسەی هەڵبژاردنیان‬ ‫کرد‪ ،‬بەاڵم هێشتا خەڵکانێک بە ئومێدەوەن‬ ‫چاکسازیی سیاسی و یاسایی و ئابووری و‬ ‫کارگێڕیی گرنگ ئەنجامبدرێت لەم هەرێمەدا‪.‬‬ ‫ئەگەر لە بەرنامەی هەڵبژاردنی هێزو‬ ‫پارتە سیاسییە بەشدارەکانی هەڵبژادنە‬ ‫پەرلەمانییەکەى ساڵی ‪ ٢٠١٨‬بڕوانین‬ ‫سەرجەم حزبەکان بەڵێنی چاکسازییاندا‪،‬‬ ‫بێجگە لە حزبە ئۆپۆزسیۆنەکان کە‬ ‫سەرلەبەری بەرنامەکەیان چاکسازییە‪،‬‬ ‫پارتی و یەکێتیش بێ بەڵێن نەبوون لەوەی‬ ‫“ئەم حکومەتەی لە ئایندەدا پێکدێ‪،‬‬ ‫حکومەتی چاکسازیی دەبێ”‬ ‫بەشێک لە چاودێران تەنانەت هێزی‬ ‫سیاسی گەشبین نین و باوەڕیانوایە‬ ‫چاکسازیی بە کابینەی نوێ ناکرێت جا‬ ‫با گۆڕان و هەر الیەنێکی ترش بەشداربن‬ ‫تیایدا‪ .‬هەندێک لە الیەنگرانی ئەم بۆچوونە‬ ‫پێیانوایە چاکسازیی بە کەسانی نوێ‬ ‫دەکرێت و دەبێ چاکسازیی لە سەرەوە‬ ‫بۆ خوارەوە بکرێت‪ ،‬واتا دەبێ لە سەری‬ ‫سەرەوە چاکسازیی بکرێت و هەموو ئەو‬ ‫کەسانەی پێشتر ئەزموون کراون یان‬ ‫لە گەندەڵییەوە تێوەگالون دەبێ دوور‬ ‫بخرێتەوە و سزابدرێن‪.‬‬ ‫لە بەرامبەردا بۆچوونێکی ترش هەیە‪،‬‬

‫کە پێیوایە بۆچوونی یەکەم بەپێی دۆخی‬ ‫ئێستای هەرێمی کوردستان و هاوکێشە‬ ‫سیاسییەکان‪ ،‬دوورە لە واقیعبینی‬ ‫سیاسییەوەو سەرناگرێت‪ .‬چونکە لە‬ ‫الیەکەوە بەپێی ئەنجامی چەندین‬ ‫هەڵبژاردنی رابردوودا زۆرینەی خەڵکی‬ ‫کوردستان تائێستاشی لەگەڵدابێ هەر‬ ‫بەسەر ئەم چەند حزبەدا دابەشبوون‪،‬‬ ‫لەالیەکی تریشەوە پارتی و یەکێتی جگە‬ ‫لەوەی خاوەنی بنکەیەکی جەماوەرین‬ ‫خاوەنی هێزی چەکداریشن‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫ئەستەمە هیچ هەنگاوێکی چاکسازیی بەبێ‬ ‫ئەو دوو الیەنە بنرێت‪ ،‬چونکە بە ئاسانی‬ ‫دەتوانن ڕێگە لە هەر هەوڵێکی چاکسازیی‬ ‫بگرن کە خۆیان بەشێک نەبن لێی‪ ،‬بۆیە‬ ‫باشترین ڕێگە ئێستاش هەر ئەوەیە ئەو‬ ‫دوو حزبە لەوە تێبگەن کە ئەنجامدانی‬ ‫چاکسازیی لە بەرژەوەندی ئەوانیشدایە‪.‬‬

‫چاکسازیی لە کابینەی نوێدا‬

‫حکومەتەکەدا بمێنێتەوە‪ .‬ئەمەش ئاماژەیە‬ ‫بۆ ئەوەی کە ئەگەر چاکسازیی ئەنجام‬ ‫نەدرێت ڕەنگە بەالیەنی کەمەوە حکومەتەکە‬ ‫تاسەر بەهەموو الیەنە پێکهێنەرەکانییەوە‬ ‫بەردەوام نەبێت‪.‬‬ ‫سێیەم‪ :‬هەرچەندە وادێتە بەرچاو خەڵکی‬ ‫نارازی ماندووبوون لە خۆپیشاندان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نابێ حکومەتی هەرێم و پارتی و یەکێتی‬ ‫ئەمە بە ئیمتیازێک بۆ خۆیانی لێکبدەنەوە‪،‬‬ ‫چونکە بێدەنگی خەڵکی ناڕازی بێ هیوا‬ ‫ئاماژەیەکی مەترسیدارە بۆ داهاتوو‪ .‬بەپێی‬ ‫ئەزموونی زۆر واڵت ئاماژەیە بۆ تەقینەوەی‬ ‫جەماوەری توندوتیژ‪ ،‬هەربۆیە پێدەچێت‬ ‫دوای ئەم هەموو بەڵێنەی رابردوو‪،‬‬ ‫ئەمجارەیان دوادەرفەت بێت بۆ یەکێتی‬ ‫و پارتی و تەنانەت حزبەکانی ترش کە‬ ‫بەشدار دەبن لە حکومەتدا‪.‬‬ ‫چوارەم‪ :‬النیکەم ئەم کابینەیە بۆ‬ ‫ئەوەی خۆی بسەلمێنێ و لە کابینەکانی‬

‫پێش خۆی جیا بکاتەوە‪ ،‬ناچارە کە‬ ‫دەبێ چاکسازیی بکات‪ .‬چونکە حکومەتی‬ ‫دوای قەیرانەو هەرێمی کوردستان لە‬ ‫ڕووی سیاسی و دیبلۆماسی و ئابووری و‬ ‫سەربازی و تەنانەت جوگرافیش پێویستی‬ ‫بە هەستانەوەیە‪.‬‬

‫بوارەکانی چاکسازیی‬

‫دیارە هەرێمی کوردستان کەمتر پێویستی‬ ‫بە گۆڕانکاری ڕیشەیی هەیە‪ ،‬چونکە خاوەن‬ ‫ئەزموونێکی سەرەتاییەو ڕەنگە بناغەیەکی‬ ‫تاڕادەیەکی باشیشی هەبێ بۆ ئەوەی بینای‬ ‫باشتر لەوەی هەیە لەسەری بکرێت‪ .‬بۆیە‬ ‫ئەوەی گرنگە چاکسازیی گشتییە نەک‬ ‫ڕیشەیی لە سەرجەم بوارەکانی (سیاسی و‬ ‫یاسایی و ئابووری و بازرگانی و ئیداریی و‬ ‫بەڕێوەبردنو پالندان و سەربازیی و ئەمنی‬ ‫و کشتوکاڵو پیشەسازیی و گەشتوگوزارو‬ ‫پەروەردەو تەندروستی و سەرجەم‬

‫بورەکانی تری حوکم و حکومداری) هەریەک‬ ‫لەو بوارانەش پێویستی بە کەسانی پسپۆڕ‬ ‫و دیراسەو بەدواداچوونی وردو زانستی‬ ‫ئەزموونکراو هەیە بۆ ئەوەی چاکسازیی‬ ‫تێدا بکرێت‪.‬‬ ‫دیارە لە هیچ کات و شوێنێکدا‬ ‫ئەنجامدانی گۆڕانکاری و چاکسازیی بەبێ‬ ‫گیروگرفت نابێ‪ ،‬ئەمە بۆ کابینەی نوێ و‬ ‫هەرێمی کوردستانیش راستە‪ ،‬بەاڵم بەالنی‬ ‫کەمەوە چەند مەرجێکی بنەڕەتی هەن‬ ‫بۆ سەرخستنی پرۆسەی چاکسازیی‪ ،‬بۆ‬ ‫هەرێمی کوردستانیش بەشێک لەو مەرجانە‬ ‫ئەمانەن؛‬ ‫مەرجی یەکەم بۆ سەرخستنی پرۆسەی‬ ‫چاکسازیی پێکهێنانی حکومەتێکی کاراو‬ ‫بەهێزە‪ ،‬بۆ ئەوەی کابینەیەکە بەهێز بێت و‬ ‫بەرگەی چاکسازیی بگرێت‪ ،‬دەبێ پشتگیری‬ ‫تەواوی حزبە بەشدارەکانی کابینەکەی‬ ‫هەبێت‪ ،‬لەسەروو هەمووشیانەوە پارتیو‬

‫بەدوای ئەویشدا یەکێتی و بزووتنەوەی‬ ‫گۆڕان‪ ،‬ڕازیبوونی ئەو الیەنانەش جگە لە‬ ‫پارتی بە هاوبەشی ڕاستەقینە لەحکومەتدا‬ ‫دەستەبەر دەبێ‪.‬‬ ‫دووەم‪ :‬جگە لەوەی لەدەرەوەی‬ ‫حکومەت هەنگاوەکانی چاکسازیی بەردەوام‬ ‫ڕووبەڕووی کۆسپ و تەگەرەی زۆر گەورە‬ ‫دەبێتەوە و گروپە خاوەن بەرژەوەندییە‬ ‫تایبەتەکان تا ئەو جێگەیەی پێیان بکرێ‪،‬‬ ‫هەوڵ دەدەن کۆسپ لە بەردەم هەنگاوەکانی‬ ‫چاکسازیی دروست بکەن‪ .‬هەربۆیە‬ ‫کابینەی داهاتوو بۆ ئەوەی پشتگیری‬ ‫تەواوی الیەنەکان بەدەست بهێنێ‪ ،‬نابێ‬ ‫یەک کەس یان یەک هێز خۆی بکات بە‬ ‫پاڵەوانی چاکسازیی‪ ،‬چونکە لەم حاڵەتەدا‬ ‫بێجگە لە کۆسپە دەرەکییەکانی ئەنجامدانی‬ ‫چاکسازیی‪ ،‬کۆسپی ناوخۆیی بەتایبەتیش‬ ‫الیەنە بەشدارەکانی کابینەکەشی دێتە‬ ‫سەر‪.‬‬ ‫سێیەم‪ :‬گروپە خاوەن بەرژەوەندییە‬ ‫تایبەتەکان گەورەترین کۆسپن لە بەردەم‬ ‫چاکسازییدا‪ ،‬لە ناو هەرێمیشدا بەشێکی‬ ‫بەرچاوی ئەو گروپ و کەسە خاوەن‬ ‫بەرژەوەندییانە یان لەناو سەرکردایەتی‬ ‫حزبەکانن یان خۆیان بە کەسە بەهێزەکانی‬ ‫ناو حزبەکاندا هەڵواسیووە‪ .‬هەر هەنگاوێکی‬ ‫چاکسازیی بە واتای لێدان دێت لەو کەس‬ ‫و گروپە خاوەن بەرژەوەندییانە‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫زۆر گرنگە کە حکومەت بتوانێت پالنێکی وا‬ ‫دابنێت کە گروپە خاوەن بەرژەوەندییەکان‬ ‫نەتوانن کۆسپی گەورە دروست بکەن‪.‬‬ ‫چوارەم‪ :‬هەنگاوەکانی چاکسازیی دەبێ‬ ‫بەپێی پالنێکی تۆکمەو لەسەرخۆو قۆناغ‬ ‫بە قۆناغ بچێتە پێشەوە بۆ ئەوەی هەم‬ ‫حزبەکان و هەم کۆمەڵگا بتوانن خۆیان‬ ‫لەگەڵ هەنگاوەکانی چاکسازیی بگونجێنن‪.‬‬ ‫پێنجەم‪ :‬خۆپاراستن لە موزایدەی‬ ‫سیاسیی و ئاگادارکردنەوەی رای گشتیی لە‬ ‫وردەکاری و هەنگاو بە هەنگاوی قۆناغەکانی‬ ‫چاکسازیی‪ ،‬دەبێ هەموو حزبەکانی بەشدار‬ ‫بەبێ پاساوهێنانەوە راستییەکان وەک خۆی‬ ‫بۆ رای گشتی باس بکەن‪ ،‬بۆ ئەوەی نە‬ ‫کۆمەڵگە چاوەروانی موعجیزەی گەورەبێت‬ ‫و نە بێهیواش ببێ لە خاوی و سستی‬ ‫بەرەوپێشچوونی پرۆسەکە‪.‬‬ ‫لە کۆتاییدا دەکرێ بوترێت‪ :‬پێویستە‬ ‫پڕۆژەو بەرنامە هەبێ بۆ چاکسازیی‪،‬‬ ‫بەاڵم لەمانە گرنگتر و پێش هەموو شت‬ ‫پێویستە ئیرادەی چاکسازیی و زەرورەتی‬ ‫چاکسازیی و گۆڕانکاری‪ ،‬لە قەناعەتەوە‬ ‫هەبێ و بەرپرسانە مامەڵە لەگەڵ ئەم پرسە‬ ‫گرنگ و هەستیارەدا بکرێ‪ .‬هەمووانیش‬ ‫دەبێ ئەوە بزانن ئەگەربێ و چاکسازیی‬ ‫هەمەالیەنە نەکرێت و بەسەر ئاستەنگەکاندا‬ ‫سەرنەکەوین‪ .‬دنیای مۆدێرن پشتمان‬ ‫تێدەکات و گشت دەستکەوتەکانمان لە‬ ‫مەترسی جدی دا دەبن‪.‬‬

‫دیارە لە هەموو کات و ساتیکدا‬ ‫ئەنجامدانی چاکسازیی بایەخی خۆی هەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم داهاتووی حکومەتی هەرێم هەڵگری‬ ‫کۆمەڵێک تایبەتمەندییە کە هەر دەبێ‬ ‫حکومەتێکی چاکسازیی خوازبێ لەبەر‬ ‫کۆمەكێک هۆکار‪ ،‬لەوانەش؛‬ ‫یەکەم‪ :‬بەهۆی پەرەسەندنی گەندەڵی‬ ‫بەشێوەیەکی گشتی و ناشەفافیەت لە‬ ‫داهات و خەرجی بەتایبەت لە پرسی‬ ‫فرۆشتن و داهاتی نەوتدا‪ .‬لە چەند ساڵی‬ ‫رابردوودا متمانەی هاواڵتیان بە حکومەتی‬ ‫هەرێم گەیشتووەتە ئاستێکی مەترسیدار‪،‬‬ ‫بە جۆرێک بەشێکی بەرچاوی هاواڵتیان‬ ‫ئینتمایان بۆ کیانی هەرێمیش الواز بووە و‬ ‫زیاتر متمانەیان بە حکومەتی عێراق هەیە‪،‬‬ ‫ئەمەش گەورەترین مەترسییە بۆ سەر‬ ‫داهاتووی هەرێمی کوردستان‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫پێویستە پارتی و یەکێتی لەم کابینەیەدا‬ ‫مل بدەن بۆ ئەنجامدانی چاکسازیی‪.‬‬ ‫دووەم‪ :‬پێکهاتەی کابینەکە وا‬ ‫دەخوازێت چاکسازیی ئەرکی لە پێشینەی‬ ‫حکومەتەکە بێت‪ ،‬چونکە بەشێک لە الیەن‬ ‫بەشدارەکان و لە سەروو هەمووشیانەوە‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان لە ڕێککەوتنەکەیدا‬ ‫لەگەڵ الیەنی براوەی هەڵبژاردن کە پارتییە‬ ‫ئەنجامدانی چاکسازیی کردووە بە مەرج‬ ‫بەسەر حکومەتەکەوە‪ ،‬بۆیە لەحاڵەتی‬ ‫ئەنجام نەدانی چاکسازیی لە ماوەیەکی‬ ‫زەمەنی دیاریکراودا بزوتنەوەکە خۆی‬ ‫نابەستێتەوە بەهیچ خاڵێکی ترەوە تا لە‬

‫ مەسعود عەبدولخالق مەوسوعەی‬‫جودی؛ بۆ چەمک و زاراوەکانی سەردەم‪،‬‬ ‫باڵوکردنەوەی نووسینگەی تەفسیر ‪.٢٠٠٨‬‬ ‫ د‪ .‬ئومید ڕەفیق‪ ،‬سیستمى سیاسی‬‫له ههرێمى كوردستان (چهقبهستن یان‬ ‫ڕیفۆرم) توێژینەوە‪ ،‬سایتی میللەت‪.‬‬ ‫ ساڵی “‪ ”٢٠٢٢‬ئەها نەمانوت‬‫چاکسازیی بەمانە ناکرێت؟ ڕاپۆرت‪ ،‬سایتی‬ ‫پەیسەرپرێس‪.‬‬ ‫ كاروان عەلی شامار‪ ،‬لە پێناو‬‫حوکمرانییەکی باشتر‪ ،‬وتار‪ ،‬سایتی‬ ‫پەیسەرپرێس‪.‬‬ ‫ الوك سەاڵح‪ ،‬دیدێک بۆ دامەزراندنی‬‫دەستەی چاکسازیی لە حکومەتدا‪ ،‬وتار‪،‬‬ ‫سایتی کەی ئێن ئێن سی‪.‬‬ ‫ عومەری سەید عەلی‪ :‬شەش مانگ‬‫مۆڵەت دەدەینە حکومەتی نوێ بۆ‬ ‫چاکسازیی و البردنی پاشەکەوتی موچە‪،‬‬ ‫هەواڵ‪ ،‬سایتی ناس کورد‪.‬‬

‫بەهۆی پەرەسەندنی‬ ‫گەندەڵی و‬ ‫ناشەفافیەتەوە متمانەی‬ ‫هاواڵتیان بە حکومەتی‬ ‫هەرێم لە ئاستێکی‬ ‫مەترسیداردایە‬

‫بزووتنەوەی گۆڕان‬ ‫بە مەرجی چاکسازیی‬ ‫چووەتە ئەم‬ ‫حکومەتەوە‬ ‫چاکسازیی نەکرێ‬ ‫دەکشێتەوە‬

‫سەرچاوەکان‬

‫ت�سە ن�سدرو�س ت�ی‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫‪17‬‬

‫ئاگاداری چاویلکەی رەش بن‬

‫“ئهو چاویلكانهى دەهێنرێنه بازاڕهكانى ههرێمەوە‪ ،‬هیچى پشكنینى بۆ ناكرێ”‬ ‫مه‌زهه‌ر‌كه‌ریم‬ ‫وەرزی گەرمایەو تینی خۆر زۆربەمانی‬ ‫ناچارکردووە چاویلکەی رەش لەچاو‬ ‫بکەین‪ ،‬کە لەناو خەڵکدا بە “عەینەکی‬ ‫شەمسیی” ناو دەبرێ‪ ،‬بەاڵم پرسیارێکی‬ ‫گرنگ دێتە پێشەوە‪ ،‬ئایا کوالێتی‬ ‫چاویلکەی خراپ زیانی زۆرە یان تیشکی‬ ‫خۆر؟‬ ‫کاتێک دەتەوێ چاویلەکەیەکی رەش‬ ‫یان شەمسیی بکڕی‪ ،‬بۆ تۆ نرخەکەی‬ ‫گرنگە یان کوالێتییەکەی؟ وەاڵمی‬ ‫ئەم پرسیارە زیاتر الی فرۆشیارەکانە‬ ‫ئەوان دەڵێن هەرزانیی لە پێشترە تا‬ ‫کوالێتییەکەی‪.‬‬ ‫پزیشکەکان و پسپۆڕانی چاو‪،‬‬ ‫هۆشداریی دەدەن بەوانەی لەبەر گەرما‬ ‫و تیشکی خۆردا چاویلکەی رەش‬ ‫بەکاردەهێنن‪ ،‬کە بەر لە نرخەکەی‬ ‫ئاگاداری جۆرەکەی بن‪ ،‬چونکە رەنگە‬ ‫زیانەکەی زۆر لەوە زیاتربێ‪ ،‬کە گیرفانت‬ ‫دەیکات لە کڕینی چاویلکەیەکدا‪.‬‬ ‫پەیامنێری “زەمەن” لەناو شاری‬ ‫سلێمانی‪ ،‬لەگەڵ چەند چاویلکەفرۆشێکدا‬ ‫قسەی کردووە‪ ،‬هەموویان دەڵێن‪:‬‬ ‫هاواڵتیان زیاتر بایەخ بەو چاویلکانە‬ ‫دەدەن کە هەرزانن‪ .‬باشترین جۆری‬ ‫چاویلکەی بەرهەتاو‪ ،‬نرخەکەی لە ‪١٠٠‬‬ ‫هەزار دیناردایە و هەرزانترینیان بە‬ ‫دوو هەزار دینارە‪ ،‬کەمترین فرۆش هی‬ ‫ئەوانەن کە نرخیان گرانە‪.‬‬ ‫سامان جەالل دوکانی فرۆشتنی‬ ‫چاویلکەی هەیە وتی‪“ :‬چاویلكهى‬ ‫باشمان هێناوه نرخهكهى له سنوورى‬

‫پێویستە‬ ‫مندااڵنیش‬ ‫چاویلکەی رەش‬ ‫بەکاربهێنن‬

‫شهست تا سهد ههزار دیناردایه‪ ،‬بهاڵم‬ ‫بههۆى ئهوهى زۆربهى كریاڕهكانمان‬ ‫گهنجانی نەدار و دەستکورتن‪ ،‬ئهو‬ ‫چاویلكانه زیاتر دەفرۆشین کە نرخیان‬ ‫له دوو ههزار دینار ئەوپەڕەکەی تا ‪١٠‬‬ ‫هەزار دینارە”‪.‬‬

‫ئاگاداری زیانەکانی بن‬

‫د‪.‬کاوێنە محێدین‪ ،‬پزیشكی چاوە‬ ‫له نهخۆشخانهى شههید ئاسۆ لە‬ ‫شاری سلێمانی‪ ،‬لەمبارەیەوە رێنمایی‬ ‫و ئامۆژگاری دەداتە ئەو کەسانەی‬ ‫چاویلکەی رەش و شەمسیی بەکاردەهێنن‬ ‫کە بایەخ بە کوالێتی چاویلکەکان بدەن‪.‬‬ ‫د‪ .‬کاوێنە بۆ “زەمەن” روونیکردەوە‪،‬‬ ‫هەموو چاویلکەیەکی شەمسیی‪ ،‬مەرجە‬ ‫رێژەی گەڕانەوەی تیشکی بنەوشەیی‬

‫بەرز بێت‪ ،‬بۆ ئەوەی رێگە بگرێ لە‬ ‫کاریگەریی ئەو تیشکە لەسەر بەشە‬ ‫گرنگ و هەستیارەکانی چاو‪.‬‬ ‫ئەم پزیشکە زیاتر وتی‪“ :‬ئهو‬ ‫چاویلكانهى دەهێنرێنه بازاڕهكانى‬ ‫ههرێمەوە‪ ،‬هیچى پشكنینى بۆ ناكرێ تا‬ ‫بزانرێت چهند دەتوانێ تیشکى بنهوشهیی‬ ‫بگێرێتهوه‪ ،‬ئهمهش له رێى ئامێرى‬ ‫تایبهتهوه دەپشکنرێ‪ ،‬بهپێى پێوهره‬ ‫جیهانییهكان‪ ،‬دەبێ هەر چاویلەکەیەکی‬ ‫شەمسیی ‪ %5‬بێ‪ ،‬بەاڵم ئهو چاویلكانهى‬ ‫له بازاڕی خۆماندا ههن رێژهكهیان تەنیا‬ ‫‪%2‬ــ ە”‬ ‫د‪ .‬کاوێنە‪ ،‬پەنجەی خستە سەر‬ ‫مەترسییەکان و وتى‪“ :‬ئهو چاویلكانهى له‬ ‫بازاڕدا ههن‪ ،‬بەهۆی نزمی كوالێتیانەوە‪،‬‬ ‫وهك پێویست تیشكه زیانبهخشهكان‬ ‫ناگهڕێننهوه‪ .‬هەروەها ئهگهر شوشهكهى‬ ‫ناڕێكیهكى تێدابێ‪ ،‬دهبێته هۆى ئازار بۆ‬ ‫چاوی ئهو كهسهو دهبێته هۆى لێڵىو‬ ‫تهڵخى له بینیندا”‪.‬‬ ‫کێ لە ئێمە گومانی بۆ ئەوە چووە‪،‬‬ ‫چاویلکەی خراپ و بێ کوالێتی دهبێته‬ ‫هۆى سهر ئێشه؟ ئەوەتا د‪ .‬کاوێنە‬ ‫دەڵێت‪ :‬چاویلکەی کوالێتی زۆر نزم‪،‬‬ ‫دەبێتە هۆی درووستکردنی سەرئێشە الی‬ ‫ئهو كهسهی بەکاری دەهێنێت‪.‬‬ ‫پسپۆڕانی چاو دەڵێن‪ :‬پێویسته‬ ‫مندااڵنیش‪ ،‬له تهمهنێكى كهمدا‪ ،‬فێرى‬ ‫ئهوه بكرێن چاویلكهی بەر هەتاو لەچاو‬ ‫بكهن‪ ،‬نهك تهنیا گهنجان بۆ جوانكاریى‬ ‫بهكاری بهێنن‪ .‬هەروەها ئهو كهسانهش‬ ‫لە دەرەوە كاردهكهن‪ ،‬پێویستە به كارى‬ ‫بهێنن‪ ،‬تا چاویان پارێزراو بێت له خۆڵو‬ ‫پیسیو ماده زیانبهخشهكانى تر‪.‬‬

‫خۆپاراستن له تیشكى خۆر‬ ‫زه‌مه‌ن‬ ‫تیشكی خۆر چهندین كاریگهرى‬ ‫لهسهر پێستى مرۆڤ ههیهو دهبێته هۆی‬ ‫زیادكردنی میالنی پێست یان رهشبوون‬ ‫و تۆخبوونهوهی پێست‪ .‬بهردهوام‬ ‫بهركهوتنی تیشكی خۆر دهبێته هۆی‬ ‫دروستبوونی شێرپهنجهی پێست‪.‬‬ ‫تیشكی خۆر كاریگهرى ههیه لهسهر‬ ‫پیربوونو چرچ بوونی پێست‪ ،‬ههروهها‬ ‫سووربونهوهو گۆڕانی رهنگی پێست و‬ ‫تهنكبوونهوهو الواز بوونی مولولهكانی‬ ‫خوێن‪.‬‬ ‫بهپێى توێژینهوه پزیشكیهكان‪ ،‬ئهو‬ ‫كهسانهی زۆرترین كات لهبهر خۆرن‬ ‫مهترسی تووشبوونیان ههیه بهشێرپهنجهی‬

‫پێست‪.‬‬ ‫کۆمەڵێک هەنگاوی پێویست‪:‬‬ ‫*له ههتاو دوور بكهوهرهوه له ساته‬ ‫گهرمهكانی ڕۆژدا له نێوان سەعات دوانزه‬ ‫بۆ سێی نیوهڕۆ به تایبهتی له هاوین و‬ ‫بههاردا‪.‬‬ ‫*لهكاتى چوونه دهرهوهدا كرێمى دژه‬ ‫خۆر بهكاربهێنه‪.‬‬

‫*كاڵو و چاویلكهی بهرههتاو‪ ،‬چهتر‬ ‫بهكار بهێنه‪.‬‬ ‫*ههتا بۆت دهكرێت دووربكهوهرهوه‬ ‫له تیشكی ڕاستهوخۆی خۆر‪.‬‬ ‫*خواردنهوهی ئاوی پێویست‬ ‫دوو لیترو نیو تا سێ لیتر له ڕۆژێكدا‬ ‫ههتاوهكو پێستت له وشك بوونهوه‬ ‫بپارێزیت‪.‬‬ ‫*جلی هاوینهو تهنكو قۆڵ درێژ‬ ‫لهبهر بكرێت‪.‬‬ ‫* دژهئۆكسانهكان ئهو مادانهن كه‬ ‫پێست دهپارێزن له پیربوون نمونهی‬ ‫ئهمانهش ڤیتامین‪ ،C‬ڤیتامین‪،E‬‬ ‫كافاین‪ ،‬چایی سهوز‪...‬هتد ههربۆیه‬ ‫پێویسته ئهو خواردنانه بخۆیت كه بڕێكی‬ ‫زۆر له دژه ئۆكسانهكانی تێدایه بۆ نمونه‬ ‫تهماته‪ ،‬شلیك‪.‬‬

‫رێجیمی نوێ چیە؟‬

‫“دووربە لە چێشتخانە بەاڵم لە هۆڵی وەرزشیی نا”‬ ‫دەریا‌محەمەد‬

‫ زەخت ‪ -‬و بهرزبوونهوهى كۆڵیسترۆڵ و‬‫نهخۆشى پله دووى شهكرهو ههوكردن‪.‬‬

‫هەندێ کەس واتێگەیشتوون رێجیمکردن‬ ‫واتا ئەوەی خۆت برسی بکەیت تا ئەوڕادەی‬ ‫سکت قۆڕەیبێ‪ .‬بەاڵم پزیشکان و شارەزایانی‬ ‫لەشڕێکی دەڵێن‪ :‬ئەمە رێگەیەکی هەڵەیەو‬ ‫هیچ سوودێکی نابێ بۆت‪.‬‬ ‫كاتێك دێینه سهر باسى کەمکردنەوەی‬ ‫چهوریى لەش‪ ،‬تۆ ناتوانی تهنیا خواردن كهم‬ ‫بكهیتهوه‪ .‬ئاگاداریشبە هەندێ رێجیمکردن‬ ‫نەک باش نییە‪ ،‬بەڵکو بە زیان بەسەرتا‬ ‫دەشکێتەوە بۆ نموونە خواردنى پارچەیەک‬ ‫كولێره لهگهڵ چاییەکدا دهبێته هۆى‬ ‫دروستبوونى چهورى لهههردوو الى گهدەوە‪.‬‬ ‫به تایبهت ئهگهر بهردهوامبی لهسهرى‪.‬‬ ‫رەنگە تۆ زۆر لە گەورەبوونی ورگت‬ ‫بێزاربی بۆیە رێجیم دەکەی‪ ،‬کەچی بەردەوام‬ ‫خواردنی چایی و کولێرە ئەگەری زۆرە وا‬ ‫بكات كه ئافرهتان ورگن دهربكهون‪.‬‬ ‫ئهگهر تۆ وهك ئافرهتێك كهمهرت زیاتر‬ ‫له ‪35‬سم بێ‪ ،‬ئهوا پێویسته یهكهمجار‬ ‫ورگت دابهزێنی‪ .‬له ڕاستیدا ئهمه باشتره بۆ‬ ‫تهندروستیت لهبهرئهوهى چهورى ورگ رەنگە‬ ‫ببێتە هۆی بهرزبوونهوهى پهستانى خوێن‬

‫ئەی باشترین رێجیم کامەیە؟‬

‫سهرهتا پێش ههموو شتێك كه بڕیارتدا‬ ‫كێشت دابهزێنی‪ ،‬دهبێ بڕیاریش بدهی‬ ‫كه بهردهوامبی تا دهگهیته ئامانجهكهت‪.‬‬ ‫دابەزاندنی کێشی لەش ههروا شتێكى ئاسانو‬ ‫خێرا بێتەدی‪.‬‬ ‫گهنهر پیتهرسۆن كه ڕاهێنان به‬ ‫ئهكتهرهكانى هۆلیوود و ههردوو وهرزشوانى‬ ‫پرۆفیشناڵ (ئین باس لۆس و ئهنجڵس‬ ‫الیكیهز) دەکات‪ ،‬ئامۆژگاری هەیە بۆ ئەوانەی‬ ‫دەیانەوێ رێجیم بکەن یان کێشی لەشیان‬ ‫دابەزێنن و دەڵێت‪ :‬خواردنى باش‪ ،‬خهوى‬ ‫پێویست‪ ،‬دهروونێکى ئارام‪ ،‬بڕێكى زۆر‬ ‫ئاوخواردنهوه‪ ،‬ڕاكردنى خێراو بەردەوام دهبنه‬ ‫هۆى سوتاندنى چهورى‪.‬‬ ‫ڕاكردنى خێرا كه ناسراوه به ڕاهێنانى‬ ‫ماوهى زۆر‪ ،‬ئهگهر بهردهوامبوی‪ ،‬ئهوا ئاستى‬ ‫لهشجوانیت باشتر دهبێ‪ .‬بۆیه ئەگەر النیكهم‬ ‫ڕۆژانه ‪3٠‬خولهك ڕاهێنان بكهی‪ ،‬ئهوا لێدانى‬ ‫دڵ ‪ %6٠‬بۆ ‪ %8٠‬جێگیر دهبێ‪.‬‬ ‫ئۆمى جامپۆلیس یهكێك له ڕاهێنهره‬ ‫باشهكانى سانفرانسیسكۆ‪ ،‬ئامۆژگارییمان‬

‫دهكات بۆ ڕاهێنانى زۆر بههێز و چهند جارێك‬ ‫لهیهك ههفتهدا‪ .‬ئەمەش بۆ سوتاندنى كالۆرى‬ ‫لە ماسولكهكاندا لهگهڵ چهند ڕاهێنانێكى‬ ‫تر بۆ جێگیركردنى لێدانی دڵ و بۆرییهكانى‬ ‫خوێن‪.‬‬ ‫جامپۆلیس و پێتهرسۆن هاوڕان لهسهر‬ ‫خۆدوورخستنهوه له جوڵهى زیانبهخش بۆ‬ ‫دابهزاندنى كێش‪ ،‬چونكه پێیانوایه ڕاهێنانى‬ ‫بههێز كاریگهرى ههیه لهسەر ماسولكهى سك‪.‬‬ ‫لەالیەکی ترەوە ڕاهێنهرى بەناوبانگی‬ ‫لەشجوانیی و پسپۆڕی خۆراك (هالى‬ ‫پاستهرنایك) بۆ دابهزاندنى كێش دەڵێت‪:‬‬ ‫بێجگه له پەیڕەوکردنی ڕێجیمێكى باش‪،‬‬ ‫پێویسته ڕۆژانه ‪ ١2‬هەزار هەنگاو بنێی و لە‬ ‫شەوانیشدا حهوت سەعات بخەوی‪.‬‬ ‫لهگهڵ ئهوهى لهوانهیه ئهم بۆچوونانه‬ ‫گۆڕانكارى بهسهردابێ‪ ،‬بهاڵم ئهوهى گرنگه‬ ‫دهبێ بهشێوهیهكى پرۆفیشناڵ كێشمان‬ ‫دابهزێنین ههروهك وتراوە “دووربكهرهوه له‬ ‫چێشتخانه بەاڵم هۆڵى وهرزشیى نا”‬ ‫لهڕاستیدا ئهگهر تۆ بتهوێت كێشت‬ ‫دابهزێنی‪ ،‬ئەوا دهبێ به دۆزینهوهى‬ ‫بهرنامهى ڕێجیمى تۆكمه دهست پێبكهی‬ ‫و بهردهوامیشبى لهسهر کات و شێوازی‬ ‫رێکارەکان‬

‫د�‬ ‫پ��ەروەردەو ن��وێ��� ن� ن‬

‫‪16‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە‌(‪‌)26‬سێشەممە‌‪2019/7/16‬‬

‫چوار هەنگاوی گرنگ بۆ دایکان و باوکان‬ ‫لە پشووی هاویندا‬ ‫مەرج نییە دیاریی بە منداڵ تەنیا شتی‬ ‫مادی بێ‪ ،‬بەڵکو بەخشینی کاتی تەواو‬ ‫لەگەڵیان لە کاتی یاری یان تەماشاکردنی‬ ‫تەلەڤزیۆن یان ئامادەکردنی ئەو خواردنەی‬ ‫منداڵەکەت حەزی لێیەتی‪ .‬ئەمە ئەو شتانەیە‬ ‫کاتێک منداڵەکە گەورە دەبێ لە یادیان ناکات‪.‬‬

‫گەشت و گەڕان‬

‫پێویستە لە پشووی هاویندا‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫منداڵەکانتان بچن بۆ گەشت و گەڕان بۆ‬ ‫دەرەوەی شارەکەتان‪ .‬ئەمەش بۆئەوەی‬ ‫منداڵەکان لە جیاوازی وەرزی خوێندن و‬ ‫پشووی ئەم وەرزە تێبگەن‪ .‬ئەم تێگەیشتنە وا‬ ‫لە منداڵەکان دەکات لە وەرزی خوێندندا زیاتر‬ ‫هەوڵ و کوشش بکەن بەهۆی چێژوەرگرتنیان‬ ‫لە پشووی داهاتوو ‪.‬‬

‫به‌ڕێز‌عه‌باس‬

‫‌دیسان‌وه‌زیری‌په‌روه‌رده‌!‬ ‫له دوای راپهڕینهوه‪ ،‬وهزارهتی پهروهرده و فێركردن‬ ‫به كابینهی نۆیهمهوه‪ ،‬سیازده وهزیری به خۆیهوه بینیوه‪،‬‬ ‫لهو سیازدهیه تەنیا یهكیان پسپۆڕی پهروهرده بووهو‬ ‫خۆی مامۆستا بووه بهناوی “خهسرهو مستهفا عەبدوڵاڵ“‬ ‫له كابینهی سێ‪ ،‬له ئیدارهی سلێمانی له ‪2001-1998‬‬ ‫دهبێ ئهوهش بزانین ئهمه تەنیا له سنووری سلێمانیدا‬ ‫بووه‪ ،‬ههروهها ئهم وهزیرهش با پسپۆڕ بووبێت‪ ،‬بهاڵم‬ ‫ههموومان دۆخی ئهوكاتی كوردستان بێنینهوه یاد‪،‬‬ ‫دهزانین نهتوانراوه پهروهدهییانه بڕیارو رێنماییهكان‬ ‫جێبهجێ بكرێن و ههموو شتێك له دهالقهی حزبهوه‬ ‫بینراوه‪ .‬تهنانهت هێنده كاریگهری نهبووه‪ ،‬زۆرێك نازانن‬ ‫كهسێك ههبووه به ناوی خهسرهو مستهفا‪ ،‬كه وهزیری‬ ‫پهروهرده بووبێت‪.‬‬ ‫دوای نۆ مانگ‪ ،‬دواجار كابینهی نۆیهم پێكهێنرا‪،‬‬ ‫وهزارهتی پهروهردە بهر پشكی پارتی كهوت و ئەو حزبەش‬ ‫كهسێكی دانا به ناوی “ئاالن حهمهسهعید” كه ئهندامی‬ ‫ئهنجومهنی سهركردایهتیی پارتی دیموكراتی كوردستانه‬ ‫له سلێمانی و بهرپرسی لقی ‪21‬ی دەوروبەری سلێمانییه‪.‬‬ ‫ئهم وهزیره نوێیهی وهزارهتی پهروهرده‪ ،‬بهداخهوه‬ ‫وهك ههموو جارهكان كه وهزیری بۆ دادهنرێ‪ ،‬پسپۆڕی‬ ‫پهروهرده نییهو پسپۆڕیهكهی خۆی سیاسهته! ئێمه كه‬ ‫باسی پسپۆڕو تهكنۆكۆكرات دهكهین‪ ،‬دهبێ وهزیری‬ ‫پهروهده ههیبێ‪ ،‬به مانای راستهقینهی وشهی پسپۆڕو‬ ‫تهكنۆكرات و خۆی یهكالیی كردبێتهوه‪.‬‬ ‫دووربێ له ههست و سۆزی حزبایهتی و خزمایهتیو‬ ‫خێاڵیهتی و بهرژوهندی شەخسیی‪ ،‬به ناو ئهكاونت و‬ ‫پهیجی وهزیره نوێیهكهدا گهڕام بۆ ئهوهی بزانم تا چهند‬ ‫گرنگی به پهروهردهو فێركردن داوه‪ ،‬بۆچوونی بزانم‬ ‫لهسهر پهروهرده له كوردستان‪ ،‬دوورونزیك دێڕێكی‬ ‫ئهوتۆم نهدۆزییهوه! بهڵكو به پێچهوانهوه‪ ،‬بهشی زۆری‬ ‫بابهت و نووسینهكان و چاوپێكهوتنهكانی سیاسیی و‬ ‫حزبین!‬ ‫گومانم لهوهدا نییه‪ ،‬كاندیدیان بكردایه بۆ ههر‬ ‫وهزارهتێكی دیكه‪ ،‬بێجگه له وهزارهتی پهروهرده‪ ،‬ئەو‬ ‫دەیكردو كێشهی نهدهبوو! ئهمه تەنیا بۆ پارتی راست‬ ‫نییه‪ ،‬بهڵكو بۆ زۆرێك حزبهكانی تریش ههر راسته‪ ،‬ئهوه‬ ‫نییه له كاتی ملمالنێی كاندیدەكاندا بۆ وهرگرتنی پۆستی‬ ‫وهزیر‪ ،‬بینیمان لهناو بهشێك له حزبهكان‪ ،‬كهسێك بۆ‬ ‫وهزیری وهزارهتێك دانراوه‪ ،‬كهچی دواتر وهزارهتێكی تری‬ ‫پێدراوه‪ ،‬له كابینهكانی تریشدا نموونهی سهیرو عهجایبتر‬ ‫ههن!‬ ‫نەمانبیست و نەمانبینی وهزیرێك وهزارهتهكهی رهت‬ ‫بكاتهوه لهبهرئهوهی پسۆڕیی ئهو نییهو لێی نازانێ‪ ،‬به‬ ‫پێچهوانهوه بیستمان و بینیمان كهسی وا ههبووه كه‬ ‫وتویهتی حزبهكهم بمنێرێت بۆ ههر شوێنێك و ههر‬ ‫ئهركێكم پێ بسپێرێت دهیكهم‪ ،‬وشهی نازانم و ناتوانم له‬ ‫فهرههنگ و بیركردنهوهی كاندیدەكاندا نییه!‬ ‫ئێستا ڕستهیهك بووه بهعورف و دهوترێتهوه‪ ،‬تهنانهت‬ ‫وهك حهقیقهتیش مامهڵهی لهگهڵدا دهكرێ “ئاساییه وهزیر‬ ‫پسپۆڕی خۆی نهبێ‪ ،‬گرنگه ئهوانهی خوارهوه پسپۆڕبن”‬ ‫له ڕاستیدا من نازانم له كام قامووسی سیاسیی و له كام‬ ‫ئهزموونهوه ئهمه دهوترێ‪ ،‬چ لۆژیكێك ئهوه قبووڵ دهكات‬ ‫بهتایبهتی له دنیای نوێدا وهزیر شارهزاو پسپۆڕ نهبێت‪،‬‬ ‫بكرێته وهزیرو بتوانێ سهركهوتووبێ!‬ ‫گریمان له هیچ كوێی دنیادا پسپۆڕیی گرنگ نییە بۆ‬ ‫بوون به وهزیر‪ ،‬به پێچهوانهوه له دنیای دواكهوتووی‬ ‫ئێمهدا نهوهك ههر گرنگه‪ ،‬بهڵكو پێویستیشه‪ .‬چونكه‬ ‫له واڵت و ههرێمی دواكهوتووی وهك ئێمه‪ ،‬ئهوهی بڕیار‬ ‫دهدات كهسه یهكهمینهكانن‪ ،‬نهوهك دامودهزگاو راوێژكارو‬ ‫ئهوانهی خوارهوه‪ ،‬ئهمه بێجگه لهوهی ئهوهش دهزانین‬ ‫ئهوانهی خوارهوه زۆرێكیان پسپۆڕ نین كه دانراون و به‬ ‫پلهی یهكهم حزبایهتی كراوهته پێوهر بۆ دانانیان‪.‬‬ ‫رهوایه بپرسین گهر وهزیر شارهزا نهبێ‪ ،‬دهبێ‬ ‫بڕیارهكانی چۆن بن و كایهیهكی گرنگ و ههستیارو‬ ‫ئاڵۆزی وهك پهروهرده و فێركردن چۆن بهڕێوهبچێ!؟‬ ‫ههروهها دهپرسینهوه بهرپرسانی خوارهوهی وهزیریش‪،‬‬ ‫به ههمان پێوهری دانانی وهزیر دادهنرێن و پۆستیان پێ‬ ‫دهدرێ خۆ جیاوازتر نییه؟‬ ‫ئهمه دۆخهكه بێت‪ ،‬تۆ بڵێی چاوهڕوانی كارو بڕیارو‬ ‫رێنمایی پهروهردهیی و جیاوازتری وهزارهتی پهروهردهی‬ ‫كابینهی نۆیهم بین‪ ،‬جیاواز له كابینهكانی تر!؟ ئومێد‬ ‫دهكهم و بههیوام بۆچوونی ئێمه له جێگهی خۆیدا نهبێ و‬ ‫به ههڵهدا بچین‪ ،‬بهاڵم ئهوهی له چۆنێتی دانانی وهزیری‬ ‫نوێی پهوهرده له كابینهی نۆیهم سهرنجی دهیدهین و‬ ‫ههروهها تێڕوانینی ئهو بۆ سیاسهت و ژیانی حزبایهتی‬ ‫بهدی دهكهین و گوێمان له قسهكانی دهبێ‪ ،‬وهزارهتی‬ ‫پهروهده له كابینهی نۆیهم حاڵ و دۆخی زۆر باشتر نابێ‬ ‫له كابینهكانی پێشوتر گهر خراپتر نهبێ!‬

‫خوێندنەوەی کتێب‬

‫هەوڵ بدە منداڵەکەت بەپێی پێویست بە‬ ‫خوێندنەوەی کتێبەوە سەرقاڵبێ‪ .‬هەروەها‬ ‫پێویستە ئەو کتێبانەیان بخەنە بەردەست کە‬ ‫لەگەڵ حەزوئارەزووەکانیاندا دەگونجێ‪ .‬ئەمەش‬ ‫لە پێناو ئەوەی حەزیان بۆ خوێندنەوەی کتێب‬ ‫بچێ‪.‬‬ ‫کازیوە‌قادر‬ ‫ئێستا بەهۆی پشووی هاوین و داخستنی‬ ‫دەرگای قوتابخانەکانەوە‪ ،‬ماڵەکان ئاوەدانترن‬ ‫چونکە ئەم ماوەیە مندااڵن زۆرتر لە ماڵەوەن‪.‬‬ ‫بۆ ئەوەی دایکان و باوکان ئەم پشووە‬ ‫بقۆزنەوە تا کەشێکی ئارام و جیاواز بۆ‬

‫چوار‬

‫رێنمایی‬

‫منداڵەکانیان بڕەخسێنن‪،‬‬ ‫دەخەینە بەردەستیان‪.‬‬ ‫جێبەجێکردنی هەریەک لەم رێنماییانە‪،‬‬ ‫بە دڵنیاییەوە سوودی دەبێ هەم بۆ دایکان‬ ‫و باوکان‪ ،‬هەم بۆ منداڵەکانیش‪ .‬چونکە بە‬ ‫رێگای ئاسان پێتان دەڵێت کە چۆن پشووی‬ ‫هاوین وا لێبکەن منداڵەکانتان هەم چێژ‬ ‫وەربگرن هەم فێربن‪.‬‬

