Біріңді, қазақ, бірің дос, көрмесең, істің бәрі бос!
Абай
Отарқа Екібастұз қалалық газеті. газет 1992 жылдың 1 қаңтарынан бастап шығады
№33 (1231)
www.otarka.kz
21 тамыз 2014 жыл
Отарқа-ақпарат
Межеленген міндеттер орындалуда Ж.СӘДУАҚАС Екібастұз қалалық мәслихатының ХХХІ сессиясында депутаттар қала әкімі А.Вербняктің осы жылдың І жартыжылдығында атқарған жұмысының есебін тыңдады. Кеңейтілген сессияға мемлекеттік мекемелер бас-
шылары, үкіметтік емес ұйымдар және бұқаралық ақпарат құралдары өкілдері қатысты. Қала басшысы баяндамасының мәтіні бұған дейін газет бетінде жарияланғандықтан, кейбір маңызды деректерге ғана тоқталып өтейік. (Жалғасы 3-бетте)
«Дөңгелекті сөздік» жолға шықты Кенже ҚУАТ Павлодар қаласының тілдерді дамыту басқармасы мен трамвай басқармасы бірігіп, қазақ тілін үйретудің жаңа әдісін тапқан сияқты. Қала көшелерінде жүрген трамвайлардың сыртына күнделікті өмірде көп қолданылатын сөздердің қазақша-орысша аудармасы жазылыпты. «Сәлем!», «Танысып қойыңыз!», «Қош келдіңіз!», «Бақытты болыңыз!», «Уақыт қанша?» деген сияқты сөздерді жұртқа жеткізуге асыққан трамвайлар қала
көшелерінде жүйткіп жүр. Жұрт бұл жобаны «дөңгелекті сөздік» атандырыпты. Күніне жүздеген, мыңдаған адамның трамвайға мінетінін ескерсек, жоба авторлары тапқырлық танытқан демеске шара жоқ. Осындай бастаманы бізде де қолға алып, қоғамдық көліктерді «қазақша сөйлетсе», артық етпес еді. Мемлекеттік тілге шорқақтар тілге жеңіл, есте оңай сақталатын сөз тіркестерін жадына тоқып, бәлкім, қазақ тілін үйренуге қызығушылығы оянар.
«Атыңнан айналайын, .» . . ы л а р а қ р а Қ
8-9 беттер
Сахнада - «Өмір» өнерпаздары 16 тамызда «Өмір» оңалту орталығы «Алақай» театр студиясының өнерпаздары Әлкей Марғұлан ауылына шығармашылық сапармен барды. Дария ЕРТАЙҚЫЗЫ Айта кетерлігі, өнерпаздарды ауыл әкімі М.Қоқажанов ғұлама ғалым Әлкей Марғұланның 110 жылдығына орай арнайы шақырған болатын. Қонақтар
мектеп жанындағы ғұлама ғалымға арналған мұражайды аралап, жәдігерлермен танысты. Осы күні өнерпаз балалар Н.Гернеттің «Полянка» пьесасының желісінде театрландырылған көрініс қойды.
1871 жылы Новосібір облысы Венгер ауданында мекендеген татарлар Ақкөл-Жайылмаға арнайы келіп, Исабек ишанмен кездесіп, сұхбаттасқан. Осы кездесуде Исабек ишан оларға өз кітабын тарту етіпті.
10-бет
Ж
Сахналық қойылымды ауыл тұрғындары жылы қабылдап, үйірме жетекшісі Любовь Ермаковаға ризашылығын жеткізді. Әлкей Марғұлан ауылына баруға автобус бөлген «Промсервис-Отан» ЖШС-нің директоры С.Дручининге «Өмір» оңалту орталығының алғысы шексіз. Суретте: «Өмір» оңалту орталығының өнерпаздары марғұландықтармен бірге
астыққа асырылған ақырет
11-бет
2
Отарқа
Интерфакс материалдарынан "Еуразия" кинофестивалі өтеді Алматыда 2014 жылдың 15-20 қыркүйегі аралағында Х халықаралық "Еуразия" кинофестивалі өтеді. "Фестивальдің дәстүрлі ұйымдастырушылары – Қазақстан Республикасының Мәдениет және спорт министрлігі, Ш.Айманов атындағы "Қазақфильм" киностудиясы, Алматы қаласының әкімшілігі. Биылғы торқалы кинофестиваль ұлы қазақ режиссері Шәкен Айма-новтың жүз жылдығы аясында өтпек, бұл күн ЮНЕСКОның айтулы оқиғалардың ресми күнтізбегіне енгізілген» делінген кинофестивальдің ресми сайтында берілген хабарламасында. Биыл халықаралық конкурсқа қатысу үшін Қазақстан, Ресей, Франция, Оңтүстік Корея, Жапония, Германия, Қырғызстан, Израиль, Бельгия, Өзбекстан, Ирак, Түркия,Үндістан, Қытай, Малайзия және басқа елдерден 170 картина әкелінді.