‫دیاریی‬

‫پێدانی دیاریی یەکێکە لە خاڵە باشەکان لە‬ ‫کاتی پشووی هاویندا بۆ هەموو منداڵێک‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پێویست ناکات زیادەڕۆیی بکەن لە پێدانی‬ ‫دیارییەکاندا‪ .‬هەمووان دەزانین بەخشینی‬ ‫دیاریی دەبێتە هۆی دڵخۆشیی مندااڵن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بیرتبێ با دیارییەکان تەنیا ئەو کاتانە نەبێ‬ ‫کە منداڵەکەت لە وانەکانیدا سەرکەوتووە‪.‬‬

‫ببنە مامۆستای منداڵەکانتان‬

‫لەکاتی پشووی هاویندا دایکان و‬ ‫باوکان دەتوانن ببنە مامۆستای منداڵەکانیان‪،‬‬ ‫سەرقاڵیان بکەن بە کارەکانی ناوماڵەوە‪ .‬بۆ‬ ‫نموونە یارمەتیدان لە کاتی دروستکردنی‬ ‫خواردن یان کاری ناوماڵدا‪ ،‬ئەمەش وا لە‬ ‫منداڵەکان دەکات دووربن لە رۆتینی ژیانی‬ ‫وەرزی خوێندنو قوتابخانەوە‪.‬‬

‫پهیوهندی و هاوکاری خوێندنگەو خێزان‬ ‫ڕه‌هێل‌ته‌لعه‌ت‌دزه‌یی‌‬

‫سیستمی پهروهردهو فێرکردن‪ ،‬کاریگهریی‬ ‫راستهوخۆی ههیه به گهشهکردن و‬ ‫بهرهوپێشچوون‪ ،‬یان دواکهوتوویی و خراپکردنی‬ ‫کۆمهڵگەوە‪.‬‬ ‫هەبوونی سیستمێکی باش وسهردهمیانهی‬ ‫پهروهرده‪ ،‬تاکێکی بهسوود و کاریگهر له‬ ‫بهرهوهپێشچوون و گهشهکردنی کۆمهڵگەمان بۆ‬ ‫بهرههمدەهێنێ‪ ،‬پێچهوانهکهشی ڕاسته‪.‬‬ ‫بۆ ئهوهی سیستمێکی باش داڕێژین که‬ ‫لهگهڵ کولتوور و دابونهریتی کۆمهڵگەکهدا‬ ‫بگونجێ‪ ،‬ههروهها سهردهمیانهبێ پێوستمان‬ ‫بهوهیه که سوود له زانایانی جیهان‪ ،‬له بواری‬ ‫پهروهردهدا وەربگرین‪ .‬سوود له ئهو واڵتانهی که‬ ‫توانیویانه سیستمێکی باش بۆ واڵتهکهیان داڕێژن‬ ‫و ئامانجی باش بهدهست بێنن‪.‬‬ ‫یهکێک له بنهما گرنگهکان که زانایانی‬ ‫پهروهرده سوورن لهسهری‪ ،‬هاوکاریکردن و‬ ‫پهیوهندی بهردهوامی خانهوادهی خوێندکارانە‬ ‫لهگهل ستافی خوێندنگە‪ ،‬بهتایبهت مامۆستای‬ ‫سهرپهرشتیاری خوێندکار و بهڕێوهبهری‬ ‫خوێندنگە‪.‬‬ ‫مرۆڤ ههر که لهدایک دهبێت‪ ،‬شت له‬ ‫دهوروپشتی فێردهبێ‪ ،‬سهرهتا له نزیکترین‬ ‫کهس که ئهویش دایکیهتی‪ .‬دایک و باوک ڕۆڵی‬ ‫گرنگیان ههیه له پهروهرده کردنی منداڵدا‪.‬‬ ‫بهاڵم به گهورهبوونی منداڵ‪ ،‬چهندین الیهن‬ ‫رۆڵ و کاریگهرییان دهبێت لهسهر پهروهرده و‬ ‫دروستکردنی کهسایهتی منداڵهکه‪.‬‬ ‫خوێندنگە زۆرترین کاریگهریی ههیه لهسهر‬ ‫شێواز و درووستکردنی کهسایهتی منداڵ‬ ‫منداڵ له شهش ساڵیی که دهست دهکات‬ ‫به خوێندن و بۆ یهکهمجار بۆ ماوهیهکی زۆر‬ ‫باوهشی دایکی بهجێ دههێلێ و بۆ شوێنێک‬ ‫دهچێ‪ ،‬کهسانی تر فێری شتی نوێی دهکهن‪،‬‬ ‫که له ماڵهوه فێری نهبووه‪ ،‬تێکهاڵوی کهسانی‬ ‫تر دهبێ و بهم شێوهیه و لهم دنیا تازهیهدا‪،‬‬ ‫زۆر شت فێر دهبێ که کاریگەری زۆری دهبێ‬ ‫لهسهر درووستکردنی کهسایهتی منداڵ و شێوازی‬ ‫و جۆری بیرکردنهوه و پهیوهندیکردنی به دنیای‬ ‫دهرهوه‪.‬‬ ‫کهواته له دوای شهش ساڵیی‪ ،‬ئهم منداڵه له‬ ‫دوو شوێن پهروهرده دهکرێت و دوو دنیای جیاواز‬ ‫(ماڵ‪ -‬خوێندنگە) دوو دهزگا که کار لهسهر یهک‬ ‫مرۆڤ دهکهن‪ ،‬بۆ ئهوهی کارهکهیان سهرکهوتوو‬ ‫بێت دهبێ به بهردهوامی پهیوهندییان لهگهڵ یهک‬ ‫ههبێ و ههمئاههنگی یهکتر بکهن‪.‬‬ ‫ناکرێ خێزان زانیاری و ئاگاداری شێواز و‬ ‫بهرنامهی خوێندنگەکهی منداڵهکهیان نهبێ‪،‬‬ ‫ههروهها خوێندنگە ناکرێ ئاگاداری باری خێزانی‬ ‫خوێندکارهکانیان نهبن و ههریهکهیان له دنیای‬ ‫خۆیان کار بکهن و بێ ئاگابن له ئهوهی تر‪،‬‬

‫بهم شوهیه ئاستهنگی زۆر دێته بهردهم کاری‬ ‫ههردووالیان‪.‬‬ ‫ئهرکی ستافی خوێندنگەیه‪ ،‬به بەردهوامی‬ ‫پهیوهندی به خانهوادهی خوێندکارهکانیان‬ ‫بکهن‪ ،‬بهتایبهت سهرپهرشتیاری خوێندکار‪،‬‬ ‫دهبێ حهفتانه النیکهم بۆ ماوهی پێنج خولەک‬ ‫لهگهڵ خانهوهدای خوێندکارهکه قسه بکات و‬ ‫ئاگاداری بارودۆخی خوێندکارهکهی بێت‪ .‬ئهگهر‬ ‫ههر کێشهیهک ههبێ لهناو خێزان یان ههر شتێک‬ ‫روویدا بێت که وای له خوێندکارهکه کردبێ‬ ‫باری دهروونیی نا جێگیربێت‪ ،‬ئهم زانیارییانه‬ ‫یاریدهدهرێکی زۆر باش دهبن بۆ مامۆستا‪ ،‬که له‬ ‫کاتی مامهڵهکردن لهگهڵ خوێندکارهکهدا ڕهچاوی‬ ‫بکات و به ههماههنگی لهگهڵ ماڵهوه چارهسەری‬ ‫بکهن و شێوازێکی گونجاو بگرنه بهر بۆ ئهوهی‬ ‫ئهمهی که روویداوه کاریگهری زۆری نهبێ لهسهر‬ ‫باری دهروونیی منداڵهکه‪ ،‬ههروهها ئاستی‬ ‫فێربوونی‪ ،‬ههروهها دایک و باوکی منداڵهکه‪،‬‬ ‫ئهرکیانه که سهردانی خویندنگاکهی منداڵهکهیان‬ ‫بکهن و له دۆخ و ئاستی منداڵهکهیان ئاگاداربن‪.‬‬ ‫پهیوهندی خوێندنگە و مامۆستا نابێ تهنیا‬ ‫لهم کاتانهدابێت که خوێندکارهکه سهرپێچییهک‬ ‫دهکات‪ ،‬ئهمه بووەته باو ههر کاتێک خوێندنگە‬ ‫نامه بۆ خانهوادهی خوێندکارهکه دهنێرێت‪ .‬که‬ ‫سهردانی خوێندنگە بکهن‪ ،‬یهکسهر ئهم پرسیاره‬ ‫له منداڵهکهیان دهکهن “ڕۆڵه چی خراپت کردووه‬ ‫له مهکتهب؟ بۆ بهدوایاندا ناردووین؟‬

‫دهبێ ئهم بیرکردنهوه له مێشکی خێزانەکان‬ ‫البهرین و پهیوهندی نێوان دوو الیهن که کار‬ ‫لهسهر یهک مرۆڤ دهکهن‪ ،‬ببێت به زهروورهت و‬ ‫بهردهوام بێ‪ ،‬زۆر ئاساییه مامۆستا پهیوهندی به‬ ‫خانهوادهی خوێندکارهوە بکات بۆ ئهوهی پێیان‬ ‫رابگهیەنێ که منداڵهکهیان ئهمڕۆ نموونهیهکی‬ ‫جوانی هاوکاریی و هاوڕێیهتی نیشان دا‪ ،‬که‬ ‫یارمهتی هاوڕێیهکی خۆی داوه که پێویستی به‬ ‫هاوکاری ههبووە‪ ،‬ئهم پهیوهندییه کاریگهریی‬ ‫یهکجار زۆری دهبێ لهسهر منداڵهکه وخانهوادهکهی‬ ‫و ههروهها لهسهر خوێندکارهکانی تر‪ ،‬که دهبیستن‬ ‫مامۆستا پهیوهندی به خانهوادهی هاوڕێکهیان‬ ‫کردووه وستایشی هاوڕێکەیانی کردووه‪ ،‬ههروهها‬ ‫دهبێه هاندهرێکی باش بۆ خوێندکاران‪ ،‬که ههوڵ‬ ‫بدهن کاری باش بکهن و هاوکاری یهکتربن و‬ ‫خۆشهویستی له نیوان مامۆستا و خوینکارهکان‬ ‫پەرەبستێنێت‪.‬‬ ‫بۆ ئهوهی تاکێکی خاوهن کهسایهتییەکی‬ ‫تهندروست بهرههمبێهنین بۆ کۆمهڵگە‪ ،‬دهبێ‬ ‫پهروهردهیهکی باش بکرێت‪ .‬ناکرێ منداڵ له ماڵهوه‬ ‫به شێوهیهک پهروهرده بکرێتو له خوێندنگە‬ ‫بهشێوازێکی تر‪ ،‬بهمجۆره سهرلێشێواویی و‬ ‫دوودڵیی الی منداڵهکه درووست دهکات “ئایا‬ ‫کامهیان راسته‪ ،‬ئهوهی له ماڵهوه فێربووم‪،‬‬ ‫یان ئهوهی له خوێندنگە؟” ههزاران پرسیاری‬ ‫لهمجۆره لهالی منداڵهکه درووست دهبێ‪ ،‬له‬ ‫کۆتاییدا کهسێکی خاوهن کهسایهتییهکی بههێز‬

‫و خاوهن یهک بڕیار و بهرچاوروونمان بۆ درووست‬ ‫نابێ‪.‬‬ ‫تا ئێستا‪ ،‬له سیستمی پهروهردهی ههرێمی‬ ‫کوردستاندا‪ ،‬گرنگی بهم بابهته نهدراوەو کاری‬ ‫لهسهر نهکراوه‪ ،‬هۆیهکهشی ئهوهیه الیهنی‬ ‫پهروهرده فهرامۆش کراوه وگرنگ نهبووه‪ ،‬ئهوهی‬ ‫کاریان لهسهر کردووه‪ ،‬الیهنی فێرکردن بووه‪،‬‬ ‫ئهمهشیان رهخنه و گلهیی زۆری لهسهره‪.‬‬

‫لە‌تەمەنی‌شه‌ش‌ساڵیی‌‬ ‫بەدواوە‪‌،‬منداڵ‌له‌‌‬ ‫دوو‌شوێن‌و‌دوو‌دنیای‌‬ ‫جیاواز‌په‌روه‌رده‌‌ده‌کرێت‬ ‫(ماڵ‪‌-‬خوێندنگە)‌‬

‫�� ڵ���ە ڵ��گە‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫‪15‬‬

‫ئەفســـانەی نانی کاکــــەیی!‬ ‫موسڵمانانیش نانی باوە رەشیدیان دەبرد‬

‫باوەكان لە كۆندا ڕێنووینكەری ئاینیی‬ ‫بوونو لە كاتی شەڕیشدا سەركردەی شەڕبوون‪.‬‬ ‫باوە حەمید سەبارەت بە باوەكان‬ ‫دەڵێـت‪“ :‬لەبەرئەوەی كاتی خۆی ئەم‬ ‫ناوچەیە ڕووبەڕووی غەزاو فتوحاتی ئیسالم‬ ‫بووەتەوە‪ ،‬كاتێك ئیسالم بەرەو كوردستان‬ ‫دێن‪ ،‬كاكەییەكان بە سەركردایەتی باوەكان‬ ‫لە دژیان دەجەنگن‪ .‬بۆیە زۆربەی ئەوانەی كە‬ ‫مەزاریان هەیە لە باوەكانن لە شەڕی پاراستنی‬ ‫كوردستان گەشمردە بوون لەوانەش باوە‬ ‫مەحمود کە مەزارەکەی دەكەوێتە ناوچەی‬ ‫خانەقینەوە‪ ،‬هەروەها باوەشاسوار لە شاری‬ ‫كفری و باوەنوور لە شارەدێی پێباز دەكەوێتە‬ ‫نێوان كەالرو دەربەندیخانەوە‪ ،‬شێخ باوە‬ ‫دەكەوێتە سنووری شارەدێی جەلەوالوە‪.‬‬ ‫باوە حەمید بەدەر لەوەی یەكێكە باوەكان‪،‬‬ ‫مامۆستای جوگرافیایە و پێشتریش وەكو‬ ‫یەكەمین مامۆستاكانی كەالر لە پەیمانگا‬ ‫وانەی وتووەتەوە‪ ،‬ئاگادارییەكی وردی مێژووی‬ ‫كوردستان و كاكەییەكانە‪.‬‬ ‫ئەو دەڵێت‪ :‬چاوگی ژیانەوە و ڕاگەیاندنی‬ ‫ئاینی كاكەییەكان‪ ،‬ناوچەی شارەزوور بووە لە‬ ‫ناوچەی هاوار – لە رۆژهەاڵتی شاری هەڵەبجە‪-‬‬ ‫دەبینی لەوێ زۆربەی نەزرگا پیرۆزەكانی‬ ‫كاكەیی لەو ناوچەیە و دامەزراندنی ئاینەكە‬ ‫لەسەر دەستی سوڵتان ئیسحاق بووە لەو‬ ‫ناوچەیەوە سەریهەڵداوە”‬

‫جیاوازی نێوان كاكەیی و قەڵخانی چیە؟‬

‫زەمەن‬ ‫لە کۆتایی وەرزی بەهاری ساڵی ‪١٩٩١‬‬ ‫کاتێ جوتیارانی دەوروبەری خانەقین گەڕانەوە‬ ‫سەر زەوییە زەوتکراوەکانیان لەالیەن عەربی‬ ‫هاوردەوە‪ .‬ویستیان زەوییەکانیان تێراو بکەن‬ ‫سەرەتا ئاویان بەو دەشتە دەم وشکەدا ئاژین‬ ‫کرد‪ ،‬بەاڵم لێشاوێک لە مار و دووپشک خۆشیی‬ ‫دەسکەوتنەوەی زەوییەکانی لێ تاڵکردن!‬ ‫رۆژ نەبوو جوتیارێک یان گوندنشینێک‪،‬‬ ‫دووپشک پێوەی نەدا یان مار نەیگەزێ‪.‬‬ ‫خەڵکی ئەو گوندانە حاڵیان پەرێشان بوو‪ ،‬تا‬ ‫رۆژێک یەکێک لە ریش سپییانی ئەم ناوچەیە‬ ‫تەگبیری کرد بۆ خەڵکەکە و وتی “ تازووە‬ ‫بچن نانی ماڵی کاکەییەک بێنن‪ ،‬ئەمە نەبێ‬ ‫هیچ شتێ چاری ئەم لەشکرەی مار و دووپشک‬ ‫ناکات!”‬ ‫خەڵکە ترساوو مارانگەستەکە‪ ،‬سەرەتا‬ ‫باوەڕیان نەکرد ئەم قسەیە ببێتە هۆی‬ ‫کەمبوونەوەی مار و دووپشک‪ ،‬تا شەوێک‬ ‫سەردانی ماڵێكی كاكەیی دەكەن چەند لەتە‬ ‫نانێك لە ماڵی “باوە ڕەشید” دەهێنن‪ ،‬ڕۆژی‬ ‫دواتر بە دوو دڵییەوە دەستدەكەن بە ئاودێری‬

‫“نانی‬ ‫باوە رەشیدمان دەبرد‬ ‫بۆ ئەوەی‬ ‫لە مار و دووپشک‬ ‫پارێزراو بین”‬

‫وبەاڵم هێشتا ترسی پێوەدان لە دڵیاندا‬ ‫هەرماوە‬ ‫ئازاد مەدەنی یەکێکە لەو کەسانەی لەو‬ ‫سەردەمەدا گەڕاوەتەوە بۆ گوندەکەی خۆیانو‬ ‫شاهێدی ئەو لەشکرەی مار و دووپشک‬ ‫بووە دەڵێت‪ :‬من لەتێک لە نانەکەی ماڵی‬ ‫باوە رەشیدم پێ بوو‪ .‬یەکەم رۆژ مارێک‬ ‫لەبەردەممدا پەپکەی کردبوو‪ ،‬سەیری دەکردم‪،‬‬ ‫بەاڵم کاردانەوەی نەبوو‪ .‬لە دوای ئەو رۆژەوە‬ ‫ئیتر نانی ماڵی باوە رەشید بەر نەدەکەوت!‬

‫نانەکەی باوە رەشید‬

‫لە ئاینی یارسان یان کاکەییدا (بــاوە) بە‬ ‫مانای پێشەوا و پێشڕەوی ئاینیی دێت‪ .‬لەناو‬ ‫ئەم ئاینەدا باوە جێگەیەکی بەرزی هەیە‪ .‬باوە‬ ‫ڕەشید كەسێكە لەوانەی لە كۆندا لە گوندی‬ ‫باوە سمایلی ناوچەی خانەقین نیشتەجێبوون‪،‬‬ ‫كاتی خۆی تەكیەكەیان بەدەر لە پێدانی نان بۆ‬ ‫ئەوەی خەڵكی مار و دووپشك پێیانەوە نەدات‪،‬‬ ‫تەنانەت چەندین نەخۆشیان چاككردووەتەوە‬ ‫لەوانەش شێتیی‪.‬‬ ‫باوە حەمید مامۆستایەكی ناوداری شاری‬ ‫كەالرە و کوڕی باوە رەشیدە‪ ،‬سەبارەت بە‬ ‫نانەكەی باوکی کە بۆ دەمبەسی مار و دووپشک‬ ‫دەدرایە خەڵک دەڵێت‪ :‬بەڵێ سەدان حاڵەتی‬ ‫لەو شێوەیە هەبووە‪ ،‬نانمان بە خەڵك داوە بۆ‬ ‫دەمبەسی مارو دووپشک‪ ،‬بە زۆری ئەو کەسانە‬ ‫موسڵمان بوون‪.‬‬ ‫سەبارەت بەوەی ئایا ئەگەر ئەو نانەی‬ ‫دەیبەخشن‪ ،‬سەمون یان نانی فڕنبێ دەشێ؟‬ ‫باوە حەمید دەڵێت‪ :‬ئەو نانە دەبێ خۆمان‬ ‫هەویرەكەی بشێلین ئەگینا هیچ كاریگەریەكی‬ ‫نابێ‪ .‬ئەمە لەخواوەندەوەیە و بەشمان دراوە‪.‬‬ ‫ئەوەش نهێنیەكی دیكەی ئاینەكەمانە”‬

‫ساڵ دەڕوات و مارەكان هێشتا دەترسن‬

‫ستار دەالك كوڕێكی خەڵکی کەالرەو‬ ‫ئێستا لە شاری سلێمانی دەژی‪ ،‬دوای‬ ‫داخستنی پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەی‪ ،‬مۆبایلە‬ ‫ئایفۆنەكەی خستە سەر مێزەكەی و وتی‪“ :‬ماڵم‬ ‫لە ڕاپەڕینە‪ ،‬دوای تەواوبوونی خانووەكەم‪ ،‬بە‬ ‫دانە ژماردم ‪ 86‬دووپشكم كوشت‪ .‬چەندین‬ ‫دەرمانی دژە مێرووم بەكارهێنا بێسوود بوو‪.‬‬ ‫پەیوەندیم كرد بە براو هاوڕێكانمەوە لە كەالر‬ ‫ئەوانیش لەتە نانێكی ماڵی باوەیان بۆ ناردم‪.‬‬

‫ئێستا دووپشك وەكو كیسەڵ لەبەردەستم‬ ‫دەوەستن هیچ زیانێكم پێ ناگەیەنن‪ ،‬وردە‬ ‫وردە ماڵەكەم بە جێدەهێڵن‪ .‬ئێستا من تیاماوم‬ ‫ئەو هەموو دژە مێرووە كاریگەری نەبوو‪ ،‬نهێنی‬ ‫ئەم لەتە نانە چییە؟ زانستیش ناتوانێ ئەم‬ ‫نهێنێنە ئاشكرا بكات”‪.‬‬

‫زانست ڕەتی دەكاتەوە‬

‫سەبارەت بەو پرسە پسپۆڕانی زانستی‬ ‫پزیشكی ئاژەاڵن‪ ،‬ئەم بابەتە لە ڕووی‬ ‫زانستیەوە ڕەت دەكەنەوە و دەڵێن‪ :‬شتی‬ ‫لەوجۆرە ناشێ و نابێ‪.‬‬ ‫د‪.‬بێستون ئەبوبەكر پزیشکی ڤیتێرنەرییە‬ ‫دەڵێت‪ :‬لە ڕووی زانستیەوە شتی لەوجۆرە‬ ‫بوونی نییە‪ ،‬خۆ دەكرێت بپرسین ئەی ئەو‬ ‫دەروێشانە چۆن مار هەڵدەگرن پێیانەوە‬ ‫نادات؟ بەاڵم تاوەكو ئێستا بە هیچ جۆرێك‬ ‫لەڕووی زانستیەوە ئەو شتە نەسەلێمنراوە”‪.‬‬

‫بــاوە كـــێیە؟‬

‫كاكەییەكان لە سێ چین پێكدێن ئەوانیش ‪:‬‬ ‫‪ -١‬چینی باوە و سەید‬ ‫‪ -2‬چینی مام‬ ‫‪ -3‬چینی عام(گشتی)‪.‬‬

‫“لەتە نانێكی ماڵی‬ ‫باوەیان بۆ ناردم‬ ‫ئێستا دووپشك وەكو‬ ‫كیسەڵ لەبەردەستمدا‬ ‫دەوەستن!”‬

‫مامۆستا حەمید سەبارەت بە قەڵخانییەكان‬ ‫باس لەوە دەكات ئەوان دەكەونە ناوچەكانی‬ ‫كرماشان‪ ،‬سەرپیڵی زەهاو‪ ،‬قەسری شیرین‪ ،‬لە‬ ‫رۆژهەاڵتی کوردستان دەژین‪ .‬بنەما نەگۆڕەكانی‬ ‫كاكەیی و قەڵخانییەكان هەمان شتن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە هەندێك مەراسیمی ئاینییدا جیاوازن و‬ ‫دابەونەریت و شێوازی ژیانیان جیاوازی هەیە‪.‬‬ ‫تەمیرە یەكێكە لەو ئامێرە میوزییەكانەی‬ ‫كە الی كاكەییەكان بە پیرۆز سەیردەكرێت‬ ‫و دەتوانین بڵێین ڕێژەیەكی زۆر لە كاكەییو‬ ‫كوردستان‬ ‫خۆرهەاڵتی‬ ‫قەڵخانییەكانی‬ ‫دەیژەنن‪ ،‬باوە حەمید دەڵێت‪ :‬ئێمە لە زۆربەی‬ ‫بۆنە ئایینەكاندا ئەو ئامێرە دەژەنین باوەڕمان‬ ‫وایە ئەمە تاكە ئامێری میوزییەكە كە تایبەتە‬ ‫بە كورد مێژووی ئەوەی سەلماندووە كە‬ ‫ناوەڕۆكی تایبەتمەندیەكانی كورد لە كاكەییەوە‬ ‫سەرچاوەی گرتووە‪.‬‬ ‫كاكەییەكان لە ژیانی ڕۆژانەیاندا زاراوەی‬ ‫ماچۆ یاخود هەورامی بەكاردەهێنن‪ ،‬چونكە‬ ‫باوەڕیان بەوەیە كە ئەو زاراوەیە یەكێكە لە‬ ‫كۆنترین زاراوەكانی زمانی كوردی‪.‬ئەوان لە‬ ‫مەراسیمە ئاینییەكان و خێزانیدا بە زاراوەی‬ ‫ماچۆی دەدەوێن‪ .‬هەریەك لە عەشیرەتەكانی‬ ‫(باجەاڵن‪ ،‬زەنگەنە‪ ،‬ڕۆژبەیانی و شەبەك)‬ ‫بە هەمان زاراوە دەدەوێن بەاڵم نەوەی نوێی‬ ‫ئەو عەشیرەتانە زاراوەكەی باوك و باپیریان‬ ‫بیرچۆتەوە‪ ،‬لە ژیانی رۆژانەیاندا بەكاریناهێنن‪.‬‬

‫پادشای دااڵهۆ و داودی كەوسوار‬

‫سەبارەت بەوەی بۆچی كاكەییەكان چەند‬ ‫كەسێكیان ال پیرۆزە و هەندێجاریش وەكو‬ ‫سوێند بەكاریان دەهێنن؟ لەوەاڵمدا باوە‬ ‫حەمید دەڵێت‪ ”:‬الی ئێمە داڵەهۆ و زۆربەی‬ ‫ئەوانەی چاودێری ئاینی كاكەییەكانن لەو‬ ‫ناوچانە بوون‪ ،‬بۆیە المان پیرۆزن” هەندێك‬ ‫جار خەڵكانی موسڵمان ئەوهای بۆ دەچن كە‬ ‫ئەو كەسەی كە سوێند بە داودی كەوسوار‬ ‫دەخۆن‪ ،‬مەبەستیان حەزرەتی داودە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫مامۆستا حەمید ڕەتی دەكاتەوە‪ ،‬ئاماژە‬ ‫بەوە دەكات داودی كەوسوار كەسایەتیەكی‬ ‫كاكەیی خۆیانەو پەیوەندی بە حەزرەتی داودی‬ ‫جولەكەوە نییە‪.‬‬ ‫وەكو هەر ئاینێكی دیكە ئاینی كاكەییش‬ ‫بێبەش نییە لە پایە و بنەمای نەگۆڕ‪،‬‬ ‫هەرچەندە ئەوان نایانەوێ یان سروشتی‬ ‫ئاینەیەكەیان ئەوەیە نهێنیی ئامێزە‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئەمجارەیان مامۆستا حەمید بە ڕاشكاوی باسی‬ ‫پایەكانی ئاینەكەیان دەكات و ئاماژە بەوە‬ ‫دەکات ئاینەكەیان لەسەر چوار پایە پێكدێت‬ ‫ئەوانیش‪:‬‬ ‫‪ - ١‬پاكی‬ ‫‪ - 2‬ڕاستی‬ ‫‪ - 3‬نیستی‬ ‫‪ - 4‬ڕەزایی‬ ‫دەڵێت‪“ :‬بەدەر لە پاكێتی ناخ و جەستە‪،‬‬ ‫ئێمەی كاكەییەكان تاوەكو بۆمان بكرێت‬ ‫نەوەكانی خۆمان فێردەكەین نابێ درۆ بكەن‪،‬‬ ‫سەبارەت بە نیستی ئەوەیش ئەوەیە كە نابێ‬ ‫ئێمە لووتبەرزبین بەڵكو دەبێ خۆنەویست بین‪.‬‬ ‫پاییەی چوارهەممان بە دەستهێنانی ڕەزامەندی‬ ‫خوایە‪ .‬خزمەتی دەوربەرت بكە‪ .‬چونكە ئێمە‬ ‫بە ڕەهایی باوەڕمان بە خوا هەیە”‪.‬‬

‫* ئەم راپۆرتە لە ماڵپەڕی پەیسەر ‪-‬دا‬ ‫باڵوکراوەتەوە‪.‬‬

‫دەروون نیگا‬ ‫گۆشەیەكی دەروونیی‪ ،‬پەروەردەیی‪ ،‬كۆمەاڵیەتییە‬ ‫د‪ .‬سەمەد ئەحمەد* هەفتانە دەینووسێت‬

‫درۆی بەرگریی لەخۆكردن‪..‬‬ ‫مرۆڤ كە لەدایك دەبێ‪ ،‬دەبێتە خاوەنی‬ ‫خودێكی ئازادو سەربەخۆ‪ ،‬بۆیە هەتا لە ژیاندا‬ ‫بێت‪ ،‬پێویستی بەوەیە كە بەرگریی لەو خودە‬ ‫ئازادو سەربەخۆیە بكات‪ .‬ئەگەر بۆ یەك چركە‬ ‫دەستبەرداری مافو ئازادییە خودییەكانی ببێ‪،‬‬ ‫ئەوا دەبێ رازی بێ كە بە كۆیالیەتی بژێت!‬ ‫ئەمە ئەوەمان پێ دەڵێت‪ ،‬كە بەرگریی‬ ‫لەخۆكردن‪ ،‬یەكێكە لە خەسڵەتە هەرە دیارەكانی‬ ‫مرۆڤو هەتا لە ژیاندابێ‪ ،‬پەكی لەسەر دەكەوێتو‬ ‫لەڕەفتارو هەڵوێستی جیاجیای رۆژانەدا پەنای‬ ‫دەباتەبەر‪.‬‬ ‫مەبەستمان لە بەرگریكردن‪ ،‬خۆ بەڕاستزانینو‬ ‫داكۆكیكردنە لە قسە‪ ،‬لە ڕەفتار‪ ،‬یان هەر‬ ‫هەڵوێستێكی تر‪ ،‬كە ئەو مرۆڤە ئەنجامی دابێ‪،‬‬ ‫یان رووبەڕووی بووبێتەوە‪ .‬ئەمەش بەڵگەیە لەسەر‬ ‫گەشەی عەقڵیو خودیو دەروونیو هەڵچوونیو‬ ‫كۆمەاڵیەتی ئەو كەسە‪.‬‬ ‫كاتێك ئەمە دەڵێینو بەم شێوەیە دیووە‬ ‫گەشەكەی بەرگریی لەخۆكردن دەبینین‪ ،‬دەبێ‬ ‫فامی ئەوەشمان هەبێو بزانین كە هەمیشە بەرگری‬ ‫لەخۆكردن باشو رێكو رەوا نییەو نەبووە‪ .‬روونتر‬ ‫بڵێم‪ :‬بەرگری لەخۆكردن دوو دیوی هەیە‪ ،‬دیوێكی‬ ‫گەشو دیوێكی رەش‪ ،‬دیوە گەشەكەیان مرۆڤ‬ ‫دەكاتە كەسێكی خاوەن ئیرادەو عیززەتی نەفسو‬ ‫كەرامەتو دەستپاكو راستگۆ‪ ...‬دیوە رەشەكەشی‬ ‫مرۆڤ دەكاتە كەسێكی شەڕەنگێزو بێ ویژدانو‬ ‫خۆپەرستو هەوەسبازو دزو درۆزن‪ ...‬ئەوەی لەم‬ ‫نێوەندەدا مایەی سەرنجو هەروەها نیگەرانیشە‪،‬‬ ‫ئەوەیە كە هەندێك لە مرۆڤەكان هەر تەنها لە‬ ‫كارو هەڵوێستو قسەی رەوادا بەرگری لەخۆیان‬ ‫ناكەن‪ ،‬بەڵكو هەندێجار لە بەدڕەفتاریشدا‪،‬‬ ‫سەرسەختانە بەرگری لە خۆیان دەكەن‪ ،‬لەمەش‬ ‫خراپتر ئەوەیە‪ ،‬كە پەنا دەبەنە بەر عەقڵو بەڵگەی‬ ‫عەقڵی بۆ بەدكارییەكانیان دەهێننەوە‪ .‬سەیریش‬ ‫نییە كە دەبینین هەندێجار دیوە تاریكەكەی عەقڵ‬ ‫فریای بەدكارەكان كەوتووەو كەسانی بەرامبەری‬ ‫چەواشەكردووەو ناچاربوونە كە بڕوا بە درۆكانیان‬ ‫بكەن! هەر ئەمەیە وامان لێ دەكات كە بڵێین‪:‬‬ ‫عەقڵ هەمیشە لەالی مرۆڤ بێ خەوش نەبووەو‬ ‫نییەو نەبووەتە مایەی خێرو خۆشی‪ ،‬بەڵكو‬ ‫هەندێجار بووە بە مایەی نەگبەتیو ماڵوێرانی‪،‬‬ ‫ئەمە ئەو كاتانەیە كە مرۆڤ هەوڵ دەدات درۆ‬ ‫بخاتە جێگەی راستی‪.‬‬ ‫كەم نین ئەو كەسانەی كە دوای ئەوەی‬ ‫بەدكرداری دەكەن‪ ،‬لە بری داوای لێبوردنو داننان‬ ‫بە هەڵەكانیاندا‪ ،‬بە شێوەیەكی ناڕەوا‪ ،‬پینەوپەرۆ‬ ‫بۆ هەڵوێستی چەوتیان دەهێننەوەو بە ناوی‬ ‫راستییەوە بەرگری لە خراپەكارییەكانیان دەكەن‪.‬‬ ‫منداڵ دوای ئەوەی بە خەسڵەتی مرۆیی‬ ‫پێدەگات‪ ،‬چی بۆ بە دەستهێنانی حەزو‬ ‫ئارەزووەكانی بێت‪ ،‬یان لە بەرئەنجامی ملمالنێیان‬ ‫لەگەڵ دەوروبەرو گەورەكاندا‪ ،‬هەندێجار كاری‬ ‫نەشیاو و خراپ ئەنجام دەدەن‪ ،‬دەشزانن ئەگەر‬ ‫راستی بڵێن‪ ،‬زۆر بە توندی دەكەونە بەر سزاو‬ ‫سەرزەنشتی گەورەكان‪ ،‬بۆیە هەوڵدەدەن بە‬ ‫شێوەیەكی نادرووست بەرگری لەخۆیان بكەن‪.‬‬ ‫بۆ نموونە؛ منداڵەكە پەنجەرەكەی شكاندووە‪ ،‬یان‬ ‫لەب را بچووكەكەی داوە‪ ،‬یان كتێبی هاوپۆلەكەی‬ ‫دڕیوە‪ ،‬یان دزییەك‪ ،‬ئەگەر كەمیش بووبێت لە‬ ‫دایكی كردووە و‪ ..‬هتد‪ ،‬بۆ خۆڕزگاركردن لە سزای‬ ‫گەورەكان‪ ،‬هەوڵ دەدات بەرگری لە خۆی بكات‪،‬‬ ‫سەد سوێندو قورئان دەخوات كە ئەو ئەو كارانەی‬ ‫نەكردووە !‬ ‫ئەوەی لێرەدا جێگەی سەرنجە ئەوەیە كە‬ ‫زۆرجار منداڵ لە ڕێگەی درۆی بەرگرییەوە‪،‬‬ ‫توانیویەتی خۆی لە سزای گەورەكان قوتار بكات‪،‬‬ ‫بەاڵم سەرئەنجام بووە بە مایەی كەمكردنەوەو‬ ‫دواجاریش نەمانی متمانە لە نێوان خۆیو‬ ‫گەورەكاندا‪ ،‬بۆیە هەندێجار ئەم درۆی بەرگرییە‬ ‫سەری راستبێژی منداڵەكانی خواردووە‪ ،‬هەر‬ ‫بەم ئاوایە گەورەكان سزای منداڵەكەیان داوە‪،‬‬ ‫ئەگەرچی راستیشیان گوتووە !‬ ‫بۆ كەمكردنەوەو دواجاریش بنبڕكردنی‬ ‫درۆی بەرگری لەخۆكردن لەالی منداڵ‪ ،‬پێویستە‬ ‫گەورەكان سزاكانیان لەسەر منداڵەكان كەم‬ ‫بكەنەوەو بیگۆڕن بە ڕێنمایی باشو بەخشینی‬ ‫زیاتری سۆزو میهرەبانیو خۆشەویستی‪.‬‬ ‫* پسپۆر لەبوای پەروەردەو دەروونناسی‬

‫�� ڵ���ە ڵ��گە‬

‫‪14‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫بە خەڵک و حکومەت و سروشتەوە‬

‫هێشتا لە کوردستان رێژەی سەوزایی کەمە‬ ‫مهزههر كهریم‬ ‫زەمەن ‪ -‬سلێمانی‬ ‫بە گوێرەی ئاماری دەستەی چاککردن‬ ‫و پاراستنی ژینگە‪ ،‬لەناو سەنتەری شارە‬ ‫گەورەکانی هەرێمی کوردستان‪ ،‬رێژەی‬ ‫سەوزایی ‪ ٪١٣‬ە‪ ،‬بەاڵم رێکخراوەکانی‬ ‫ژینگەپارێزی گومانیان هەیە لەم رێژەیە‬ ‫و دەڵێن‪ :‬زۆر کەمترە‪.‬‬ ‫دهستهى چاككردن و پاراستنى ژینگه‪،‬‬ ‫رێژهى سهوزایى لە شارەکاندا بەمجۆرە‬ ‫پۆلێنکردووە‪ :‬سلێمانى ‪ ٪١٣.٣0‬رێژهى‬ ‫سهوزایى بهردهكهوێت‪ ،‬ههولێر ‪ ٪١2.20‬و‬ ‫دهۆك ‪ ٪١2.50‬بهمهش رێژهى سهوزایى‬ ‫بهگشتى ‪٪١٣‬یە‪.‬‬ ‫كۆمهڵهى كوردستانێكى سهوز‪ ،‬كه له‬ ‫سهرجهم شارهكانى ههرێم بنکەیان هەیە‪،‬‬ ‫تێبینی ئەوەیان کردووە‪ ،‬دامودەزگاکانی‬ ‫حکومەت‪ ،‬لە هەرێمی کوردستان‪ ،‬زۆر بە‬ ‫کەمی بایەخ بە سەوزایی دەدەن‪ ،‬بۆیە‬ ‫کەمی رووبەری سەوزایی و درەخت هەیە‬ ‫لەناو ئامارەکاندا‪.‬‬ ‫ئامینه ئهحمهد لێپرسراوی كۆمهڵهى‬ ‫كوردستانێكى سهوز لە سلێمانى‪ ،‬بۆ‬ ‫“زهمهن” وتى‪“ :‬بهپێى بهدواداچوونى‬ ‫كۆمهڵهكهمان لەناو شارهكانى ههولێرو‬ ‫سلێمانىو دهۆكو ههڵهبجه‪ ،‬ئەو رێژە‬ ‫سەوزاییانەی کە هەن‪ ،‬بەرهەمی خەڵک‬ ‫و سروشت و کەرتی تایبەت و حکومەتە‪،‬‬ ‫واتا بە هەموو الیەکەوە هێشتا ئەم‬ ‫رووبەرە کەمەیان پێ سەوزکراوە‪”.‬‬ ‫ئامینە دەشڵێت‪ :‬له دەرهوهى‬ ‫گهرمیانو‬ ‫ناوچهى‬ ‫شارهكان‪،‬‬ ‫كوێستانمان ههیه‪ ،‬له ناوچه ساردهكان‬ ‫دهتوانین بڵێین رێژهى سهوزایى بە ‪٪2‬‬ ‫بخهمڵێنین و ناوچه گهرمهكانیش ‪٪0‬‬ ‫چونكه خاكهكهى گهرمهو حكومهتیش‬ ‫بۆ ئهم مهبهسته هیچى نهكردووه‪.‬‬ ‫دهستهی‬ ‫رووپێوییەکانی‬ ‫لە‬

‫“له دەرهوهی‬ ‫شارهكاندا دارو‬ ‫درهخت ئەنفال‬ ‫دهكرێ”‬

‫بۆ دابینكردنى نهوتو گاز بهرپرسی‬ ‫یهكهمه”‪.‬‬ ‫بەپێی قسەی کرمانج دەشتەکی‪،‬‬ ‫لە راگەیاندنی شارەوانیی هەولێر بۆ‬ ‫“زەمەن” رێژەی سەوزایی لە شاری‬ ‫هەولێر گەیشتووەتە ‪ ٪١8.6‬هەروەها‬ ‫لە سلێمانی‪ ،‬بەپێی قسەی هاوژین‬ ‫عوسمان وتەبێژی بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫باچخەکانی سلێمانی‪ .‬رێژەی سەوزایی‬ ‫لەم شارە بەرزبووەتەوە بۆ ‪.٪١8‬‬

‫“یەکەکانی نیشتەجێبوون‬ ‫کەمتەرخەمن”‬

‫چاککردنی ژینگەدا‪ ،‬له كۆى ‪ 40‬ههزار‬ ‫كیلۆمهتر چوارگۆشه‪ ،‬تهنیا پێنج‬ ‫ههزار و ‪ 200‬كیلۆمهتر چوارگۆشهی‬ ‫سهوزاییه‪ ،‬به جۆرێك رێژهى سهوزایى‬ ‫باخچهكان دهكاته ‪٪ 7‬ى سهوزایى‬ ‫گشتى‪ ،‬رێژهى سهوزایى ماڵ و باڵهخانه‬ ‫و نهخۆشخانه و شوێنهكانى تر بە ‪٪٣‬‬ ‫دهخهمڵێنرێ‪ ،‬ههرچى رێژهى سهوزایى‬

‫شۆسته و شهقامهكانه‪ ،‬بهرێژهى ‪٪٣‬‬ ‫دهخهمڵێنرێت‪.‬‬ ‫ههندرێن شیخ ڕاغب‪ ،‬وتهبێژى‬ ‫دهستهى پاراستنو چاكکردنى ژینگهى‬ ‫ههرێم‪ ،‬ئەویش رازی نییە لەو رێژە‬ ‫سەوزاییەی لە هەرێمی کوردستاندا‬ ‫هەیە‪ ،‬بۆ ئەمەش رەخنە لە حکومەت‬ ‫دەگرێ کە کاری جدی ناکات‪.‬‬

‫هەندرێن بۆ “زهمهن” وتى‪“ :‬بهپێى‬ ‫ستانداردی جیهانى‪ ،‬پێویستە رێژهی‬ ‫سهوزایى ‪ ٪25‬بێ‪ ،‬بهاڵم له ههرێمى‬ ‫كوردستان‪ ،‬ئهم رێژهیه ‪ ٪١٣‬ە‪،‬‬ ‫كه رێژهیهكى زۆر كهمه و جێگهى‬ ‫مهترسییه‪ ،‬پێویسته حكومهت به جدى‬ ‫كارى لهسهر بكات”‪.‬‬ ‫هەندرێن وتیشى‪“ :‬بۆ زیادكردنى‬

‫رێژهى سهوزایى‪ ،‬پێویستمان به‬ ‫ههمانگى نێوان وهزارهتى كشتوكاڵو‬ ‫وهزارهتى شارهوانى ههیه‪ ،‬تا‬ ‫ههڵمهتێكى نیشتمانیى ئهنجام بدەین‪،‬‬ ‫نهك تهنیا لەناو شارهكاندا‪ ،‬بهڵكو‬ ‫له قهزاو ناحیهكانیشدا‪ ،‬چونکە له‬ ‫دەرهوهی شارهكان‪ ،‬دارو درهخت ئەنفال‬ ‫دهكرێ‪ .‬لەمەشدا ئهنجومهنى سوتهمهنى‬

‫کۆمەڵەی کوردستانێکی سەوز‪،‬‬ ‫رەخنەی ئەوە دەگرن کە حکومەت وهك‬ ‫پێویست چاودێرى پڕۆژهكانى وهبهرهێنان‬ ‫و نیشتەجێبوون ناكات‪ ،‬بۆیە کۆمەڵەکە لە‬ ‫دادگا سکااڵی لەسەر چەند کۆمپانیایەکی‬ ‫خاوەن پرۆژەی نیشتەجێبوون تۆمار‬ ‫کردووە لەسەر ئەوەی رێژەی درەخت و‬ ‫سەوزایی زۆر کەمترە لەو رێژەی بۆیان‬ ‫دیارکراوە‪.‬‬

‫بەشدارییان لە کەرتی تایبەتدا الوازە‬

‫ژنان چوار ئەوەندەی پیاوان کەمترن لە دەستی کاردا‬ ‫سەرچین ساڵح‬ ‫ئامارە ناوخۆیی و دەرەکییەکان‬ ‫نیشانی دەدەن‪ ،‬ژنانی کوردستان زیاتر‬ ‫هەوڵ بۆ ئەوە دەدەن لە دامودەزگا‬ ‫حکومییەکاندا دابمەزرێن و کەمتر توخنی‬ ‫کۆمپانیا و کەرتی تایبەت دەکەون‪.‬‬ ‫ئەمە لە کاتێکدایە پێنج ساڵ زیاترە‬ ‫دامەزراندن لە کەرتی حکومیدا راگیراوەو‬ ‫لە بەرامبەردا کارگە و کۆمپانیای كهرتى‬ ‫تایبهت تادێت زیاتر دەبن و پەرەدەسێنن‪.‬‬ ‫فریشتە نەجمەدین تەمەن ‪ 28‬سااڵن‪،‬‬ ‫دانیشتووی هەڵەبجەی شەهیدەو دەرچووی‬ ‫زانکۆی سلێمانییە‪ .‬ئەم کچە دەڵێت‪،‬‬ ‫چەندینجار هەوڵیداوە تا لە فەرمانگەیەکی‬ ‫حکومییدا دابمەزرێت‪ ،‬بەاڵم هەوڵەکانی‬ ‫بێسوود بوون‪.‬‬ ‫فریشتە بۆ “زەمەن” وتی‪“ :‬من‬ ‫پێنج مانگ لە کۆمپانیایەکی فرۆشتنی‬ ‫کەلوپەلی ناوماڵدا کارم کرد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫رۆژێک لە دوای پێدانی موچە‪ ،‬پێیانوتم‬ ‫ئیتر مەیەرەوە‪ .‬بەمە زۆر نیگەران و‬ ‫دڵشکاوبووم‪ ،‬بۆم دەرکەوت لە کەرتی‬ ‫تایبەتدا هیچ گرەنتییەک نییە بۆ مانەوە‪،‬‬ ‫لەوانەیە بە میزاجی شەخسێک چەند‬ ‫کارمەند ئیزن بدرێن‪ .‬بۆیە بڕیارمداوە‬ ‫ئەگەر حکومەت دام نەمەزرێنێ‪ ،‬ناچمەوە‬ ‫بە کەرتی تایبەتدا”‬ ‫بهپێى دوایین داتای دهستهى ئامارى‬ ‫ههرێم کە ئەمساڵ باڵویکردووەتەوە‪،‬‬ ‫ڕێژهى بێكارى لهناو ژناندا له پارێزگاکانى‬ ‫ههولێرو سلێمانی ‪ ٪28‬و له پارێزگاى‬ ‫دهۆك زیاتر له ‪ ٪٣5‬ئەمە لە ساڵی‬ ‫‪20١7‬دا‪.‬‬ ‫نهتهوه‬ ‫ڕێكخراوی‬ ‫هەروەها‬ ‫یهكگرتووهكان مانگى ئابی ‪20١8‬‬ ‫رایگەیاند‪ :‬ڕێژهی بێكاریی له ناو ژنانی‬ ‫ههرێمی كوردستاندا گهیشتووهته ‪ ٪6٩‬و‬ ‫لهناو پیاوانیشدا گهیشتووهته ‪٪24‬‬ ‫بۆ هۆکاری زیادنەکردن یان‬ ‫پاشەکشەی ژنان لە هێزی کار و کەرتی‬ ‫تایبەتدا‪ ،‬ژنانی چاالک و رێکخراوەکان‬

‫ژن له كهرتى تایبهتدا هیچ گرەنتییەک نابیننهوه‪ ،‬بۆیه زیاتر خوازیارى كهرتى حکومیین‬ ‫دەڵێن‪ ،‬نەریتە باوەکانی ناو کۆمەڵگە‪،‬‬ ‫هێشتا رێگە بە ژن نادەن بەشداری چاالک‬ ‫بکات لە هێزی کاردا‪.‬‬ ‫خاتوو سهیوان ڕۆستهم لە یەکێتی‬ ‫ژنانی کوردستان و داکۆکیکار لە مافی‬ ‫ژنان‪ ،‬هۆکارێکی تر باس دەکات کە‬ ‫وایکردووە ژن بەشدارییەکی کەمتری هەبێ‬ ‫لە بازاڕ و دەستی کار و کەرتی تایبەتدا‬ ‫کە بەالی ئەوەوە ئاستی بەشدارییەکە‬ ‫“جێی دڵخۆشیی نییە”‬ ‫سەیوان بۆ “زەمەن” وتی‪“ :‬كهرتى‬

‫تایبهت لە کوردستاندا هێشتا گشتگیر‬ ‫نهبووه تا ههموو كهسێك بتوانێ ئیشى‬ ‫تێدا بكات‪ .‬ئەم كهرتە زۆر كارا نییه‬ ‫ئهوانهیشى کە ههن‪ ،‬تا كهسانى نزیک لە‬ ‫خاوەن و دەستڕۆشتووەکانی وەستابن‪،‬‬ ‫رێگە نادەن کەسی تر کاری تێدا بکات”‬ ‫سەیوان رۆستەم دەشڵێت‪:‬دابونهریتیش‬ ‫لەم نێوانەدا رۆڵی خۆی هەیەو وایكردووه‪،‬‬ ‫خێزانهكان بڕوایان به كهرتى تایبهت نهبێ‪.‬‬ ‫بۆیە زیاتر پێیان باشه کچەکانیان یان‬ ‫ژنەکانیان‪ ،‬له كهرتى حكومیدا دابمهزرێن‪،‬‬

‫ئهمهش ئاستهنگە بۆ بهشدارى ژنان له‬ ‫كهرتى تایبهتدا‪ ،‬بەڕاستی ئەم ڕێژهیەی‬ ‫بهشداریان جێى دڵخۆشی نییه‪.‬‬ ‫کەمیی بهشدارى ژن له هێزى كاردا‪،‬‬ ‫حكومهتى ههرێمى ناچاركرد ساڵی ‪20١8‬‬ ‫به هاوكاری لهگهڵ بانكی نێودەوڵەتی‪،‬‬ ‫پڕۆژهیهك ئاماده بكات بۆ بهرزكردنهوهی‬ ‫ئاستی بهشداری ژن له هێزی كارداو‬ ‫ههوڵ بدرێت بهربهستهكانی بهردهم‬ ‫ئهم بهشداریكردنه نههێڵرێن یان كهم‬ ‫بكرێنهوه‪.‬‬

‫بەپێی ئهو ئهنجامانهی كه له قۆناغی‬ ‫یەکەمی پڕۆژهكهدا بەدهستهاتوون‪،‬‬ ‫‪٪28‬ی ژنانی كاركهر له كهرتی تایبهتدا‬ ‫كار دهكهن‪ ،‬ههر بهپێی ئهنجامهكان ‪٪60‬‬ ‫ژنان پێیان باشتره له كهرتی حكومییدا‬ ‫كار بكهن‪.‬‬ ‫ئهندامى‬ ‫حهسهن‪،‬‬ ‫پهروین‬ ‫ئهنجومهنى بااڵى كاروبارى خانمان کە‬ ‫سەر بە ئەنجومەنی وەزیرانە‪ ،‬پێیوایە‬ ‫ئێستا بەشداری ژن لە هێزی کاردا‪،‬‬ ‫بەرەوپێشچوونی بەخۆیەوە دیوە‪ ،‬بەاڵم بە‬

‫بەراورد بە پیاوان رێژەکەیان زۆر کەمە‪.‬‬ ‫پەروین حەسەن بۆ “زهمهن” وتی‪:‬‬ ‫“ژن له كهرتى تایبهتدا هیچ گرەنتییەک‬ ‫نابیننهوه‪ ،‬بۆیه زیاتر خوازیارى كهرتى‬ ‫حکومیین لهبهرئهوهى لەم کەرتەدا‬ ‫خزمهتیان بۆ ئهژماردهكرێت و زهمانهتى‬ ‫ئایندهیان دهكات‪ .‬هەروەها ڕوودانى كێشه‬ ‫كۆمهاڵیهتییهكان له ڕابردوودا وایكردووه‪،‬‬ ‫خێزانهكان كهمتر متمانهیان به كهرتى‬ ‫تایبهت ههبێ‪”.‬‬ ‫ئەم ئەندامەی ئەنجومەنی بااڵی‬ ‫خانمان ئاماژەی بەوەشدا‪ ،‬لەو‬ ‫كۆنفرانسەی سەرەتای ئەمساڵ رێکیان‬ ‫خستبوو بۆ پرسی ژن و کارکردن‪ ،‬بۆیان‬ ‫دەرکەوتووە ژنان ڕۆڵى گرنگیان ههیه له‬ ‫كهرتى تایبهتدا‪ ،‬بەاڵم رێژەکەیان کەمە‪.‬‬ ‫ئەو ژنانەی بۆ ئەم راپۆرتە قسەیان‬ ‫کردووە‪ ،‬هەریەکەیان زیاد لە هۆکارێکی‬ ‫باسکردووە کە وایلێکردوون بیر لەوە‬ ‫بکەنەوە لە کەرتی حکومیدا کار بکەن‬ ‫نەک کەرتی تایبەت‪.‬‬ ‫یەکەم هۆکار کە زۆربەیان لەسەری‬ ‫کۆکن ئەوەیە‪ ،‬کەرتی تایبەت گرەنتی‬ ‫مانەوەو درێژەپێدانی کاری نییە‪ .‬هەروەها‬ ‫بەشی زۆری کارەکانی کەرتی تایبەت‬ ‫بەدەرە لە هێزو توانای جەستەیی ژن‪.‬‬ ‫توێژهرى كۆمهاڵیهتى ڕێزان نادر‬ ‫پێیوایه‪ ،‬گەشەنەکردنی بازاڕو کەرتی‬ ‫ئابووری و بازرگانی بەگشتیی‪ ،‬وایانکردووە‬ ‫کە هەلومەرجێکی وا نەڕەخساوە تا ژنان‬ ‫كاریان دهست بكهوێ و ببنە خاوەن‬ ‫ئابووری سەربەخۆ‪.‬‬ ‫رێزان بۆ “زەمەن” وتی‪“ :‬بێجگە‬ ‫لە بازاڕ‪ ،‬چەندین بەش و کەرتی تری‬ ‫بازاڕو ئابووری ژنى تێدا نییە‪ .‬بۆ نموونە‬ ‫دارتاشییو بۆیاخکردنی دیوارو کەرتی‬ ‫گواستنەوەی گەورە‪ .‬ئەمانە لە بێهێزی‬ ‫و نەتوانایی ژنەوە نییە‪ ،‬بەڵکو خێزانو‬ ‫كۆمهڵگە ڕێى پێنەداون ئەم کارانە بکەن‪.‬‬ ‫بۆیە زیاتر دەچنە ئەو بوارانەوە کە‬ ‫کۆمەڵگە کێشەی نییە لەگەڵیدا و گرەنتی‬ ‫مانەوەی هەیە‪ ،‬ئەویش تەنیا کەرتی‬ ‫حکومییە”‪.‬‬

‫ئ��ا��بوو�ی و زو�ە‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫‪13‬‬

‫ئەمساڵ چوار هەزار دۆنم بە تەڕەکاڵ داچێنراوە‬

‫جوتیارانی زاخۆ بازاڕ پڕ دەکەن لە بەرهەمی ناوخۆ‬ ‫مێهڤان مەجید‬ ‫زەمەن – زاخۆ‬ ‫دەشتاییەکانی زاخۆ‪ ،‬ئەمساڵ زیاتر لە‬ ‫جاران‪ ،‬بە سەوزەو تەڕەکاڵ داچێنراون و‬ ‫پێشبینی دەکرێ لە سااڵنی رابردوو زیاتر‬ ‫بەرهەمی تەماتە و خەیار و بیبەر و بامێ‬ ‫بخاتە بازاڕەوە‪.‬‬ ‫بۆ ئەمساڵ ژمارەیەکی زۆر لە‬ ‫ئێزدییە ئاوارەکانی شنگال کە لە‬ ‫کەمپەکانی بادینان نیشتەجێ کراون‪،‬‬ ‫زەوی جوتیارانی زاخۆیان بەکرێ‬ ‫گرتووەو رووبەرێکی زۆر لە بامێیان‬ ‫چاندووە کە سااڵن بەم رووبەرە فراوانە‬ ‫بامێ نەچێنراوە‪ .‬بۆیە پێشبینی دەکرێ‬ ‫ئەمساڵ زاخۆ بڕێکی زۆریش لە بامێ‬ ‫بخاتە بازاڕەوە‪.‬‬ ‫لە بادینان بە گشتیی‪ ،‬بۆ تەماتە و‬ ‫خەیار و بیبەر و شوتی‪ ،‬زاخۆ بەناوبانگە‪،‬‬ ‫چونکە زەوی ئەم ناوچەیە بەهۆی‬ ‫هەبوونی ئاوی خاپوور‪ ،‬زۆر بەپیت و‬ ‫بەرهەمدارە‪ ،‬ئەمساڵ تێکڕا نزیکەی‬ ‫چوار هەزار دۆنم زەوی‪ ،‬بەم سەوزە و‬ ‫تەڕەکااڵنە داچێنراوە‪.‬‬ ‫ئەو جوتیارانەی زاخۆ‪ ،‬کە ئەمساڵ‬ ‫تەماتە و خەیار و بامێیان بەرهەمهێناوە‪،‬‬ ‫هەر لە ئێستاوە ترسیان لێ نیشتووە‬ ‫کە بەهۆی بەرهەمی دەرەوە‪ ،‬بازاڕ جێی‬ ‫ساغبوونەوەی تەڕەکاڵی ئەوانی تێدا‬ ‫نەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫جوتیاران دەڵێن‪ ،‬جوتیاریی و‬ ‫وەرزێریی لەم ناوچەیە‪ ،‬خەرجییەکی‬ ‫زۆری تێدەچێ‪ ،‬بەاڵم لە وەرزی فرۆشتنی‬ ‫بەرهەمدا‪ ،‬داهات و دەرامەتیان کەمە‪.‬‬ ‫حاتەم غاندی‪ ،‬یەکێکە لەو‬ ‫جوتیارانەی زیاتر لە ‪ ٢٠٠‬دۆنم زەوی‬ ‫بە تەماتە و خەیار داچاندووە بۆ‬ ‫“زەمەن” وتی‪“ :‬تا کاتی پێگەیشتنی‬

‫بەرهەمی خۆمان نەیەت‪ ،‬نازانی بەرهەمی‬ ‫ناوخۆ لێرە چەند بێ بەهایە‪ ،‬وەزارەتی‬ ‫کشتوکاڵ و حکومەت دەڵێن کاردەکەین‬ ‫بۆ هاوکاری جوتیاران و ساغبوونەوەی‬ ‫بەرهەمی ناوخۆیی‪ ،‬بەاڵم بە کردەوە‬ ‫هیچی دیار نییە‪ ،‬جوتیارانی کوردستان‪،‬‬ ‫لە هەموو کەس باشتر لەم قسەیەی من‬ ‫تێدەگەن”‪.‬‬ ‫لە زاخۆ‪ ،‬ئێستا کاتی چنینی تەماتە و‬ ‫خەیارە‪ ،‬ئەو جوتیارانەی بەرهەمەکانیان‬ ‫دەبەنە بازاڕ دەڵێن پارەی کەم دەکات‪،‬‬ ‫هۆکاری ئەمەش زۆری بەرهەمی هاوردەیە‬ ‫لە تورکیا و سوریاوە‪.‬‬

‫جوتیاری ئاوارە و پەنابەر‬

‫ئەمساڵ ژمارەیەکی زۆر لە ئاوارەکانی‬ ‫زوممار و شنگال‪ ،‬کە لە کەمپەکانی‬ ‫دهۆک و زاخۆ نیشتەجێن‪ ،‬زەوی‬ ‫جوتیارانی ئەو ناوچانەیان بە کرێ‬ ‫گرتووەو خەریکی وەرزێرین‪ ،‬یەکێک لە‬ ‫هۆکارەکانی گەشەکردنی بەرهەمهێنانی‬ ‫سەوزەو تەڕەکاڵ لە زاخۆ‪ ،‬بۆ چاالکی و‬ ‫لێزانی ئەم ئاوارانە دەگەڕێتەوە‪.‬‬ ‫بەرەکات شنگالی‪ ،‬زیاتر لە چوار‬ ‫ساڵە بەهۆی شەڕی داعشەوە‪ ،‬لە زێدی‬ ‫خۆی ئاوارەبووەو لە دەورووبەری زاخۆ‬ ‫نیشتەجێیە‪ ،‬ئەمساڵ بەرەکات و چەند‬ ‫ناسیاوێکی خۆی‪ .‬زەوی جوتیارانی‬ ‫زاخۆیان بە کرێ گرتووە‪ ،‬تەماتە و‬ ‫بامێیان تێدا چاندووە‪.‬‬ ‫بەرەکات بۆ “زەمەن” وتی‪٢٨“ :‬‬ ‫ساڵە کاری چاندنی بامێ دەکەم‪ ،‬لە‬ ‫شنگال زەوییەکی ‪ ٦٠٠‬دۆنمیم هەبوو‪،‬‬ ‫تەنیا بامێم تێدا دەچاند‪ ،‬کە داعش هات‬ ‫ناچارانە بەجێمهێشت‪ ،‬ئێستا لە زاخۆ‬ ‫زەوییەکم بە کرێ گرتووەو بامێی لێ‬ ‫بەرهەم دەهێنم”‪.‬‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی کشتوکاڵی زاخۆ‪،‬‬ ‫ئاماژە بەوە دەکات‪ ،‬دوو ساڵە ئاستی‬

‫داچاندن و بەرهەمهێنانی بەرهەمە‬ ‫کشتوکاڵییەکان لە زاخۆ‪ ،‬زۆر‬ ‫بەرزبووەتەوە‪ ،‬تا ئاستی زیاتر لە ‪٪٢٥‬‬ ‫بۆ ‪ ٪٣٠‬ئەمەش دوای ئەوەی بەهۆی‬ ‫قەیرانی دارایی و شەڕی داعشەوە‪ ،‬ئەم‬ ‫کەرتە زۆر پاشەکشەی کردبوو‪.‬‬ ‫بەڕێوەبەری‬ ‫سامی‪،‬‬ ‫ئەحمەد‬ ‫کشتوکاڵی زاخۆ بۆ “زەمەن” رایگەیاند‪:‬‬ ‫ئەمساڵ لە سنووری زاخۆ‪ ،‬زیاتر لە ‪٤٠٠‬‬ ‫هەزار دۆنم زەوی بە خەیار و تەماتەو‬ ‫بامێ و شوتی و بیبەر داچێنراون‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەمەش نزیکەی هەزار جوتیار کاردەکەن‪.‬‬ ‫ئەحمەد سامی وتی‪“ :‬ئێمە بە‬ ‫پێدانی تۆو بە نیوە قیمەت‪ ،‬هاوکاریی‬ ‫جوتیاران دەکەین‪ ،‬هەروەها بۆ ئەوەی‬ ‫ئەم بەرهەمە ناوخۆییانە لە بازاڕدا ساغ‬ ‫ببنەوە و جوتیارانی خۆمان زیان نەکەن‪،‬‬ ‫بڕیارمانداوە هاوردنی بەرهەمی دەرەوە‬ ‫کەم بکەینەوە‪ ،‬یان هەندێکیان هەر‬ ‫نەهێڵین بێت”‪.‬‬

‫“ئەگەر لە ئێستاوە‬ ‫رێگە نەدرێ‬ ‫سەوزەو تەماتە‬ ‫بهێنرێ‪ ،‬جوتیاران‬ ‫دەتوانن قازانج‬ ‫بکەن”‬

‫‪٪٦٥‬ی خانووە پالستیکییەکانی کوردستان لە سلێمانیدان‬

‫بە هەزاران خانووی پالستیکییەوە‬ ‫سلێمانی پێویستی بە بەرهەمی دەرەوەیە‬ ‫دیمەن ئیسماعیل‬ ‫ئێستا پارێزگای سلێمانی بە ‪١٣‬‬ ‫هەزار و ‪ ٥١١‬خانووی پالستیکییەوە‪ ،‬لە‬ ‫ریزبەندی یەکەمی پارێزگاکانی هەرێمدایە‪،‬‬ ‫کە بەرهەمی سااڵنەیان دەگاتە زیاتر لە‬ ‫‪ ٢٥٠‬هەزار تەن تەماتەو سەوزە‪ .‬سەرباری‬ ‫ئەو ژمارە زۆرەی خانووە پالستیکییەکان‪،‬‬ ‫کەچی هێشتا بەرهەمێکی زۆرتر لەمە‬ ‫هاوردە دەکات‪.‬‬ ‫بەپێی هەڵسەنگاندنی لیژنەی کشتوکاڵ‪،‬‬ ‫لە ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی‪ ،‬ئەو‬ ‫خانووە پالستیکیانە دەتوانن بەشی هەموو‬ ‫پارێزگای سلێمانی سەوزە و تەماتە و‬ ‫خەیار بەرهەم بهێنن و لێشی هەناردە‬ ‫بکەن‪ ،‬بەاڵم ئەمە ئەو کاتەیە کە پرۆژەکان‬ ‫بە رێکوپێکی سەرپەرشتی بکرێن‪.‬‬ ‫سەرەڕای هەبوونی ئەم ژمارەیە‬ ‫لە خانووی پالستیکیی و بەرهەمی‬ ‫زەوییەکانیش‪ ،‬بەاڵم هەرکاتێک دەروازە‬ ‫سنوورییەکان بەهەر هۆکارێک دابخرێن‪،‬‬ ‫بازاڕ دەشڵەژێ و دەبێتە هۆی گرانبوونی‬ ‫سەوزەو میوە‪.‬‬ ‫لە سااڵنی رابردوودا‪ ،‬بەهۆی‬ ‫وشکەساڵی و ناڕێکی بارانبارینەوە‪،‬‬ ‫خانووی پالستیکیی لە هەرێمی کوردستان‬ ‫گەشەی کرد‪ ،‬جوتیارانی سنووری پارێزگای‬ ‫سلێمانی‪ ،‬زۆرترین دانەی ئەم رێگە نوێیەی‬ ‫بەرهەمهێنانیان دروستکرد‪ ،‬بەاڵم ئەمە‬ ‫هێشتا بە تەواوی رێک نەخراوە و بازاڕی‬ ‫کوردستان پشت بە هاوردە دەبەستێ‪.‬‬ ‫ئەحمەد قادر‪ ،‬دانیشتووی ناحیەی‬ ‫عەربەتەو خاوەن چەند دانە خانووی‬ ‫پالستیکییە دەڵێت‪ ،‬چوار ساڵە ئەو‬ ‫خانوانەم داناوە‪ ،‬بەاڵم سوودێکی ئەوتۆی‬ ‫نەبووە‪ ،‬چونکە وەکو پێویست ناتوانین بە‬ ‫کاری بێنین‪.‬‬ ‫وتی‪:‬‬ ‫“زەمەن”‬ ‫بۆ‬ ‫ئەحمەد‬

‫“خانووەکانمان پێدەدەن و پێمان دەڵێن‬ ‫یڕۆن کاری پێبکەن‪ ،‬بەاڵم بەبێ ئەوەی‬ ‫سەرپەرشتی‬ ‫راسپێرن‬ ‫ئەندازیارێک‬ ‫ئیشوکارەکانمان بکات‪ ،‬ئەم خانووانە‬ ‫ئاسانکاریی زۆری کردووە‪ ،‬بەاڵم لێزانین‬ ‫و چاودێریی زیاتری دەوێ‪ ،‬من زیاتر لە‬ ‫‪ ٣٠‬ساڵە جوتیاریی دەکەم‪ ،‬هەمووی چوار‬ ‫ساڵە ئەم خانووانەم داناوە‪ ،‬هێشتا زۆر‬ ‫ئەزموونم نییە تێیدا‪”.‬‬ ‫لەپاڵ کێشەکانی بەرهەمهێناندا‪،‬‬ ‫خاوەنی خانووە پالستیکییەکان دەڵێن‪:‬‬ ‫بەرهەمەکانیان لە بازاڕ ئەو پارەیە ناکات‬ ‫کە تیایدا خەرجی دەکەن‪.‬‬

‫بەپێی ئامارێک لە وەزارەتی کشتوکاڵ‪،‬‬ ‫کە دراوەتە “زەمەن” لە پارێزگای سلێمانی‬ ‫‪ ١٣‬هەزارو ‪ ٥١١‬خانوو‪ ،‬لە دهۆک دوو‬ ‫هەزارو ‪ ،٦١٢‬لە هەولێر دوو هەزارو ‪،٥٢٨‬‬ ‫لەهەڵەبجەو گەرمیان هەزارو ‪ ١٦٦‬خانووی‬ ‫پالستیکیی هەن‪٪٦٥ ،‬ی ئەو خانوانە لە‬ ‫پارێزگای سلێمانیدان‪.‬‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫ئاماری‬ ‫بەپێی‬ ‫گشتیی کشتوکاڵی سلێمانی‪ ،‬خانووە‬ ‫پالستیکییەکان سااڵنە زیاتر لە ‪٢٥٠‬‬ ‫هەزار تەن بەرهەمی سەوزە کە رێژە‬ ‫هەرەزۆرەکەی خەیارە‪ ،‬دەخەنە بازاڕەوە‪،‬‬ ‫دوای خەیار‪ ،‬تەماتەو کولەکەو بڕۆکلی و‬

‫سەوزەی تر دێن‪.‬‬ ‫سلێمانی ڕۆژانە پێویستی بە ‪ ٢٠‬هەزار‬ ‫تەن تەماتەو خەیارو جۆرەکانی تری‬ ‫سەوزە هەیە‪ ،‬لە ئایندەشدا هەوڵ دەدرێ‬ ‫خانوووی پالستیکی لە جۆری تۆنێل‬ ‫بگۆڕێت بۆ جۆری مۆڵتسپانی کە لە واڵتان‬ ‫ئەو شێوازە خانووانە بە کار دەهێنرێن و‬ ‫شێوازێکی خێرایە لە بەرهەمهێناندا‪.‬‬ ‫عەتا محەمەد‪ ،‬نوێنەری بازرگانان لە‬ ‫عەلوەی سلێمانی بۆ “زەمەن” روونیکردەوە‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی لە عەلوەی سلێمانی دوو هۆڵی‬ ‫گەورە هەیەو بە هەردووکیان ‪ ٧٢‬بەڕادیان‬ ‫هەیەو سەر بە کەرتی تایبەتن‪ ،‬جوتیاران‬

‫ناتوانن بەرهەمە کشتوکاڵییەکانیان بخەنە‬ ‫ئەو بەڕادانەوە‪ ،‬لەبەر ئەوەی زۆر دەکەوێ‬ ‫لەسەریان‪ ،‬بۆیە بەرهەمەکانیان بە زوویی‬ ‫دەفرۆشن بە نرخێکی کەمتر‪.‬‬ ‫رەمەزان نامیق‪ ،‬ئەندامی لیژنەی‬ ‫کشتوکاڵ لە ئەنجومەنی پارێزگای‬ ‫سلێمانی‪ ،‬سەبارەت بە کێشەو کەمیی‬ ‫بەرهەمی خانووە پالستیکییەکان‪ ،‬لە‬ ‫سنوورەکەیاندا بۆ “زەمەن” وتی‪“ :‬ئەو‬ ‫هاوکارییەی پێویستە بۆ جوتیارانی خاوەن‬ ‫خانووی پالستیک‪ ،‬دابین بکرێ نەکراوە‪ ،‬بۆ‬ ‫نموونە‪ ،‬دابینکردنی شوێن یان ئەندازیاریی‬ ‫کشتوکاڵیی بۆ سەرپەرشتی و چاودێری‬

‫ئەو خانوانەی تەماتە و سەوزەیان لێ‬ ‫بەرهەم دەهێنرێ‪.‬‬ ‫رەمەزانیش هەمان قسەی نوێنەری‬ ‫بازرگانان لە عەلوەی سلێمانی دووپات‬ ‫دەکاتەوە کە نەبوونی بەڕاد‪ ،‬بووەتە‬ ‫کیشەیەکی گەورە بۆ هەڵگرتنی بەرهەمی‬ ‫جوتیاران‪ ،‬بۆیە لەو کاتەی بەرهەم‬ ‫پێدەگات‪ ،‬بە ڕێژەیەکی زۆر دەخرێتە‬ ‫بازاڕەوە‪ ،‬پارەیەکی کەمتر دەکات‪،‬‬ ‫ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی‪ ،‬جوتیاران‪،‬‬ ‫یان قازانجێکی زۆر کەم دەکەن‪ ،‬یان زیان‬ ‫دەکەن لە دەسکەوتنەوەی مایەکەیدا‪.‬‬ ‫رزگار حەمە خدر‪ ،‬جێگری بەڕێوەبەری‬ ‫گشتی کشتوکاڵی پارێزگای سلێمانی‬ ‫بۆ “زەمەن” وتی‪“ :‬بەرهەمی خانوووە‬ ‫پالستیکییەکان‪ ،‬سااڵنە لە مانگی‬ ‫ئایارەوە دەست پێ دەکات و تا کۆتایی‬ ‫مانگی تشرینی دووەم بەروبووم دەخەنە‬ ‫بازاڕەوە‪ ،‬زیاتر لە پێویستی ناوخۆی‬ ‫پارێزگاکە بەرهەم دەهێنن و بەشێکی‬ ‫بەرهەمەکانیشیان رەوانەی ناوچەکانی‬ ‫عێراق دەکەن”‪.‬‬

‫ئەگەر بەباشی‬ ‫چاودێری خانووە‬ ‫پالستیکییەکان بکرێ‬ ‫بەشی هەناردنیش‬ ‫بەرهەم دەهێنن‬

‫ئ��ا��بوو�ی و زو�ە‬

‫‪12‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫هەرێمی کوردستان چوار هێندەی عێراق کەمتر نەوتەکەی دەفرۆشێ!‬ ‫ئەنوەر کەریم‬ ‫حکومەتی هەرێم هەمیشە ئەوەی‬ ‫راگەیاندووە کە نەوتی هەرێم لە‬ ‫بازاڕەکانی جیهاندا‪ 10 ،‬دۆالر کەمتر لە‬ ‫نەوتی برێنت دەفرۆشێ‪ .‬بەاڵم بەپێی‬ ‫هەڵسەنگاندێکی ئابوورییانە دەرکەوتووە‪،‬‬ ‫هەرێمی کوردستان ‪ 1٣‬دۆالر کەمتر‬ ‫لە عێراق نەوت دەفرۆشێ کە ئەمەش‬ ‫جیاوازییەکی زۆرە‪.‬‬ ‫تێکڕای نرخی نەوتی برێنت لە مانگی‬ ‫حوزەیرانی رابردوودا ‪ 64‬دۆالرو ‪22‬‬ ‫سەنت بووە بۆ هەر بەرمیلێک‪ .‬بەپێی‬ ‫راگەیەنراوی کۆمپانیای سۆمۆ‪ ،‬عێراق‬ ‫نەوتەکەی فرۆشتووە بە ‪ 60‬دۆالرو ‪50‬‬ ‫سەنت‪ ،‬کەواتە ئەمە سێ دۆالرو ‪72‬‬ ‫سەنت کەمترە لە تێکڕای نرخی نەوتی‬ ‫برێنت‪.‬‬ ‫بەپێی راگەیەنراوەکەی کۆمپانیای‬ ‫سۆمۆ‪ ،‬عێراق لە مانگی حوزەیراندا‬ ‫‪ 105‬ملیۆن و ‪ 600‬هەزار بەرمیل نەوتی‬ ‫فرۆشتووە‪ ،‬داهاتەکەی بایی ‪ 6‬ملیار‬ ‫دۆالر بووە‪ .‬هەرێمی کوردستان بە‬ ‫پێی ڕاپۆرتەکانی کۆمپانیای دیلۆیت لە‬ ‫مانگەکانی ڕابردوودا‪ ،‬هەرێم نەوتەکەی‬ ‫بە ‪ 1٣‬دۆالرو ‪ 40‬سەنت کەمتر لە نرخی‬ ‫برێنت فرۆشتووە‪.‬‬ ‫خاڵی جێی سەرنج ئەوەیە عێراق‬ ‫داشکاندنێکی زۆرکەمتر دەکات بۆ‬ ‫کڕیارانی نەوتەکەی‪ ،‬هەرێمی کوردستان‬ ‫نزیکەی چوار هێندەی عێراق نەوتی‬ ‫خۆی هەرزانتر کردووە‪ .‬واتە بۆ هەموو‬ ‫بەرمیلێک نزیکەی ‪ 10‬دۆالر جیاوازی‬ ‫هەیە لە نرخی فرۆشتنی نەوتی عێراق و‬ ‫هەرێمی کوردستاندا‪.‬‬ ‫بەغدا لەمەدا توانیویەتی لە مانگێکدا‬

‫هەموو بەرمیلێک‬ ‫نزیکەی ‪ 10‬دۆالر‬ ‫جیاوازی هەیە لە‬ ‫نرخی فرۆشتنی نەوتی‬ ‫عێراق و هەرێمی‬ ‫کوردستاندا‬

‫‪ 1.5‬ملیار دۆالر زیاتر بگەڕێنێتەوە بۆ‬ ‫خەزێنەی دەوڵەت لەو بڕە نەوتەی کە‬ ‫فرۆشتوویەتی‪ .‬ئەگەر هەرێمی کوردستان‬ ‫بتوانێ وەک عێراق نەوتەکەی بفرۆشێ‪،‬‬ ‫بۆ نموونە هەرێمی کوردستان کە لە‬ ‫مانگی حوزەیراندا ‪ 1٣‬ملیۆن بەرمیل‬ ‫نەوتی هەناردووە‪ ،‬ئەوا دە یتوانی ‪1٣0‬‬ ‫ملیون دۆالر زیاتری بگەڕاندایەتەوە بۆ‬ ‫گەنجینەکەی‪.‬‬ ‫بەمەدا دەردەکەوێ کە عێراق زۆر‬

‫سەرکەوتووانە نەوتەکەی دەفرۆشی‬ ‫و لەبەرامبەردا هەرێمی کورستانیش‬ ‫نەوتەکەی هەرزانفرۆش دەکات‪.‬‬ ‫کەرتی نەوت بۆ هەرێمی کوردستان‬ ‫هاوشێوەی زۆربەی واڵتانی هەناردەکارو‬ ‫بەرهەمهێنەری نەوت کە ئەم کەرتە بربڕەی‬ ‫پشتی ئابووری و بزوێنەری گەشەی‬ ‫واڵتە‪ ،‬بکاتە هێڵی پەیوەندی لەگەڵ‬ ‫کۆمپانیا خاوەن بڕیارەکانی جیهان‪ .‬بۆیە‬ ‫دانان وجێبەجێکردنی ستراتیژێکی ژیرانە‬

‫بۆ ئەم کەرتە‪ ،‬دەتوانێ لەسەر داهاتووی‬ ‫هەرێمی کوردستان بە گشتی وئابووری‬ ‫هەرێمی کوردستان بەتایبەتی‪ ،‬کاریگەری‬ ‫بەرچاو دابنێ‪.‬‬ ‫ئێستا ئابووری جیهان بەرەو‬ ‫خاوبوونەوە دەڕوات‪ .‬هەر لە چینەوە‬ ‫تا ئەمریکا و ئەوروپا‪ ،‬مانگی رابردوو‬ ‫بەرهەمی کڕینی کەرەسەی خاوی‬ ‫کارگەکان بە ئاستێک دابەزیوە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫نیشانەی خاوبوونەوەیە لەسەر ئاستی‬

‫جیهان‪ .‬سەرەڕای سزاکانی ئەمریکا‬ ‫لەسەر کەرتی وزەی دوو واڵتی ئەندامی‬ ‫(ئۆپیک) کە ئەوانیش ئێران و ڤەنزوێالن‪.‬‬ ‫بەاڵم نرخی نەوت هەر بەرز نەبووەتەوە‪.‬‬ ‫کابینەی نوێ دەبێ گرنگیەکی زۆر‬ ‫بدات بەم کەرتە‪ ،‬نەک وەک کابینەکانی‬ ‫پێشوو ئالوودەیان کردبوو بە چەندین‬ ‫کێشەوە وەک ناڕوونی داهاتەکەی کە‬ ‫تەمومژێكی زۆری بەسەرەوە بوو هەر لە‬ ‫بەرهەمهێنان و هەناردنەوە تا فرۆشتن و‬

‫گەڕانەوەی داهاتەکەی‪.‬‬ ‫بە چاکسازیی راستەقینە لە‬ ‫کەرتی نەوت و گازی کوردستانداو بە‬ ‫بەرزکردنەوەی بەرهەمی نەوت‪ ،‬دەتوانرێ‪:‬‬ ‫‪ - 1‬گەشەی بە پەلە بدات بە ئابووری‬ ‫کوردستان ئەمەش دەبێتە هۆی دابەزینی‬ ‫ڕێژەی بێکاریی ‪.‬‬ ‫‪ - 2‬پێگەی حکومەتی هەرێم لە‬ ‫بازاڕەکانی جیهاندا بەهێز بکات بۆ‬ ‫کڕیارانی نەوت‪.‬‬ ‫‪ - ٣‬داهاتی هەرێم بەرز بکاتەوە بۆ‬ ‫بەهێزکردنی توانای جێبەجێکردنی پالنە‬ ‫ئابوورییەکان‪.‬‬ ‫‪ - 4‬دانانی کۆمپانیای نیشتمانیی‬ ‫کەرتی نەوت کە دەتوانرێ یارمەتیدەربێ‬ ‫بۆ خێراکردنی پڕۆسەی بنیاتنانی‬ ‫ژێرخانو بوژانەوەی ئابووری‪.‬‬

‫تورکیا دەکەوێتە بەر چەپۆکی سزاکانی ئەمریکا؟‬ ‫زەمەن‬

‫لە سەرەتای ئەم مانگەدا ئەردۆغان رایگەیاند‪:‬‬ ‫یەکەم کاروانی موشەکی ‪ S400‬روسی بەمنزیکانە‬ ‫دەگاتە دەستیان‪ .‬ئەمەش هاوکاتە لەگەڵ ئەوەی‬ ‫هەفتەیەک زیاترە کۆشكی سپی بەردەوام هۆشداریی‬ ‫دەداتە تورکیا کە ئامادەیە گەمارۆو سزای ئابووری‬ ‫بخاتە سەر ئەنقەرە‪ .‬بەاڵم تائێستا زۆر روون نییە‬ ‫سزاکان کەی بڕیاری لەسەردەدرێت ودەخرێتە بواری‬ ‫جێبەجێکردنەوە‪.‬‬ ‫لەوانەیە واشنتۆن جێبەجێکردنی سزاکان دوابخات‪،‬‬ ‫تەنیا بۆ ئەوەی تورکیای هاوپەیمانی رزگار بکات‬ ‫لەو هەموو تەنگەژەیەی کە لە نێوانیاندا هەیە‪ .‬لە‬ ‫کاتێکدا کە هەفتەی داهاتوو تورکیا نزیک دەبێتەوە‬ ‫لەوەی کە یەکەم کاروانی موشەکی ‪S400‬ی بەدەست‬ ‫بگات‪ .‬ئیدارەی ترەمپ لەوانەیە باوەڕیانوابێ بتوانن‬ ‫بگونجێن لەگەڵ تورکیادا و سزاکان نەسەپێین هەتا‬ ‫کۆتایی ئەمساڵ‪ .‬بۆیە ترەمپ وەاڵمی رۆژنامەنووسێکی‬ ‫پشتگوێخست کە لێی پرسی ئایا سزا دەخەنە سەر‬ ‫تورکیا بەهۆی کڕینی موشەکی ‪S400‬؟‬ ‫سیناتۆر لینزی گراهام کە یەکێکە لە هاوپەیمانە‬

‫نزیکەکانی ترەمپ و ئەندامی کۆنگرەی تورکیا –‬ ‫قەفقاسە لە سەنەدی ئەمریکی‪ ،‬ڕەتیکردەوە کە‬ ‫ترەمپ بیەوێ رێگایەک بدۆزێتەوە بۆ ئەوەی سزا‬ ‫بەسەر تورکیادا بسەپێنێ‪ ،‬لێنزی وتی‪ :‬بەاڵم یاسای‬ ‫ساڵی ‪ 2017‬مەحاڵە بهێڵێ تورکیا بەبێ سزا دەربچێ‪،‬‬ ‫لە کاتێکدا کە بایی ‪ 2.5‬ملیار دۆالر موشەک بکڕێ‪،‬‬ ‫تورکیا سزا نادرێت هەتا سیستەمەکە چاالک نەکرێ‪.‬‬

‫یاسای ‪ 2017‬چیە؟‬

‫‪ CAATSA‬ئەمە پاکێجێکە بۆ بەرەنگاربوونەوەی‬ ‫ئەو واڵتانەی کە ناحەزن بە ئەمریکا و لەگەڵ کەرتی‬ ‫سەربازیی و هەواڵگریی روسیدا دەستیان تێکەڵکردووە‪.‬‬ ‫کە پاکێجەکە لە ساڵی ‪ 2017‬دا دەرچووە‪.‬‬ ‫ئارێن ستێن کە لێکۆڵەرەوەیەکی سیاسییە لە‬ ‫بەشی سیاسەتی دەرەوەی پەیمانگای واشنتۆن بۆ‬ ‫ڕۆژهەاڵتی ناوەراست‪ ،‬تێبینی ئەوەی کرد کە روسیا‬ ‫دەستیکردووە بە مەشقکردنی سەربازانی تورکیا لە‬ ‫مانگی مایسی ئەمساڵەوە‪ ،‬کە ئەو پرۆسەیە پێنج مانگ‬ ‫دەخایەنێ‪ .‬وەزیری بەرگری تورکیا خولوسی ئاکار لە‬ ‫ساڵی پارەوە ئەوەی ڕاگەیاندووە کە سیستمەکە لە‬ ‫مانگی ئۆکتۆبەردا دادەمەزرێ‪.‬‬ ‫ستێن ئاشکرایکرد‪ ،‬موشەک و بەشی ڕادارەکان‬ ‫لە مانگی تەموزدا دەگەنە تورکیا‪ .‬هەروەها پێشنیازی‬

‫ئەوەی کردووە کە ئیدارەی ترەمپ و کۆنگرێس سزاکان‬ ‫نەسەپێنن و واباشترە لەگەڵ تورکیا وتوێژ بکرێ‪.‬‬ ‫ئەنکەرە پارەی زۆربەی سیستمە موشەکییەکەی‬ ‫داوەو ئەردۆغان لەمانگی مایسدا دووپاتیکردەوە کە‬ ‫بەردەوام دەبێ لە خەرجکردنی پارە بۆ کڕینی سیستمە‬ ‫روسیەکە‪ .‬ئەمەش ئەو پرسیارە دروست دەکات چۆنە‬ ‫تائیستا ترەمپ سزای بەسەر تورکیادا نەسەپاندووە؟‬ ‫ئەم یاسایە زۆر روون نییە‪ ،‬شارەزایانی بوارەکە‬ ‫دەڵێن‪ ،‬زۆر حەزیان لەم یاسایە نییە و هەست دەکەن‬ ‫کە یاسایەکی خراپە‪ .‬لەبەرئەوەی تا رادەیەک ئاڵۆزە‪،‬‬ ‫یەکەم کەیس لەم یاسایەدا کەیسی تورکیا دەبێ‪.‬‬ ‫لەناو پاکێجی ‪ CAASTA‬ئیدارەی ترەمپ‪،‬‬ ‫پێویستە پێنج بژاردە هەڵبژێرن لە لیستێکی ‪ 12‬خاڵیدا‬ ‫بۆ ئەوەی سزا بخرێتە سەر تورکیا‪ .‬دیاترینیان ئەمانەی‬ ‫خوارەوەن‪:‬‬ ‫ تورکیا نەتوانێ قەرز وەربگرێت لە ئەمریکاو بانکە‬‫نێودەوڵەتییەکان‪.‬‬ ‫ دەرگا دابخرێت بەسەر تورکیادا بۆ حەواڵەکردنی‬‫دراوی بیانی‪.‬‬ ‫ سزا بخرێتە سەر بانکەکانی تورکیا ‪.‬‬‫ سزا بخرێتە سەر بزنسەکان و بەڕێوەبەرەکانیان‪.‬‬‫ قەدەغەکردنی وەبەرهێنان لە تورکیا لەالیەن‬‫وەبەرهێنەرانی ئەمریکی و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتییەوە‪.‬‬

‫چی روو دەدات؟‬

‫لەکاتێکدا ئەردۆغان لەو باوەڕەدایە کە ئەمریکا‬ ‫تورکیا دەبەخشێ لە پاکێجی ‪ CAATSA‬یان‬ ‫جیبەجێکردنەکەی هەڵپەسێرێت‪ ،‬بەاڵم وادەردەکەوێ‬ ‫ترەمپ زۆر بە کەمی البدات لەسەر هێڵە پانەکەی‬ ‫یاساکە‪ .‬هەرچەندە ماڵپەڕی ئەلمۆنیتەر لە مانگی‬ ‫نیساندا باڵویکردەوە‪ :‬ئەگەر واڵتانی ئاسیا لەگەڵ‬ ‫ڕوسیا کاربکەن‪ ،‬بە هیچ شێوەیەک لەو یاسایەدا‬ ‫بەخشین نایانگرێتەوە‪ .‬چجای واڵتێک کە خۆی‬ ‫ئەندامبێ لە ناتۆدا‪.‬‬ ‫هەروەها تورکیا ئەو ئارەزووەی پێشانداوە بەرامبەر‬ ‫بە روسیا کە دەیەوێ ‪ SU- 57‬فڕۆکەی جەنگیی‬ ‫ڕوسی بکڕێت‪ ،‬هەروەها ئارەزووی خۆی پێشانداوە‬ ‫بۆ کارکردن بۆ بەرهەمهێنانی موشەکی ‪S- 500‬‬ ‫موشەکی دژە ئاسمانیی‪.‬‬ ‫تەنیا سزا نییە لەسەر تورکیا کە دەبێ چاوەڕێی‬ ‫بکات‪ ،‬بەڵکو کۆنگرێس چەند پڕۆژەیەکی تری‬ ‫ئامادەکردووە بۆ قەدەغەکردنی فرۆشتنی فڕۆکەی‬ ‫جەنگیی ‪ F-35‬کە تازەترین فڕۆکەی شەڕکەری‬ ‫ئەمریکییە بە تورکیا‪.‬‬ ‫سەرچاوە‪ :‬ماڵپەڕی ئەلمۆنیتەر‬ ‫وەرگێڕان‪ :‬ئەنوەر کەریم‬

‫لەوانەیە ترەمپ‬ ‫سزادانی تورکیا‬ ‫دوابخات بەاڵم یاسای‬ ‫ساڵی ‪ 2017‬مەحاڵە‬ ‫تورکیا دەرباز بکات‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫ا�‬ ‫��ا ب�� ت‬

‫یەوێت بە‬

‫نا‬

‫‪11‬‬

‫هەستی‬

‫انی بڵێت‬ ‫نەوە گۆر‬ ‫پیاوا‬

‫زەمەن‬ ‫خانمە دەنگخۆش (چیمەن‬ ‫رەحمانی) تاقانە کچ و منداڵی‬ ‫ھونەرمەندی کۆچکردوو (یەدواڵ‬ ‫رەحمانی)یە و لەدایکبووی شاری‬ ‫کرماشانی رۆژھەاڵتی کوردستانەو‬ ‫تا ئێستاش لەو شارە دەژی و‬ ‫سەرقاڵی کاری ھونەرییە‪.‬‬

‫چیمەن سەبارەت بە دەسپێکی‬ ‫کاری ھونەریی خۆی‪ ،‬نازانێت لە‬ ‫کەیەوە دەستی پێکردوەو گۆرانی‬ ‫وتووە‪ ،‬بەاڵم ئاماژە بۆ ئەوە دەکات‪،‬‬ ‫لەبەر ئەوەی لە بنەماڵەیەکی‬ ‫ھونەریی گەورە بووە‪ ،‬دێتەوە بیری‬ ‫کە ھەر لە منداڵیەوە لەگەڵ باوکیدا‬ ‫لەنێو ماڵدا گۆرانی گوتووە‪.‬‬ ‫چیمەن رەحمانی‪ ،‬بۆ زەمەن‬ ‫باسی لەوە کرد‪ ،‬تا کۆمەڵگە وەک‬

‫جیاوازی لەنێوان ژن و‬

‫وتن‬ ‫ی خە‬

‫پیاودا ناکات‬

‫مرۆڤ تەماشای ئافرەت نەکات‪،‬‬ ‫ئافرەتان کێشە و گیروگرفتیان نەک‬ ‫لە بواری ھونەر‪ ،‬بەڵکو لە بوارەکانی‬ ‫دیکەی ژیاندا زۆر دەبێت و دەڵێت‪:‬‬ ‫ئەوەش ئەرکێکە تەنها لەسەر‬ ‫شانی کۆمەڵگا نییە‪ ،‬ئافرەتان‬ ‫خۆشیان دەبێ ھەوڵبدەن بۆ خۆ‬ ‫نمایشکردنێکی راست و دروست‪ ،‬تا‬ ‫مافیان لەگەڵ پیاواندا ھاوتا بێتەوە‪.‬‬ ‫سەبارەت بەوەی کە بۆچی ئەم‬ ‫خانمە دەنگخۆشە گۆرانییەکانی‬ ‫باوکی بەشێوەیەکی سەردەمیانە‬ ‫ناڵێتەوە؟ ئەم بڕوایەکی جیاوازی‬ ‫ھەیە لەمبارەوە ھەیە و نایەوێت‬ ‫ھەستێ مێیانەی خۆی بگوڕێت”‬ ‫گۆرانییەکانی باوکم بە ھەستێکی‬ ‫پیاوانە وتراون‪ ،‬من خۆ ناتوانم بە‬ ‫ھەستی پیاوانە گۆرانی بۆ بااڵی‬ ‫ژنێک بڵێم”‪.‬‬ ‫بەرھەمەکانی‬ ‫پشت‬ ‫لە‬ ‫چیمەندا‪ ،‬فیکرو ئامانجێک ھەیە و‬ ‫ھەر گۆرانییەکی باس لە شتێک‬ ‫دەکات‪ ،‬نموونەی گۆرانییەکی‬ ‫خۆی دەھێنێتەوە کە باس لە‬ ‫کێشەکانی ژنی کورد دەکات و‬ ‫دەشڵێت‪ :‬گۆرانی کوردەژن‪ ،‬بۆ‬ ‫حەماسەتی ژنە شەڕڤانەکان بوو‪،‬‬ ‫کە بۆ تەواوی دونیا سەلماندیان کە‬

‫ژنی کوردیش شانبەشانی پیاوان‬ ‫دەتوانن واڵت بپارێزن و بەرگریی‬ ‫بکەن لە نیشتمان‪ ،‬ئامانجی دواین‬ ‫بەرھەمیشم سەبارەت بە قوربانیانی‬ ‫الفاوی لورستان بوو‪ ،‬بەم ھەوڵە‬ ‫ھونەریەش جارێکی تر کورد و لوڕ‬ ‫دیسان لە یەک نزیک دەکەینەوە و‬ ‫بە خوشک و برا لوڕەکانمان دەڵێین‬ ‫ئێمە ھەموومان یەک نەتەوە و‬ ‫میللەتین‪.‬‬ ‫سەبارەت بە تێڕوانینی ئەو‬ ‫بۆ ھونەری خانمە گۆرانیبێژەکانی‬ ‫باشووری کوردستان‪ ،‬چیمەن‬ ‫رەحمانی‪ ،‬پێیوایە لە بواری‬ ‫ھونەردا‪ ،‬باش و خراب ھەیەو‬ ‫رەش و سپیش لە تەنیشتی‬ ‫یەکەوە خۆیان جوانتر نیشان‬ ‫دەدەن‪ ،‬بە بڕوای ئەو‪ ،‬ھەڵبژاردنی‬ ‫شێوازە موزیکییەکان پەیوەندی‬ ‫بە سەلیقەی کەسەکانەوە ھەیەو‬ ‫دەڵێت‪ :‬رەنگە ئەو موسیقایەی‬ ‫الی من جوان بێت‪ ،‬الی کەسێکی‬ ‫تر ناخۆش بێت‪،‬کەواتە من ناتوانم‬ ‫بلێم چ شێوازێک خراپ یان باشە‪،‬‬ ‫ھیوای سەرکەوتن بۆ ھەموو خانمە‬ ‫گۆرانیبێژەکانمان دەخوازم داواکارم‬ ‫قەدری خۆیان وەکو ئافرەتێکی‬ ‫ھونەرمەند بزانن‪.‬‬

‫لهڕێى تهلهفۆنهوه فێری‬

‫ژەنینی عود و کەمانچە بووە‬

‫ەکێت‬

‫ئەت‬

‫ڕەنگە پێت وابێت خەوتن پێویستی‬ ‫بە ئەتەکییەتی تایبەتی خۆی نییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫شارەزایان جەخت دەکەنەوە کە خەوتنیش‬ ‫ئادابی تایبەتی خۆی ھەیە و بۆ ئەوەی‬ ‫لەسەرت نەبێتە نەنگی پێویستە پەیڕەی لێ‬ ‫بکەیت‪ .‬پێویستە لە کاتی خەوتندا ئاگادار‬ ‫بیت کە نەبیتە ھۆی بێزاری خەڵکی دیکە‬ ‫و کاتژمێرەکانی خەوت دیاریکراو بێت و‬ ‫بەرلە خەوتن باشتر وایە بچیتە تەوالێت و بۆ‬ ‫ئەوەی زۆر ھەڵنەستیت‪ ،‬جلوبەرگێکی شیاو‬ ‫بۆ خەوتن لەبەر بکە کە جیایی بکاتەوە کە‬ ‫ئەمە جلی خەوە‪ .‬ئەتەکیەتی خەوتن لەگەڵ‬ ‫ھاوسەرەکەت ئەگەر تۆ ھاوسەرگیریت کردووە‬ ‫و لەگەڵ ھاوسەرەکەت دەخەویت‪ ،‬ئەوە‬ ‫دەبێت زیاتر پەیڕەوی ئەتەییەت بکەیت‪ ،‬ھەر‬ ‫بۆیە دەبێت لەو خواردنانە دووربکەویتەوە کە‬ ‫بۆنی دەم ناخۆش دەکەن‪ .‬ئەمە جگە لەوەی‬ ‫پێویستە خواردنێک نەخۆی کە ببێتە ھۆی‬ ‫دروستبوونی غازات‪ ،‬ھەروەھا پارێزگاریکردن‬ ‫لە پاک و تەمیزیت گرنگییەکی زۆری ھەیە‪،‬‬ ‫پێویستە ئەو جلوبەرگەی دەیپۆشیت‬ ‫سەرنجڕاکێش بێت و لە ھەمانکاتدا جل و‬ ‫بەرگەکە دەنگ دروست نەکات و ھەروەھا‬ ‫کاتێک بەر جەستەی کەسی بەرامبەر‬ ‫دەکەوێت ئیزعاجی نەکات‪ .‬ئەو جلوبەرگەی‬ ‫دەشی پۆشن باشتر وایە کە زۆر زەغرەفە و‬ ‫ھێڵکاری تێدا نەبێت و گونجاوترە ئەگەر دوو‬ ‫پارچەی تەنک بەسەر یەکەوە بپۆشن‪ .‬بەر‬ ‫لە خەوتن ئاگاداری داخراوی پەنجەرەکانو‬ ‫دەرگابە و بزانە ژورەکە پلەی گەرمای‬ ‫گونجاوی ھەیە و ئاگاداریش بن پارێزگاری لە‬ ‫ھێمنی ماڵەکە بکەن و با دەنگتان زۆر لێوە‬ ‫نەیەت‪ .‬دیکۆری ژوری نوستن زۆر گرنگە‬ ‫بۆیە ھەوڵبدەن دیکۆرێک ھەڵبژێرن کە لەگەڵ‬ ‫شەو ڕۆژدا گونجاو بێت‪.‬‬

‫الستیکیترین پێست‬ ‫لیبرت گاری تیرر توانی ژمارەیەکی نوێی پێوانەیی‬ ‫تۆمار بکات ئەویش بە ھۆی ئەوەی خاوەنی پێستێکە‬ ‫کە توانای زیاترین ڕاکێشانی ھەیە و زۆر الستیکییە‪.‬‬ ‫گاری لە توانایدایە پێستی بە درێژی ‪ 15.8‬سانتیم‬ ‫لە جەستەی ڕابکێشێت و ئەمەش حاڵەتێکی دەگمەنی‬ ‫پزیشکییە‪ ،‬ھۆکارەکەشی دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی‬ ‫کەکۆالجین لە جەستەیدا کەمە کە ئەوە وادەکات‬ ‫مرۆڤ پێستێکی پتەوی ھەبێت‪ ،‬بەاڵم بە ھۆی‬ ‫کەمی ئەو مادەیەوە گاری بووەتە خاوەنی پێستێکی‬ ‫الستیکی‪.‬‬

‫ئیسماعیل‌حه‌مه‌ره‌حیم‬ ‫زەمەن‬ ‫ھێندە دڵی بە پیشەكەی خۆشە‪ ،‬ھەندێجار لە‬ ‫بەرەبەیانییەكی زووەوە تا شەوانێكی درەنگ لە دەرەوە كاری‬ ‫شۆفێری تەكسی دەكات‪ ،‬نەسرین محەمەدی تەمەن چل ساڵ‪،‬‬ ‫ماندووبوون ناناسێت و داوا لە ئافرەتان دەکات ھەمان كار بكەن‪.‬‬ ‫نەسرین‪ ،‬فەرمانبەرە لە بەڕێوەبەرایەتی پۆستەو گەیاندنی‬ ‫سلێمانی‪ ،‬تا ئێستا نەچووەتە ژیانی ھاوسەرییەوەو لە ماڵەوە‬ ‫لەگەڵ باوك و دایكی دەژی‪ ،‬بەاڵم دوای دانانی سیستمی‬ ‫پاشەكەوتی موچە لەالیەن حكومەتی ھەرێمەوە‪ ،‬ئەم ئافرەتەش‬ ‫بۆ بژێوی ژیان‪ ،‬دەستی بە شۆفێری تاكسی كردووە‪.‬‬ ‫نەسرین بۆ “زەمەن” وتی‪ :‬كاتێك موچەی حكومەت‬ ‫كەمبوویەوە‪ ،‬ویستم ئیشێكی تریش بکەم‪ ،‬دوای بیركردنەوە‪،‬‬ ‫شۆفێری تاكسیم بەالوە باشبو‪،‬بە خۆمم وت ئەگەر الی خەڵكی‬ ‫دیكە ئیش بكەم‪ ،‬رێنادەن ھەموو رۆژێك مۆڵەت وەربگرم‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەم ئیشەم بەالوە باشبوو‪ ،‬ئێستا ماوەی ساڵێك و حەوت مانگە‬ ‫خەریكی ئەم كارەم‪.‬‬ ‫نەسرین‪ ،‬رۆژانە لە سەعات شەشی بەیانییەوە بۆ گواستنەوەی‬ ‫نەفەرەكانی‪ ،‬تا دوانزەی شەو کاردەکات‪ ،‬ئەو دەڵێت‪ :‬ئاسایشو‬ ‫دڵنیایی لە شاری سلێمانی زۆر باشەو ھێزەكان ھەموو كات‬ ‫لە دەرەوەن‪ ،‬زۆر شەوان ھاتوون بۆ الم و پێیانوتووم ھیچ‬ ‫کێشەیەکت نییە؟‬ ‫ئەم خانمە شۆفێرە ئەو دەنگۆیانە رەت دەکاتەوە کە دەڵێت‬ ‫کار کەمە” من رۆژانە ‪ 50‬تا ‪ 60‬ھەزار پەیدا دەكەم‪ ،‬بەمەش‬ ‫لەگەڵ موچەی فەرمانبەرییەکەمدا بژێوی ژیانی خێزانەکەم دابین‬ ‫دەکەم‪ ،‬بۆیە زۆر دڵم بە ئیشەكەم خۆشە‪.‬‬

‫لە گهڕهكى (ماڵیدهر)ی شارەدێی‬ ‫تەوێڵە‪ ،‬ھەموو رۆژێک بەیانی تا ئێوارە‪،‬‬ ‫لە ماڵەکەی یونسەوە دەنگی مۆسیقا دێت‪،‬‬ ‫لەگەڵ مۆسیقاکاندا جارجار دەنگی گۆرانی و‬ ‫سیاچەمانەش تێکەڵ دەبن‪.‬‬ ‫ژەنیاری ئەو ئاوازانە‪ ،‬پیاوێکە کە‬ ‫نابینایەو ھەرگیز نەچووەتە پەیمانگا یان‬ ‫زانکۆ بۆ فێربوونی مۆسیقا‪ ،‬بەڵکو ئەو لەڕێی‬ ‫مۆبایلەکەیەوە فێری ژەنینی عود و کەمان بووە‪.‬‬ ‫ناوى تهواوى ئهم ھونهرمهنده نابینایه‬ ‫(یونس حهمه میرزا تهوێڵهیی)هو ئێستا تهمهنی‬ ‫پهنجا ساڵه‪ ،‬یونس بهمشێوهیه باسی خۆی‬ ‫دهكات كاتێك عاشقی گۆرانی و گوێگرتن له‬ ‫گۆرانی و دهنگه رهسهنهكان بووه‪“ :‬كاتێك‬ ‫دایك و باوكم دهچوون بۆ شهونشینى‪ ،‬من‬ ‫لهگهڵیان نهدهڕۆیشتم‪ ،‬بەڵکو داوام لێدهكردن‬ ‫كه تهسجیل و كاسێته گۆرانییهكانم بۆ دابنێن‬ ‫بۆئهوهى له ماڵهوه گوێیان لێبگرم‪ ،‬ئیتر زۆربهى‬ ‫شهوهكانم به گوێگرتن له مامۆستا عوسمان‬ ‫كێمنهیی و حهمهحسێن و پهخشه و فهتحوڵاڵ‬ ‫بەسەر دەربرد‪ ،‬له تهمهنى ھهشت ساڵییهوه‬ ‫خۆم دهستمدایە گۆرانی وتن و كاسێتى گۆرانیى‬ ‫خۆم ھی ساڵى ‪ 1978‬لهگهڵ براگهورهكهم‬ ‫گۆرانییمان وتووه”‬ ‫لهو سااڵنه بهدواوه‪ ،‬یونس بۆ خۆی له‬ ‫بۆنهو ئاھهنگ و دانیشتنهكانى شهوانهدا‬ ‫گۆرانیی دهڵێت‪ ،‬تا دواجار خۆی فێری ژەنینی‬ ‫مۆسیقاش دەکات‪.‬‬

‫یونس تا پۆلی دووهمى ناوهندیی‬ ‫خوێندووه‪ ،‬ئەو دهڵێت‪ :‬له تهوێڵهدا من‬ ‫ھهوێنێك بووم بۆ كۆكردنهوهى كوڕان و‬ ‫كچان‪ ،‬من گۆرانییم بۆ دەوتن و ئەوانیش‬ ‫بهدهورمدا كۆدهبوونهوه‪ ،‬ئهمه وایكردبوو‬ ‫له تەوێلهو ھهوراماندا ببمه خۆشهویستى‬ ‫عاشق و دڵخوازهكان‪ ،‬زۆرجار كه ناوێكم له‬ ‫گۆرانییهكانی خۆمدا دهوتهوه‪ ،‬لهسهر كانى‬ ‫و ناوباخهكان كچان دهیانكرده دهستكهوتى‬ ‫خۆیان و دهیانوت ئهوه مهبهستى ئێمهیه ئهم‬ ‫گۆرانیه”‪.‬‬ ‫یونس سەبارەت بە فێربوونی عود و کەمان‬ ‫بۆ “زەمەن” وتی‪ :‬پێش ئهوهى نابینابم‪،‬‬ ‫نهمدهوێرا‪ ،‬یان زاتى ئهوهم نهدهكرد ببمه‬ ‫موزیكژهن‪ ،‬چونكه دهیانوت قورسهو فێرنابی‪،‬‬ ‫بهاڵم پاش ئهوهى نزیكهى‪ 10‬ساڵێكه نابینا‬ ‫بووم‪ ،‬ئیدى خۆم فێرى ئامێرهكانى كهمان و‬ ‫عود كرد‪ ،‬فێربوونەکەشم لهرێى تهلهفۆنهوه‬ ‫بوو‪ ،‬کە رێنماییم له مامۆستاکەم وهردهگرت‬ ‫لە ھەڵەبجەوە قسەی لەگەڵ دەکردم‪.‬‬ ‫سهرهتا ساز و كهمان فێر دەبێ‪ ،‬دواتریش‬ ‫عود‪ ،‬ئێستا زۆربەی کات خەریکی ژەنینی‬ ‫عودە “ھهست دهكهم ئهمهیان باشتر لهگهڵ‬ ‫دهست و پهنجه و دهنگم دێتهوه”‪.‬‬ ‫یونس بەھۆی کەوتنەخوارەوەی لە‬ ‫بەرزاییەوە‪ 10 ،‬ساڵ لەمەوبەر بینایی لە‬ ‫دەستداوە و ئێستا ھیچ چارەسەرێکی نییە‬ ‫لەناوخۆ و دەرەوەی واڵتیش‪ ،‬بۆ خۆی دەڵێت‬ ‫تازە ناچارم لەگەڵ نابیناییدا رابێم‪ ،‬بەاڵم بە‬ ‫گۆرانیی و مۆسیقا قەرەبووی نابیناییەکە‬ ‫دەکەمەوە‪.‬‬

‫درێژترین قاچ‬ ‫یکاترینا لیسینای رووسی توانی بە درێژی‬ ‫قاچەکانی ناوی خۆی بخاتە کتێبی گینسەوە و‬ ‫درێژی قاچەکانی لە بااڵی کورتترین ژنی جیهان‬ ‫زیاترە‪،‬‬ ‫کاترینا کە بااڵی ‪ 205.16‬سانتیمەترە‪ ،‬تەنها‬ ‫درێژی قاچەکانی ‪ 132.8‬سانتمەترە و بەوەش توانی‬ ‫ناوی بچێتە کتێبی گینسەوە‪.‬‬ ‫یکاترینا لە خێزانێکی بااڵبەرز لە دایکبووە کە باوک‬ ‫و دایکیشی ھاوشێوەی خۆی بااڵیان بەرزبووە و یەکێک‬ ‫لەو پاڵنەرانەی وای لە کاترینا کردووە‪ ،‬کە داوا‬ ‫بکاتنای بچێتە گینسەوە ئەوەیە پاڵپشتی ئەو کچانە‬ ‫بکات کە باوەڕبەخۆبوونیان الوازە‪.‬‬

‫رێگاى‬ ‫سهركهوتن‬ ‫نووسینی‪ :‬دۆناڵد ترەمپ‬

‫(‪)4‬‬ ‫بەباشترین ستاندارد كار بكە‬ ‫چۆنییەتی ئەنجامدانی چاالكی و شێوازی‬ ‫كاروكاسبی و كوالیتی ئەو بەرھەم و‬ ‫خزمەتگوزارییانەی پێشكەش دەكرێن‪ ،‬پێویستە‬ ‫لە ئاستی بااڵوە دەست پێبكات و رەنگدانەوەی لە‬ ‫سەرجەم ئاستەكانی ھەر دامەزراوەیەك تا نزمترین‬ ‫پلە ھەبێت‪.‬‬ ‫ئەو كارمەندانەی كارم بۆ دەكەن‪ ،‬دەزانن‬ ‫ئەو كەسە پۆزەتیڤ و خاوەن خولیایەم كە لە‬ ‫كەناڵەكانو رۆژنامەگەریدا دەردەكەوم‪ ،‬ھەر رواڵەت‬ ‫نیم‪ .‬من بەڕاستی چ لە دڵ و دەروون و چ لە ڕواڵەتدا‬ ‫ھەر بەو چەشنەم‪.‬‬ ‫خاوەنی بیرۆكەی مەزنم‪ ،‬پاڵنەری پراكتیزەكردنی‬ ‫بیرۆكەكانیشم ھەیە‪ .‬كاتێك كەسانیتر كاری‬ ‫ھاوبەشم لەگەڵدا دەكەن‪ ،‬بەخێرایی سەرنج لەو‬ ‫مەسەلەیە دەدەن‪ ،‬لەوە تێدەگەن كە من ھەر‬ ‫بەو چەشنەم و دامەزراوەكانیشم بەو شێوازە‬ ‫كار دەكەن‪ .‬ھێز و مامەڵەی پۆزەتیڤانەم بەرەو‬ ‫كەسانی دەوروبەریشم دەگوێزرێتەوە‪ ،‬ھانیان دەدات‬ ‫تا بەگەرموگوڕی و جەسوورو ماندوونەناسانە‬ ‫كارەكانیان بەكوالیتییەكی بەرز ئەنجام بدەن‪.‬‬ ‫ھەمووان ئاگادارن كە دامەزراوەكانی (ترامپ)‪،‬‬ ‫سەرجەم كارنامەكانیان پراكتیزە دەكەن و ھەموو‬ ‫پرۆژەكانمان ھەمیشە لە ریزی باشترینن‪ .‬فاكتەری‬ ‫سەرەكی گەیشتن بەو ئاستی سەركەوتنە‪ ،‬بۆ ئەوە‬ ‫دەگەڕێتەوە كۆمەڵێك ستاندارد دەكەمە پێوەر كە‬ ‫ھەمووان ھەوڵ لەپێناویدا دەدەن‪.‬‬ ‫ئەگەر تۆش بتەوێ بەسەختی كار بكەی‪ ،‬بە‬ ‫دڵنیاییەوە ئەو كەسانەی سەختكۆشن‪ ،‬حەز دەكەن‬ ‫لەگەڵ تۆدا بن‪ .‬ئەو كەسانەی لەگەڵ مندا سەرقاڵی‬ ‫كارن‪ ،‬چێژ لە گرفت و ئاریشەكانی ڕۆژانە دەبینن‬ ‫و ستانداردی بااڵ لەئەركەكانیاندا دەگرنەبەر‪.‬‬ ‫ئەوان لە گەرمەی كاردا لەخۆیان دەپرسن‪”:‬چۆن‬ ‫بتوانین سەركەوتووتر بین؟‪ .‬چۆن دەتوانین بگەینە‬ ‫لوتكە؟”‪.‬‬ ‫*ئەو كارانەی پێویستە لە ژیاندا ئەنجامی بدەی‬ ‫سەرقاڵی ئەنجامدانی ھەر كارێكیت‪ ،‬دەرفەت‬ ‫بەخۆت بدە تا بەشێوەیەكی كامڵ پراكتیزەی بكەیت‪.‬‬ ‫بە دیدێكی فراوانەوە بنۆڕە ئایدیا و كاریگەرییە‬ ‫نوێیەكان‪ .‬ھەرگیز لەناو چاوەڕوانیدا قەتیس مەبە‪،‬‬ ‫نەرمونیانی بنوێنە‪ .‬ھەوڵی دۆزینەوەی ئەو بوار و‬ ‫كەسانە بدە كە لە بواری چاالكییەكانی تۆدا نمونەن‪.‬‬ ‫پێشڕەو و داھێنەرانی بوارەكەت بناسە‪ ،‬ئایا ھۆكار و‬ ‫پاساوی باشتربوونی ئەوان لە چیدایە؟‪ .‬فێری ئەو‬ ‫ستانداردانە ببە كە ئەوان پەیڕەویی لێدەكەن‪.‬‬ ‫*بزانە لەپێناو سەركەوتنی بوار و خولیاكەت‬ ‫دەبێ چ كارێك ئەنجام بدەی و چ شتێ فێر‬ ‫ببی؟‪ .‬ڕێگایەك دەستنیشان بكە بۆ بەشداریی لە‬ ‫كۆرسەكان‪ ،‬ئاشنای كەسانی نوێ ببە‪ ،‬بەشداریی لە‬ ‫خولەكانی فێركاری و بەدەستهێنانی ئەزمووندا بكە‬ ‫لەپێناو گەیشتن بە ئامانجەكانتان‪.‬‬ ‫دەرفەت بەخۆت بدە تا ھەموو زانیارییەكان‬ ‫وەربگری‪ ،‬بەرەو پێشەوە ھەنگاو بنێ و سەرجەم‬ ‫داتا پێویستەكان فێرببە‪.‬‬ ‫*لە دەرەوەی پسپۆڕی خۆت‪ ،‬ھەوڵی گەڕان‬ ‫بەدوای بیرۆكەی باش بدە‪ .‬بگەڕێ بەدوای ئەو‬ ‫داھێنان و مۆدیل و میتۆدانەی كە ڕەنگە بتوانی لە‬ ‫بوارەكەی خۆتدا سودیان لێوەربگری‪.‬‬ ‫*ھەر كارێك ئەنجام دەدەی‪ ،‬لەخۆت‬ ‫بپرسە‪”:‬چۆن دەتوانم بەباشترین شێواز ئەنجامی‬ ‫بدەم؟‪ .‬چۆن بتوانم پتەوتر ببم؟”‪ .‬پاشان كارەكە‬ ‫پراكتیزە بكە‪.‬‬ ‫*پێداگری لەسەر باشتربوون بكە!‪ .‬كاتێك‬ ‫بڕیارم دا گۆڕەپانی خلیسكی سەرسەھۆڵی (ۆڵمان)‬ ‫لە پاركی سەرەكی چاك بكەمەوە‪ ،‬پرەنسیپی‬ ‫كارەكانی خۆمم گرتەبەر‪:‬‬ ‫كارەكە بەباشترین شێواز ئەنجام بدە‪.‬‬‫بەخێرایی كار بكە‪.‬‬‫بەكەمترین پارە ھەوڵی ھێنانەدی ستانداردەكانی‬‫خۆت بدە‪.‬‬ ‫ماوەی (‪ )7‬حەوت ساڵ بوو كە شاری (نیویۆرك)‬ ‫ھەوڵی دەدا ئەم گۆڕەپانە جوانە دروست بكاتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەمەحاڵ دەھاتەبەرچاو‪ .‬من ھاتمە مەیدانەوەو‬ ‫ئەم كارەم بەماوەی (‪ )3‬سێ مانگ و بە كەمتر لە‬ ‫(‪)%10‬ی بوجەی (‪ )21‬ملیۆن دۆالرەكەی شارەكە‬ ‫تەواوم كرد‪ .‬ھەمووالیەك قازانجیان كرد‪.‬‬ ‫بۆ ئەم پرۆژەیەش ستانداردەكانی خۆمم‬ ‫خستەگەڕ‪ ،‬بەپێی ئەو ستانداردانە بەسەركەوتوویی‬ ‫پرۆژەكەم تەواو كرد و گۆڕەپانەكە نوێكرایەوە‪.‬‬ ‫وەرگێڕانی‪ :‬د‪.‬كارزان محەمەد‬

‫ا�‬ ‫��ا ب�� ت‬

‫‪10‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫کێ رقی لێیەتی و کێ خۆشی دەوێت؟‬

‫ئاری هەرسین‪ :‬مووچەی پەرلەمانتار ببێت بە ‪ 500‬هەزار کەمرت خەڵک هەوڵی بۆدەدات‬ ‫زەمەن‬ ‫زەمەن‪ :‬بەم تەمەنەوە کەسێکی ئەوەندە پڕ لە‬ ‫جووڵە و گەرموگوڕ و حەڕوکیت‪ ...‬دەبێت بە گەنجی‬ ‫چۆن بووبیت‪ ...‬بە کورتی باسی ئەو قۆناغەتمان بۆ‬ ‫بکە؟‬ ‫من ھەر لە مناڵیمەوە کەسێکی پڕ جووڵە بووم‪،‬‬ ‫لەوانەیە بەشێکی ئەوە بگەڕێتەوە بۆ ئەوەی بەندە لە‬ ‫سەردەمی شۆڕشی ئەیلول لەدایک بووم و گەورەبووم‪،‬‬ ‫بە حوکمی ئەوەی باوکم پێشمەرگەبوو‪ ،‬منیش لە گوند‬ ‫گەورە بووم‪ ،‬لە چیاکانی کوردستان‪ ،‬مەودای جووڵە‬ ‫بۆ منداڵی الدێ لە شاخ‪ ،‬بێئەندازە زیاترە ھەتا شار‪،‬‬ ‫ئەوە جگە لەوەی بە دەیان جار ماڵگواستنەوەی لەم‬ ‫گوند بۆ ئەو گوند و خۆشاردنەوە لە ھێرشی دڕندانەی‬ ‫سوپای عێراق و تۆپباران بۆمبابارانی تەیارە‪ ،‬وابزانم‬ ‫ئەو جۆرە ژیانە ڕێگە نادات ئینسان خاو و خلیچک‬ ‫دەرچێت و دەبێت فێر بێت زۆرترین جووڵە لە کەمترین‬ ‫کاتدا بکات‪.‬‬ ‫زەمەن‪ :‬چ سەرکێشییەکت کردووە لە ژیاندا کە‬ ‫لێی پەشیمان بیت یان شانازی پێوە بکەیت؟‬ ‫گەورەترین سەرکێشی ژیانم ئەوە بوو کە لە‬ ‫تەمەنی ‪ 16‬ساڵیدا بووم بە پێشمەرگە‪ ،‬ئەوەش نەک‬ ‫ھەر لێی پەشیمان نیم‪ ،‬بەڵکو ھەتا مردن شانازی‬ ‫پێوە دەکەم‪.‬‬

‫زەمەن‪ :‬چەند جار دڵت شکاوە لە ژیاندا‪...‬‬ ‫دڵشکانی سیاسی و عاتفیش؟‬ ‫سیاسەتکردن دڵداریکردن نییە ھەتا ئینسان دڵی‬ ‫بشکێت‪ ،‬سیاسەت ئیشی عەقڵ و تەعامولکردنە لەگەڵ‬ ‫واقیع‪ ،‬ئیتر ھەندێک جار ئینسان وەک پێویست لە‬

‫زەمەن‪ :‬خەڵک بۆچی زۆر ھەڵپەی بوون‬ ‫بە ئەندام پەرلەمانی دەکەن‪ ...‬لەکاتێکدا‬ ‫پەرلەمانتارەکان ھەمیشە دەڵێن ھیالکین و‬ ‫لەم‬ ‫کاتمان زۆر کەمە بۆ ژیانی تایبەتی خۆمان؟‬ ‫د‬ ‫ی‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ژهەرسین) کۆ ەدا‬ ‫ھەر کەسە و بە مەرامێک حەزی لێیە‬ ‫(‬ ‫ئ‬ ‫ا‬ ‫مەڵ‬ ‫ر‬ ‫یان‬ ‫ی‬ ‫دەخ و تایبەتم ێک ور‬ ‫د‬ ‫ببێتە ئەندام پارلەمان‪ ،‬کە دروستترینیان‬ ‫ە‬ ‫ک‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫ەندێتی‬ ‫اتە ر‬ ‫مەرامی خزمەتکردنی میللەت و نیشتیمانە‪،‬‬ ‫دەکات کە وو‪ ،‬باس خۆی‬ ‫شتێکی ئاساییە ئینسان کە سیاسەتی کرد‬ ‫ئەوانەش ک نخۆشیان د لەوانە‬ ‫کاتی کەم بێت بۆ ژیانی شەخسی‪ ،‬چونکە‬ ‫هەرسین دد ە رقیان لێ وێت و‬ ‫سیاسەتمەدار دەبێت پێش ھەر شتێک لە‬ ‫کە لە قۆ ان بەوەدا یەتی‪،‬‬ ‫خزمەتی میللەتەکەیدا بێت‪ .‬ئەگەر کەسێک‬ ‫کەسێکی پ نقاغی مندا دەنێت‬ ‫ئەو ئەرکەی پێ جێبەجێ ناکرێت‪ ،‬با‬ ‫وزەیە‪ ،‬هۆ ڕ لە جو ڵییەوە‬ ‫سیاسەت نەکات‪.‬‬ ‫درێژەی کاری ئەمە وڵە و‬ ‫زەمەن‪ :‬گریمان موچەی پەرلەمانتار‬ ‫دەکات‪ .‬دیدارەکەدا ش لە‬ ‫ببێت بە پێنجسەد ھەزار دینار‪ ،‬پێت وایە‬ ‫باس‬ ‫کەس ھەڵپەی بۆ بکات؟‬ ‫تەسەور دەکەم لەو حاڵەتەدا‪ ،‬لە واڵتی‬ ‫ئێمەدا ڕێژەکە دابەزین بەخۆیەوە ببینێت‪.‬‬ ‫چونکە ھەندێک کەس بۆ بەرژەوەندی‬ ‫شەخسی سیاسەت دەکەن‪ ،‬کە بێگومان‬ ‫ئەم دیاردەیە لە ھەموو دونیادا ھەیە‪.‬‬ ‫پالنێکی سیاسیدا سەرکەوتوو نابێت‪ ،‬ئەمە زۆر‬ ‫زەمەن‪ :‬ھەست دەکەیت کێ زۆر رقی لێتە و کێ‬ ‫ئاساییە و گرنگ ئەوەیە ئەو شکستە ببێتە ئەزموونو زۆری خۆشدەوییت؟‬ ‫دووبارە نەبێتەوە‪ ،‬ھەرچی دڵشکانی عاتفیشە‪ ،‬وا‬ ‫ھاوڕێیەکم ھەمیشە پێم دەڵێت ئەوانەی گەندەڵو‬ ‫بزانم ھەموو کەسێک بۆ جارێکیش بێت ئەوەی بەسەر ترسنۆکن‪ ،‬زۆریان ڕق لێتە و ئەوانەشی مەغدور و‬ ‫ھاتووە‪.‬‬

‫لە مەلەوانگەی خامنان چ باسە؟‬

‫چاوان‬ ‫مەلەوانگەکە جمەی دەهات لە خانمان‪،‬‬ ‫هەموان سەرحاڵ دڵخۆش خۆیان لە ئاوەکە‬ ‫دەهاون‪ ،‬وەک (سەما عەلی) راهێنەرو‬ ‫چاودێر باسی کرد‪ ،‬خانمان لە هەموو تەمەنە‬ ‫جیاجیاکاندا دێن بۆ مەلە و لێرە کاتێکی‬ ‫بەسوود بەڕێدەکەن‪..‬‬ ‫سەما ئاماژە بۆ ئەوە دەکات کە سااڵنی‬ ‫رابردوو رێژەیەکی کەم ئافرەت سەردانی‬ ‫مەلەوانگەکانیان دەکرد و ئەوانەشی دەهاتن‬ ‫گەنج بوون‪ ،‬بەاڵم لەم سااڵنەی دواییدا‬ ‫لە هەموو تەمەنەکان دێن و مەلە دەکەن‪،‬‬ ‫بەتایبەت رێژەی پیرەژنی مەلەوان زیات بووە‪،‬‬ ‫چونکە کێشەی فەقەرات و پشتئێشەیان هەیەو‬ ‫پزیشک بەمەبەستی چارەسەری سروشتی‬ ‫دەیاننێرێتە مەلەوانگە”‪.‬‬ ‫سەما عەلیم‪ ،‬کە ئەزموونی هەشت ساڵ‬ ‫راهێنەرایەتی هەیە بۆ زەمەن وتی‪ :‬ئەو‬ ‫خانمانە هەندێکیان بۆ چێژ وەرگرتن و کات‬

‫بەسەر بردن و هەندێکی دیکەیان بۆ فێربوون‬ ‫دێن‪ ،‬بەاڵم زیاتر بۆ چارەسەری نەخۆشی دێن‬ ‫بەتایبەت بەتەمەنەکان”‪.‬‬ ‫شەونم محەمەد‪ ،‬کە دە ساڵ راهێنەر‬ ‫بووە لە والتی ئێران‪ ،‬باس لەوە دەکات کە‬ ‫کاتێکی دیاریکراو نییە بۆ مەلەکردن و هەموو‬ ‫کاتەکان بە گونجاو دەزانێت‪ ،‬نموونەی واڵتی‬ ‫ئێران دینێتەوە کە گرنگییەکی زۆر بە بواری‬ ‫مەلەوانی دەدرێت‪ ،‬سەبارەت بە چۆنییەتی‬ ‫مەشق و راهێنەکان و چۆنییەتی شێوازی‬ ‫فێرکردنی مەلەوانەکان‪ ،‬شەونم دەڵێت‪:‬‬ ‫پێویستە پێشتر بزانرێت خانمەکە بۆ چ‬ ‫مەبەستێک دێتە مەلەوانگە‪ ،‬ئایا بۆ مەبەستی‬ ‫تەندروستییە یاخود هەر بۆ کات بەسەربردن‬ ‫و فێربوون‪ ،‬لە هەردوو حاڵەتەکەدا سەرەتا‬ ‫پشکنینیان بۆ دەکرێت و قسەیان لەگەڵدا‬ ‫دەکرێت‪ ،‬دواتر شێوازی مەشقەکانیان بۆ‬ ‫دیاری دەکەین بۆ ئەوەی توشی گرفت نەبن‪،‬‬ ‫پاشان لەسەر هەناسەدان و شکاندنی ترسیان‬ ‫لە ئاو فێر دەکەین کە چۆن بچنە قوواڵیی‬ ‫ئاو و چۆن جەستەیان بجووڵێنن و هاوسەنگی‬

‫گەنجێکی کورد دارعەسایەکی زیرەکی بۆ نابینایان دروستکرد‬

‫سەرەڕای ئەوەی قاچەکانی ناجوڵێن و خاوەن‬ ‫پێداویستی تایبەتە‪ ،‬بەاڵم فەیسەڵ موسەوی ژمارەیەکی‬ ‫پێوانەیی نوێی تۆمارکرد لە مەلەوانیدا‪ .‬فەیسەڵ دوای‬ ‫سێ مانگ ڕاهێنانی چرو پڕ توانی ژمارەیەکی نوێی‬ ‫پێوانەیەیی لەبواری مەلەوانی ژێرئاوگەڕدا بەدەستبهێنێت‬ ‫کە پێشتر ئەو ژمارە پێوانەییە بە ناوی کەسێکەوە بووە‬ ‫کەخاوەنی جەستەیەکی تەندروست بووە‪ .‬فەیسەڵ توانی‬ ‫ماوەی ‪ 10‬کیلۆمەتر بە پێنج کاتژمێر و ‪ ٢٤‬دەقە ببڕێت‬ ‫و بەوەش دوای ‪ 1٣‬ساڵ لەکەمئەندامبوونی ژمارەیەکی‬ ‫پێوانەیی تۆمار بکات و ناوی بچێتە کتێبی گینسەوە‪.‬‬

‫مهزههر كهریم‬

‫ماوهى شهش مانگە گەنجێکی شارى سلێمانى‪ ،‬دارعەسایهكى زیرهكى‬ ‫دروستكردووه كه بە وزەی کارەبا كاردهكات‪ ،‬ئەم دارە تواناى ئاشكراكردنى بهرزىو نزمى‬ ‫شهحنى مۆبایلو پلهكانى گهرماو ڕۆژهكانى ههفتهو مانگ و ساڵى ههیه‪.‬‬ ‫سهروهر عیزهت‪ ،‬خاوهنى بیرۆکە و دروستكردنى ئەم دارعەسایە بۆ «زهمهن» وتى‪ :‬دوو ساڵ پێش‬ ‫ئێستا لهرێى هاورێیهكمهوه لهسهنتهرى ڕووناكى بۆ نابینایان لهشارى سلێمانى‪ ،‬داوام لێكرا دارعەسایهكیان بۆ‬ ‫دروستبكهم‪ ،‬تهنیا له شۆستهو دیوار ئاگاداریان بكاتهوه‪ ،‬بهاڵم ئهم بیرۆكهیه زۆر ساده بوو‪ ،‬بۆیه پهرهم بهبیرۆكهكه‬ ‫دا و بیرۆكهى ئهوهم لەال گهاڵڵه بوو‪ ،‬دارعەسایهكى زیرهكیان بۆ دروستبكهم‪.‬‬ ‫دارعەساكه له رێى پاترییهوه بۆ ماوهى سێ سەعات شهحن دهكرێتهوه و به بهردهوامى چوارده سەعات كارى پێ‬ ‫دەكرێ‪ ،‬کێشی ئەم دارە دووسهد گرامە و له بۆرییهكى ئیستیل دروستکراوە‪ ،‬درێژییهكهشى مەترێک و بیست سانتیمه‪.‬‬ ‫بە گوتەی سەروەر‪ ،‬ئەم دارعەسایە‪ ،‬بهرگهى سهرماو گهرما دگرێت و توانای هەیە زیاد لە کیلۆ گرام هەڵگرێت‪ ،‬سهرجهم‬ ‫ئهو بهشانهى پێویستن بۆ دارعەساکە‪ ،‬لەڕێی سندوقێکەوە به تهنیشتیهوه جێگیركراون و دەشڵێت‪ :‬سهرجهم ئهو كارانهى‬ ‫بهدارعەساكه دهكرێت‪ ،‬لهسهر پارچه خهریتهیهك دهبێ كه پێنج سانتیمهترهو لهرێى حاسهى (ئهڵترا سۆنیكهوه) لهماوهى‬ ‫مهترێك زیاتر هۆشداریی دهدات بهخهریتهكه‪ ،‬پاشان لهرێى دهنگهوه خهریتهكه پهخشى دهكات بۆ موكەبەکانی‪ ،‬بۆ ڕۆژهكانى ساڵو‬ ‫دیاریكردنى ههفتهو كهشوههوا‪ ،‬لهرێى چهند دوگمهیهكهوه دهبێ و جێگهى شهحنكردنهوهى موبایلىیشی ههیه‪.‬‬ ‫ئەم گەنجە بەهرەمەندە‪ ،‬ئێستا سهرقاڵى دروستكردنى حهفتاو پێنج دارعەسایە‪ ،‬كه حهفتایان بۆ سهنتهرى ڕووناكى نابینایانهو‬ ‫پێنجهكهى تری ڕهوانهى واڵتى نهرویج دهكرێت کە به زمانى نهرویجى ئاماژهكان دهدات‪ ،‬بەم پێیە بێت خواست لەسەر دارعەسا‬ ‫زیرەکەکەی زیادی کردووە‪.‬‬ ‫وتیشی‪ :‬له ههوڵى ئهوهداین بیرۆکەكهمان له دهرهوهو ناوهى واڵت لێ نهدزرێ‪ ،‬دەمانەوێ‬ ‫سەروەر بۆ زەمەن‬ ‫تا كۆمپانیاو شوێنى دیكه‪ ،‬بهبێ پرسى ئێمه نهتوانن كار لهسهر بیرۆكهكه‬ ‫کارێک بکەین‬ ‫چونكه زۆر گهڕاوینو سێرچمان كردووه‪ .‬لێرهو لهوێ لهواڵتان بیرۆكهى‬ ‫بكه ن ‪،‬‬ ‫دارعەسای زیرهک ههیهو دروستكراوه‪ ،‬بهاڵم پرۆژەکەی ئێمە زۆر‬ ‫جیاوازە‪.‬‬ ‫ئهمە یهكهم كاری ئەم گەنجەیە بۆ نابینایان و كارى‬ ‫داهاتووی لهرێى ئامێرێكهوه دەبێ كه تێچووهكهى سیوپێنج‬ ‫ههزار دینارى دهوێت‪ ،‬ئەویش چوونه ناوبهرنامهیەكهو‬ ‫لەشیان رابگرن‪.‬‬ ‫پرسیارى فیكریی دەکات به زمانی كوردى و دەڵێت‪:‬‬ ‫وەک دەگوترێت ئەوانەی دەچنە‬ ‫چهندین كارى ترى نوێى تهكنهلۆژیاو ئامێرى زیرهك‪،‬‬ ‫تەمەنەوە زووتر تووڕە دەبن و‬ ‫پێشكهشى هاواڵتیان دهكهم له سهرجهم بوارهكان‪،‬‬ ‫هەڵدەچن‪ ،‬پرسیارمان لە شەونم‬ ‫بهتایبهت بۆ نابینایان‪.‬‬ ‫کرد کە ئایا لەگەڵ ئەو پیرەژنانە‬ ‫شایانی باسە‪ ،‬دوو ساڵ پێش ئێستا‪ ،‬ئەم گەنجە‬ ‫تووشی شەڕ و دەمەبۆڵە نابن؟ شەونم‬ ‫ڕۆبۆتێكی دروستكردووه بهقهبارهى سهد و ده‬ ‫دەڵێت‪ :‬پێویستە خۆمان بگونجێنین‬ ‫سانتیمهتر‪.‬‬ ‫لەگەڵیانداو زۆر بە تەحومول و ئارام‬ ‫بین‪ ،‬زۆر جار روودەدات گەنجەکانیش‬ ‫توڕە دەبن و کێشە دروست دەکەن‪،‬‬ ‫بەاڵم لە هەموو حاڵەتەکاندا ئێمە‬ ‫نەرمین و خۆمان دەگونجێنین لەگەڵ‬ ‫دۆخەکەدا‪.‬‬ ‫زۆر جار دەبیسترێت کە لە کاتی هەیە و باس‬ ‫ئامانجی راهێنەرایەتی خۆی بۆ زەمەن خستە یارییەکانی دیکە کاریگەریی زیاتریشی لەسەر‬ ‫مەلەکردندا کەسێک خنکاوە و مردووە‪ ،‬لەوە دەکەن کە جیاوازی دەکرێت لە شێوازی روو و وتی‪“ :‬ئامانجمان ئەوەیە خەڵک بە دابەزینی کێشی لەش هەیە‪ ،‬بەوپێیەی ‪10‬‬ ‫ئێمە پرسیمان لەو حاڵەتانەدا کێ بەرپرسە وەرگرتنی بڕوانامەدا‪ ،‬چونکە هەیە دوو شێوازێکی ئەکادیمیانە لە فێری مەلەوانی خولەک مەلەکردن‪ ،‬وەک ئەوە وایە نیو‬ ‫لە گیان و ژیانی مەلەوانەکان؟ سەما عەلی ساڵە ئەزموونی هەیە بەاڵم وەک کەسێکی بکەین‪ ،‬چونکە مەلە یەکێکە لەو وەرزشانەی کاتژمێر راکردنت کردبێت‪.‬‬ ‫راهێنەرو چاودێری مەلەوانگە دەڵێت‪ :‬یەکەم هەشت ساڵ ئەزموون حسابی بۆ دەکرێت و کە باشترین سودی هەیە بۆ تەندروستی”‪.‬‬ ‫بە گوتەی چەند مەلەوانێکیش‪ ،‬مەلەکردن‬ ‫جار راهێنەر بەرپرسە‪ ،‬پاشان خاوەن بڕوانامەی پێدەدرێت‪.‬‬ ‫لەنجە باس لەوەش دەکات کە مەلە کاریگەری زۆری لەسەر ئارامکردنەوەی‬ ‫لەنجە سەالم‪ ،‬یەکێکی ترە لە راهێنەرەکان تاکە وەرزشە بتوانێت هەموو ماسولکەکانی دەروون هەیە و دەڵێن‪ :‬پێویستە هەموو‬ ‫مەلەوانگەکە”‪.‬‬ ‫“راهێنەرەکانی مەلەوانگەی ژنان گلەییان و هاوکات یاریزانی هەڵبژاردەی عێراقیشە‪ ،‬جەستەت تێیدا بجوڵێت‪ ،‬بە بەراورد بە خانمێک فێری مەلە ببێت‪.‬‬

‫لە گینسەوە‬ ‫بەبێ قاچەکانی ژمارەیەکی‬ ‫پێوانەیی مەلەوانی تۆمارکرد‬

‫نیشتیمان پەروەر و بەجورئەتن خۆشیان دەوێیت‪،‬‬ ‫ھیوادارم قسەی ئەو ھاوڕێیەم ڕاست بێت‪.‬‬ ‫زەمەن‪ :‬بۆچی سیاسییەکانی کورد ھەتا نەمرن واز‬ ‫لە سیاسەت ناھێنن؟‬ ‫ھەندێک لەو سیاسەتمەدارانە مەبدەئینو‬ ‫ئارەزومەندن ھەتا دوا ھەناسە لە خزمەتی‬ ‫میللەتەکەیاندا بن‪ ،‬ھەندێکیشیان بە پۆستی سیاسی‬ ‫مودمین بوون و توانای ئەوەیان نییە سەردەمێک‬ ‫بە بێ ھیچ دەسەاڵتێکی سیاسی و وەک ھاواڵتیەکی‬ ‫ئاسایی ژیان بگوزەرێنن‪ .‬دواجار سیاسەتمەداریش‬ ‫ساتێک دێت کە کاتی خانەنشینیەتی‪ ،‬گەر دەست‬ ‫لە کارەکەی ھەڵنەگرێ دەبێتە مەسخەرەی مندااڵن‪.‬‬ ‫زەمەن‪ :‬لەگەڵ وەرزش نێوانت چۆنە؟‬ ‫زۆر حەزم لە وەرزشە‪ ،‬لە توانامدایە ‪ ٥‬کیلۆمەتر بە‬ ‫بێ وەستان لە ماوەی نیو کاتژمێردا ڕابکەم‪ ،‬سەرسامم‬ ‫بە ھەڵبژاردەی بەڕازیل‪ ،‬چونکە یاریچیەکانیان خۆ‬ ‫پەرست نین و لەسەر مەبدەئی تیم یاری دەکەن و‬ ‫ستایلێکی چێژبەخشیان لە یاریکردندا ھەیە‪.‬‬ ‫زەمەن‪ :‬بە چ نووسەرێکی کورد سەرسامیت؟‬ ‫بێئەندازە سەرسامم بە مامۆستای گەورە (مەسعود‬ ‫محەمەد) و مێژوو نووسی بەھرەدار (مامۆستا‬ ‫کەمال مەزھەر) ھەروەھا بە مامۆستا (عەبدولکەریم‬ ‫مودەڕیس) زۆر سەرسامم‪ ،‬ھەر یەک لەم بەڕێزانە‬ ‫خوڵقێنەری ستایڵێکی تایبەت بە خۆیان بوون لە‬ ‫بوارەکانیاندا‪.‬‬

‫تا مرد یاداشتەکانی‬ ‫تۆمارکرد‬ ‫پیاوێکی زیمبابۆیی‪ ،‬لە ‪ 1٢‬ساڵییەوە تا‬ ‫ئەو ڕۆژەی کۆچی دوایی کرد یاداشتەکانی‬ ‫تۆمارکرد‪ .‬ماڵپەڕی فەرمی کتێبی گینس بۆ‬ ‫ژمارە پێوانەییەکان ئاشکرایکردووە کە تا ئێستا‬ ‫کەس نەیتوانیوە‪ ،‬ژمارەی ئەو پیاوە زیمبابۆییە‬ ‫بشکێنێت کە درێژترین یاداشتی نووسیوەتەوە‪.‬‬ ‫ئینرست لۆفنتۆس لەساڵی ‪1٨٩٦‬ەوە دەستی بە‬ ‫تۆمارکردنی یاداشتەکانی کردووە و تا ئەو ڕۆژەی‬ ‫کۆچی دوایی کرد لە ‪ 1٩٨7‬دا لە تەمەنی ‪10٣‬‬ ‫ساڵیدا‪ ،‬هەموو ڕۆژێک یاداشتەکانی نووسیوەتەوە‪.‬‬

‫‪ 101‬پەیکەر‬ ‫لە چیلکەی ددان‬ ‫دوای دە ساڵ کارکردن‪ ،‬ستان مۆنرۆ توانی‬ ‫‪ 101‬پەیکەر لەچیلکەی ددان پاککەرەوە دروست‬ ‫بکات و بەوەش ناوی بچێتە کتێبی گینسەوە‪.‬‬ ‫ئەو پیاوە ئەمریکییە‪ ،‬توانی بە بەکارهێنانی ‪٣‬‬ ‫ملیۆن چیلکەی ددان پاککەرەوە هەروەها ‪75‬‬ ‫گاڵۆن سیکۆتین ‪ 101‬پەیکەر دروست بکات و‬ ‫بەوەش ناوی چووە کتێبی گینسەوە بۆ ژمارە‬ ‫پێوانەییەکان‪ .‬مبانی پەیکەرەکانی لە‪ ٣7‬واڵتی‬ ‫جیهاندا نمایش کردووە‪.‬‬

‫ن�� ڵ ��ودەو �ڵ�ە ت��ی‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫‪9‬‬

‫ــــــمی دوبەی بۆچی هەاڵت؟‬ ‫تاڕادهیهک کراوەی وەکو بنەماڵەی مەلیک‬ ‫حسێنی ئوردن له دایکبووەو گەورەبووە‪،‬‬ ‫هەروەها له ئۆکسفۆرد فهلسهفهو ئابووری و‬ ‫سیاسهتی خوێندووه‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا دنیا زۆر‬ ‫گهراوه و سوارچاکه و نوێنهرایهتی ئۆلۆمپی‬ ‫واڵتهکهی کردووه و سهروکاری لهگهڵ وهرزش‬ ‫و خۆشگوزهرانیدا ههبووه‪ .‬ئاسان نییە بتوانێ‬ ‫لە دەستی بدات بەهۆی هاوسەرگیرییەکەوە کە‬ ‫چیتر ئارەزووی نەماوە‪.‬‬ ‫دوای هەاڵتنی‪ ،‬تهنانهت مێردهکهی له‬ ‫شیعرهکهیدا ئاماژهی به سوارچاکییهکهی‬ ‫کردووه‪‘ :‬به وریاییهوه ئهسپهکانت دهئاژوو’‬ ‫ژیانی شاژنه ههیا‪ ،‬بەناکامی و خهم‬ ‫دهستیپێکردووه‪ ،‬راسته ئهو کچی شای ئوردن‬ ‫بوو که له ئاستی ناوچهیی و نێودهوڵهتیدا‬ ‫سهنگی کهسایهتیی خۆی ههبوو‪ ،‬بهاڵم هێشتا‬ ‫ههیا تهمهنی سێ سااڵن بوو که شاژنه عالیهی‬ ‫دایکی له تێکشکانی هێلیکۆپتهرێکدا گیانی‬ ‫لهدهستدا‪.‬‬ ‫ئهو کاته شاژنه عالیه‪ ،‬ژنێکی جوانی‬ ‫‪ ٢٨‬سااڵن بوو و به مهرگهکهی ههیای‬ ‫شیرهخۆره و شازاده عهلی برای که ‪ ٢‬سااڵن‬ ‫بوو و ‪ -‬شازاده عهلی ئێستا زاوای ئهخزهر‬ ‫ئهلئیبراهیمی سیاسهتمهداری دیاری جهزائیری‬ ‫و فیگهرێکی دیاری نهتهوه یهکگرتووهکانه‪ -‬و‬ ‫عهبیر موحهیسن که کچێکی ‪ ٥‬سااڵن بوو و‬ ‫دوای مردنی دایکی له کهمپێکی ئاوارهکانی‬ ‫فهلهستین‪ ،‬کردبوویان به کچی خۆیان و‬ ‫شاحسێنی به خهمباری جێهێشت‪.‬‬ ‫هێشتا دیار نییه چیرۆکی شاژنه ههیا‪ ،‬به‬ ‫کوێ دهگات‪ ،‬بهاڵم دوای ئهوهی محەمەد بن‬ ‫راشید ئالمهکتوم‪ ،‬له دادگای بااڵی بهریتانی‬ ‫سکااڵی لهسهر تۆمار کردووه و داوای دوو‬ ‫منداڵهکهی دهکاتهوه‪ ،‬له کاتێکدا که هێشتا‬ ‫مهسهلهی پهنابهریهکهی و قبوڵکردنی یهکالیی‬ ‫نهبووەتهوه‪ ،‬روون نییه ههیا چی لێ بهسهر‬ ‫دێت‪.‬‬ ‫ههرچهنده ههیا پهیوهندی فراوانی لهسهر‬

‫ئاستی دنیادا ههیه و ئێستاش ‪ ٣١‬ملیۆن‬ ‫دۆالری له گیرفاندایه‪ ،‬پێناچێ پەکی بکەوێ‪.‬‬ ‫بهاڵم بنهماڵهی پاشایهتی ئیماراتیش کارتی‬ ‫زۆریان بهدهستهوهیه تا یاری پێ بکهن بۆ‬ ‫وەرگرتنەوەی ئەو شتانەی کە الی هەیای‬ ‫هەاڵتووی بووکیاندایە‪.‬‬ ‫چیرۆکی هەاڵتنی هەیا لە ژیانێکی شاهانە‪،‬‬ ‫رووداوێکی ئاسان نییە و سااڵنی داهاتوو‬ ‫کاریگەری گەورە لەسەر خودی خۆی و حاکمی‬ ‫دوبەی دادەنێ‪ .‬چونکە ئێستا واڵت و سەرۆکی‬ ‫ئیمارات لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی‪ ،‬خاوەن‬ ‫پێگەی بەهێزن و تادێت ناویان دەدرەوشێتەوە‪.‬‬ ‫بۆیە ئاسان ئەم چیرۆکە بۆ کەسایەتییەکی ئاوا‬ ‫گرنگ قووت ناچێ‪.‬‬

‫بنەماڵەی‬ ‫ئالمەکتوم دەڵێن‪:‬‬ ‫شاژنە هەیا‬ ‫رەدووی بۆدی‬ ‫گاردێکی بەریتانی‬ ‫کەوتووە‬

‫بهریتانیاش راکێشرایه ناو ملمالنێی واشنتۆن ‪ -‬تارانهوه‬ ‫زەمەن‬ ‫بهریتانیا به هاوکاریی دهسهاڵتی لۆکاڵیی‬ ‫خۆیان له جهبهلتاریق‪ ،‬گهمارۆی کهشتییهکی‬ ‫نهوتههڵگری ئێرانیان دا و دهستیان بهسهر‬ ‫کهشتیهکهدا گرت‪ .‬بههانهی بهریتانیا بۆ ئهو‬ ‫کاره ئهوهیه که ئێران ویستوویهتی نهوت‬ ‫بهرێت بۆ سوریا‪ ،‬که ئهوهش پێچهوانهی‬ ‫یاسای نێودهوڵهتی و پێشێلکردنی سزاکانی‬ ‫یهکێتیی ئهوروپایه لهسهر ئهو واڵته‪.‬‬ ‫ئێستا ئهندامانی تیمی کهشتییهکه ئازاد‬ ‫کراون‪ ،‬بهاڵم بهریتانیا سووره لهسهر ئهوهی‬ ‫کهشتییهکه ئازاد نهکات‪ ،‬له کاردانهوهی‬ ‫ئهو کارهی بهریتانیا‪ ،‬چهند بهلهمێکی‬ ‫ئێرانی له نزیک گهرووی هورمز‪ ،‬گیچهڵیان‬ ‫به کهشتییهکانی بهریتانیا کردووه‪ ،‬که‬ ‫ئهمهش هۆشداری بهریتانیا و ئهمریکاشی‬ ‫بهدوای خۆیدا هێنا‪ .‬ههموو ئهوهش‬ ‫نیشانهی ئاڵۆزبوونی تهنگژهی نێوان ئێران و‬ ‫ئهمریکایه‪ ،‬که له تهنگژهی نێوان بهریتانیا و‬ ‫ئێراندا دهرکهوتووه‪ .‬کاربهدهستانی وهزارهتی‬ ‫دهرهوهی ئێران‪ ،‬دهزانن چی دهگوزهرێت و‬ ‫رایانگهیاند که ئهمه‪ :‬گهمهیهکی ترسناکه‪.‬‬ ‫محهمهد بهرادعی‪ ،‬که کاتی خۆی‬ ‫سهرۆکی تیمی پشکنهری نهتهوە‬ ‫یهکگرتووهکان بوو له عێراق‪ ،‬بۆ دڵنیابوون‬ ‫له توانا ئهتۆمییهکانی ئهو واڵته‪،‬‬ ‫هۆشدارییهکی توندی دا و الیهنهکانی له‬ ‫لێکهوتهکانی ئهو تهنگژهیه ئاگادار کردهوه‪.‬‬ ‫بهرادعی به بی بی سی وتووه‪ :‬ههموو ئهوهی‬ ‫دهیبیستم‪ ،‬له بنهڕهتدا رۆژانی پێش جهنگی‬ ‫عێراق دههێنێتهوه یاد‪ .‬مهلهفی رژێمی‬ ‫ئێران‪ ،‬چی له ناوهوه و چی له ناوچهکه‪،‬‬ ‫مهلهفێکی پاک نییه‪ .‬بهاڵم ئهم تهنگژهیه‬ ‫بههۆی پێداگیری سهرۆکی ئهمریکاوه‬ ‫دروستکراوه‪ ،‬به مهبهستی پایهماڵکردنی‬ ‫رێکهوتننامهیهکی نێودهوڵهتیی ئهتۆمی‪ ،‬که‬ ‫ئێرانی پێوه پهیوهستکراوه‪ .‬ئهو رێکهوتنه‬ ‫ترسی توندڕهوهکانی تارانی بزواندووه‪،‬‬ ‫بهوهی وای دادهنێن پێی الواز دهبن و‬ ‫بڕوایان وایه ئهمریکا جێی متمانه نییه‪.‬‬ ‫لهکاتێکدا ئیدارهی ترهمپ ئێرانی‬ ‫خستۆته ژێر مهنگهنهوه‪ ،‬بهاڵم روون‬ ‫نییه چی دهوێت‪ ،‬دۆناڵد ترهمپ‪ ،‬وهکو‬ ‫جۆن بۆڵتن خوێنگهرم نییه بۆ سیاسهتی‬ ‫گۆڕینی رژێم‪ ،‬چونکه وای دهبینێ جهنگێکی‬ ‫پڕمهسرهف هاوکاری ئهو نابێ بۆ دووباره‬

‫ههڵبژاردنهوهی‪ .‬مانگی رابردوو دانی بهخۆیدا‬ ‫گرت و هێرشی ئاسمانیی نهکرد‪ ،‬ههرچهنده‬ ‫له ئان و ساتدا بوو‪ .‬بێجگه لهوهش‬ ‫ئیدارهی ئهمریکی بچوکترین کردارێکی ئێران‬ ‫دهقۆزێتهوه‪ ،‬کهچی هێشتا خۆی بهدوور‬ ‫دهگرێت لهوهی وهزیری دهرهوهی ئێران‬ ‫بخاته لیستی رهشهوه و رێگای دیالۆگ‬ ‫بهتهواوی دابخات‪.‬‬ ‫ههوڵی‬ ‫نائومێدانه‬ ‫ئهوروپا‬ ‫پشتیوانیکردنی رێکهوتننامهکه دهدات ‪-‬‬ ‫نهخشهی سهرتاپاگیری کاری هاوبهش؛‬ ‫که به رێکهوتننامهی ئهتۆمی‪ ،‬یاخود‬ ‫رێکهوتننامهی پێنج کۆ یهک و ئێران‬ ‫ناسراوه‪ -‬بهاڵم ههڵوێستی بهریتانیا‬ ‫ئیحراجکهر بوو‪ ،‬کاتێک هێزی دهریایی‬ ‫شاهانهی بهریتانی رایگهیاند که له گهرووی‬ ‫هورمز‪ ،‬تانکهری بهریتانی تووشی گێچهڵ‬ ‫بوون لهالیهن ئێرانهوه‪ .‬تاران بابهتی‬ ‫گێچهڵکردنی رهتکردهوه‪ ،‬بهاڵم بهریتانیا‬ ‫کهشتییهکانی خۆی له کهنداو خسته‬ ‫حاڵهتی ئامادهباشی تهواوهوه و کهشتیی‬ ‫جهنگیی دیکهشی نارد‪.‬‬ ‫هۆکارهکه پهیوهندی به گرتنی کهشتییه‬ ‫نهوتههڵگرهکهی ئێرانهوه ههیه‪ .‬بهریتانیا‬ ‫دهڵێت گرتنهکه لهسهر داوای دهسهاڵتی‬ ‫جهبهل تاریق بووه‪ ،‬بهوهی گومانیان‬ ‫ههبووه ئهو نهوته بۆ سوریا دهچێت‪ ،‬که‬

‫ئێرانییەکان‬ ‫هۆشدارییان داوەتە‬ ‫حکومەتی بەریتانیا‬ ‫کە “یاری بە ئاگر‬ ‫نەکەن”‬

‫ئهمهش پێشێلکردنی گهمارۆی یهکێتیی‬ ‫ئهوروپایه لهسهر ئهو واڵته‪ ،‬نهک وهک‬ ‫بهدهمهوههاتنێک بۆ گهمارۆی ئهمریکا‬ ‫لهسهر ئێران‪ .‬بهاڵم گومانێکی زۆر ههیه که‬ ‫پهیوهندی به گوشاری ئهمریکییهوه ههبێ‪.‬‬ ‫توڕهیی ئێرانیش بههۆی شکستی ئهوروپا له‬ ‫هێورکردنهوهی دوژمنکاری ئهمریکا‪ ،‬دووقات‬ ‫بووەتهوه‪.‬‬ ‫ئهمریکا ئامادهیی سهربازیی خۆی له‬ ‫ناوچهکه زیاتر دهکات‪ ،‬بههۆی ‘ شهڕانگێزی‬ ‫ئێران’هوه و گهمارۆی خستووەته سهر‬ ‫رابهری بااڵ ئایهتوڵاڵ خامنهیی؛ کردارێک که‬ ‫ئێران پێیوایه داخستنی دهرگای دیالۆگه‪.‬‬ ‫لهکاتێکدا ئێرانیش به زیادکردنی‬ ‫پیتاندنی یۆرانیۆم له بڕی دیاریکراو‪-‬‬ ‫ههڵبهته بڕێکی کهمی زیادکردووه‪-‬‬ ‫‘پالنی سهرتاپاگیری کاری هاوبهش’ی‬ ‫پێشێلکردووه‪ ،‬ئهمهش ههروهکو هێرشهکانی‬ ‫پێشوو بۆ سهر تانکهرهکان ( که ئێران‬ ‫ڕهتیکردووه دهستی ئهوانی تێدابێ) و‬ ‫خستنهخوارهوهی فڕۆکه بێفڕۆکهوانهکهی‬ ‫ئهمریکا‪ ،‬ههنگاوی رهمزین‪ .‬ههنگاوی گهوره‬ ‫و کاریگهر ئهو کاته دهبێت‪ ،‬که رێگه له‬ ‫تیمی پشکنهری ئاژانسی نێودهوڵهتیی وزهی‬ ‫ئهتۆمی بگیرێت‪.‬‬ ‫ئێران وای دهبینێ که دهبێ گۆمهکه لێڵتر‬ ‫بکات‪ ،‬ئهگهر دهیهوێت باری ئابڵوقهکهی‬ ‫لهسهر سووکبێ‪ ،‬ههروهها دهزانێ ئهمریکا‬ ‫دهکرێت شهڕ ههڵگیرسێنێ‪ .‬بهاڵم ئێران‬ ‫هیواداره ترسی ئهوهی ئهمریکا گڵۆڵهکهی‬ ‫له دهست نهترازێت‪ ،‬رێ له ترهمپ بگرێت‬ ‫شهر دهستپێبکات‪ ،‬بهتایبهت لهکاتێکدا که‬ ‫بارودۆخ خراپبێ و بهریتانیاش راکێشرێته‬ ‫ناو جهنگهوه‪ ،‬به هاندانی سهرۆکوهزیرانێکی‬ ‫بهریتانی دڵخوازی ئهمریکا‪.‬‬ ‫جوڵهی دیپلۆماسی هێواش رێدهکات و‬ ‫وهزیرانی دهرهوهی ئهوروپا ئهم ههفتهیه‬ ‫کۆدهبنهوه‪ .‬یهکێتیی ئهوروپا دهڵێت‬ ‫ئهندامانی رێکخراوهکه و ئهوانهش که‬ ‫ئهندام نین ‪ -‬واڵتانی ئهوروپا‪ -‬له سیستمی‬ ‫ئاڵوگۆڕی ئینستێکس دا مامهڵه دهکهن‪،‬‬ ‫که بۆ تۆکمهکردنی بازرگانی دانراوه‪ .‬بهاڵم‬ ‫هێشتا پێویستی به باربووی تهواو ههیه‪،‬‬ ‫ههروهها دهبێت قورسایی خۆیان بخهنه‬ ‫سهر ئهو ههواڵنهی فەرەنسا دهیدات بۆ‬ ‫هێورکردنهوهی گرژییەکان‪ ،‬رهنگه ئومێد‬ ‫به وهستاندنی گرژیهکان الوازبێ‪ ،‬بهاڵم‬ ‫بهدیلهکهشی قابیلی بیرلێکردنهوه نییه‪.‬‬

‫ن�� ڵ ��ودەو �ڵ�ە ت��ی‬

‫‪8‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫ژنەکەی حاکــــ‬ ‫زەمەن‬ ‫خەڵکی ئاسایی بۆ ئەوەی ژیانێکی‬ ‫خۆشی هەبێ‪ ،‬هەمیشە خەیاڵی ژیانی‬ ‫شاهانە دەکات‪ .‬خەون بەوەوە دەبینێ‬ ‫رۆژێک لە کۆشکی پاشادا بحەوێتەوەو‬ ‫بکەوێ بەسەر نازو نیعمەتدا‪ ،‬کەچی‬ ‫هاوسەری حاکمی دوبەی ئەم قسەیەی‬ ‫تەواو هەڵگێڕایەوەو لەو ژیانە شاهانەیە‬ ‫هەاڵت!‬ ‫هەواڵی هەاڵتنی هەیای کچی مەلیک‬ ‫حسێنی شای ئوردن و هاوسەری‬ ‫شەشەمی شێخ محەمەد بن ڕاشید‬ ‫ئالمهکتوم حاکمی دوبەی لە کۆتایی‬ ‫مانگی رابردوو‪ ،‬هەراوزەنای زۆری‬ ‫بەدواوەبوو‪ .‬ماڵە خەزورانی هەیا دەڵێن‪،‬‬ ‫ئەو رەدووی بۆدی گاردێکی بەریتانی‬ ‫کەوتووە کە پێشتر ژێربەژێر پەیوەندی‬ ‫ئەویندارانەیان لەنێواندا هەبووە‪.‬‬ ‫هەیای تەمەن ‪ ٤٥‬ساڵ‪ ،‬سەرۆکی‬ ‫فیدراسیۆنی ئەسپسوارانی جیهانەو بۆ‬ ‫خۆی ئەسپسوارێکی چاپووک بووە‪،‬‬ ‫ئێستا کە پەنای بە واڵتی بەریتانیا‬ ‫بردووە‪ ،‬هەوڵ دەدات لە ئالمەکتوم‬ ‫جیا ببێتەوە‪ .‬بەاڵم سەروەت و سامانە‬ ‫زۆرەکەی حاکمی دوبەی ئەم شتەی‬ ‫ئاڵۆزکردووە لێی‪.‬‬ ‫هەیا کچی شاحسێن و زڕخوشکی شا‬ ‫عهبدوڵالی دووهمی شای ئێستای ئوردنو‬ ‫ژنی شێخ محەمەد بن ڕاشید ئالمهکتوم‪،‬‬ ‫که حاکمی دوبهی و سهرۆکوهزیرانی‬ ‫ئیماراته‪ ،‬خاوهنی ملیۆنان دۆالره‪ .‬ههموو‬ ‫ئهمانه نهیانتوانی بهختهوهری بکهن و‬ ‫رۆژی ‪٣٠‬ی مانگی رابردوو رایکردو داوای‬ ‫مافی پهنابهری له بهریتانیا کرد‪.‬‬ ‫ههیا که به شاژنه ههیای ئوردن‬ ‫ناسراوه‪ ،‬به خۆی و دوو منداڵهکهیو‬

‫هەیا دەیەوێ‬ ‫تەاڵق لە بن ڕاشید‬ ‫وەر بگرێ بەاڵم‬ ‫ئەم شتە هەروا‬ ‫ئاسان نییە‬ ‫‪ ٣١‬ملیۆن دۆالرهوه‪ ،‬واڵت و مێردو‬ ‫ژیانی شاهانهی جێهێشت و ئهوهی له‬ ‫دوای خۆیهوه جێی هێشت‪ ،‬مێردێکی‬ ‫دڵشکاو که به زۆر پێوهر یهکێکه له‬ ‫پیاوه دهستڕۆیشتوو و وهک دهڵێن‬ ‫خواپێداوهکانی دنیا‪.‬‬ ‫محەمەد بن ڕاشید ئالمهکتوم‪ ،‬له‬ ‫یهکهم کاردانهوهی خۆیدا له ئینستاگرام‪،‬‬ ‫شیعرێکی بۆ ئهو بهدبهختییهی خۆی‬ ‫نووسیوەو تێیدا دهڵێت‪‘ :‬تۆ بووی‬ ‫خیانهتت کرد له بهنرخترین ئهمانهت‪،‬‬ ‫چهندین بهڵگهم البوو بۆ تاوانباریی تۆ‪،‬‬ ‫ئهوهی لهگهڵ مندا کردووته‪ ،‬وایکردووە‬ ‫کە چیتر ژیان و مهرگی تۆ گرنگ نییه‬ ‫لهالم‪’.‬‬ ‫ئەو کێشهیەی هەیای گەیاندووەتە ئەو‬

‫بڕیارەی دەست لە ژیانی شاهانەی خۆی‬ ‫هەڵبگرێ و لە واڵتێکی بێگانە داوای مافی‬ ‫مانەوە بکات‪ ،‬بێگومان پێشینەیەکی‬ ‫ههیەو شتێک نییە لهپڕ روویدابێ‪ .‬بهاڵم‬ ‫پێدهچێ ئاگری فتیلهکه پهیوهندی بهو‬ ‫سهردانهی ‘ماری رۆبنسۆن’هوه ههبێ که‬ ‫پار هاته الی شاژنه ههیا‪.‬‬ ‫ماری رۆبنسۆن‪ ،‬که پێشتر‬ ‫سهرۆکی ئایرلهندا بووەو کۆمیسیاری‬ ‫بااڵی مافهکانی مرۆڤی سهر به‬ ‫نهتهوەیهکگرتووهکانه‪ ،‬هاوڕێی نزیکی‬ ‫شاژنه ههیایه‪ .‬مانگی دیسهمبهری پار‬ ‫شاژنه ههیا‪ ،‬ماری رۆبینسۆنی بانگهێشت‬ ‫کرد بۆ دوبەی و پێکەوە وتوێژیان‬ ‫دهربارهی ههندێک کێشهو گرفتی‬ ‫خێزانیی کردووه‪.‬‬ ‫بهاڵم ئێستا وا دەردەکەوێ‪،‬‬ ‫وتوێژهکان سهریان کێشاوه بۆ دانانی‬ ‫نەخشەو پالنێک کە ئهگهر شاژنە‬ ‫ههیا واڵت جێبهێڵێ‪ ،‬چۆن رێگهیهک‬ ‫بگرێتەبهر بۆ ئهوهی سهالمهتبێ و بگاتە‬ ‫جێی مەبەست‪.‬‬ ‫بەم هەاڵتنە‪ ،‬دیارە شاژنه ههیا نایهوێت‬ ‫لهوه زیاتر درێژه به هاوسهرگیرییهک‬ ‫بدات که له ساڵی ‪٢٠٠٤‬وه بهردهوامه‪.‬‬ ‫بهاڵم ئهگهر له ئیمارات بمایەتەوەو‬ ‫رێگەیەکی وای بگرتایەتەبەر‪ ،‬ئەوا‬ ‫یاسا و نهریت و بارودۆخی سیاسیی‬ ‫و کۆمهاڵیهتیی ئهوێ له قازانجیدا‬ ‫نەدەبوو‪ .‬نەشیدەتوانی داوای هاوکاری‬ ‫له دادگا بکات و بەدڵنیاییەوە وهاڵمی‬ ‫نادرێتهوه‪ .‬هەروەها پهنا بۆ پۆلیس‬ ‫ببات لەوێش هاوکاری ناکرێ‪ .‬دواجار‬ ‫دەبوو مهحکومبێ به رازیبوون بە مانەوە‬ ‫لهناو حوکمی بنهماڵهی پاشایی و یاساو‬ ‫رێسا توندهکانی ئیماراتدا که به زیانی‬ ‫ژنانن‪.‬‬ ‫ئهویش که له خێزانێکی شاهانهی‬

‫پاریس دوای هێلەک زەردەکان‬

‫ئهمجاره نۆرەی هێلهک رهشهکانە‬ ‫زەمەن‬ ‫وادیارە ماکرۆن بهختی له هێلهک‬ ‫لهبهرهکاندابێ‪ ،‬جارێک زهردو جارێکی تر‬ ‫ڕهش‪ .‬دوای ئهوهی خۆپیشاندانی هێلهک‬ ‫زهردهکان حکومهت و خودی ماکرۆنیان‬ ‫تووشی رووزهردی کرد‪ ،‬ئهمجارهیان‬ ‫و بهدیاریکراوی رۆژی ههینی رابردوو‪،‬‬ ‫سهدان پهنابهر که مافی پهنابهرێتییان پێ‬ ‫نهدراوەو وهک ئاماژهیهک بۆ خۆپیشاندانی‬ ‫هێلهک زهردهکانی سهرهتای ئهمساڵ‪،‬‬ ‫ئهوان هێلهکی رهشیان لهبهرکرد و رژانه ناو‬ ‫پانسیۆن له پاریس و داوای پێدانی بهڵگهی‬ ‫مانهوه و مافی پهنابهرێتیان دهکرد‪.‬‬ ‫ئهمجارهیان نهک ههر هێلهکهکانیان‪،‬‬ ‫بهڵکو رهنگی پێستیشیان رهش بوو‪.‬‬ ‫بهو پێیهی خۆپیشاندهران زۆربهی‬ ‫خهڵکی رۆژئاوای ئهفریقا بوون‪ .‬بههۆی‬ ‫خۆپیشاندهرانهوه پۆلیس داوای له‬ ‫گهشتیاران کرد ئهو باڵهخانهیه جێبهێڵن‪،‬‬ ‫که وهک مهزارێکی گرنگ وایه و گۆڕی‬ ‫نووسهرانی ناوداری وهکو ڤیکتۆر هۆگۆ‪،‬‬ ‫ئهمیل زۆال و ئهلیکساندهر دۆما‪ ،‬ههروهها‬ ‫ماری کوری زانای ناوداری لێ نێژراون‪.‬‬ ‫لهو راگهیەنراوهی خۆپیشاندهراندا‬ ‫باڵویان کردهوه‪ ،‬خۆیان وهکو‪:‬‬ ‫بێبهڵگهنامهکان‪ ،‬بێدهنگ و بێڕهنگهکانی‬ ‫کۆماری فەرەنسا ناساندووه‪.‬‬ ‫ئهوان له پرۆسهی ئاسایی و یاسایی‬ ‫وهرگرتنی مافی پهنابهرێتی و رێگهدان‬ ‫بۆ مانهوه و کارکردن که وهزارهتی ناوخۆ‬ ‫لێی بهرپرسه‪ ،‬نائومێدبوون و پهنایان بۆ‬ ‫سهرۆکوهزیران ئێدوارد فلیپ هێناوه “ ئێمه‬ ‫چیدیکه گفتوگۆ لهگهڵ وهزیری ناوخۆ و‬ ‫بهرپرسانی ناکهین‪ ،‬دهمانهوێ راستهوخۆ و‬ ‫ئێستا قسه لهگهڵ ئیدوارد فلیپ بکهین‪”.‬‬ ‫نزیکهی ‪ ٧٠٠‬کهس بهشدارییان لهو‬ ‫خۆپیشاندانەدا کرد و بیناکهیان داگیر کرد‬ ‫تاکو پۆلیس ناچاری نهکردن ئهو جێگەیان‬ ‫جێنههێشت‪.‬‬ ‫دواتر ئیدوارد فیلیپ‪ ،‬له تویتێکدا‬ ‫رایگهیاند‪ :‬ههموو ئهوانهی هاتبوونه‬ ‫ژوورهوه‪ ،‬جێگاکهیان پێ چۆڵکرا‪ ،‬فەرەنسا‬

‫دهوڵهتی یاسایه‪ ،‬دهوڵهتی یاسا مانای‬ ‫رێزگرتنیش دهگرێتهوه له مۆنیۆمێنتهکانو‬ ‫ئهو کهسانهش که مۆنیۆمێنتهکان‬ ‫نوێنهرایهتی یادهوهرییهکانیان دهکهن‪.‬‬ ‫ههرچهنده بۆ شارێکی گهورەو‬ ‫میرتۆپۆلیتانی وهکو پاریس خۆپیشاندانو‬ ‫ناڕهزایی دهربڕین کارێکی رۆژانەو‬ ‫ئاساییه‪ ،‬بهاڵم فەرەنسا ناتوانێ خۆی‬

‫له ههندێک راستی تاڵ بدزێتهوه‪ ،‬که‬ ‫تازهترین دهرکهوتهکانی خۆپیشاندانی‬ ‫هێلهک زهردهکان بوو دژی سیاسهتی‬ ‫ئابووریی نیولیبڕاڵ و خۆپیشاندانی هێلهک‬ ‫رهشهکان‪ ،‬که زادهی کۆچی بەلێشاوی‬ ‫خهڵکانی جیهانی سێیه‪ ،‬که لە دهست‬ ‫جهنگ و ههژاریی و بێدادی رادهکهن‪.‬‬ ‫خۆپیشاندانی کهسانی رهشپێست‪،‬‬

‫بۆ فەرەنسا وروژێنهری یادهوهرییهکی‬ ‫کۆڵۆنیاڵییه‪ ،‬فەرەنسایهک که ههموان‬ ‫دهزانن پێشکهوتنهکهی و گهشه و‬ ‫رهونهقدارییهکهی بهشێکی زۆری بۆ‬ ‫دادۆشینی ئابووریی ئهفریقا دهگهڕێتهوه‪.‬‬ ‫پێشتر ئهفریقییهکان له خاکی خۆیاندا‬ ‫جهنگ و خهباتیان دهکرد تاکو فەرەنسای‬ ‫کۆڵۆنیاڵی وهدهرنێت و سهربهخۆبن‪ ،‬بهاڵم‬

‫ئێستا گهنجانیان له شهقامهکانی فەرەنسا‬ ‫خۆپیشاندان دهکهن‪ ،‬تاکو وهکو پهنابهر‬ ‫وهریان بگرن‪ .‬ئهوه ههر خۆی دیاردهیهکه‬ ‫دهکرێت سهدان توێژینهوهی لهسهر بکرێت‪.‬‬ ‫فەرەنسا که خۆی دهبێت پالن دابنێ‬ ‫بۆ چۆنیهتی رووبهڕووبوونهوهی دیاردهی‬ ‫بێکاریی و کهمکردنهوهی گوشار لهسهر‬ ‫چینه داهات نزمهکان‪ ،‬به زیادکردنی‬

‫خزمهتگوزارییهکان و دروستکردنی‬ ‫دهرفهتی زیاتری کار بۆ هاواڵتیانی‬ ‫خۆی‪ ،‬لەههمان کاتدا رێژهیهکی زۆری‬ ‫پهنابهر رووی تێکردووه‪ ،‬که بهشی‬ ‫زۆریان زمان نازانن و شارهزاییان له‬ ‫پیشه و کارێکی دیاریکراودا نییه‪ .‬ههموو‬ ‫ئهوانه لهالیهک‪ ،‬لهالیهکی تریشهوه ههر‬ ‫کۆچبهر و پهنابهرهکانی تریش که بوون‬ ‫به هاواڵتی فڕەنسی‪ ،‬بههۆی دابهشبوونی‬ ‫چینایهتییهوه له ههلومهرجی ئابووریی‬ ‫سهختدا دهژین و له گهڕهکی ههژارنشین‬ ‫گردبوونهتهوه وههژاری پاڵی پێوهناون‬ ‫گهڕهکهکانیان ببێت به مۆڵگهی کڕین و‬ ‫فرۆشتنی ماددهی هۆشبهر و پهرهسهندنی‬ ‫تاوان‪.‬‬ ‫ههموو ئهو راستیانه وا دهکات‪،‬‬ ‫ئهوروپا به گشتی و فەرەنسا به تایبهت‪،‬‬ ‫لهبهردهم مهیدانخوازی نوێدا بێت‪ ،‬چونکه‬ ‫فەرەنسا دووچاری کۆمهڵێک دهردی تازه‬ ‫بووه‪ ،‬که به دڵنیاییهوه دهرمانی تازهی‬ ‫دهوێت‪ ،‬دهرمانێک که لهگهڵ غروری‬ ‫مرۆڤی فڕەنسیدا بگونجێت‪ ،‬که واڵتهکهیان‬ ‫به بێشکهی سهرههڵدانی ئایدیا تازهکانی‬ ‫دنیا دهزانن‪.‬‬

‫هێلەک رەشەکان‬ ‫داوای پێدانی‬ ‫بهڵگهی مانهوه و‬ ‫مافی پهنابهرێتی‬ ‫دهکەن‬

‫ڤ��رۆ ڤ��ە‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫‪7‬‬

‫چۆن پێشمەرگە بکرێتە سوپایەکی نیشتمانیى؟‬ ‫رێگاکانی کۆتاییهێنان بە چەکداری حزبیی‬

‫عه‌مید‌روكن‌ئارێز‌ئه‌نوه‌ر‌به‌گ‬ ‫ئەمڕۆ ههرێمى كوردستان له ههموو‬ ‫كات زیاتر پێویستى به هێزێكى نیزامیى‬ ‫هاوچهرخ ههیه كه هاوتابێ لهگهڵ لهشكرو‬ ‫سوپاى واڵتانى پێشكهوتوو‪ .‬هێزێكبێ له‬ ‫ڕووى مهشق و ڕاهێنان و زانیارى و زانست‬ ‫و تهكنهلۆژیاى سهربازییەوە كهموكورتى‬ ‫نهبێ‪ .‬بۆ دۆزینهوهى چارهسهرى گونجاو‬ ‫بۆ به دامهزراوهییكردنى هێزى پێشمهرگه‪،‬‬ ‫پێویسته ئهوه بزانین ئایا گرنگى هێزى‬ ‫سهربازیى له چیدایه‪ ..‬ئایا دهوڵهت‬ ‫پێویست دهكات ئهو ههموو پارەیە لە‬ ‫سوپادا خهرج بكات؟‬

‫ههموو‬ ‫پێشمهرگهیەک‬ ‫بیمهى تهندروستىو‬ ‫یهكهى‬ ‫نیشتهجێبوونی‬ ‫بۆ دابین بکرێ‬

‫سوپا یان هێزى سهربازیى مهبهست‬ ‫لێى (ردع)ه واته چاوترساندن كه‬ ‫دۆست و دوژمن حساب بۆ دهوڵهت بكات‬ ‫بهشێوهیهك كه دوژمن بیر له پهالماردان‬ ‫و دهستدرێژى نهكاتهوه بۆ سهر واڵت‪،‬‬ ‫دۆستهكان بههۆى ئهو هێزهوه هاوپهیمانى‬ ‫لهگهڵ ببهستن‪.‬‬ ‫سوپاو هێزى ههر واڵتێك پارێزهرو‬ ‫بهرگریكاره له ئاسمان و زهوى و دهریادا‪.‬‬ ‫بێجگه له ئهركى بهرگریكردن‪،‬‬ ‫بهكاردێت لهكاتى ڕوودانى كارهساتى‬ ‫سروشتى وهك الفاو و بومەلەرزە‬ ‫كارهساتى مرۆیى‪.‬‬ ‫بۆ دامهزراندنى سوپا یان هێزى‬ ‫سهربازیى پێویسته ڕهچاوى ئهم خااڵنهى‬ ‫خوارهوه بكرێت‪:‬‬ ‫ژمارهى دانیشتوان بهپێى ستانداردى‬ ‫نێودهوڵهتى ههر واڵتێك دهتوانێـت‬ ‫لهكاتى ئاشتیدا ‪ %1،5‬تا ‪%2‬ى دانیشتوان‬ ‫بهكاربهێنێت وهك هێزى چهكدار‪ ،‬لهكاتى‬ ‫ڕاگهیاندنى بارى نائاسایى ئهم ڕێژهیه‬ ‫بهرزدهبێتهوه بۆ ‪.%3‬‬ ‫بودجهو داهاتى سااڵنهى واڵت‪ .‬سوپا‬ ‫بههۆى ئهوهى دهزگایهكى بهكاربهره و‬ ‫بهرههمهێنهر نییه‪ ،‬ئهركێكى زۆر دهخاته‬ ‫سهر دهوڵهت‪ ،‬بۆیه دهبێت به وردى‬ ‫ڕهچاوى ئهم خاڵه بكرێت‪.‬‬ ‫جوگرافیا و سروشتى واڵت‪ .‬جوگرافیاى‬ ‫واڵت كاریگهرى زۆر گهوره دهكاته سهر‬ ‫دامهزراندنى سوپا و دابهشكردنى ڕشته‬ ‫سهربازییهكان‪.‬‬ ‫لهم ههلومهرجهى ئێستادا حكومهتى‬ ‫ههرێم تەنیا پێویستى بهڕێكخستنهوهى‬ ‫هێزى پێشمهرگهیه لهم ڕووانهوه‪:‬‬ ‫لهڕوى ڕێكخستن و پهیكهر بهندى‪.‬‬

‫لهڕوى مهشق و ڕاهێنانى سهربازییهوه‪.‬‬ ‫لهڕوى هونهرى و زانستى سهربازییهوه‪.‬‬ ‫لهڕوى بایهخدان به جۆر و ژمارهى‬ ‫هێزهوه‪.‬‬ ‫بۆ ڕێكخستنى هێزى پێشمهرگه‬ ‫پێویسته یاساى خزمهت و خانهنشینى‬ ‫سهربازیى كارابكرێت و كارى پێبكرێت‪،‬‬ ‫بهشێوهیهك بگونجێت لهگهڵ بارودۆخى‬ ‫ههرێم دا‪ ،‬به شێوهیهك‪:‬‬ ‫كاركردن به خانهنشینى ئیجبارى بۆ‬ ‫ئهو كهسانهى كه خزمهتى پێشمهرگایهتى‬ ‫و سهربازییان له ‪ 21‬ساڵ زیاترهو تهمهن‬ ‫و بارى تهندروستى و ئاستى و خوێندنیان‬ ‫و تواناى جهستهییان لهبارنییه تا خزمهت‬ ‫درێژه پێ بدهن‪ ،‬ئهویش به له ‪ %1٠٠‬ى‬ ‫كۆى موچهكهیان‪.‬‬ ‫كاركردن بهخانهنشینى ئیختیارى‬ ‫بۆ ئهو كهسانهى كه ئارهزوومهندن و‬ ‫دهیانهوێت خانهنشین بكرێن به له ‪%8٠‬‬ ‫كۆى موچهكهیان بهبێ ڕهچاوكردنى هیچ‬ ‫مهرجێك‪ ،‬تەنیا ئهوه نهبێ كه كۆى‬ ‫خزمهتى ‪ 15‬ساڵ كهمتر نهبێت‪.‬‬ ‫كاركردن به پاداشتى خزمهت بۆ‬ ‫ئهوكهسانهى كه دهیانهوێت واز لهكارى‬ ‫سهربازیى و پێشمهرگایهتى بهێنن كه ‪5‬‬ ‫ ‪ 15‬ساڵ خزمهتیان ههیه بهبڕێك پاره‬‫بۆ ئهوهى بتوانێت درێژه بهژیان بدات و‬ ‫ببێته كهسێكى بهرههمهێن له كۆمهڵگادا‪.‬‬ ‫ئهم سێ بڕگهیهى سهرهوه تەنیا‬ ‫یهك جار كارى پێدهكرێت و كاتى بۆ‬ ‫دیارى دهكرێت واته ماوهى داواكردن‬ ‫دیاریكراو دهبێت‪ .‬مووچهو پله گۆڕانكارى‬ ‫پێ ناكرێـت تەنیا لهوكاتهدا نهبێت كه‬ ‫حكومهت بهیاسا موچه ڕێكدهخات‪.‬‬ ‫كاركردن بهیاساى ماف و ئهرك كه‬

‫دهبێت ههر ئهندامێكى هێزى پێشمهرگه‬ ‫لهبهرامبهر ئهركهكانیدا مافهكانى بۆ‬ ‫دهستهبهر بكرێت و ئهو كهسهى كه‬ ‫دهبێـت بهپێشمهرگه یان سهرباز بكرێته‬ ‫كهسێكى پیشهیى‪.‬‬ ‫دهبێت ئهوه بكرێت به یاسا لهڕێگهى‬ ‫دهستهبهركردنى مووچهیهكى گونجاو بۆ‬ ‫ههموو ئهندامانى هێزى پێشمهرگه بهپێى‬ ‫پله و پایهى سهربازیى‪ ،‬دهستهبهركردنى‬ ‫بیمهى تهندروستى و دابینكردنى یهكهى‬ ‫نیشتهجێبوون‪ ،‬هاوكات بهخشینیان له‬ ‫باج و ڕسومات و دابین كردنى منحهى‬ ‫دراسى له زانكۆ و قوتابخانه نمونهییهكاندا‬ ‫بۆ منداڵى پێشمهرگه به مهرجێك لهسهر‬ ‫حسابى تواناى زانستى بێ‪ ،‬واته كهسهكه‬ ‫خۆى شیاوى ئهو جێگایه بێت‪ ،‬بهم‬ ‫ههنگاوانه پێشمهرگایهتى یان سهربازیى‬ ‫دهبێته پیشه و ژیانێكى شكۆمهند‬ ‫بۆخۆیان و خێزانهكانیان دابیندهكرێ‪.‬‬ ‫باردۆخى ههرێم و ناوچهكه‬ ‫واقیعێكى واى هێناوهته ئاراوه كه هێزى‬ ‫پێشمهرگهى كوردستان بهشێوهیهك‬ ‫دامهزراوه كه تێكهڵهیهكه له دوو شێواز‪،‬‬ ‫ئهفسهر و پلهدار و فهرمانده دروستبووه‬ ‫كه بهشێكیان ئهو كهسانهن دهرچووى‬ ‫كۆلێژ و ئهكادیمیاى سهربازیین و پلهى‬ ‫ئهفسهرییان بهدهست هێناوه‪ ،‬بهشهكهى‬ ‫تریان بههۆى خهباتى پێشمهرگایهتییهوه‬ ‫پلهى ئهفسهریان پێبهخشراوه و‬ ‫ههندێكیان نهبێ زۆریان بههۆى ئهو‬ ‫بارودۆخهوه نهیانتوانیوه بڕوانامهى‬ ‫خوێندن بهدهست بهێنن‪ .‬بهاڵم ڕۆڵى‬ ‫بهرچاویان ههبووه له پاراستنى دهست‬ ‫كهوتهكانى حكومهتدا‪ .‬بۆ چارهسهرى‬ ‫ئهم حاڵهته و دامهزراندنى سوپایهكى‬

‫مۆدێرن دهبێت سوود له ئهزموونى ئهو‬ ‫واڵتانه وهربگرین كه بهم قۆناغهى ئێمهدا‬ ‫ڕۆشتوون و سهركهوتووبوون ئهویش‬ ‫لهڕێگاى‪:‬‬ ‫یهكهم‪ :‬دامهزراندنى سوپایهكى‬ ‫نیزامیى هاوچهرخ و گۆشكراو و‬ ‫پهروهردهكراو به مهشق و ڕاهێنان و‬ ‫زانستى سهربازیى نوێ به سودوهرگرتن‬ ‫لهو ئهفسهرو دهرهجهدارانهى كه‬ ‫دهرچووى كۆلێژو ئهكادیمیاى سهربازیین‪.‬‬ ‫دووهم‪ :‬دامهزراندنى فهرماندهیى‬ ‫هێزى یهدهگ (قیادة قوات االحتیاط)‬ ‫لهو فهرمانده و ئهفسهر و دهرهجهدارانهى‬ ‫كه لهڕووى ئاستى خوێندن و ئاستى‬ ‫سهربازییهوه كهم ئهزموونن‪ ،‬بهاڵم‬ ‫ئهزموونى شهڕى پارتیزانى و دژ به‬ ‫تیرۆریان زۆره‪.‬‬ ‫بۆ چۆنیهتى دامهزراندنى هێزێكى‬ ‫سهربازیى هاوچهرخ كه له ئاست‬ ‫ئهرك و ههڕهشهكانى ئهمڕۆى ههرێمى‬ ‫كوردستاندابێ‪ .‬پێویسته سێ هۆكار‬ ‫لهبهرچاو بگیرێن ئهوانیش بریتین له‪:‬‬ ‫ ژمارهى دانیشتووان‪.‬‬‫ بودجه و داهاتى سااڵنه‪.‬‬‫ جوگرافیا و سروشتى واڵت‪.‬‬‫سهربارى ئهوانهش پێویسته سود‬ ‫وهربگیرێت له‪:‬‬ ‫ئهفسهرو‬ ‫لهو‬ ‫سودوهرگرتن‬ ‫دهرهجهدارانهى كه دهرچووى ئهكادیمایاى‬ ‫سهربازیین‪.‬‬ ‫سودوهرگرتن لهو پێشمهرگهو‬ ‫(تهمهن–‬ ‫لهڕووى‬ ‫سهربازانهى‬ ‫تهندروستى– تواناى جهستهیى) دهتوانن‬ ‫یان ئارهزووى خزمهتكردنیان ههیه له‬ ‫هێزه نیزامییهكهدا‪.‬‬ ‫یان‬ ‫ئیلزامى‬ ‫بهسهربازگرتنى‬ ‫خۆبهخش‪.‬‬ ‫لهڕووى ژمارهو رشتهوه دهكرێت‬ ‫بهمشێوهیه پێداویستى ههرێمى كوردستان‬ ‫لهڕووى هێزهوه پڕبكرێتهوه‪:‬‬ ‫دامهزراندنى سێ فهرماندهیى كه‬ ‫بهمشێوهیهبێ‪:‬‬ ‫ فهرماندهیى هێزى وشكانى كه‬‫پێكدێت له‪:‬‬ ‫دامهزراندنى ‪ ٤‬فرقهى سهربازیى‬ ‫پیاده‪.‬‬ ‫دامهزراندنى ‪ 1‬فرقهى مدرع‪.‬‬ ‫دامهزراندنى ‪ 1‬فرقهى حروب جبلى‪.‬‬ ‫دامهزراندنى ‪ 2‬لیواى هێزى تایبهت‬ ‫(قوات الخاصة)‪.‬‬ ‫كاركردن بۆ دامهزراندنى ‪ 3٠‬كهتیبهى‬ ‫تۆپخانه‪.‬‬ ‫كاركردن بۆ دامهزراندنى ‪ ٦‬كهتیبهى‬ ‫ههندهسهى سهربازیى‪.‬‬ ‫كاركردن بۆ دامهزراندنى ههموو‬ ‫ڕشته شهڕكهرهكانى ترو خزمهتگوزارییه‬ ‫سهربازییهكان‪.‬‬ ‫دووهم‪ :‬دامهزراندنى فهرماندهیى‬ ‫هێزى بهرگرى ئاسمانى و كاركردن بۆ‬ ‫دامهزراندنى سیستمى ڕادار و دامهزراندنى‬ ‫‪ 2‬كهرتى بهرگرى ئاسمانى كه پێكدێت‬ ‫له‪:‬‬

‫ كهرتى بهرگرى ئاسمانى ڕۆژههاڵت‪.‬‬‫ كهرتى بهرگرى ئاسمانى ڕۆژئاوا‪.‬‬‫فهرماندهیى هێزى یهدهگ‪ ،‬له ڕێگهى‪:‬‬ ‫سودوهرگرتن له ههموو ئهو ئهفسهرو‬ ‫و دهرهجهدارانهى كه لهڕووى تهمهن‬ ‫و ئاستى خوێندهوارییهوه ناتوانن له‬ ‫بهشهكهى تردا كاربكهن‪.‬‬ ‫دیاریكردنى فهرماندهیهك بهپلهى‬ ‫جێگر وهزیر‪.‬‬ ‫تهشكیالتى سهربازییان بۆ بكرێت تا‬ ‫ئاستى لیوا‪.‬‬ ‫مووچهو ئیمتیازیان وهك بهشهكهى‬ ‫تر بێت‪.‬‬ ‫دابینكردنى پێداویستى سهربازیى‬ ‫وهك (چهك‪ ،‬ئۆتۆمبێل‪ ،‬بارهگا)‪.‬‬ ‫لهڕوى جموجوڵ و ژمێریاریى و‬ ‫مووچەوە سهر به وهزارهتى پێشمهرگه‬ ‫دهبن‪.‬‬ ‫خانهنشین دهكرێن بهاڵم كهسیان بۆ‬ ‫دانهمهزرێت‪.‬‬ ‫ئهوهى له ههرێمى كوردستاندا‬ ‫بهدیدهكرێ‪ ،‬پهرتهوازهیی و دابهشبوونێكى‬ ‫ئاشكراى هێزهكانى پێشمهرگهیه بهسهر‬ ‫دوو حزبى بااڵدهستدا كه سااڵنێكى‬ ‫زۆره به بیانووى جۆربهجۆر ڕێگرى و‬ ‫بهربهستییان لهبهردهم یهكخستنهوهى‬ ‫ئهو هێزانهدا دروستكردووه‪ ،‬ههر ههوڵ‬ ‫و پڕۆژهیهكى خهمخۆرانهش به مهبهستى‬ ‫بونیانانى هێزێكى نیزامى نیشتمانیى‬ ‫ههبووبێ له ڕابردوودا‪ ،‬به ئهنقهست‬ ‫پهكخراوه‪ ،‬لهئێستاشدا مهیل و خواستێكى‬ ‫گهوره ههیه له ئاستى ناوخۆو دهرهوهى‬ ‫ههرێمدا سهبارهت به ههڵوهشاندنهوهى‬ ‫هێزه ناڕێكخراوهكان و یهكخستنهوهیان‬ ‫له چوارچێوهى هێزێكى نیزامیی‪ ،‬تهنانه‬ ‫ئهمریكاو بهشێك له واڵتانى جیهان ئهو‬ ‫خواستهیان به ئاشكرا دهربڕیوهو ئامادهى‬ ‫ههمو هاوكارییهكیش بوون‪ ،‬بۆیه چیتر‬ ‫ناكرێ به بیانووى پاراستنى ههژموونى‬ ‫حزبیى و بهرژهوهندییه شهخسییهكان ئهم‬ ‫وهرچهرخانه گهورهیه دوابخرێ و ههرێمى‬ ‫كوردستان به الوازى بمێنێتهوه‪...‬‬

‫ئێستا خواستێكى‬ ‫ناوخۆیی و‬ ‫دهرەکی هەیە بۆ‬ ‫ههڵوهشاندنهوهى‬ ‫هێزه‬ ‫پەرتەوازەکان‬

‫��ورد�� ت�ان�� ی�ی‬

‫‪6‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫بۆردومان و گفتوگۆ لە یەک کاتدا‬ ‫حزبەکانى رۆژهەاڵت بە نهێنى لەگەڵ ئێران دا گفتوگۆ دەکەن‬ ‫زەمەن‬ ‫بەپێی ئەو زانیارییانەی لەچەند‬ ‫سەرچاوەیەکەوە دراونەتە “زەمەن” چوار‬ ‫الیەنی سیاسی رۆژهەاڵتی کوردستان‬ ‫(حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران‪،‬‬ ‫حزبی دیموکراتی کوردستان‪ ،‬کۆمەڵەی‬ ‫شۆڕشگێڕان‪ ،‬کۆمەڵەی زەحمەتکێشان)‬ ‫لە شاری ئۆسلۆی واڵتی نەرویج‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫نوێنەری کۆماری ئیسالمی ئێران‪ ،‬سەبارەت‬ ‫بە پرسی کورد و رەوشی ئێستای ئێران‬ ‫گفتوگۆیان کردووە‪.‬‬ ‫بەپێی قسەی یەکێک لەو سەرچاوانە‪،‬‬ ‫نوێنەرانی کۆماری ئیسالمی ئێران‪ ،‬داوای‬ ‫لەو حزبانە کردوە چەک دابنێن و بگەڕێنەوە‬ ‫بۆ ئێران‪ .‬بەاڵم ئەم پێشنیازە بەالی ئەو‬ ‫حزبانەوە پەسەند نەکراوە‪.‬‬ ‫دانیشتنەکان کۆتایی مانگی رابردوو‬ ‫“زەمەن”‬ ‫لەمبارەیەوە‬ ‫ئەنجامدراون‬ ‫بەدواداچوونی زۆری کرد‪ ،‬بەاڵم هەندێک‬ ‫لەو حزبانەی دەوترێ بەشداریان کردووە‪،‬‬ ‫هەواڵەکەیان رەتکردەوە‪.‬‬ ‫عەزیزی‬ ‫خالید‬ ‫لە‬ ‫هەریەکە‬ ‫بە نوێنەرایەتی حزبی دیموکراتی‬ ‫کوردستان‪،‬حەسەن شەرەفی نوێنەری حزبی‬ ‫دیموکراتی کوردستانی ئێران‪ ،‬رەزا کەعبی‬ ‫نوێنەری کۆمەڵەی زەحمەتکێشان‪ ،‬ئەبوبەکر‬ ‫مودەڕیسی بە نوێنەرایەتی کۆمەڵەی‬ ‫شۆڕشگێڕان بەشداری کۆبوونەوەکانیان‬ ‫کردووە‪.‬‬ ‫لەو کۆبوونەوانەدا بەرپرسانی ئێران‬ ‫هۆشدارییان داوەتە ئەو حزبانە کە لەئەگەری‬ ‫هێرش بۆ سەر ئێران‪ ،‬حزبە کوردییەکان‬ ‫نابێ پشتی ئەمریکا بگرن‪ ،‬بەڵکو پشتیوانی‬ ‫لە ئێران بکەن‪ ،‬بەاڵم ئەگەر هاوکاری‬ ‫ئەمریکا بکەن ئەوا ئێران هێرش دەکەنە‬ ‫سەریان و بارەگاكانیان وێران دەكەن‪.‬‬ ‫ئیبراهیم عەلیزادە سکرتێری کۆمەڵە‪-‬‬ ‫رێكخراوی كوردستانی حزبی كۆمۆنیستی‬ ‫ئێران ئاشکرایکرد‪ :‬داوا لەوانیش کراوە کە‬ ‫بەشداری لەو گفتوگۆیانەدا بکەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫رەتیانکردووەتەوە‪ ،‬چونکە پێیوایە جگە‬ ‫لەوەی گفتوکان بۆ فریودانە‪ ،‬هاوکات‬ ‫هەلومەرجی دانوستانیش لەالیەن ئێرانەوە‬ ‫نەڕەخسێنراوە‪.‬‬ ‫عەلیزادە تایبەت بە “زەمەن” وتی‪:‬‬

‫کۆبوونەوەی الیەنەکانی بەشدار لە ناوەندی هاوکاری‬ ‫“ئێستا کە ئەو گفتوگۆیانە لە ئارادان‪،‬‬ ‫ئێران بنکەو بارەگای ئەو حزبانە بۆردومان‬ ‫دەکات‪ .‬کەواتە گفتوگۆ چۆن لەگەڵ‬ ‫رژێمێکی ئاوا دەکرێت ئەگەر بۆ فریودان و‬ ‫دروستکردنی ناکۆکی نەبێ لەناو حزبەکانی‬ ‫رۆژهەاڵت و ئۆپۆزسیۆنی ئێراندا؟ پێمانوایە‬ ‫تا گۆڕانکارییەک نەبینین کە هاوسەنگی هێز‬ ‫لەنێوان کوردو رژێم دەربخات‪ ،‬گفتوگۆ تەنیا‬ ‫بۆ پیالنگێڕیی دەبینین”‪.‬‬ ‫لەکاتێکدا کە گفتوگۆکان بەڕێوە دەچن‬ ‫رۆژی چوارشەممەی رابردوو‪ ،‬تۆپخانەکانی‬ ‫سێ رۆژ لەسەر یەک بنکەو بارەگاکانی‬ ‫ئەو حزبانەی لە بەرزاییەکانی برادۆست‬ ‫بۆردومانکرد کە ئێران گفتوگۆی لەگەڵدا‬ ‫کردوون‪ .‬لەئەنجامی ئەو بۆردومانانەش‬ ‫کچێکی گەنج کە دانیشتووی ئەو ناوچەیە‬ ‫بوو شەهیدکرا و برایەکی برینداربوون‪.‬‬ ‫هەروەها سێ پیێشمەرگەی کۆمەڵەش‬ ‫برینداربوون‪.‬‬ ‫بەپێی زانیارییەکانی “زەمەن” کە‬ ‫لە سەرچاوەیەکی ناوەندی هاوکاری ئەو‬ ‫حزبانەوە دەستیکەوتووە‪ ،‬گفتوگۆکانی‬ ‫ئێران و چوار الیەنەکەی رۆژهەاڵت ئەنجامی‬

‫نەبووە‪ ،‬هەروەها بەرپرسانی ئێرانی‬ ‫هەڕەشەی هێرشکردنە سەر بارەگاکانیان‬ ‫لێکردوون‪ ،‬بۆیە دوای بێئەنجامبوونی‬ ‫کۆبوونەوەکان ئێران بۆردومانی بارەگاکانی‬ ‫ئەو الیەنانەیان کردووە‪.‬‬ ‫فەرزین ناسر بەرپرسی پەیوەندییەکانی‬ ‫کۆمەڵەی زەحمەتکێشان بە “زەمەن”ی‬ ‫راگەیاند‪ :‬ئەو هەوااڵنە راست نین‪ ،‬تەنیا‬ ‫ئەمە بابەتی فەیسبووکەو ئێران ئەو‬ ‫دەنگۆیانە باڵودەکاتەوە تا خەڵک سەرقاڵ‬ ‫بکات‪ ،‬ئەگەر ئێمە گفتوگۆ بکەین بۆچی‬ ‫بیشارینەوە حەتمەن ئاشکرای دەکەین‪،‬‬ ‫چونکە ئەمە شتێک نییە بشاردرێتەوە‪.‬‬ ‫بەرپرسەکەی کۆمەڵەی زەحمەتکێشان‪،‬‬ ‫ئاماژە بەوە دەکات کە لە بەرنامەی ئێراندا‬ ‫نییە گفتوگۆ لەگەڵ پارتەکانی رۆژهەاڵتی‬ ‫کوردستاندا بکات‪ ،‬چونکە ئێستا زیاتر‬ ‫لە جاران رووبەرووی کورد دەبێتەوەو‬ ‫کوردستانی بە سەربازگە کردووە‪ .‬ئیران‬ ‫کە ئەمانە بکات چۆن دەکەوێت دانوستان‬ ‫لەگەڵ کورد؟‬ ‫بەرپرسێکی سیاسی یەکێک لە پارتەکانی‬ ‫رۆژهەاڵت کە نەیویست ناوی ئاشکرا بکرێت‬

‫بۆ “زەمەن” هەواڵەکەی پشتڕاستکردەوەو‬ ‫رایگەیاند‪ :‬لەم چەند رۆژەی رابردوودا‬ ‫خۆمان قسەمان لەگەڵ ئەو چوار الیەنەدا‬ ‫کردووە کە گفتوگۆیان لەگەڵ ئێران کردووە‬ ‫لە واڵتێکی ئەوروپا‪ ،‬ئەوان ناوەڕۆکی‬ ‫کۆبوونەوەکانیشیان بۆ باسکردووین‪ ،‬بەڵێ‬ ‫راستە کۆبوونەوەیان کردووە‪.‬‬ ‫ئەو بەرپرسە ئاشکرایکرد‪ ،‬نوێنەری‬ ‫ئێران داوای لەو حزبانەی رۆژهەاڵت‬ ‫کردووە چەکەکانیان دابنێن و بگەرێنەوە‬ ‫رۆژهەاڵتی کوردستان تا لەوێ کێشەکانیان‬ ‫و داواکارییەکانی کورد جێبەجێ بکەن‪.‬‬ ‫هاوکات نوێنەری ئێران بە نوێنەری ئەو‬ ‫حزبانەی وتووە‪ ،‬ئێمە وتومانە سەرۆکی‬ ‫حزبەکان بێن بۆ گفتوگۆ نەک ئێوە‪ ،‬بۆچی‬ ‫ئەوان نەهاتوون بۆچی نوێنەری حزبەکانی‬ ‫تر هەموویان نەهاتوون تەنیا ئێوە هاتوون؟‬ ‫نێوهندگیریی‬ ‫به‬ ‫کۆبوونەوەکان‬ ‫ڕێكخراوێكی ناحكومی نەرویجی بهناوی‬ ‫“ناوهندی نهرویژ بۆ چارهسهری‬ ‫ملمالنێكان” بووەو شاندی ئێرانیش له‬ ‫نوێنهرێکی وهزارهتی دهرهوهو نوێنهری‬ ‫نوسینگهی عهلی خامنهیی و دوو ئهفسهری‬

‫ئیبراهیم عەلیزادە‪:‬‬ ‫داوامان لێکراوە‬ ‫بەشداریى لەو‬ ‫گفتوگۆیانەدا بکەین‬ ‫بەاڵم رەتمانکردووەتەوە‬

‫ههواڵگری پێكهاتبوون‪.‬‬ ‫كامیل نورانیفەرد ئەندامی دەفتەری‬ ‫سیاسی سازمانی خەباتی كوردستانی ئێران بە‬ ‫“زەمەن”ی وت‪“ :‬دەنگوباسی کۆبوونەوەی‬

‫ئەو حزبانە لەگەڵ نوێنەری کۆماری‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬تائێستا هەر دەنگۆیەو ئەو‬ ‫حزبانە خۆیان هیچ روونکردنەوەیەکیان‬ ‫نەداوە‪ ،‬مێژوو تائێستا دەریخستووە‪،‬‬ ‫هەموو گفتوگۆیەک لەگەڵ ئێران بێهودەیەو‬ ‫هیچ ئەنجامێکی نابێ”‪.‬‬ ‫نورانیفەرد دەشڵێت‪ ،‬هیچ گۆڕانکارییەک‬ ‫بەسەر سیاسەتی کۆماری ئیسالمی ئێراندا‬ ‫نایەت‪ ،‬بۆیە ئێران ئێستا لە ئاستێکدایە بۆ‬ ‫ئەوە نابێ گفتوگۆی لەگەڵدا بکرێت‪.‬‬ ‫گفتوگۆی حزبەکانی رۆژهەاڵتی‬ ‫کوردستان لەگەڵ رژێمی ئێراندا‬ ‫پێشینەیەکی خراپی هەیە بەو پێیەی لە‬ ‫رابردوودا چەندین سەرکردەی کورد لە کاتی‬ ‫گفتوگۆو دانیشتندا تیرۆرکراون لەوانەش‬ ‫سمکۆی شکاک‪ ،‬شەهید قاسملوو‪ ،‬شەهید‬ ‫سادق شەرەفکەندی‪ .‬بۆیە حزبەکانی‬ ‫رۆژهەاڵت ئامادەنین سەرۆکی حزبەکانیان‬ ‫بۆ گفتوگۆ لەگەڵ ئێران بنێرن‪.‬‬ ‫سیاسەتمەداری‬ ‫کەریمی‬ ‫عەلی‬ ‫رۆژهەاڵتی کوردستان دەڵێت‪ ،‬کورد‬ ‫لەکۆنەوە لەگەڵ دەسەاڵتەکانی ئێراندا‬ ‫لەدانوستانەکانی سەرکەوتوو نەبووە‪،‬‬ ‫چونکە ئێران هیچ کات نەیویستووە‬ ‫دانوستان لەگەڵ کورد بکات‪.‬‬ ‫ئەو سیاسەتمەدارە بە “زەمەن”ی‬ ‫وت‪“ :‬گفتوگۆکانی ئەمجارەی ئێران لەبەر‬ ‫ئەوەیە کە لە هەموو الیەکەوە فشاری‬ ‫لەسەرە و ترسی هەیە ئەزموونی هەرێمی‬ ‫کوردستان دووبارە بێتەوە‪ ،‬چونکە دەزانێ‬ ‫کورد هەلەکە دەقۆزنەوەو دەبنە بەشێک لە‬ ‫هێرشکردنە سەر ئێران”‪.‬‬ ‫لەسەر ئەو گفتوگۆیانەی لەگەڵ ئێران‬ ‫بەڕێوە چوون‪ ،‬چوار الیەنەكە لە ناوەندی‬ ‫هاوكاری راگەیەنراوێكیان باڵوكردەوەو تیایدا‬ ‫رایانگەیاندوە‪ ،‬ئەوان باوەڕیان بە رێگای‬ ‫دیالۆگ هەیە بۆ چارەسەركردنی مەسەلەی‬ ‫كورد‪ ،‬بەاڵم ئێران باوەڕی بە چارەسەری‬ ‫سیاسی ئاشتیانەی پرسی كورد نییە‪.‬‬ ‫الیەنە‬ ‫چوار‬ ‫ئەو‬ ‫هەرچەندە‬ ‫رەتیاننەكردوەتەوە كە گفتوگۆیان كردبێت‪،‬‬ ‫بەڵكو تەنیا ئاماژەیان بەوە كردوە كە‬ ‫هەركات مەرجەكانی دانوستانێكی جددی بۆ‬ ‫چارەسەری پرسی كورد بێتە دی‪ ،‬ئەوان‬ ‫رای گشتی خەڵكی كوردستانی لێ ئاگادار‬ ‫دەكەنەوە‪.‬‬

‫ئێستا نزیکەی ‪ ١٠‬هەزار چەکداری داعش‪ ،‬لە گرتووخانەکانی رۆژئاوای کوردستاندان‬

‫لە دادگایەکی نێودەوڵەتیدا داعشەکانی رۆژئاوا دادگایی دەکرێن‬ ‫هێمن حەسەن‬ ‫لەسەر داوای ئیدارەی رۆژئاوای‬ ‫کوردستان‪ ،‬دادگایەکی نێودەوڵەتی بۆ‬ ‫دادگاییکردنی دیلەکانی داعش لەسەر‬ ‫خاكی رۆژئاوا دادەمەزرێ‪ ،‬کۆمەڵگەی‬ ‫نێودەوڵەتی پێشوازیی لەو هەنگاوە دەکەن و‬ ‫پێکهێنانیشی بە باشترین رێگە چارە دەزانێ‬ ‫بۆ رزگا بوون لە مەترسی پاشماوەكانی‬ ‫داعش‪.‬‬ ‫سەرەتای ئەم مانگە کۆنگرەیەکی‬ ‫نێودەوڵەتی لەسەر داوای “ناوەندی‬ ‫رۆژئاوای‬ ‫ستراتیژیی”‬ ‫لێکۆڵینەوەی‬ ‫کوردستان لە شارۆچکەی “عامودا”ی سەر‬ ‫بە قامیشلۆ بەڕێوەچوو‪ ،‬کە تایبەت بوو‬ ‫بە چارەنووسی دیلەکانی داعش کە ئێستا‬ ‫لەزیندانەکانی رۆژئاوای کوردستاندان‪.‬‬ ‫لەسەرەتای کۆنگرەکەدا‪ ،‬ژمارەیەک‬ ‫لە قوربانییەکانی دەستی داعش‪ ،‬باسیان‬ ‫لەو تاوانانە کرد کە چەکدارانی داعش‬ ‫بەرامبەریان ئەنجامیان داون و بەشێکی‬ ‫تریش لە شایەتحاڵەکانی تر رووداوەکانیان‬ ‫بۆ ئامادەبوانی کۆنگرەکە گێڕایەوە‪.‬‬ ‫کۆنگرەکە بە بەشداری نوێنەری ‪٤١‬‬ ‫واڵتی جیهان کە هاواڵتییەکانیان وەک‬ ‫چەکداری داعش الی هەسەدە دیلن و لەگەڵ‬ ‫نوێنەری زیاتر لە ‪ ٢٠‬رێکخراوی مافی مرۆڤ‬ ‫و هەروەها نوێنەری نەتەوەیەکگرتووەکان و‬ ‫یەکێتیی ئەوروپا و چەندین دیبلۆماتکارو‬ ‫لێکۆڵەرو رۆژنامەنووسی ئەمریکاو ئەوروپا‬ ‫بەڕێوەچوو‪.‬‬ ‫بەپێی ئامارەکانی ئیدارەی رۆژئاوای‬ ‫کوردستان‪ ،‬ئێستا نزیکەی ‪ ١٠‬هەزار‬ ‫چەکداری داعش‪ ،‬لە گرتووخانەکانی‬ ‫رۆژئاوای کوردستاندان و نزیکەی سێ‬ ‫هەزاریان چەکداری بیانین‪ ،‬هاوکات زیاتر‬

‫نزیکەی ‪ 10‬هەزار چەکداری داعش لە گرتووخانەکانی رۆژئاوای کوردستاندان‬ ‫لە چوار هەزار منداڵ و هاوسەری داعش لە‬ ‫کەمپەکاندان‪ ،‬ئەوانیش چاوەڕێی دیاریکردنی‬ ‫چارەنووسیانن‪.‬‬ ‫ئەو واڵتانەی کە هاواڵتییەکانیان‬ ‫چەکداری داعشن و ئێستا دیلن‪ ،‬الی‬ ‫هەسەدە‪ ،‬ئامادە نین ئەو چەکدارانە‬ ‫وەربگرنەوە بەبیانووی ئەوەی مەترسین‬ ‫لەسەر واڵتەکانیان‪ ،‬بەشێکیشیان تەنیا‬ ‫منداڵەکانیان وەرگرتوونەتەوە‪.‬‬ ‫جیهان خەلیل‪ ،‬ئەندامی کۆمیتەی‬ ‫ئامادەکاری کۆنگرە باس لەوە دەکات‪،‬‬

‫کۆنگرەکە بۆ ئەوە بوو تا بگەنە ئەنجام‬ ‫و چارەسەرییەک‪ ،‬چۆن دیلەکانی داعش‬ ‫دادگایی بکرێن و لەکوێ دادگایی بکرێن‪.‬‬ ‫هەروەها پرسی خێزانەکانی داعش چۆن‬ ‫چارەسەر بکرێن‪.‬‬ ‫جیهان خەلیل بە “زەمەن”ی وت‪:‬‬ ‫“دەبێ لەمبارەیەوە لێپرسینەوەیەکی روون‬ ‫بکرێت و واڵتانی جیهانیش بەشداری لەو‬ ‫لێپرسینەوە و دادگایکردنەدا بکەن و ئامادە‬ ‫بن‪ .‬پێویستە هەموو دیلەکانی داعش لە‬ ‫باکوور و رۆژهەاڵتی سووریا دادگایی بکرێن‬

‫کە لە کوێ کۆمەڵکوژییان ئەنجامداوە با‬ ‫لەوێ دادگایی بکرێن”‪.‬‬ ‫ئەندامەکەی ئامادەکاری کۆنگرەکە‪،‬‬ ‫ئاماژە بەوەش دەکات‪ ،‬پێشنیارو رێگا‬ ‫چارەی جۆراوجۆریان بەدەست گەیشتووە کە‬ ‫لێکۆڵینەوەو بەدواداچوونی وردی بۆ دەکرێت‬ ‫و دواتر دەخرێتە بەردەم هاوپەیمانان و‬ ‫نەتەوەیەکگرتووەکان‪.‬‬ ‫سەرجەم بەشداربوانی کۆنگرەکە‪،‬‬ ‫کۆک بوون لەسەر ئەوەی لە رۆژئاوای‬ ‫کوردستان دادگایەک دابمەزرێت و دادگایی‬

‫بکرێن‪ ،‬پێشنیازی ئەوەش کراوە کۆمەڵگەی‬ ‫نێودەوڵەتی شاندێک بنێرێ بۆ گفتوگۆکردن‬ ‫لەگەڵ ئیدارەی رۆژئاوا بە مەبەستی بڕیاردان‬ ‫و هاوکاری بەرپرسانی هەسەدەو مەسەدە‬ ‫بکەن لە دۆزینەوەی رێگایەک بۆ ئەو‬ ‫کێشەیە‪.‬‬ ‫بەپێی زانیارییەکان کە لە بەرپرسێکی‬ ‫بااڵی رۆژئاوای کوردستانەوە دەست‬ ‫“زەمەن” کەوتووە‪ ،‬هاوپەیمانان بەڵێنیان‬ ‫بە ئیدارەی رۆژئاوا داوە ئەو دادگایە لە‬ ‫باکووری سووریاو لە شاری حەسەکە یان‬ ‫کۆبانی پێکبهێنرێت‪.‬‬ ‫لوقمان ئیبراهیم دادوەر لە دادگای‬ ‫پاراستنی گەل‪ ،‬تایبەت بە پرسی تیرۆر بە‬ ‫“زەمەن”ی راگەیاند‪ :‬کاتێک واڵتان ئامادە‬ ‫نەبوون چەکدارەکانی خۆیان وەربگرنەوە‪،‬‬ ‫ئێستا پرسی دامەزرادنی دادگایەکی‬ ‫نێودەوڵەتی هاتووەتە پێشەوە لەم رووەوە‬ ‫هەندێک بڕیارو خاڵی ئەرێنی هەیە بۆ ئەوەی‬ ‫ئەو دادگایە لەسەر خاکی رۆژئاوا پێکبێ‪.‬‬ ‫ئەو دادوەرە ئاماژەی بەوەشکرد‪ ،‬زۆربەی‬ ‫واڵتان لەسەر ئەوە کۆدەنگن كە دادگایەک‬ ‫هەبێ بۆ دادگاییکردنی دیلەکانی داعش‪،‬‬ ‫چونکە لەوە زیاتر هیچ رێگەچارەیەکی تر‬ ‫نییە‪.‬‬ ‫لە کۆنگرەکەدا باس لە هەبوونی دوو‬ ‫کێشەی سەرەکیی کرا بۆ دامەزراندنی‬ ‫دادگایەکی نێودەوڵەتیی لە رۆژئاوای‬ ‫کوردستان‪ ،‬یەکەمیان یاساییەو ئەوی تریان‬ ‫سیاسییە‪.‬‬ ‫دەبێ‬ ‫یاساییەوە‬ ‫لەرووی‬ ‫نەتەوەیەکگرتوەکان بڕیارێک دەربکات‪ ،‬بۆ‬ ‫دروستکردنی ئەو دادگایە ئەوەش کێشەیەکی‬ ‫سیاسی بەدوای خۆی دا دەهێنێ‪.‬‬ ‫بەشێک لە شارەزایانی بواری یاسای‬ ‫نێودەوڵەتیی‪ ،‬کە بەشداری کۆنگرەکە‬ ‫بوون باسیان لەوە کردووە‪ ،‬دەبێ‬

‫نەتەوەیەکگرتووەکان‪ ،‬بڕیارێکی نوێ‬ ‫دەربکات بۆ پێکهێنانی ئەو دادگایە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەشێکیان روونیانکردووەتەوە‪ ،‬پێویست‬ ‫ناکات نەتەوەیەکگرتووەکان بڕیارێکی نوێ‬ ‫دەربکات‪ ،‬چونکە پێشتر ئەو رێکخراوە دوو‬ ‫بڕیاری بە ژمارە ‪ ١٧‬و ‪ ٢٢‬تایبەت بەداعش‬ ‫دەرکردووە‪.‬‬ ‫بەپێی بڕیارێکی نەتەوەیەکگرتووەکان‪،‬‬ ‫دەبێ هاوپەیمانان ئەندامانی داعش ببینن‬ ‫ئینجا دادگاییان بکەن‪ ،‬بەاڵم ئاماژەی بەوە‬ ‫نەکردووە کە لە چ دادگایەک و لە کوێ‬ ‫بکرێن‪ ،‬ئەوەش بە وتەی ئەو شارەزایانە‬ ‫کاری پێکهێنانی ئەو دادگایەی ئاسان‬ ‫کردووە‪.‬‬ ‫ئاڵدار خەلیل‪ ،‬بەرپرسی پەیوەندییەکانی‬ ‫تەڤدەم‪ ،‬ئاماژە بەوە دەکات‪ ،‬پرسی‬ ‫دیلەکانی داعش تەنیا پەیوەندی بە‬ ‫رۆژئاوای کوردستانەوە نییە‪ ،‬بەڵکو پرسێکی‬ ‫نێودەوڵەتییەو پەیوەندی بە واڵتانی‬ ‫جیهانەوە هەیە‪.‬‬ ‫ئاڵدار خەلیل‪ ،‬کە ئەندامی کۆنگرەکە‬ ‫بوو‪ ،‬بە “زەمەن”ی راگەیاند‪ :‬هەبوونی‬ ‫ئەو چەکدارانە مەترسی گەورەن بۆ ئێمە‬ ‫و بۆ واڵتانی جیهانیش‪ ،‬چونکە رەنگە‬ ‫هەر ئاڵۆزییەک دروستبێ لە رۆژئاوا‪ ،‬ئەو‬ ‫چەکدارانە لە زیندانەکان رابکەن‪ .‬بێجگە‬ ‫لەوە مندااڵنی چەنکدارانی داعش کێشەیەکی‬ ‫گەورەن‪ ،‬چونکە ئەوان ئێستا حەوت بۆ‬ ‫هەشت ساڵن‪ ،‬لەداهاتوودا ئەوانە گەورە‬ ‫دەبن و دەبنە مەترسیەکی دیکە‪.‬‬ ‫ئیدارەی رۆژئاوای کوردستان‪ ،‬بێجگە‬ ‫لەوەی دەیەوێت دیلەکانی داعش دادگایی‬ ‫بکرێن‪ ،‬هاوکات ئامانجیشی ئەوەیە بە‬ ‫پێکهێنانی ئەو دادگایە‪ ،‬ددانپێدانانی‬ ‫نێودەوڵەتیی بە هەرێمی رۆژئاوادا بەدەست‬ ‫بهێنێ‪ ،‬چونکە دادگاکە دەبێتە ددانپێدانانی‬ ‫راستەوخۆ بە هەرێمی رۆژئاوای کوردستاندا‪.‬‬

‫پ��او پ�� ێ��کەو ت�� ن�‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪20١٩/7/١6‬‬

‫‪5‬‬

‫تەیب جەبار‪..‬‬

‫شاعیرێكی پارێزگار‪ ..‬ئەندازیارێكی كارامە‬ ‫زەمەن‬

‫بڕیاربوو لە داهاتوویەكی نزیكدا‪،‬‬ ‫لە كەركوك كۆڕێكی بۆ ساز بكەن‬ ‫بۆ ناساندنی چاپی دووەمی شیعرە‬ ‫وەرگێڕدراوەكانی بۆ زمانی عەرەبی‬ ‫لەالیەن یەكێتی نوسەرانی عێراق لە‬ ‫كەركوك‪ .‬رێوڕەسمەكە هەڵنەوەشاوەتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم رەنگە سەردانەكەی لە بری ناساندنی‬ ‫كتێبەكەی‪ ،‬بۆ ناساندنی خۆیبێ وەكو‬ ‫پارێزگاری كەركوك كە ئەمە هەرگیز بە‬ ‫خەیاڵی خۆیدا نەهاتووە‪.‬‬ ‫ئێستا هەموو چاوەكان كەوتوونەتە‬ ‫سەر شاعیر و ئەندازیار تەیب جەبار كە‬ ‫تاكۆتایی مانگی رابردوو‪ ،‬هەروەكو ئەوەی‬ ‫نەبووبێ‪ ،‬لە بیركرابوو‪ .‬بەاڵم ئێستا بێ‬ ‫ئەوەی خواستی خۆی بووبێ‪ ،‬لەسەر‬ ‫كورسییەك دایدەنیشێنن كە رەنگە لە‬ ‫عێراقدا سەر بەگۆبەنترین كورسیبێ‬ ‫بێگومان ئەویش پۆستی پارێزگاری‬ ‫كەركوكە‪.‬‬ ‫تەیب جەبار بووەتە كاندیدی پەسەندی‬ ‫پارتی و یەكێتی كە زیاد لە هەشت‬ ‫مانگە‪ ،‬مشتومڕی زۆر و لێدوانی توند و‬ ‫كۆبوونەوەی زۆر دەكەن بۆ یەكالییكردنەوە‬ ‫پۆستی پارێزگاری كەركوك‪ .‬بەاڵم پارتی‬ ‫بە رەتكردنەوەی كاندیدەكانی یەكێتی‪،‬‬ ‫مانگەكانی دەژمارد بۆ هێنانی ناوێك كە‬ ‫بێ دوودڵیی پەسەندی بكات‪ .‬دواجار‬ ‫تەیب ئۆكەی پێدرا‪.‬‬

‫ساڵی ‪ ١٩٩٥‬بە‬ ‫دروستکردنی رێگایەک‬ ‫لە چیای کاروخ‬ ‫پێشمەرگەکانی‬ ‫یەکێتی لە شکست‬ ‫رزگار کرد‬

‫تەیب جەبار لەگەڵ مام جەالل دا‬

‫ئەندازیارێكی فریادڕەس‬

‫رۆژی ‪٣٠‬ی حوزەیرانی ‪ ٢٠١٩‬لەالیەن‬ ‫سەركردایەتی یەكێتییەوە‪ ،‬بە تەلەفۆنێك‬ ‫تەیب جەبار ئاگادار دەكرێتەوە كە ناوی‬ ‫ئەو خراوەتە لیستی كاندیدەكانی خۆیان‬ ‫بۆ پارێزگاری كەركوك‪ .‬یەكێتییەكان‬ ‫هیچ پاساوێك لە تەیب قبوڵ ناكەن‬ ‫بۆ رەتكردنەوەی ئەو بەرپرسیارێتییە‪.‬‬ ‫مەزەندەی ئەوەیان دەكرد كە پارتی‬ ‫هیچ كێشەیەكی لەگەڵ ئەم ناوەدا نییە‪،‬‬ ‫سەركردایەتی یەكێتی زۆر دڵخۆش دەبن‬ ‫چونكە رەتكردنەوەیەكی هەشت مانگییان‬ ‫لە كۆڵ بوویەوە‪.‬‬ ‫بە تەیب وتراوە “ تۆ ئەگەری دوو‬ ‫ئیدارەیی و شەڕی ناوخۆت دوورخستەوە‪.‬‬ ‫تۆ كۆتاییت بە ڕاڕاییەك هێنا كە دوور‬ ‫نەبوو كوردستان بەرەو لێواری بەاڵیەكی‬ ‫تر ببات‪ .‬بۆیە هەر دەبێ قبوڵی‬ ‫بكەی” سەركردایەتی یەكێتی بەبێ‬ ‫هەبوونی دەنگێكی ناڕازی لەناو خۆیدا‪،‬‬ ‫سەركەوتووبوو لە دەستنیشانكردنی‬ ‫كاندیدی خۆی و كێشەیەكی گەورەی لە‬ ‫كۆڵ بوویەوە‪ .‬كە ئەمە بۆ سەركردایەتی‬ ‫ئەم حزبە شتێكی دەگمەنە!‬ ‫تەیب جەبار “ لەسەر یەكێتی ماڵە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئیش و كاری حیزبی ناكات” ئەم‬ ‫دوورییەی لە ئۆرگان و رێكخستنەكانی‬ ‫یەكێتی‪ ،‬ناكاتە ئەوەی تەیب جەبار بە‬ ‫غەیرە یەكێتی دابنرێ‪.‬‬ ‫تەیب ساڵی ‪ ١٩٩5‬و لەگەرمەی شەڕی‬ ‫ناوخۆدا‪ ،‬لەناوچەی ڕواندز كە تائەوكاتە بە‬ ‫دەستی یەكێتییەوە بوو‪ .‬پێشمەرگەكانی‬ ‫گیرۆدەبوون بەدەست نەبوونی رێگا بۆ‬ ‫هاتوچۆی ئوتۆمبیل‪ .‬ئەمەش وایكردبوو‬ ‫ئەم هێزە بااڵدەستە وەكو پێویست‬ ‫دەستی نەگات بە ناوچەی بتوێن كە وەك‬ ‫خەلفی هێزو مەڵبەندی رەواندوز وابوو‪.‬‬ ‫مانگی یەكی ئەوساڵە كە بەفر زیاتر لە‬ ‫مەترێك باریبوو‪ ،‬ئەو تولە رێیانەشی بەست‬ ‫كە هێزەكانی یەكێتی لێیەوە هاتوچۆیان‬ ‫دەكرد‪ .‬پێشمەرگەكانی پارتی خەریك‬ ‫بوو زۆریان دەهێنا بۆ یەكێتی‪ ،‬بۆ ئەوەی‬ ‫رێگایان بۆ بكرێتەوە سەركردەكانی یەكێتی‬ ‫داوا لە تەیب جەبار كە ئەوكات بریكاری‬ ‫وەزیری ئاوەدانكردنەوەی حكومەتی هەرێم‬ ‫بوو‪ ،‬دەكەن تا رێگایەكیان بۆ بكاتەوە‪.‬‬ ‫تەیب جەبار بە چەند شۆفڵ و‬ ‫بلدۆزەرێكەوە كە هی وەزارەت بوون‪،‬‬ ‫بە سێ مانگ كاركردن رێگا دەباتە‬ ‫سەر چیاكە و رەبتی دەكات بەشاری‬ ‫رەواندوزەوەو ئیتر دەرەتانێك بۆ‬ ‫هێزەكانی یەكێتی دەكرێتەوە‪ ،‬بەمەش‬ ‫رانیە و رواندز دەبەسترێتەوە بە یەكەوەو‬ ‫یەكێتی زۆر بە ئاسانیی دەتوانێ كۆنترۆڵی‬ ‫ناوچەی رەواندوز بكات‪ .‬بەمەش تەیب‬ ‫وەكو ئەندازیارێك دەبێتە فریادڕەسی‬ ‫پێشمەرگەكانی یەكێتی و دواتر وەكو‬ ‫پاداشتێك بۆ ئەو پرۆژە گرنگ و‬ ‫چارەنووسسازە‪ ،‬ئیدارەی یەكێتی ئەو‬ ‫رێگایەیان ناونا “ رێگای تەیب”‬ ‫بە رازیبوونی پارتی بۆ كاندیدكردنی‬ ‫تەیب بە پارێزگاری كەركوك‪ ،‬ئەمە‬ ‫دووەمجارە كە ئەم ئەندازیارە دەبێتە‬ ‫فریادڕەسی یەكێتی لە ملمالنێ و‬ ‫شەڕەكانیدا لەگەڵ پارتی‪ .‬بەاڵم دیار نییە‬ ‫ئەمجارە تەیب بە بڕیار و حكومدارییەكەی‬ ‫لە كەركوك‪ ،‬كوێ دەبەستێ بە كوێوە!‬

‫شاعیرێك لەسەر كورسی دەسەاڵت‬

‫دوای راگەیاندنی ناوی تەیب جەبار‬ ‫وەكو كاندید بۆ پارێزگاری كەركوك‪ ،‬هەرزوو‬ ‫ناوی تەیب بە تۆڕە كۆمەاڵیەتییەكاندا‬

‫كاری سیاسیشی لە (كۆمەڵەی ماركسی‬ ‫لینینی كوردستان) بووە كە دواتر‬ ‫ناوەكەی گۆڕا بۆ كۆمەڵەی رەنجدەرانی‬ ‫كوردستان و تا ساڵی ‪ ١٩7٩‬لەم‬ ‫رێكخراوەدا دەمێنێتەوەو پەیوەندی باشو‬ ‫پتەوی لەگەڵ ئەندامانی سەركردایەتی‬ ‫یەكێـی هەیەو بەتایبەت لەگەڵ هێرۆخانو‬ ‫هەم لەگەڵ زۆربەی كادیرەكانی یەكێـی‬ ‫دا‪ .‬بۆیە ئەم حزبە هەركاتێ بەپێویستی‬ ‫زانیبێ بەرپرسیاریەتی پێداوە لەهەر‬ ‫بوارێكدا بێت‪.‬‬

‫ئەندازیارێكی کارامە‬

‫تەیب لە ساڵی ‪١٩78‬ەوە وەك‬ ‫ئەندازیار كاردەكات‪ .‬لە ساڵی ‪١٩78‬‬ ‫_ ‪ ١٩٩٢‬لە بەرێوەبەرایەتی رێگاوبانی‬ ‫سلێمانی بووە‪.‬‬ ‫سەرپەرشتی چەندین پرۆژەی گرنگی‬ ‫كردووە لەوانە بەشێك لە شەقامی بازنەیی‬ ‫مەلیك مەحمودی ناوشاری سلێمانی و‬ ‫سایدی دووەمی رێگای سلێمانی كەركوكو‬ ‫زۆری تر‪ .‬هەروەها لە ساڵی ‪١٩8٩‬‬ ‫بەشداربووە لەهەڵمەتی ئاوەدانكردنەوەی‬ ‫هەردوو شاری بەسرەو موسڵ ‪.‬‬ ‫لە ساڵی ‪ ١٩٩7 _ ١٩٩٢‬وەكیلی‬ ‫وەزارەتی ئەشغال و نیشتەجێكردن بووە‬ ‫لەیەكەم كابینەی هەرێمی كوردستان‪ .‬لە‬ ‫‪ ١٩٩7‬خانەنشین بووە‪.‬‬ ‫لە ساڵی ‪ ١٩٩8‬كۆمپانیای‬ ‫دامەزراندووەو هەموو ئیش و كارەكانی‬ ‫سكرتاریەتی مام جەاللی جێبەجێكردووە‬ ‫وەك؛ میوانخانەكانی دەباشان‪ .‬قەالچواالن‪.‬‬ ‫دووكان‪ .‬بینای تەلەفزیۆنی كوردسات‪.‬‬ ‫دروستکردنی مەزاری ئیبراهیم ئەحمەد‪.‬‬ ‫ئەمنە سورەكە‪ .‬گەلەری زاموا‪....‬‬ ‫هتد‪ .‬هەروەها لە ساڵی ‪ ١٩٩٢‬لەگەڵ‬ ‫كۆمەڵێك ئەندازیاردا یەكێتی ئەندازیارانی‬ ‫كوردستانیان دامەزراندووە‪.‬‬

‫كەركوكییەك دەبرێتەوە بۆ كەركوك‬

‫باڵوبوویەوە لەگەڵ دەقی یەكەمین شیعری‬ ‫خۆی‪ .‬ئەمەش وایكرد زۆر كەس بڵێن‪:‬‬ ‫شاعیرێكی هەست ناسك چۆن دەتوانێ‬ ‫ببێتە پارێزگاری شارێكی پڕ لە كێشەو‬

‫وەکو ئەندازیارێک‬ ‫پەیوەندی‬ ‫لەگەڵ هێرۆخان‬ ‫زۆر باشبووە‬

‫ئاڵۆزی وەكو كەركوك كە نەك تەنیا‬ ‫لە كوردستان و عێراق‪ ،‬بەڵكو چاوی‬ ‫نێودەوڵەوتی و ئیقلیمیشی بەسەرەوەیە؟‬ ‫بەاڵم ئەم پیاوە تەنیا شاعیر نییە‪،‬‬ ‫بەڵكو ئەو ئەندازیارێكی خاوەن ئەزموونە لە‬ ‫كوردستان و عێراقدا‪ .‬سەبارەت بە شیعرو‬ ‫ئەدەب‪ ،‬تەیب سێ دیوان و دوو كتێبی‬ ‫لێكۆڵینەوەو رەخنەیی هەیە‪ ،‬یەكێكیان‬ ‫لەسەر شیعرو ئەدەب و ئەوەی تریان لەسەر‬ ‫ئەندازەو شارو شوێنە‪.‬‬ ‫لەنێوان شاعیر و كاری سیاسیو‬ ‫كاربەدەستی حكومییدا‪ ،‬بۆ خۆی حەز دەكات‬ ‫زیاتر وەكو ئەندازیار ناوی ببرێ‪ .‬چونكە لەم‬ ‫بوارەدا كاری زۆری هەیەو ئەلبومی وێنەی‬ ‫پرۆژەكانی‪ ،‬بەشی هەرەزۆری ئەو پرۆژانەن‬ ‫كە ئەم سەرپەرشتی كردوون‪.‬‬ ‫لە ژیانی خۆیدا‪ ،‬ئەمە دووەمجارە كە‬ ‫تەیب جەبار لەالیەن یەكێتییەوە تەكلیفی‬ ‫لێدەكرێ بۆ وەرگرتنی پۆستی حكومیی‪.‬‬ ‫یەكەمیان ساڵی ‪ ١٩٩٢‬لەسەروەختی‬ ‫پێكهێنانی كابینەی یەكەمی حكومەتی‬ ‫هەرێمدا‪ ،‬لەسەر پشكی یەكێتی دەكرێتە‬ ‫بریكاری وەزارەتی ئەشغال و نیشتەجێكردن‪.‬‬ ‫تەیب جەبار كۆلیژی ئەندازیاریی ‪-‬‬

‫بەشی بیناسازیی لەزانكۆی سلێمانی ساڵی‬ ‫‪ -١٩76‬تەواوكردووە‪ .‬لە دوای خوێندن‬ ‫هەر لەشاری سلێمانی دەمێنێتەوە و كاری‬ ‫ئەندازیاریی دەكات‪ .‬یەكەم وێستگەی‬

‫تەیب جەبار لەگەل هاوسەرو چوار کچەکەی‬

‫پێشتر پێیوتراوە‬ ‫بۆ سەرۆکی‬ ‫شارەوانی کەرکوک‬ ‫بەاڵم‬ ‫رەتیکردووەتەوە‬

‫تەیب جەبار ساڵی ‪ ١٩5٤‬لە گوندی‬ ‫تەپەلوو لە باشووری خۆرهەاڵتی شاری‬ ‫كەركوك لە دایكبووە‪ ،‬لە ساڵی ‪١٩6٣‬‬ ‫ماڵیان چووەتە كەركوك و هەر لەوێ‬ ‫قۆناغەكانی سەرەتایی و ناوەندیو‬ ‫ئامادەیی تەواو دەكات‪ .‬بێجگە لە خوێندن‪،‬‬ ‫لە چایخانەی برا گەورەكەی نزیكەی ‪١٠‬‬ ‫ساڵ چایچێتی كردووە‪.‬‬ ‫تەیب بۆ خوێندنی زانكۆ دەچێتە شاری‬ ‫سلێمانی‪ ،‬ئیتر ئەمە دەبێتە بناغەیەك بۆ‬ ‫مانەوەی بۆ هەمیشە لەم شارەدا‪ .‬وەكو‬ ‫هەر كەركوكییەكی ئەوسا‪ ،‬تەیب دەتوانێ‬ ‫بە زمانەكانی كوردی و عەرەبی توركمانی‬ ‫قسە بكات‪ .‬بۆ خۆی دەڵێت‪ :‬باش لێی‬ ‫تێدەگەم بەاڵم ئێستا كەمتر دەتوانم بە‬ ‫توركمانی قسە بكەم لەبەر ئەوەی ‪٣٠‬‬ ‫ساڵە بەم زمانە قسەم نەكردووە‪.‬‬ ‫تەیب كاتێك وەكو پارێزگار‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ كەركوك‪ ،‬باش دەزانێ لە‬ ‫ئیدارەدانی ئەم شارە فرە رەنگ و فرە‬ ‫نەتەوەو فرە خاوەنەدا چ زەحمەتییەكی‬ ‫لەبەردەمدایە‪ .‬بەاڵم خۆی ئامادەكردووە‬ ‫تا وەكو پارێزگارێكی هاوسەنگ ئەم‬ ‫ئەزموونەی ژیانی تاقی بكاتەوە‪.‬‬ ‫بۆ خۆی دەڵێت‪ :‬پیشتر زۆر پێموتراوە‬ ‫ببمە سەرۆكی شارەوانی كەركوك‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەمیشە رەتم دەكردەوە‪ .‬هەرگیز بە‬ ‫خەیاڵمدا نەهاتووە ببمە پارێزگار‪ ،‬پرسو‬ ‫راوێژم زۆر كردووە بە برا و هاوسەر و‬ ‫هاوڕێكانم‪ .‬هەموویان دەڵێن بچۆرە ژێر‬ ‫باری ئەم بەرپرسیارێتییەوەو سارد‬ ‫مەبەرەوە‪ .‬بۆیە منیش دواجار ملمدا و‬ ‫ئێستا ئامادەم ببمە پارێزگاری كەركوك‪.‬‬

‫وو�‬ ‫ب��ەدوادا چ�� ن‬

‫‪4‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫ماڵ‌هه‌یه‌‌‪‌80‬ملیۆن‌دینارى‌بۆ‌هاتووه‌ته‌وه‌‬

‫پڕۆژەی پێوهرى ئاوى مااڵن خەریکە شكست دەهێنێ‬ ‫سەرچین ساڵح‬ ‫لهگهڵ كاركردن به پێوهرى ئاوى‬ ‫مااڵن‪ ،‬وهسڵى ئەو پارەیەى بۆ هاواڵتیان‬ ‫هاتووەتەوە‪ ،‬پڕبوون له ژمارهى گهوره‪،‬‬ ‫كه پێچهوانهى ئهو بانگهشانه بوون كه بۆ‬ ‫بهدیهێنانى دادپهروهریى له ئاوى مااڵندا‬ ‫دەکرا لەالیەن حکومەتەوە‪.‬‬ ‫ههفتهى رابردوو پارێزگارى دهۆكو‬ ‫قایمقامى چهمچهماڵ بە جیا‪ ،‬لهسهر‬ ‫سكااڵى هاواڵتیانو خراپیی كاركردنى‬ ‫پێوهرهكانى ئاو‪ ،‬دانانو كاركردنیان بەو‬ ‫پێوهرانە راگرت‪ ،‬لەالیەکی ترەوە قایمقامى‬ ‫كهالر مۆڵهتى ههفتهیهكى داوهته ئەو‬ ‫كۆمپانیایهی پێوەرەکان دەبەستێت کە‬ ‫ئهگهر كێشهكان چارهسهر نهكات‪ ،‬ئهوا‬ ‫كاركردنو دانانى پێوهر رادهگرن‪.‬‬ ‫بڕیارى راگرتنەکان له دواى ئهوه هات‪،‬‬ ‫ههزاران ماڵ ئهژماركردنى پێوهرهكانیان‬ ‫پارهى زۆرو بهدهر له ههموو پێوهرێك‬ ‫بۆ هاتووەتهوه‪ ،‬لهبهرئهوهى پێوهرهكه‬ ‫ههوای خوێندووەتهوه بهبێ تاقیكردنهوه‬ ‫بۆ مااڵن دانراون‪.‬‬ ‫ئهندامى‬ ‫تێلى‪،‬‬ ‫عهبدولسهمهد‬ ‫ئهنجومهنى پارێزگاى دهۆك به “زهمهن”ى‬ ‫وت‪ :‬پێوهرهكه گرفتى زیاد خوێندنهوهى‬ ‫بڕی سەرفکراوی هەیە‪ ،‬ماڵ ههیه لە‬ ‫دهۆک ‪ ٥٠‬تا ‪ ٨٠‬ملیۆن دیناریان بۆ‬ ‫هاتووهتهوه‪ ،‬ئەمە بە رادەیەک زۆرە‬ ‫ئهگهر خانووهكهیشى بفرۆشێ‪ ،‬هێشتا‬ ‫کرێی ئاوی پێنادرێ‪ ،‬هەروەها بهشێكی تر‬ ‫لە پێوهرهكان كارناكهن‪.‬‬ ‫عەبدولسەمەد ئاماژەی بەوەدا‪،‬‬ ‫ههرچهنده پارێزگار رایگهیاندووه كاركردن‬ ‫بهو پێوهره رادهگیرێ‪ ،‬بهاڵم ئەمە هێشتا‬ ‫نەبووهته بڕیارى رهسمى‪ ،‬وهكو ئهنجومهن‬ ‫له رۆژانى داهاتوودا كۆدهبینهوه‪،‬‬ ‫بهدڵنیاییهوه بڕیارى دانانو كاركردن‬ ‫بهو پێوهرانه رادهگرین‪ ،‬دهبێت الیهنى‬ ‫پهیوهندیدار چارهسهرى گرفتهكه بكات‪.‬‬

‫رهمك رهمهزان قایمقامى چهمچهماڵ‪،‬‬ ‫کە بڕیاری راگرتنی پرۆژەکەی داوە‪ ،‬بۆ‬ ‫“زهمهن” وتی‪ :‬ههفتهیهكه كاركردنمان بە‬ ‫پێوهرى ئاو راگرتووه‪ ،‬ههم به خوێندنهوهو‬ ‫ههم به بهستنى‪ .‬دهمانهوێت زیاتر‬ ‫لهوه تێبگهین ئهم پێوهره دهبێتههۆى‬ ‫هۆكارى گلدانهوهى ئاو و ههرزانكردنى‬ ‫نرخى مانگانە لەسەر هاواڵتیان؟ ئهگهر‬ ‫بهستنى ئهو پێوهرانه نهبێتههۆى بڕینى‬ ‫زیادهڕۆییهكان و له قازانجى هاواڵتیاندا‬ ‫نهبێ‪ ،‬یان بۆ دهوڵهمهندبوونى كهسێكو‬ ‫كۆمپانیایهك بێت‪ ،‬ئهوا من ناچمه‬ ‫ژێربارى ئهم شتەوە‪ .‬چهمچهماڵ خۆى‬ ‫ههفتهى جارێك ئاوى ههیه‪ ،‬ناكرێت ئهو‬ ‫پێوهرهش بارگرانییهكى تر دروست بكات‪.‬‬ ‫لهالیهكى ترهوه‪ ،‬شههاب ئهحمهد‬ ‫قایمقامى كهالر‪ ،‬کە ماوەی هەفتەیەک‬ ‫مۆڵەتی داوەتە کۆمپانیاکانی پێوەری‬ ‫ئاو‪ ،‬بۆ “زەمەن” رایگەیاند‪ :‬دواى ئهوهى‬ ‫سكااڵى هاواڵتیانمان پێگهیشت كه‬ ‫پارهیهكى زۆریان بۆ هاتووهتهوه‪ ،‬لهگهڵ‬

‫بەڕێوەبەرایەتی ئاوى كهالرو ئهندازیارى‬ ‫سهرپهرشتیارى كۆمپانیاكه كۆبووینەوە و‬ ‫گهیشتینە ئهو دهرئهنجامهى پێوهرهكان‬ ‫كێشهیان تێدایه‪.‬‬ ‫شەهاب ئەحمەد وتی‪ :‬هاواڵتیان‬ ‫پارهیهكى زۆریان بۆ هاتووهتهوه‪،‬‬ ‫بڕیارماندا ئهو پارەیەى لهسەر‬ ‫هیچی‬ ‫هاتووهتهوه‪،‬‬ ‫وهسڵهكاندا‬ ‫لهسهر ئهژمار ناكرێت‪ ،‬كۆمپانیاكهمان‬ ‫ئاگاداركردووەتهوه لهماوهى ‪ 1٥‬رۆژدا‬ ‫كهموكوورتییهكان چارهسهر نهكات‪ ،‬ئهوا‬ ‫دانانى پێوهر له مااڵندا رادهگرین‪.‬‬ ‫بهپێى بهدواداچوونهكانى ئهندامێكى‬ ‫لیژنهى دەستپاکی لە پهرلهمانى‬ ‫كوردستان‪ ،‬زیاتر له ههزارماڵ بۆ كرێى‬ ‫ئاوى مانگێك كه به پێوهرى ئاو بۆى‬ ‫ئهژمار كراوه‪ ،‬زیاتر له پێنج ملیۆن‬ ‫دیناریان بۆ هاتووهتهوه‪.‬‬ ‫دابان محهمهد ئهندامى لیژنهى‬ ‫دهستپاكى بۆ“زهمهن” وتی‪ :‬ئهم پێوهرانه‬ ‫خۆیان خراپنو به خراپی دانراون‪،‬‬

‫هاواڵتى یهكجار ‪ 4٠‬ههزار دینارى بڕوات‬ ‫لهوه باشتره مانگانه زیاتر له ‪ 4٠‬ههزارى‬ ‫بۆ بێتهوه‪ ،‬لهگهڵ وهزارەتى شارهوانی دا‬ ‫لهسهر خهت دهبین بۆ ئهوهى رابگیرێت‪،‬‬ ‫پێویسته یهكه ئیدارییهكانى تریش وەکو‬ ‫دهۆک و چەمچەماڵ رایبگرن‪.‬‬ ‫دابان وتیشى‪ :‬زیاتر له ههزار‬ ‫هاواڵتى‪ ،‬پێنج ملیۆن دینار بهرهو‬ ‫سهرهوهیان بۆ هاتووهتهوه‪ ،‬هەروەها‬ ‫دهیان ههزار خهڵك له ملیۆن دینار‬ ‫بهرهو سهرهوەیان بۆ هاتووهتهوه‪،‬‬ ‫لهگهڵ ئهوهى ههزارانى تر له ‪ ٥٠٠‬ههزار‬ ‫بهرهو ژوورە‪ ،‬تەنیا چارەسەر راگرتنى‬ ‫پرۆژهیهكهیە‪.‬‬ ‫له بهرامبهردا مهسعود كاڕهش‪،‬‬ ‫بهڕێوهبهرى ئاو و ئاوهڕۆى ههرێم‪ ،‬به‬ ‫“زهمهن”ى وت‪ :‬بڕیارى دانانى پێوهر‪،‬‬ ‫هی ئهنجومهنى وهزیرانهو دانانو‬ ‫كارپێکردنی له ئهنجومهنى شوراى‬ ‫ههرێم پهسهند كراوه‪ ،‬ههر كهسێك خۆى‬ ‫بهگهورهتر دهزانێ لهو دوو دهزگایه‪ ،‬ئهوا‬

‫شتێكى تره‪،‬‬ ‫تهنیا داواى‬ ‫چا ككر د نى‬ ‫كێشه كا ن‬ ‫كراوه‪.‬‬ ‫و تیشى ‪:‬‬ ‫لهو ‪ ٨٠٠‬ههزار‬ ‫هاوبهشهى ههمانه‪،‬‬ ‫له ههرپارێزگاریهك‬ ‫چهند سهد كێشهیهك‬ ‫ههیه‪ ،‬ئهوهش قابیلى‬ ‫كردنن‪،‬‬ ‫چارهسهر‬ ‫ههركهسێك ههستى كرد‬ ‫پارهى زۆرى بۆ هاتووهتهوه‪،‬‬ ‫یان ههركێشهیهكى ترى‬ ‫دەرفەتى‬ ‫ئهوه‬ ‫ههیه‪،‬‬ ‫چاككردنى ههیە‪.‬‬ ‫هەفتەی رابردوو‪ ،‬رۆژنامەی‬ ‫“زەمەن” ئاشکرای کرد‪ ،‬تەنیا لە‬ ‫بەستنی پێوەرەکاندا‪ ،‬کۆمپانیاکان‬ ‫‪ 1٦‬ملیۆن دۆالر قازانجیان کردووەو‬ ‫کوالێتی پێوەرەکانیش هەندێکی‬ ‫خراپن و لە واڵتی (چینە) هێنرابوون‪.‬‬

‫“شێواز‌و‌مۆدێله‌كانیشی‌گۆڕاون”‬

‫‌رووداوە‌گرنگەكانی‌پارێزگای‌كەركوك‬

‫ژمارەیەک بۆمبی چێنراوی داعش له شهش مانگدا پێشێلكاریی بهرامبهر‬ ‫لە کەرکوک پوچەڵکرایەوە‬ ‫‪ 65‬رۆژنامەنووس كراوه‬ ‫زەمەن ‪ -‬کەرکوک‬ ‫پۆلیسی کەرکوک ژمارەیەک بۆمبی چێندراوی لە‬ ‫ناوچەی دۆمیز پوچەڵکردەوە‪ ،‬هەروەها دەستگیرا‬ ‫بەسەر ژمارەیەک بۆمب و تەقەمەنی چەکدارانی‬ ‫داعشدا‪ ،‬لە گەڕەکێکی کوردنشینیش شەڕ ڕوویداوەو‬ ‫پێنج فیشەک بە کەسێکەوە نراوە‪.‬‬ ‫بە گوێرەی نوسراوێکی پۆلیسی کەرکوک کە دەست‬ ‫“زەمەن” کەوتووە‪ ،‬ڕۆژی یەکشەممە ژمارەیەک بۆمبی‬ ‫چێنراوی لە کیسەیەکدا دۆزراوەتەوە کە ئامادەکراوە‬ ‫بۆ تەقینەوەو دواتر بۆمبەکان پوچەڵکراونەتەوە‪.‬‬ ‫پۆلیسی کەرکوک ئاشکراشیکردووە‪ ،‬ڕۆژی شەممە‪،‬‬ ‫کەسێک گەیەندراوەتە نەخۆشخانەی ئازادی کە بە‬

‫پێنج فیشەکی دەمانچە بریندارکراوەو لە شەڕێکدا‬ ‫لە گەڕەکی شۆڕیجە‪ ،‬زیاتر لە شەش کەس هەوڵی‬ ‫کوشتنیانداوە‪ ،‬دوای وەرگرتنی وتە لە بریندارەکە‬ ‫دادوەر بڕیاری دەستگیرکردنی بۆ تۆمەتباران‬ ‫دەرکردووە‪.‬‬ ‫هەر هەمان ڕۆژ‪ ،‬پۆلیسی حەویجە بە هاوبەشی‬ ‫لەگەڵ هێزە هاوبەشەکان توانیان دەست بەسەر‬ ‫ژمارەیەک کەرەستەی تەقینەوەو بۆمبی چێنراوو‬ ‫تەوقیتکراوو مەخزەنی کاڵشینکۆفدا بگرن کە‬ ‫پاشماوەی گروپی “تیرۆرستی داعشن”‪.‬‬ ‫کەسێکیش لەالیەن هێزەکانی پۆلیسەوە بە‬ ‫ناوی (ن‪.‬م‪.‬ع) دەستگیرکراوە کە پێشتر لەالیەن‬ ‫هێزەئەمنیییە نیشتیمانییەکانەوە بە تۆمەتی‬ ‫بەشداریکردن لە کاری تیرۆریستی داواکراوە‪.‬‬

‫زەمەن‬ ‫بهپێى ڕاپۆرتى سهندیكای رۆژنامەنووسانى‬ ‫بهرامبهر‬ ‫پێشێلكارییهكان‬ ‫كوردستان‪،‬‬ ‫ڕۆژنامهنووسان له زیادبووندایهو ئێستا شێوازو‬ ‫مۆدێلى پێشێلكارییهكانیش گۆڕانی بەسەردا‬ ‫هاتووە‪.‬‬ ‫سهندیكاى ڕۆژنامهنووسانى كوردستان‬ ‫دوێنێ دووشهممه‪ ،‬ئامارى پێشلێكارییهكانى‬ ‫شهش مانگى سهرهتاى ئهمساڵى بهرامبهر‬ ‫ڕۆژنامهنووسان باڵوكردهوه‪ ،‬بهپێى ئامارهكه‬ ‫لهو شهش مانگەدا ‪ 27‬پێشێلكاریی بهرامبهر‬ ‫‪ ٦٥‬رۆژنامەنووس ئهنجامدراون بەمشێوەیە‪:‬‬ ‫له سنووری پارێزگای سلێمانی شهش‬ ‫حاڵهت‪ ،‬لە ههولێر شهش حاڵهت‪ ،‬دهۆك‬ ‫شهش حاڵهت‪ ،‬خانهقین سێ حاڵهت‪ ،‬پارێزگای‬ ‫كهركوك چوار حاڵهت و موسڵ یهك حاڵهت و‬

‫بهغدا یهك حاڵهت‪.‬‬ ‫د‪.‬نهزاكهت حهمهسهعید‪ ،‬سكرتێری‬ ‫لیژنهی داكۆكی له مافی رۆژنامەنووسان‬ ‫دەڵێت‪ :‬ژمارهی پێشێلكارییهكانی بهرامبهر‬ ‫به رۆژنامەنووسان‪ ،‬شێواز و جۆری نوێی‬ ‫بەخۆیەوە گرتووە‬ ‫بهوتهى سكرتێری لیژنهی داكۆكی له مافی‬ ‫رۆژنامەنووسان ‪ 1٠‬حاڵهتى دهستگیركردنی‬ ‫رۆژنامەنووسان تۆماركراوه‪ ،‬رێگرییكردن نۆ‬ ‫حاڵهت‪ ،‬هێرش و سوكایهتی چوار حاڵهت‪،‬‬ ‫لیدان یهك حاڵهت‪ ،‬داخستنی نووسینگه یهك‬ ‫حاڵهت‪ ،‬ههڕهشه یهك حاڵهت و داوای زانیاری‬ ‫یهك حاڵهت‪ ،‬كۆی گشتی ئهو رۆژنامەنووسانهی‬ ‫كه پێشێلكارییان بهرامبهر كراوه ‪ ٦3‬یان پیاو‬ ‫و دووانیان ژن بوون‪.‬‬ ‫لهالیهكى ترهوه‪ ،‬گۆران جهالل بریاردهری‬ ‫لیژنهی داكۆكی له مافی رۆژنامەنووسان وتی‪:‬‬ ‫پێشێلكارییهكان بهردهوامن و شێوازی تازهی‬

‫هاتۆتهسهر‪ ،‬حاڵهتهكانی برینداربوون و هێرش‬ ‫و سوكایهتی له ناوچه جێناكۆكان روویانداوه‪،‬‬ ‫كه بەهۆی ملمالنێكان و بۆشایی یاسایی و‬ ‫پێداویستی رۆژنامەنووسان له دهستخستنی‬ ‫زانیاریی پێشێلكارییهكان توندتربوون‪.‬‬ ‫بڕیاردهری لیژنهی داكۆكی له مافی‬ ‫رۆژنامەنووسان وتیشى‪ :‬هەبوونی ملمالنێ لە‬ ‫ناوچه کوردستانییەکانی دهرهوهی ئیدارەی‬ ‫ههرێم و بابهتی جوگرافی و نهتهوهیی‪،‬‬ ‫پێیوستی به كاری رۆژنامەنووسی ههیه‬ ‫بۆیه لهو ناوچانهدا رۆژنامەنووسان دووجار‬ ‫قوربانین‪ ،‬یهكهمیان لهبهر ناكۆكی و دووهمیش‬ ‫بههۆی هێزه عێراقییهكانهوه‪.‬‬ ‫دهركردن و پێنهدانی موچه بە‬ ‫رۆژنامەنووسان لەالیەن دەزگا میدیاییەکانەوە‪،‬‬ ‫بهوتهى گۆران جهالل یهكێكی تره له‬ ‫پێشێلكارییهكانی کە بهرامبهر رۆژنامەنووسان‬ ‫دهكرێت‪.‬‬

‫وو�‬ ‫ب��ەدوادا چ�� ن‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬

‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫‪3‬‬

‫دوای حەوت مانگ لە سوتانی سێوان و سێ منداڵەکەی‬

‫دادگا گهیشتووهته بڕیارى بێبەریکردنی تۆمهتبارى سەرەکی‬ ‫سەرچین ساڵح‬ ‫دواى تهواوبوونى لێكۆڵینهوه له كهیسى‬ ‫سێوان قادرو منداڵهكانى‪ ،‬تاوهكو ئێستا‬ ‫دادگا نهگهیشتووهته بڕیارى کۆتایى لهسهر‬ ‫دۆسیهكه‪ ،‬هۆكارهكهشى بۆ نهبوونى بهڵگهی‬ ‫سەلمێنەر دهگهڕێتهوه لهسهر تۆمهتبارى‬ ‫سهرهكیى رووداوهكه کە مێردی سێوان‬ ‫خۆیەتی‪.‬‬ ‫شهوى ‪ 16‬كانوونى یهكهمى ساڵى‬ ‫رابردوو‪ ،‬ئاگر له ماڵى سێوان قادر لە‬ ‫چەمچەماڵ کەوتهوه‪ ،‬سێ منداڵهكهى‬ ‫دهستبهجێ گیانیان لهدهستداو سێوانیش‬ ‫دواى ههفتهیهك مانهوهى له نهخۆشخانه‬ ‫گیانى لهدهستدا‪.‬‬ ‫به تۆمهتى ئاگر تێبهردانیان‪ ،‬هاوسهرى‬ ‫سێوان لهالیهن پۆلیسهوه دهستگیركرا‪ ،‬دواتر‬ ‫لهسهر سكااڵى دایكى سێوان ژنێكی تریش‬ ‫دهستگیركرا كه دراوسێى ماڵی سێوان بووه‪.‬‬ ‫ماوهیهك لهمهوبهر دادگا بڕیارى‬ ‫ئازادكردنى ئهو ژنهى دهركردو كهسوكارى‬ ‫سێوانیش بڕیارهكهى دادگایان تهمیزكردهوه‪.‬‬ ‫دواى حهوت مانگ لهو رووداوه‪ ،‬هێشتا‬ ‫دادگا نهگهیشتووهته بڕیارى كۆتایى‪،‬‬ ‫سهرچاوهیهكى ئاگادار له كهیسى سێوان‬ ‫قادر به “زهمهن”ى وت‪ :‬كهیسهكه به رێڕهوى‬ ‫لێکۆڵینەوەیەکی سهلیمدا تێنەپهڕیوە‪،‬‬ ‫بۆیه ئێستا بهڵگهى ئیدانه لهبهردهستدا‬ ‫نییه تا دادوەر بتوانێ تۆمهتبار سزا بدات‪.‬‬ ‫لێکۆلینەوەی قۆناغی یەکەم زۆر گرنگە‪،‬‬ ‫کەچی لهم کەیسەدا پهراوێز خراوە‪ ،‬لە‬ ‫سەرەتای رووداوەکەدا فشارێكى زۆری‬ ‫میدیایی و رای گشتیی ههبوو‪ ،‬هەروەها‬ ‫بهڕێوهبهرى پۆلیسى چهمچهماڵو بهرپرسی‬ ‫بنكهكه تازه دهست بهكاربووبوون‪ ،‬دادوەری‬ ‫لێکۆڵەر مانگێك بوو کاری لێکۆڵینەوەی‬ ‫كردبوو‪ ،‬بێ ئەزموونیی ههریهك لهمانه‪،‬بوونە‬ ‫هۆی ئاڵۆزکردنی رێوشێونە یاساییەکان‪.‬‬

‫كهیسهكه سەرەتا‬ ‫به ڕێڕهوى‬ ‫لێکۆڵینەوەیەکی‬ ‫سهلیمدا‬ ‫تێنەپهڕی‬

‫ئهو سهرچاوهیه ئاشکرایکرد‪ ،‬دادگا‬ ‫گهیشتووهته ئهو بڕیارهى‪ ،‬تۆمهتبارى‬ ‫سهرهكى بێبەری بکات لەو كهیسەدا‪ ،‬بهاڵم‬ ‫لهبهر كاردانهوهكان دهركردنى بڕیاركهى‬ ‫راگرتووه‪.‬‬ ‫بهپێى یاساى سزادانى عێراقی‪ ،‬دهبێ‬ ‫النیكهم دوو بهڵگه ههبێ بۆ ئهوهى دادگا‬ ‫بڕیارى سزادانى تۆمهتبارى لهسهر بدات‪،‬‬ ‫بهاڵم لهناو دۆسیهكهى سێوان قادردا بهڵگه‬ ‫نییه‪ ،‬ئهوانهى ههیه (قهرینه) یه و ناكاته‬ ‫بهڵگه‪.‬‬

‫بزووتنەوەى ئیسالمى‬ ‫بڕیاری بوون‬ ‫بە ئۆپۆزسیۆن‬ ‫تاوتوێ دەکات‬ ‫زەمەن‬ ‫دواى متمانه بهخشین به كابینهى‬ ‫نوێ‪ ،‬بزووتنەوەى ئیسالمى بهتهواوى‬ ‫بێئومێد بوو لهوهى بهشدارى حكومهتى‬ ‫پێبكرێ‪ ،‬ئێستا ئەم حزبە سهرقاڵى‬ ‫هەڵسەنگاندنی ئەو رێگایانەیە بیگرێتەبەر‬ ‫لهسهر شێوازى كارى داهاتوویان‪.‬‬ ‫بزووتنەوەى ئیسالمی‪ ،‬به لیستێکى‬ ‫هاوبهش لهگهڵ یهكگرتووى ئیسالمی‬ ‫پهرلهمانى‬ ‫ههڵبژاردنى‬ ‫بهشدارى‬ ‫كوردستانى كرد‪ ،‬بهاڵم هیچ كورسییهكى‬ ‫پهرلهمانى بهدهست نههێنا‪ ،‬ههرچهنده‬ ‫چاوهڕێ دەکرا بهشدارییان پێبكرێ له‬ ‫كابینهى نوێداو چهند جارێك رابهرى‬ ‫گشتیی لهگهڵ بهرپرسانى بااڵى پارتى‬ ‫دا كۆبوویهوه‪ ،‬بهاڵم بهبێ وهاڵمدانهوهیان‬ ‫حكومهت پێكهێنرا‪.‬‬ ‫وتهبێژى‬ ‫وهرتێ‪،‬‬ ‫عهبدوڵاڵ‬ ‫بزووتنەوەى ئیسالمى به“زهمهن”ى وت‪:‬‬ ‫له هیچ كۆبوونهوهیەکى رابهری گشتیى‬ ‫و بهرپرسانى پارتى دا‪ ،‬داواى بهشداری‬ ‫بزووتنەوە نهكراوه له حكومهتدا‪ ،‬بۆیە‬ ‫دوای پێکهێنانی کابینە‪ ،‬ئهنجومهنى‬ ‫سهركردایهتى كۆدهبێتهوه تا به‬

‫شێوازێكى دیراسهتكراو‪ ،‬ههنگاوهكانى‬ ‫داهاتوو دیاری بكهین‪.‬‬ ‫وەرتێ وتیشى‪ :‬پێمان باشبوو‬ ‫ههنگاوهكانمان دیراسهكراوبێ و بکەوێتە‬ ‫دوای پێکهێنانی کابینەوە‪ ،‬چونکە نهدهكرا‬ ‫پێش پێكهێنانى حكومهت بڕیاربدهین‪،‬‬ ‫دهبێ ئهنجومهنى سهركردایهتى بڕیاربدات‬ ‫هێزێكى ئۆپۆزسیۆن دهبین یان نا؟‪.‬‬ ‫حكومهت‬ ‫لهوهشكرد‪،‬‬ ‫باسی‬ ‫پێكهاتووه و ئیتر قسه له چوونه ناو‬ ‫حكومهت ناكرێت‪ ،‬چونکە ئهوه بابهتێكهو‬ ‫دەرگاکەی داخرا‪.‬‬ ‫لهالیهكى ترهوه‪ ،‬مونیره عهبدولعهزیز‪،‬‬ ‫ئهندامى مهكتهبی سیاسی بزووتنەوەى‬ ‫ئیسالمى به “زهمهن”ى وت‪ :‬جارێ‬ ‫بڕیارمان نهداوه لهسهر چوونه ناو‬ ‫حكومهت‪ ،‬یان بژاردهى ئۆپۆزسیۆنبوون‬ ‫هەڵدەبژێرین‪ ،‬ئەمە دەبێ مهكتهبی‬ ‫سیاسیى بڕیاری لێ بدات‪.‬‬ ‫وتیشى‪ :‬ئهو پۆستانهى دابهشكراون‪،‬‬ ‫ئهگهر ئێمه بچینه حكومهتهوه لهوانهیه‬ ‫گۆڕانكارى تێدا بكرێت‪ ،‬له كۆتاییدا ههر‬ ‫بڕیاڕێك بدهین‪ ،‬له بهالغێكدا رایدهگهیهنین‬ ‫و قسه لهگهڵ یهكگرتووى ئیسالمیشدا‬ ‫دهكرێت‪ ،‬لهبهرئهوهى پێشتر به یهك‬ ‫لیست چووینهته ههڵبژاردنهوه‪.‬‬

‫بهپێى یاسا‪ ،‬ههرشتێك قابیلى گۆڕین‬ ‫بێت‪ ،‬به بهڵگه دانانرێت‪ ،‬بهڵکو بە قهرینه‬ ‫ئهژمار دهكرێ‪ .‬لهم كاتهدا سێ قهرینه‬ ‫به بهڵگهیهك ئهژمار دهكرێت‪ ،‬له كهیسی‬ ‫سێوان قادردا‪ ،‬دوو قهرینه ههیه‪ ،‬ئهویش‬ ‫وتهى سێوانه پێش گیانلهدهستدانى‪ ،‬لهگهڵ‬ ‫گرتهكانى نێو كامێراى چاودێرى‪ ،‬ئهمانهش‬ ‫ناكاته یهك بهڵگه‪.‬‬ ‫شۆخان حهمهڕهشید‪ ،‬پارێزهرى كهیسى‬ ‫سێوان به “زهمهن”ى وت‪ :‬ئیفراجكردنى‬ ‫یهكێك له تۆمهتبارهكان‪ ،‬لهبهرئهوهبوو کە‬

‫هیچ بهڵگهیهكى لهسهر نهبوو‪ ،‬سەرەتاش‬ ‫کە دەستگیرکراوە بۆ سەالمەتی و پاراستنى‬ ‫بووه بۆیه ئازادكراوه‪.‬‬ ‫وتیشى‪ :‬ناتوانم هیچ بڵێم لهبهر ئهوهى‬ ‫بهڵگهى تهواو لهسهر تۆمهتبارى سهرهكى‬ ‫ههیه یان نا‪ ،‬تهنیا لێكۆڵینهوهكان تهواو‬ ‫بووه و دهبێ ههموو دۆسیهكه داواكارى‬ ‫گشتیى بیبینێ و ئیمزاى لهسهر بكات‪،‬‬ ‫پاشان دهنێردرێت بۆ دادگاى تایبهتمهند و‬ ‫كاتى بۆ دادهنرێ‪.‬‬ ‫پارێزهرى كهیسی سێوان‪ ،‬دواكهوتنى‬

‫كهیسهكهى بۆ ئهوه گهڕاندهوه كه‬ ‫تهداخولى تهمیزى تێداكراوهو نێردراوە بۆ‬ ‫ههولێر‪ ،‬ههموو تهمیزێكیش شهش مانگى‬ ‫پێدهچێ‪ ،‬زۆرجاریش به مهبهست دوا‬ ‫دهخرێت بۆ ئهوهى دهنگۆ لهسهر دۆسیهكه‬ ‫نهمێنێ‪.‬‬ ‫شوانه قادر‪ ،‬براى سێوان بۆ “زهمهن”‬ ‫وتی‪ :‬ئهو ئافرهتهى تۆمهتباربوو له‬ ‫كهیسهكهدا‪ ،‬دادگا بڕیارى ئازادكردنى‬ ‫دهركردو ئێمهیش پێى ڕازى نهبووینو‬ ‫تهمیزمان كردهوه‪ ،‬تا ئێستا دانیشتنی‬

‫دادگاییكردنى تۆمهتبارى سهرهكى دهستى‬ ‫پێنهكردووه‪.‬‬ ‫وتیشى‪ :‬بهڵگهى تهواو ههیه بۆ سزادانى‬ ‫تۆمهتبار‪ ،‬بهاڵم نازانین بۆچی دادگایهك‬ ‫کە ههموو شتێكى لهبهردهستدایه‪ ،‬زیاتر‬ ‫له حەوت مانگه نهگهیشتووهته بڕیارى‬ ‫كۆتایى؟ چاوهڕێین تۆمهتبارى سهرهكى به‬ ‫سزاى عادیالنه بگات”‪.‬‬ ‫گوڵستان سهعید‪ ،‬ئهندامى لیژنهى‬ ‫كاروباری كۆمهاڵیهتی و داكۆكیكردن له‬ ‫مافی ئافرهت و مافی مرۆڤى پهرلەمانى‬ ‫كوردستان به “زهمهن”ى وت‪ :‬له سهرەتاوه‬ ‫وهكو پێویست تهحقیقی تێدا نهكراوه‪ ،‬تا‬ ‫بهسهر تاوانبارێكدا ساغ بێتهوه‪ ،‬لهگهڵ‬ ‫ئهوهشدا دهستێوهردانى بنهماڵهیىو‬ ‫خێزانیى چووهته ناو دۆسیهكهوه‪.‬‬ ‫وتیشى‪ :‬تا ئێستا بهڵگهى تهواونییه‬ ‫بۆ سهلماندنى تاوانهكه بهسهر تۆمهتبارى‬ ‫سهرهكیدا‪ ،‬شایهتحاڵى زیندوو لهسهر‬ ‫دۆسێکە نییه‪ ،‬بۆیه دادگا له دووڕیانێكدایه‬ ‫و ناتوانێ بڕیار بدات‪.‬‬

‫سکرتێری ئهنجومهنى پارێزگا‪ :‬دەیانەوێت بە گوندەیی ئەوکارە بکەن‬

‫گۆڕان هەوڵدەدات الدانی بەڕێوەبەری گشتیی‬ ‫پەروەردەی سلێمانی هەڵبوەشێنێتەوە‬

‫مەزهەر كەریم‬ ‫دوای ئاشکرابوونی بڕیارى قوباد‬ ‫تاڵهبانىو به ئیمزاى وهزیرى پێشووى‬ ‫پهروهرده‪ ،‬بۆ الدان و گواستنەوەی دڵشاد‬ ‫عومهر‪ ،‬بهرێوهبهرى گشتیی پهروهردهى‬ ‫سلێمانى‪ ،‬ئەم بڕیارە ناڕەزایی و کاردانەوەی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگا و بزووتنەوەی گۆڕانی‬ ‫لێکەوتەوەو لە شەرعییەتی بڕیارەکە کەم‬ ‫دەکەنەوە‪.‬‬ ‫هەرچەندە قوباد تاڵەبانی جێگری‬ ‫سەرۆکی حکومەتی هەرێم‪ ،‬لەڕێی‬ ‫وتەبێژەکەیەوە رەتیکردەوە کە الدانی‬ ‫دڵشاد عومەر بڕیارێکی سیاسی بێ‪ .‬بەاڵم‬ ‫فراکسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمانی کوردستان‬ ‫و سکرتێری ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی‬ ‫دەڵێن‪ ،‬بڕیارەکە نە یاساییە و نە‬ ‫شەرعییەتیشی هەیە‪.‬‬ ‫بەگوێرەی زانیارییەکانی “زەمەن”‬ ‫کە لە چەند سەرچاوەیەکەوە پێیدراوە‪،‬‬ ‫بزووتنەوەی گۆڕان‪ ،‬بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەو‬ ‫بڕیارەی قوباد تاڵەبانی و وەزیری پێشووی‬ ‫پەروەردە‪ ،‬هەموو هەوڵە سیاسییەکانی‬ ‫خۆی دەخاتەگەڕ‪ ،‬هەروەها لەڕێی دادگای‬ ‫کارگێڕییەوە سکااڵ تۆمار دەکات‪.‬‬ ‫سەرچاوەیەک لە گۆڕان بۆ “زەمەن”‬ ‫وتی‪ :‬ئهو بڕیارهی قوباد تاڵهبانی‪ ،‬لهبهر‬ ‫ئەوەیە بەڕێوەبەری گشتیی پەروەردەی‬ ‫سلێمانی‪ ،‬رازی نەبووە به دانانی كهسێك بۆ‬ ‫بهڕێوهبهری پهروهردهی دهربهندیخان‪ ،‬كه‬ ‫سیڤییهكهی شایهنی وهرگرتنی ئهو پۆسته‬ ‫نهبووه‪ ،‬بەاڵم یەکێتی ویستوویەتی دایبنێ‪.‬‬ ‫رۆژى ‪12‬ى ئەم مانگە‪ ،‬فراكسیۆنی‬ ‫گۆڕان له ئهنجومهنی پارێزگای سلێمانی‪،‬‬ ‫لە روونکردنەوەیەکدا سەبارەت بە الدان‬ ‫و گواستنەوەی بەڕێوەبەری گشتیی‬ ‫پەروەردەی سلێمانی رایگهیاند‪ :‬له مادهی‬ ‫‪6‬ی یاسای ئهنجومهنی پارێزگاكاندا‪ ،‬به‬ ‫روونی باسی ئەوەی كردووه كه الدان‬ ‫و دانانی بهڕێوهبهره گشتییهكان‪ ،‬له‬

‫دهسهاڵتی ئهنجومهنی پارێزگاكاندایهو‬ ‫دانانی بهڕێوهبهری گشتیی به دهنگی‬ ‫ئهندامانی ئهنجومهن دهبێت‪.‬‬ ‫مەهدى مەحمود‪ ،‬سكرتێرى ئهنجومهنى‬ ‫پارێزگارى سلێمانى لە فراکسیۆنی‬ ‫یەکگرتووی ئیسالمی‪ ،‬لەم بارەیەوە بۆ‬ ‫“زهمهن” وتى‪ :‬بەڕاستی ئێمە وەکو‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگا کە یاسا دەسەاڵتی‬ ‫دانان یان الدانی بەڕێوەبەرە گشتییەکانی‬

‫وتەبێژی جێگری‬ ‫سەرۆکوەزیران‪:‬‬ ‫گواستنەوەی‬ ‫وەزیفەیەو بڕیارێکی‬ ‫سیاسی نییە‬

‫پێداوین‪ ،‬نازانین بۆچی بهڕێوهبهرى‬ ‫گشتیی پهروهردهی سلێمانی الدراوە‪،.‬‬ ‫ئهمه پێچهوانهى یاسایهو دهبێ ئەوانەی‬ ‫بڕیارەکەیان داوە‪ ،‬تێمان بگهیهنن لهسهر‬ ‫چى الی دهبهن‪ ،‬یان شتەکە ئەوەیە کە‬ ‫دهیانهوێت به گوندهیى ئهو كاره بكهن‪.‬‬ ‫هەروەها رێبوار ئهحمهد بازیانی‪،‬‬ ‫سهرۆكی فراكسیۆنی گۆڕان له ئهنجومهنی‬ ‫پارێزگای سلێمانی‪ ،‬به ”زهمهن”ی راگهیاند‪:‬‬ ‫الدانی ههر بهرێوهبهرێك بهنده به سێ‬ ‫خاڵهوه‪ ،‬كه ئهوانیش بریتین له‪ :‬دهستپیسی‪،‬‬ ‫دهسهاڵتهكانی‪،‬‬ ‫بهكارهێنانی‬ ‫خراپ‬ ‫بهفیڕۆدانی سامانی گشتیی “ بەاڵم ئهو‬ ‫خااڵنه هیچیان له مامۆستا دڵشاد عومهر‬ ‫بهڕێوهبهری گشتیی پهروهردهی سلێمانیدا‬ ‫نهبووه‪ ،‬دوورخستنهوهى دڵشاد عومهر‬ ‫له پۆستهكهى‪ ،‬پێشلكارییهكى یاساییه و‬ ‫ئێمە دژى دهوهستینهوه‪ ،‬چونکە ئهو كاره‬ ‫كارێكى حزبییهو بهناوی یاساوە جێبهجێ‬ ‫دهكرێت”‪.‬‬ ‫لە روونکردنەوەیەکدا‪ ،‬سەمیر هەورامی‪،‬‬ ‫وتەبێژی جێگرى سەرۆکی حکومەتی هەرێم‬ ‫رایگەیاند‪ :‬بڕیاری سهرۆكایهتی ئهنجومهنی‬ ‫وهزیران بۆ بهخشینی دڵشاد عومهر له‬ ‫پۆستی بهڕێوهبهری گشتیی پهروهردهی‬ ‫پارێزگای سلێمانی و گواستنهوهی راژهكهی‬ ‫بۆ دیوانی وهزارهتی پهروهردهو بهههمان‬

‫پلهی وهزیفی خۆی دهبێت‪.‬‬ ‫سەمیر هەورامی دەڵێت‪ :‬ئەم بڕیارە‬ ‫بڕیارێکی سیاسی نییه‪ ،‬بەڵکو رێكارێكی‬ ‫ئیدارییه و تایبهته به گواستنهوهی راژه‬ ‫و به هیچ شێوهیهك ناچێته خانهی‬ ‫سزادانەوە‪.‬‬ ‫هەر سەبارەت بەم کێشەیە‪ ،‬فراكسیۆنى‬ ‫گۆڕان له پهرلهمانى كوردستان رایگەیاند‪:‬‬ ‫بهدواداچوون بۆ ئەم بڕیارە دەکەن‪ ،‬چونکە‬ ‫الدانى بهرێوهبهرى پهروهردهى سلێمانى‬ ‫جێی قبوڵکردن نییە‪.‬‬ ‫عهلى حهمهساڵح‪ ،‬سهرۆكى فراكسیۆنى‬ ‫گۆران له پهرلهمانى كوردستان‪ ،‬بۆ‬ ‫“زهمهن” وتى‪ :‬گواستنهوهى بهرێوهبهرى‬ ‫گشتیی پهروهردهى سلێمانى‪ ،‬له سهردهمى‬ ‫وهزیرى پێشووى پهروهردهدا بووه‪ ،‬بهاڵم‬ ‫ئێمە له چوارچێوهى یاسادا ئهوهى پێویست‬ ‫بكات دهیگرینهبهر بۆ ئهو كهیسه‪.‬‬ ‫وتیشى‪ :‬جێگرى سهرۆكى حكومهت‬ ‫كارێكى نایاسایى كردووهو البردن و دانانى‬ ‫بهڕێوهبهرى پهروهرده‪ ،‬له دهسهاڵتى‬ ‫ئهنجومهنى پارێزگادایه‪ ،‬نهك جێگرى‬ ‫سهرۆكى حكومهت‪.‬‬

‫جێگرى سهرۆكى حكومهت‬ ‫كارێكى نایاسایى‬ ‫كردووهو البردن و دانانى‬ ‫بهڕێوهبهرى پهروهرده‪،‬‬ ‫له دهسهاڵتى ئهنجومهنى‬ ‫پارێزگادایه‬

‫�هەواڵ‬

‫‪2‬‬

‫‪zamenpress@gmail.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫“بەهۆی دەیان کۆمپانیای حزبییەوە خەڵک زۆر تووڕەو بێزارە”‬

‫مهڵبهندى یەکێتی لە گهرمیان گەندەڵی گەورە ئاشکرا دەکات‬ ‫زەمەن‬ ‫بهپێى یاداشتێكى مهڵبهندى ریکخستنی یەکێتیی‬ ‫نیشتمانیی کوردستان لە گهرمیان‪ ،‬كه بۆ مەکتەبی‬ ‫سیاسیی و سەرکردایەتیی و ئۆرگانە بااڵکانی حزبهكهیان‬ ‫ناردووه‪ ،‬بە ناڕەزایی و بێئومێدییەوە‪ ،‬چەندین‬ ‫مەلەفی گەندەڵیی و قۆرخکاری و پارەکێشانەوەیان‬ ‫ئاشکراکردووە لەالیەن کۆمپانیاکانی خودی حزبەکەی‬ ‫خۆیانەوە لە کەرتی نەوت و وەبەرهێنان و خاڵە‬ ‫سنوورییەکانی ناوچەی گەرمیاندا‪.‬‬ ‫لەو یاداشتەدا کە کۆپیەکی الی “زەمەن”ە‬ ‫دهردهكهوێ‪ ،‬مانگانه چهند كۆمپانیایهكى سهر به‬ ‫ئیدارهى گشتیى یهكێتى‪ ،‬له مهرزى پهروێزخان سااڵنه‬ ‫‪ 16‬ملیارو ‪ ٥20‬ملیۆن دینارو هەروەها كۆمپانیاکانى‬ ‫گواستنهوهى نهوت‪ ،‬سااڵنه زیاتر لە ‪ 1٥8‬ملیار دیناریان‬ ‫دەست دەکەوێ‪ ،‬ئهمه بێجگه له ‪%8‬ى داهاتى پرۆژهكانى‬ ‫وهبهرهێنان بۆ ئیدارهى گشتیى یهكێتییه‪.‬‬ ‫له یاداشتهكهى مهڵبهندى گهرمیانى یهكێتى دا كه‬ ‫ناوهڕاستى مانگى شوباتى ئهمساڵ ئاراستهى هەریەکە‬ ‫لە‪ :‬جێگرانى سكرتێرى گشتیى‪ ،‬دهستهى كارگێڕیىو‬ ‫ئهنجومهنى سهركردایهتیىو مهكتهبی سیاسیی‪،‬‬ ‫ئهنجومهنى ناوهندو مهكتهبی ڕێكخستن كراوهو دانەیەکی‬ ‫دەست زەمەن کەوتووە‪.‬‬ ‫لە یاداشتەکەدا هاتووه“ له گهرمیان دا هۆكارى‬ ‫دروستبوونى كێشهكان کە بریتیه له داهاتى نهوتی‬ ‫كۆمپانیاكانى تایبهت به نهوت‪ ،‬ئهم سێكتهره ههڵگرى‬ ‫چهندین پرسیارو گومانه‪ ،‬بهتایبهت بهوانهى كارى‬ ‫بازرگانیى تێدا دهكهن (كۆمپانیاى پێول) گواستنهوهى‬ ‫نهوتهكهى لهئهستۆ گرتووه و قازانجى مانگانهى ‪970‬‬ ‫ههزار دۆالره‪ ،‬بێجگه له بەکرێگرتنى چێشتخانهو‬ ‫دابینكردنى سیكوریتىو ئاو و سووتهمهنى و فریاگوزاریى‬ ‫تهندروستى‪ .‬كه ئەمانە زۆر ناشهفافو ناڕوونه‪ ،‬ئێمه‬ ‫وهك حزبو یهكێتى‪ ،‬هیچ ئاگایەکمان لێى نییه”‪.‬‬ ‫یاداشتهكه سەرنجى خستووەتهسهر ئهوهى له‬ ‫مهرزى نێودهوڵهتیى پهروێزخان‪ ،‬دهیان كۆمپانیا‬ ‫بهناوى یهكێتىو ئیدارهى گشتییهوه پاره كۆدهكهنهوه‪،‬‬ ‫به جۆرێك بهپێى ئامارێك كه دهستى مهڵبهندى‬ ‫گهرمیان كهوتووه‪ ،‬تهنیا لهبوارى گواستنهوهى نهوتدا‬

‫(كۆمپانیاى خواست) ههزارو ‪ 26٥‬تانكهر نهوت ههنارده‬ ‫دهكات‪ ،‬كۆمپانیاى جهانگیر ‪ ٥71‬تانكهرو كۆمپیانیاى‬ ‫تهنلمیتید ‪ 91‬تانكهر نهوت ههنارده دهكات‪ ،‬تێکڕای‬ ‫داهاتهكهى ‪ 440‬ملیۆن دینار دهكات و (كۆمپانیاى دڵنیا‬ ‫بۆ دڵنیایى) داهاتى مانگانهى ‪ 480‬ملیۆن دینارو سااڵنە‬ ‫پێنج ملیارو ‪ 760‬ملیۆن دینارە‪.‬‬ ‫ناوهڕۆكى یاداشتهكه باس لهو كۆمپانیایانهش‬ ‫دهكات‪ ،‬بهناوى كوالێتى كۆنترۆڵو پشكنینهوه‪ ،‬مانگانه‬ ‫سهدان ملیۆن دیناریان دهست دهكهوێت‪ ،‬به جۆرێك‪:‬‬ ‫(كۆمپانیاى لۆكس ئهجێنسی) كه تایبهته به كوالێتیى‬ ‫كۆنترۆڵو پشكنین‪ ،‬داهاتى مانگانهى ‪ 820‬ملیۆن‬ ‫دیناره‪ ،‬داهاتى سااڵنهى چوار ملیارو ‪ ٥60‬ملیۆن دیناره‪.‬‬ ‫كۆمپانیاى (نیوتایتى ئاریان) داهاتى سااڵنهى‬ ‫نزیكهى شهش ملیارو ‪ 200‬ملیۆن دیناره‪ ،‬تهنیا له مهرزى‬

‫پهروێزخان ئهمانه بهناوى ئیدارهى گشتییهوه دهكرێت‪،‬‬ ‫ئهمه بێجگه له دانانى چهندین قهپانو كۆمپانیای ترى‬ ‫پارهكۆكردنهوه‪.‬‬ ‫یاداشتهكهى مهڵبهندى گهرمیان‪ ،‬سەبارەت بە‬ ‫کەرتی وهبهرهێنان‪ ،‬ئاماژهى بهوه كردووه ناڕوونییهك‬ ‫هەیە له پێدانى زهوى بۆ پرۆژه‪ ،‬بهجۆرێك له ساڵى‬ ‫رابردوو مۆڵهتى پێنج پرۆژهى وهبهرهێنان له بوارى‬ ‫خانووبهرهدا دراون‪ ،‬كه تەنیا ‪%8‬ی داهاتهكهیان‬ ‫بۆ ئیدارهى گشتیى بێت‪ ،‬له كاتێكدا كۆمپانیا ههیه‬ ‫ئامادهیه ‪ %٥0‬ی داهاتهكهى بداته ئیدارهى گشتى‪.‬‬ ‫ئاماژه بهوهش كراوه رێگاى سهرهكیى كهالر ـ‬ ‫سێمانىو كهالر ـ كفرىو كهالر ـ پهروێزخان‪ ،‬كه‬ ‫سێ رێگاى سهرهكیی بازرگانىو هاتووچۆى خهڵكى‬ ‫ناوچهكهن‪ ،‬به “رێگاى مهرگ” ناسراون‪ ،‬زیاتر له‬

‫سەرۆکی دیوانی سەرۆکایەتی هەرێم کێیە‬ ‫زەمەن‬ ‫فەوزی هەریری بۆ جاری سێیەم بە پلەی وەزیر‬ ‫دامەزرا‪ ،‬بەاڵم ئەمجارەیان وەک سەرۆکی دیوانی‬ ‫سەرۆکایەتیی هەرێم‪ ،‬بە پلەی وەزیر و چەندین‬ ‫دەسەاڵتەوە‪.‬‬ ‫فەوزی هەریری‪ ،‬بە فەرمی لەالیەن نێچیرڤان‬ ‫بارزانی سەرۆکی هەرێمەوە وەک سەرۆکی دیوانی‬ ‫سەرۆکایەتی دامەزرا و بەشداریی یەکەم کۆبوونەوەی‬ ‫ئەنجومەنی وەزیرانیشی کرد کە دوێنێ لە هەولێر‬ ‫بەڕێوەچوو‪.‬‬ ‫بەپێی یاسای دیوانی سەرۆکایەتی هەرێمی‬ ‫کوردستان‪ ،‬سەرۆکی دیوان پلەی وەزیری‬ ‫هەیە و بەشداری کۆبوونەوەکانی ئەنجومەنی‬ ‫وەزیران دەکات‪ .‬بێجگە لە سەرپەرشتی دیوان‪،‬‬ ‫ئەرکی رێکخستنی پەیوەندییەکانی سەرۆکایەتی‬ ‫هەرێم لەگەڵ حکومەت و پەرلەمان و هەروەها‬ ‫دەسەاڵتەکانی حکومەتی فیدراڵی عێراق و‬ ‫رێکخستنی چاالکی و پەیوەندییەکانی ناوەوە و‬ ‫دەرەوەی هەرێم رادەپەڕێنێ‪.‬‬ ‫بەپێی ئەو دەسەاڵتەی پێیدراوە‪ ،‬سەرۆکی دیوان‬ ‫لە زۆربەی بۆنە و کۆڕو سەردان و هاتنی شاندەکان‬ ‫و تەنانەت کۆبوونەوە فەرمیەکانیدا‪ ،‬نوێنەرایەتی‬ ‫سەرۆکی هەرێم دەکات‪.‬‬ ‫فهوزی فرانسۆ تۆما ههریری‪ ،‬ساڵی ‪ 19٥8‬له‬ ‫شاری ههولێر لهدایكبووه‪ ،‬کوڕی خوالێخۆشبوو‬ ‫فرانسۆ هەریری ئەندامی پێشووی سەرکردایەتیی‬

‫پارتییە و یەک خوشک و سێ برای هەیە‪.‬‬ ‫كریستیانێكی به نهتهوه ئاشوورییه‪ ،‬بەكالۆریۆسی‬ ‫لە ئەندازیاری كارەبایی لە بەریتانیا بەدەستهێناوە‪.‬‬ ‫ماوەی ‪ 24‬ساڵ لە بەریتانیا ژیاوە‪ ،‬ئەندامی‬

‫دامەزرێنەری پارتی ‪( BNDP – Iraq‬پارتی‬ ‫دیموكراتی بەیتونەهرێن) و ئەندامی پێشووی‬ ‫كۆنگرەی نیشتمانیی ئاشووری بووە‪ ،‬هەر لە‬ ‫بەریتانیا بە پلەی بەڕێوەبەر‪ ،‬بەشی بازرگانی و‬ ‫پەرەپێدانی كارگێڕیی لە کۆمپانیا گەورەکانی‬ ‫بەریتانیا کاری کردووە‪ ،‬لەوانە هێڵی فڕۆکەوانی‬ ‫بەریتانیا ‪.British Airways‬‬ ‫ساڵی ‪ 2003‬و دوای پڕۆسەی ئازادی عێراق‬ ‫گەڕاوەتەوەو بووە بە سەرۆکی دیوانی وەزارەتی‬ ‫دەرەوە بە پلەی دیپلۆمات و بەرپرسی ستافی‬ ‫وەزارەتی دەرەوەی عێراق بووە‪.‬‬ ‫ساڵی ‪ 2010-2006‬لە کابینەی یەکەمی نوری‬ ‫مالیکی‪ ،‬بووەتە وەزیری پیشهسازیی و كانزاكانی‬ ‫عێراق‪.‬‬ ‫دواتر و ساڵی ‪ 2011‬لە کابینەی شەشەمی‬ ‫حکومەتی هەرێم‪ ،‬بۆ ماوەیەک کراوە بە سەرۆکی‬ ‫دیوانی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان‪.‬‬ ‫ساڵی ‪ 2017‬و لە کاتی دەنگۆی گۆڕانکاریی‬ ‫لە فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی هەولێر‪ ،‬بڕیاردا فەوزی‬ ‫هەریری بکرێتە بەڕێوەبەری گشتیی فڕۆکەخانەکە‪،‬‬ ‫بەاڵم بڕیارەکە راگیرا‪.‬‬ ‫فرانسۆ هەریری باوکی فەوزی‪ ،‬ئەندامی‬ ‫سەرکردایەتی پارتی و سەرۆکی فراکسیۆنی پارتی‬ ‫لە یەکەم خولی پەرلەمان و وەزیری کابینەی سێ‬ ‫و دواتر پارێزگاری هەولێر و بەرپرسی لقی دووی‬ ‫پارتی بووە‪ .‬رۆژی ‪ 2001/2/18‬لەسەر شەقامی‬ ‫شەست مەتریی هەولێر لە بۆسەیەکدا کوژرا‬ ‫لەکاتێکدا بەڕێوەبوو بەرەو بارەگای لق‪.‬‬

‫پێنج ساڵه چهندین پرۆژه به ناتهواوى جێهێڵراون‬ ‫له سنوورهكهدا‪ .‬خزمهتگوزارییهكانى تهندروستیىو‬ ‫پهروهردهو سهرجهم سێكتهرهكانى تریش‪ ،‬له ئاستێكى‬ ‫زۆر خراپدایه‪.‬‬ ‫له كۆتاییدا مەڵبەندی یەکێتی لە گەرمیان دەڵێت‪:‬‬ ‫ئەمانە هۆكارى تووڕهییو ناڕهزایى خەڵکی سنوورهكەی‬ ‫لێ کەوتووەتەوە‪ ،‬بازنهى ناڕهزایهتییهكان رۆژ به رۆژ‬ ‫فراوانتر دهبێ و نهوت بووهته نهفرەتو تەنیا دووكهڵهى‬ ‫بۆ ئێمهیهو قازانجهكهیشى بۆ خهڵكى تر!‬ ‫كهریم عهلى‪ ،‬سهرۆكى لیژنهى وزهو سامانه‬ ‫سروشتییهكان له ئهنجومهنى پارێزگاى سلێمانى‬ ‫به“زهمهن”ى وت‪ :‬پێش ساڵێك قۆرخكاریى‬ ‫كۆمپانیاكانى سهر به یهكێتیمان به بهڵگهوه داوهته‬ ‫الیهنه پهیوهنددارهكانو سهرجهم الیهنه سیاسییهكان‪،‬‬

‫لهگهڵ ئهوهشدا سكااڵى یاساییمان له دادگاو داواكارى‬ ‫گشتیى تۆماركردووه‪ ،‬کەچی تا ئێستا هەموو ئەم‬ ‫هەواڵنە هیچ ئهنجامێكیان نهبووە‪.‬‬ ‫وتیشى‪ :‬ئهوهى ئهو كۆمپانیایانه دهستیان دهكهوێت‬ ‫‪ %80‬ی دهبهن بۆ خۆیان‪ ،‬ئهوهى دهمێنێتهوه بۆ‬ ‫حكومهتو شوێنهكهیه‪ ،‬بێجگه لهوه كۆمپانیایهكى‬ ‫دڵنیایى له ههردوو مهرزى باشماخو پهروێزخان كراوهتهوه‬ ‫کە بۆ ههر بارههڵگرێك ‪ 20‬ههزار دینار وهردهگرن‪،‬‬ ‫بهبێ ئهوهى هیچ خزمهتگوزارییهك پێشكهش بكهن‪،‬‬ ‫پارهكهیش تهنیا بۆ گیرفانى كۆمپانیاكهیه‪.‬‬ ‫سەبارەت بە وەاڵم و کاردانەوەی یاداشتەکەیان‪،‬‬ ‫حهمه چاوجوان‪ ،‬جێگرى لێپرسراوى مهڵبهندى گهرمیانى‬ ‫یهكێتى بۆ “زهمهن” وتی‪ :‬لەبەرئەوەی مانگێکە مۆڵەتم‬ ‫وەرگرتووە‪ ،‬ئاگادارى ئهوه نیم وهاڵمدرابێتهوه یان نا‪.‬‬

‫‪ 20‬ههزار سكااڵ لەسەر‬

‫ئەنجامی تاقیکردنەوەکان‬ ‫تۆمار كراون‬

‫زەمەن‬ ‫بهڕێوهبهرى گشتیى ئهزموونهكان له وهزارهتى‬ ‫پهروهردهی هەرێمی کوردستان ئاشکرایکرد‪،‬‬ ‫ژمارەی سکااڵی خوێندكارانى پۆلی ‪12‬ى‬ ‫ئامادهیى‪ ،‬لە ئەنجامی تاقیکردنەوەکانی کۆتایی‬ ‫ساڵ‪ ،‬گەیشتووەتە ‪ 20‬هەزار سکااڵ‪.‬‬ ‫لە لێدوانێکدا بۆ “زەمەن” كهریم لهتیف‬ ‫بهڕێوهبهرى گشتیى ئهزموونهكان‬ ‫له وهزارهتى پهروهرده وتی‪:‬‬ ‫سكااڵكان هەموو وهرگیراونو‬ ‫بابهت بۆ بابهت سهیركراون‬ ‫لهالیهن لیژنهیەکى بااڵى‬ ‫ئهگهر‬ ‫ئهزموونهكانهوه‪،‬‬ ‫بەڕاستی ههڵه هەبن ئهوا ئهو‬ ‫لیژنهیه دوایین بڕیار لهسهر‬

‫سکااڵکان دهدات‪.‬‬ ‫کەریم لەتیف‪ ،‬ئاماژەی بەوەشدا‪ ،‬لە هەموو‬ ‫ناوچەکانی هەرێمی کوردستانەوە سکااڵ هاتووەتە‬ ‫بەردەستی وەزارەت و خوێندكارههیه له شهش‬ ‫بابهتدا سكااڵى كردووه‪ ،‬سهرجهمیشیان تایبهته‬ ‫به كهمیى هاتنهوهى نمره‪.‬‬ ‫لەمبارەیەوە بهڕێوهبهرى گشتیى ئهزموونهكان‬ ‫وتی‪ :‬ئهگهر گۆڕانكارى روویدا له‬ ‫نمرهدا‪ ،‬ئهوا راستى دهكهینهوهو‬ ‫به نووسراو بهڕێوهبهرایهتى‬ ‫پهروهردهى ئهو شوێنهی‬ ‫لێ ئاگادار دهكهینهوه کە‬ ‫سکااڵکانی لێوە هاتووەو‬ ‫خوێندكاران‬ ‫لهوێوه‬ ‫سكااڵكانیان‬ ‫ئهنجامى‬ ‫وهردهگرنهوە‪.‬‬

‫“زەوییە نایابهكانی ههولێر بێویژدانانە هەرزانفرۆش کراون”‬ ‫زەمەن‪ -‬هەولێر‬

‫سەرۆکی فراکسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمانی‬ ‫کوردستان ئاشکرای دەکات‪ :‬له ماوهی چهند مانگی‬ ‫رابردووداو لهسەروەختی كۆتایی كارهكانی كابینهی‬ ‫ههشتهم‪ ،‬چهندین پارچه زهوی نایاب له سهوزایی‬ ‫و یاریگا و قوتابخانهو خزمهتگوزاری و تهنانهت‬ ‫شهقامی گشتی‪ ،‬بەناوی پرۆژەوە دراون به چهند‬ ‫كهسێك‪ .‬بهاڵم دوای ههوڵ و ئاگاداركردنهوهی الیەنە‬ ‫پەیوەندیدارەکان‪ ،‬بهشێك لەو پرۆژانە راگیراون‪.‬‬

‫لەلێدوانێکدا بۆ “زەمەن” عهلی حهمهساڵح‪،‬‬ ‫سهرۆكی فراكسیۆنی گۆڕان ئاماژەی بەوەدا‪ ،‬ماوهی‬ ‫چهند مانگێكه سهرقاڵی بهدواداچوونه سەبارەت‬ ‫به “ناوكردن و ههرزانفرۆشكردنی زهوییه نایاب و‬ ‫گرانبەهاكانی ناوشاری ههولێر”‬ ‫عهلی وتی‪ “ :‬لەو بەدواچوونانەدا دەرکەوتووە‪،‬‬ ‫بێویژدانی زۆر کراوە و داگیركاریی گهورهم بینیوه‪.‬‬ ‫بۆ نموونە زیاتر له ‪ 13‬ملیۆن مهتر زهوی بهناوی‬ ‫پرۆژهوە له شوێنێكی نایابی ههولێر‪ ،‬دەوری بە‬ ‫پەرژین گیراوە‪ .‬بەڕاستی خهماڵندنی نرخی ئهو‬ ‫زهوییه ئەوەندە گرانە‪ ،‬کارێکی ئهستهمه”‬ ‫عەلی هەروەها دەڵێت‪ :‬زۆربەی ئەو زەوییە‬

‫گرانبەهایانە‪ ،‬بەناوی پرۆژەوە هەرزانفرۆشکراون‪.‬‬ ‫ئەمەش لەم چەند مانگەی رابردوودا بووە کە‬ ‫کارەکانی کابینەی هەشتەم بەرەو کۆتایی دەچوو‪.‬‬ ‫بۆیە دوای ئاگادارکردنەوەی الیەنە پەیوەندیدارەکان‪،‬‬ ‫بەشێک لە کارەکانی ئەو پرۆژانەی کە زەوییەکانیان‬ ‫بۆ وەرگیراوە‪ ،‬راگیراون‪.‬‬ ‫سەرۆکی فراکسیۆنی گۆڕان ئاماژە بەوەش‬ ‫دەکات‪ ،‬هەموو ئەو زانیارییانەی لەسەر ئەو‬ ‫زەوی و پرۆژانەی کۆیکردوونەتەوە‪ ،‬لە داهاتوودا‬ ‫دەوڵەمەندتریان دەکات و بەردەوام دەبێ لەسەر‬ ‫بەدواداچوونی زیاتر‪.‬‬ ‫د‪.‬نوری عوسمان‪ ،‬سهرۆكی پێشووی دهستهی‬

‫وهبهرهێنان کە دەستەکە دەسەاڵتی پێدانی زەوی و‬ ‫مۆڵەتی پرۆژەی هەیە بە کۆمپانیا و وەبەرهێنەران‪،‬‬ ‫رەتی دەکاتەوە هەرزانفرۆش کرابن یان بەنایاسایی‬ ‫درابنە کۆمپانیا و سەرمایەداران‪.‬‬ ‫سەبارەت بە زانیارییەکانی سەرۆکی فراکسیۆنی‬ ‫گۆڕان‪ ،‬د‪ ،‬نوری بۆ “زەمەن” دەڵێت‪ :‬لەو زەوی‬ ‫وپرۆژانە عەلی حەمەساڵح باسیان دەکات‪ ،‬تهنیا‬ ‫دوو پرۆژهیان رووبهرهكهیان زۆره‪ .‬شوێنهكهیشیان‬ ‫كهوتووهته سهر شهقامی سهرهكی ‪ 120‬مهتریی‪.‬‬ ‫د‪ .‬نوری زیاتر وتی‪ ”:‬پرۆژهی یهكهمیان‬ ‫زهوییهكه رووبهرهكهی ‪ 476‬دۆنمهو به بڕیاری‬ ‫ژماره ‪1432‬ی ئهنجومهنی وهزیران لە ساڵی ‪200٥‬‬

‫بۆ زانكۆی كوردستان تهرخان كراوه بۆ ئهوهی‬ ‫بهشێوهیهكی مۆدێرن زانكۆی لهسهر بنیاتبنرێت‪.‬‬ ‫پرۆژهی دووهمیان كه له نزیك زهوییهكهی زانكۆی‬ ‫كوردستانه پرۆژهیهكه مۆڵهتی فهرمی ههیهو شتێكی‬ ‫شاراوه نییهو بهپێی یاسا دراوه به كۆمپانیایهك بۆ‬ ‫دروستكردنی یاریگای یاری گۆڵف”‪.‬‬ ‫سەبارەت بە رووبهری ئهو زهوییهو ئهو‬ ‫كۆمپانیایەی کە پرۆژهکهی پێدراوه‪ ،‬د‪.‬نوری‬ ‫عوسمان وتی‪”:‬پرۆژهكه رووبهرهكهی ‪ 600‬دۆنمە‬ ‫بۆیه رووبهركهی بهو شێوهیە زۆره‪ ،‬بۆ ئهوەیە تا بۆ‬ ‫ئهنجامدانی یاری گۆڵف گونجابێ بهپێی ستانداردی‬ ‫نێودهوڵهتی”‪.‬‬

‫پڕۆژەی‌‌“سەعاتى”‌ئاوى‌مااڵن‌خەریکە‌شكست‌دەهێنێ‬

‫دوای ئاشکرابوونی کەموکوڕی زۆر‬ ‫لە پێوەری ئاوی مااڵن و ئەو وهسڵەى‬ ‫بۆ وەرگرتنی پارە دەدرێتە هاواڵتیان‪،‬‬ ‫هەوڵەکان تادێت چڕتر دەبنەوە بۆ‬ ‫راگرتنی پڕۆژەکە‪.‬‬ ‫بە جیا هەریەکە لە پارێزگاری دهۆک‬ ‫و قایمقامی چەمچەماڵ بڕیاریاندا کاری‬ ‫ئەو پێوەرانە رابگیرێن تا کێشەکانیان‬

‫چارەسەر دەکەن‪ .‬هەروەها قایمقامی‬ ‫کەالر ماوەی هەفتەیەک مۆڵەتی داوەتە‬ ‫کۆمپانیاکانی پێوەری ئاو تا کێشەکانی‬ ‫خەڵک چارەسەر بکەن‪ ،‬ئەگەرنا‬ ‫کارەکانیان رادەگرێ‪.‬‬ ‫عهبدولسهمهد تێلى‪ ،‬ئهندامى‬ ‫ئهنجومهنى پارێزگاى دهۆك به‬ ‫“زهمهن”ى راگەیاند‪ :‬ماڵ ههیه لە دهۆک‬

‫‪ ٥٠‬تا ‪ ٨٠‬ملیۆن دیناریان بۆ هاتووهتهوه‪،‬‬ ‫ئەمە بە رادەیەک زۆرە ئهگهر هاواڵتیان‬ ‫خانووهكانیشیان بفرۆشن‪ ،‬هێشتا کرێی‬ ‫ئاویان پێنادرێ بەپێی ئەو پێوەرانە‪.‬‬ ‫لەالیەکی ترەوە دابان محهمهد‬ ‫ئهندامى لیژنهى دهستپاكى لە پەرلەمانی‬ ‫کوردستان بۆ “زهمهن” وتی‪ :‬ئهم پێوهرانه‬ ‫خۆیان خراپنو به خراپی دانراون‪ ،‬هاواڵتى‬

‫یهكجار ‪ 4٠‬ههزار دینارى بڕوات باشتره تا‬ ‫مانگانه زیاتر له ‪ 4٠‬ههزارى بۆ بێتهوه‪.‬‬ ‫ئێستا لهگهڵ وهزارەتى شارهوانیدا لهسهر‬ ‫خهتین بۆ ئهوهى پرۆسەکە بە گشتیی‬ ‫رابگیرێت‪ .‬پێویستیشه یهكه ئیدارییهكانى‬ ‫دیکە چاو لە دهۆک و چەمچەماڵ بکەن و‬ ‫ئەم پێوەرانە رابگرن‪.‬‬ ‫بۆ ل‪4‬‬

‫رەنگە‌دادگا‌لەسەر‌سوتانی‌‬ ‫سێوان‌و‌سێ‌منداڵەکەی‌‬ ‫کەس‌سزا‌نەدات‬

‫ل‪3‬‬

‫‪www.zamenpress.com‬‬ ‫رۆژنامەیەکی سیاسیی گشتییە‬

‫ژمارە (‪ )26‬سێشەممە ‪2019/7/16‬‬

‫نرخ ‪ 500‬دینار‬

‫‪ 20‬الپەڕە‬

‫“قوباد‌تاڵه‌بانى‌كوده‌تا‌به‌سه‌ر‌شه‌رعییه‌تدا‌ده‌كات”‬ ‫مەهدی مەحمود‪ :‬دهیانهوێت به گوندهیی بهڕێوهبهرى پهروهردهى سلێمانى الببەن‬

‫زەمەن‬ ‫سەبارەت بە بڕیاری الدان و‬ ‫گواستنەوەی بهڕێوهبهرى گشتیی‬ ‫پهروهردهى سلێمانى‪ ،‬لەالیەن‬ ‫قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی‬ ‫حکومەتی هەرێمەوە‪ ،‬سکرتێری‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی‬ ‫دەڵێت‪ :‬بەڕێوەبەری گشتیی‬ ‫پەروەردەی سلێمانی‪ ،‬ئەنجومەنی‬ ‫الدانیشی‬ ‫دایناوە‪،‬‬ ‫پارێزگا‬ ‫هەردەبێ لەالیەن ئەنجومەنەوە‬ ‫بێت‪ ،‬بۆیە بڕیاری الدانی نایاسایى‬ ‫و ناشهرعییه‪.‬‬ ‫مەهدی مەحمود سکرتێری‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی‪،‬‬ ‫کە لە فراکسیۆنی یەکگرتووی‬ ‫ئیسالمییە بۆ “زەمەن” وتی‪:‬‬ ‫ئێمە نازانین هۆكاری الدانی‬ ‫بەڕێوەبەری گشتیی پەروەردەی‬ ‫سلێمانی چییه‪ ،‬بەپێی یاسا دەبوو‬ ‫لە ئەنجومەنەکەی ئێمەوە ئەم‬ ‫بڕیارە بدرایە‪ ،‬بۆیە پێمانوایە ئهمه‬ ‫پێچهوانهى یاسایهو دهبێ تێمان‬ ‫له سه ر‬ ‫بگه یه نن‬ ‫چى‬ ‫الیدهبهن‪،‬‬ ‫ن‬ ‫یا‬

‫دهیانهوێت هەر به گوندهیی ئهو‬ ‫كاره بكهن!‪.‬‬ ‫لهالیهكى ترهوه‪ ،‬ئهندامێكى‬ ‫ئهنجومهنى پارێزگاى سلێمانى‬ ‫دهیهوێ‬ ‫یهكێتى‬ ‫دهڵێت‪:‬‬ ‫حكومهتێکى توندى مهركهزیى‬ ‫له سلێمانى بۆخۆى دروستبكات‪،‬‬ ‫بۆیە داواکارە حکومەت و پەرلەمان‬ ‫لەسەر ئەم خواستە نادیموکراسییە‬ ‫بێنە دەنگ‪.‬‬ ‫رێبوار ئهحمهد بازیانی‪ ،‬سهرۆكی‬ ‫فراكسیۆنی گۆڕان له ئهنجومهنی‬ ‫پارێزگای سلێمانی وتی‪ :‬ئهم‬ ‫کارهى قوباد تاڵەبانی كردوویهتى‪،‬‬ ‫كودهتایه بهسهر شهرعییهتدا‪،‬‬ ‫مهسرور بارزانى سهرۆكوهزیران‬ ‫و پهرلهمانى كوردستان لهبهردهم‬ ‫تاقیكردنهوهیەکی جدیدان لەپێناو‬ ‫چەسپاندنی سهروهرى یاسادا‪.‬‬ ‫زانیارییهكانى‬ ‫بهگوێرهى‬ ‫“زهمهن” بزووتنهوهى گۆڕان‬ ‫لهڕێى تۆماركردنی سکااڵ له‬ ‫دادگاى كارگێڕیى و پهیوهندییە‬ ‫سیاسییەکانیو جواڵندنى دۆسیهكه‬ ‫له پهرلهمان و حكومهت‪،‬‬ ‫هەوڵەکانی چڕكردووەتهوه بۆ‬ ‫ههڵوهشاندنهوهى ئهو بڕیارهى‬ ‫قوباد تاڵهبانى‪.‬‬ ‫بۆ ل‪3‬‬

‫“بڕیاربهدهستانى گۆڕان لهبهردهم تاقیكردنهوهى قیهمهكانیاندان”‬

‫‪‌7/25‬کۆتایی‌بە‌شەرعیەتی‌خانەی‌راپەڕاندن‌و‌جڤاتى‌نیشتمانیی‌دێت‬ ‫زەمەن‬ ‫رۆژى ‪2٥‬ى ئهم مانگه‪ 1٠ ،‬ساڵ تێدهپهڕێ‬ ‫بهسهر دروستبوونى بزووتنهوهى گۆڕاندا‪ ،‬هاوكات‬ ‫لەگەڵ ئەم یادەدا‪ ،‬وادهى دهستووریى كاركردنى‬ ‫ئهندامانى خانهى راپهڕاندن و جڤاتى نیشتمانیى‪،‬‬ ‫كه بهرزترین دەسەاڵتی بزووتنەوەکەن‪ ،‬کۆتاییان‬ ‫پێدێت‪.‬‬ ‫تێکڕا ئەندامانی خانەی راپەڕاندن و جڤاتی‬ ‫نیشتمانیی‪ ،‬نزیكهى ‪ 6٠‬كهسن و ماوهیهكى‬ ‫زۆره بهشێكیان شهرعییهتیان كۆتایى پێهاتووه‪،‬‬ ‫یان پێویستییان به ههڵبژاردنهوهو وهرگرتنى‬ ‫شهرعییهت ههیه‪.‬‬ ‫ئەوانیش بریتین له‪ :‬باژێروانهكان‪ ،‬ئهندامانى‬ ‫تهواوكار‪ ،‬نوێنهرى كاروبارى ئافرهتان‪ ،‬رێكخهرى‬ ‫ژوورهكان‪ ،‬نوێنهرى ئهنجومهنهكانى رهوهندى‬ ‫كوردى‪.‬‬ ‫بهگوێرهى دهستوورى گۆڕان‪ ،‬خانهى راپهڕاندن‬ ‫پێكدێ له حهوت كهس‪ ،‬ئەوانیش بریتی دەبن‬ ‫لە “رێكخهرى گشتیى‪ ،‬سكرتێرهكانى كاروبارى‬ ‫جڤاتى نیشتمانیى‪ ،‬فراكسیۆنەکان‪ ،‬ژوورهكان‪،‬‬

‫باژێرهكان‪ ،‬خهڵك‪ ،‬سهرۆكى جڤاتى گشتیى”‪ ،‬كە‬ ‫ئێستا خانە شهرعیترین دامهزراوهى ههڵبژێردراوى‬ ‫بزووتنهوهكهیە‪ ،‬بهاڵم ئهوانیش له ‪2٥‬ى ئەم‬ ‫مانگەدا وادهى دهستوورییان كۆتایى پێدێت‪.‬‬

‫تەیب‌جەبار‪‌..‬لە‌ئەندازیارێكی‌‬

‫كارامەوە‌بۆ‌پارێزگاری‌کەرکوک‬

‫ل‪٥‬‬

‫لە‌دادگایەکی‌نێودەوڵەتیدا‌‬ ‫داعشەکانی‌رۆژئاوا‌دادگایی‌دەکرێن‬

‫زەمەن‬ ‫لەچەند‬ ‫زانیارییانەی‬ ‫ئەو‬ ‫بەپێی‬ ‫سەرچاوەیەکەوە دراونەتە “زەمەن” چوار‬ ‫الیەنی سیاسی رۆژهەاڵتی کوردستان (حزبی‬ ‫دیموکراتی کوردستانی ئێران‪ ،‬حزبی دیموکراتی‬ ‫کوردستان‪ ،‬کۆمەڵەی شۆڕشگێڕان‪ ،‬کۆمەڵەی‬ ‫زەحمەتکێشان) مانگی رابردوو لە نەرویج لەگەڵ‬ ‫نوێنەری کۆماری ئیسالمی ئێران کۆبوونەتەوە‪.‬‬ ‫بەپێی قسەی یەکێک لەو سەرچاوانە‪،‬‬ ‫نوێنەرانی کۆماری ئیسالمی ئێران‪ ،‬داوایان لەو‬

‫بەڕێوە چوون‪ ،‬ئەو چوار الیەنەی بەشداری‬ ‫کۆبوونەوەکەیان کردووە‪ ،‬راگەیەنراوێكیان‬ ‫باڵوكردەوەو تێیدا دەڵێن‪ :‬ئەوان باوەڕیان بە‬ ‫رێگای دیالۆگ هەیە بۆ چارەسەركردنی مەسەلەی‬ ‫كورد‪ ،‬بەاڵم ئێران باوەڕی بە چارەسەری سیاسی‬ ‫ئاشتییانەی پرسی كورد نییە‪.‬‬ ‫ئەو چوار الیەنە رەتیاننەكردووەتەوە كە‬ ‫گفتوگۆیان كردبێ‪ ،‬تەنیا ئاماژەیان بەوە كردووە‬ ‫كە هەركات مەرجەكانی دانوستانێكی جدی بۆ‬ ‫چارەسەری پرسی كورد بێتە دی‪ ،‬ئەوان رای‬ ‫گشتی خەڵكی كوردستانی لێ ئاگادار دەكەنەوە‪.‬‬ ‫بۆ ل‪6‬‬

‫ل‪6‬‬

‫بە‌‪‌138‬دەنگەوە‌بوو‌بە‌پەرلەمانتار‬

‫حزبەکانی‌رۆژهەاڵت‌لەگەڵ‌ئێراندا‌کۆدەبنەوە‬ ‫حزبانە کردووە چەک دابنێن و بگەڕێنەوە بۆ‬ ‫ئێران‪ ،‬بەاڵم ئەم پێشنیازە بەالی ئەو حزبانەوە‬ ‫پەسەند نەکراوە‪.‬‬ ‫ئیبراهیم عەلیزادە سکرتێری کۆمەڵە ‪-‬‬ ‫رێكخراوی كوردستانی حزبی كۆمۆنیستی ئێران‬ ‫لەلێدوانێکدا بۆ “زەمەن” ئاشکرایکرد‪ :‬داوا‬ ‫لەوانیش کراوە کە بەشداری لەو گفتوگۆیانەدا‬ ‫بکەن‪ ،‬بەاڵم رەتیانکردووەتەوە‪ ،‬چونکە پێیوایە‬ ‫جگە لەوەی گفتوکان بۆ فریودانە‪ ،‬هاوکات‬ ‫هەلومەرجی دانوستانیش لەالیەن ئێرانەوە‬ ‫نەڕەخسێنراوە‪.‬‬ ‫لەسەر ئەو گفتوگۆیانەی لەگەڵ ئێران‬

‫كۆنفرانسى نیشتمانیى‪ ،‬بهرزترین دهسهاڵتى‬ ‫بزووتنهوهكهیه‪ ،‬کە لەبری کۆنگرەیە‪ .‬یەکەم‬ ‫کۆنفرانسی نیشتمانیی گۆڕان‪ ،‬رۆژی ‪2٠13/12/26‬‬ ‫لە شاری هەولێر بهسترا‪ ،‬بهگوێرهى دەستووری‬

‫ناوخۆ‪ ،‬دەبێ چوار ساڵ جارێك یان دهبوو بهر له‬ ‫ههڵبژاردنى گشتیى‪ ،‬کۆنفرانسی دووەم ببهسترایه‪،‬‬ ‫بەاڵم ئێستا دووساڵ بهسهر وادهى بهستنیدا‬ ‫تێپهڕیوه‪.‬‬ ‫ههرچهنده بهگوێرهى بهیاننامهى بزووتنهوهی‬ ‫گۆڕان‪ ،‬له یادى دووساڵهى كۆچى دوایی نهوشیروان‬ ‫مستهفادا و پێشتریش بهپێى بڕیارى جڤاتى‬ ‫نیشتمانیى‪ ،‬گۆڕان دواى پێكهێنانى كابینهى نوێ‬ ‫كۆنفرانس دهبهستێ‪ ،‬بهاڵم تائێستا کات و شوێنی‬ ‫کۆنفرانسەکە بڕیارى لهسهر نهدراوه‪.‬‬ ‫ئهندامێكى جڤاتى نیشتمانیى گۆڕان‪ ،‬كه‬ ‫نەیویست ناوى بهێنرێت‪ ،‬به “زهمهن”ى راگهیاند‪:‬‬ ‫هیچ پاساو و بیانوویهك نهماوه لە بەردەم‬ ‫سەرکردایەتیی گۆڕاندا بۆ دواخستنی کۆنفرانس و‬ ‫خۆ نوێكردنهوه‪ ،‬بەڕاستی بڕیاربەدەستانی گۆڕان‪،‬‬ ‫ئهم دووههفتهیه لهبهردهم تاقیكردنهوهى رێزگرتن‬ ‫له قییهمهكانیاندان‪ ،‬وتیشی‪“ :‬دهستاودهستكردنى‬ ‫دهسهاڵت بهشێكى گرنگه له قییهمهكانى گۆڕان‪،‬‬ ‫جا ئایا رێز له دهستوورو پرهنسیپهكانیان دهگرن‬ ‫و بڕیارێكى دروست دهدهن یان نا؟ ئهوه دهبێت‬ ‫چاوهڕێى ئهم دووههفتهیه بكهین”‪.‬‬

‫زەمەن‬ ‫کاندیدێکی بەرەی تورکمانی کە لە هەڵبژاردنی‬ ‫پەرلەمانی کوردستاندا تەنیا ‪ 13٨‬دەنگی بەدەستهێنابوو‪،‬‬ ‫وەک پەرلەمانتاری کوردستان دەستبەکاربوو‪.‬‬ ‫لە کۆبوونەوەی پەرلەمانی کوردستان لە رۆژی ‪11‬ی‬ ‫ئەم مانگە بەڕێوەچوو‪ ،‬هیمداد ساڵح بیالل لە جێگەی‬ ‫ئایدن مەعروف سەرۆکی فراکسیۆنی بەرەی تورکمانی‪ ،‬وەک‬ ‫پەرلەمانتار سوێندی یاسایی خوارد و دەستبەکاربوو‪.‬‬ ‫بەپێی بەدواداچوونەکانی “زەمەن”‪ ،‬هیمداد سەاڵح لە‬ ‫هەڵبژاردنە پەرلەمانییەکەی ساڵی رابردوودا‪ ،‬تەنیا ‪13٨‬‬

‫دەنگی بەدەستهێناوە و دەنگی دوەمی لیستەکەی بووە‪ ،‬کە‬ ‫لە چوارچێوەی کۆتای تورکمان بەشدارییان کردووە و یەک‬ ‫کورسییان لە پەرلەماندا بەدەستهێناوە‪.‬‬ ‫تێکڕای دەنگەکانی لیستی بەرەی تورکمانی لەو‬ ‫هەڵبژاردنەدا‪ ،‬تەنیا هەزار و ‪ ٥4٥‬دەنگ بووەو کورسییەکی‬ ‫پەرلەمانی کوردستانی هەیە‪ .‬پێشتر ئایدن مەعروف بە‬ ‫‪ ٨66‬دەنگ بوو بە پەرلەمانتار و دواتر لە کابینەی نوێ‬ ‫وەک وەزیری هەرێم دەستبەکاربوو‪.‬‬ ‫بەپێی ئەنجامی هەڵبژاردنەکان بۆ هەر کورسییەکی‬ ‫گشتی‪ ،‬پێویستی بە زیاتر لە ‪ 1٨‬هەزار دەنگ هەبووە‪.‬‬ ‫بەاڵم بۆ کۆتای کەمینەکان بە هەر ‪ 11‬کورسییەکەوە تەنیا‬ ‫‪ 19‬هەزار دەنگیان بەدەستهێناوە‪.‬‬

‫لەگەڵ ئەم ژمارەیەدا‬

‫چۆن‌پێشمەرگە‌بکرێتە‌سوپایەکی‌نیشتمانیى؟‬

‫ل‪7‬‬

‫کێ‌رقی‌لێیەتی‌و‌‬ ‫کێ‌خۆشی‌دەوێت؟‬

‫ل‪1٠‬‬