Әлем дәрігерлерінің велокеруені Павлодарда Павлодар «Әлем дәрігерлері ядролық соғыстың болмауын қалайды - 2014» атты халықаралық велокеруенге қатысушыларды қарсы алды. Германия, Австрия, Сальвадор, Эстония, Үндістан, Кения, Непал, АҚШ-тан шыққан велокеруенге қатысушы он тоғыз адам 9 тамызда Семей қаласынан аттанып кетті. Олар 25-30 тамызда Астанада өтетін «Әлем дәрігерлері ядролық соғыстың болмауын қалайды» атты 21-ші Дүниежүзілік конгресс қарсаңында Астанада 24 тамызда болуды жоспарлауда. Велокеруеннің негізгі мақсаты әлемде ядролық қарудан бас тарту идеясын таратуды насихаттау болып табылады. Павлодарда велокеруенге қатысушыларды қала әкімі Болат Бақауов күтіп алып, олармен бірге велосипедпен қаланы аралап шықты.
Эбола вирусынан қайтыс болғандар саны 1200-ден асты Бұл туралы Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы мәлімдеді. Денсаулық сақтау ұйымының мәліметі бойынша, індет жұққызғандар саны 2240 адамды құрайды. Қалыптасқан жағдайға байланысты БҰҰ Дүниежүзілік азық-түлік бағдарламасы індет жайлаған аудандарға азықтүлік жеткізу бағдарламасын әзірлеу туралы мәлімдеді. Індет Сьерра-Леоне, Либерия, Гвинея және Нигерияға таралған. Эбола вирусы ауруға шалдыққан адамның қанымен, бөліп шығарған сұйықтықтарымен және ағзаларымен тікелей байланыс арқылы беріледі.
№33 (1231) 21 тамыз 2014 жыл www.otarka.kz
Ауыл шаруашылығы
Мал тұқымын асылдандыру тиімді Өткен сәрсенбі күні Ақкөл ауылдық округіне қарасты Зеленая роща елді мекенінде көшпелі отырыс өтті. Оған ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Ж.Р. Шұғаев, «Аграрлық несие корпорациясы» акционерлік қоғамы басшысының орынбасары Е.Д. Әбілқасов және өңірдегі ауылдық округ әкімдері, төрт түлік мал өсіріп отырған шаруа қожалықтарының иелері қатысты. Басқосуда «Агробизнес2020» мемлекеттік бағдарламасының жаңа тетіктері жайлы түсінік берілді. Рауза МҰСАБАЙ Жиынға қатысушылар алдымен асыл тұқымды ірі қараны өсіруде табысы өрге басып тұрған «Табыс» шаруа қожалығының (М.Алғамбаров) жаз жайлауына ат басын тіреді. Манат Қажыбекұлы алқалаған қауымға өз қожалығының бүгінгі тыныс-тіршілігі жайлы баяндады. – Біздің шаруа қожалығы 2000 жылы құрылды. Ол кезде 15 бас қара мал болды. Бүгінгі таңда 2300 бас қара мал бар. Оның ішінде сиыр 1000 басты құрайды. Биылғы жылы содан 920 төл алдық. Шаруашылықтағы 1200 жылқының 400-і - бие. «Табыс» 2007 жылдан бері асыл тұқымды, ал 2009 жылдан жабы тұқымдас қазақы жылқы шаруашылығы статусына ие. Бастапқыда 24%бен берілетін несиені қанағат тұттық. Ал қазір шаруа қожалықтарына несиенің 6%-бен берілуі су тегін десе де болады. Мұның өзі мал басын арттыруға сеп. 6-7 жылдан бері тендер арқылы қалалық аурухана мен балабақшаларды, соңғы екі жылда облыс орталығының ауруханаларын етпен қамтамасыз етеміз. Жалпы, жылына 100-120 тонна ет тапсырылады. Енді 17 тонна етті экспортқа шығару ойда бар. Сиырлардың бір табыны қыста, екіншісі жазға салым төлдейді. Өйткені 1000 бас сиырды қыста бұзаулатуға қора таршылық етеді. Үкіметтің субсидиямен қарасуы шаруашылықтардың асыл тұқымды бұқа сатып алуына жол ашты. Біздің шаруашылық та 120 бұқа сатты. Оны Екібастұз өңірі,
Баянауыл, Ақтоғай, Лебяжі, Павлодар және Ертіс аудандары, Шығыс Қазақстан, Қарағанды мен Ақмола облыстарының шаруашылықтары сатып алды. Асыл тұқымды мал басын арттыруға бейіл шаруа бұқа мен айғырдан ақша аямауы керек. Өйткені оған жұмсалған қаржы еселеніп қайтады. Біз мұнымен шектелмей, бұқаларды жыл сайын Ресейден әкелеміз. Сол арқылы мал қаны ауысады. Қан ауысқан соң салмағы да артады. Әрі мал ауырмайды да. Қыстан тек шөппен шығатын олар көп күтімді қажет етпейді, -дейді қожалық иесі. Айтса-айтқандай-ақ, енесін еміп жүрген бұзаулар қазірдің өзінде ет жинаған. Бүгінгі таңда «Табыстың» арқасында ауыл тұрғындарының малдары да асылдануда. Бұл шаруашылықта мал ауруларының алдын алуға жіті көңіл
Жиналған қауым өрістегі малды, орылып жатқан мал азығын көрген соң Зеленая роща ауылдық клубында бас қосты. Онда Ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Жанат Шұғаев төрт түлік мал санын арттыруда «Агробизнес-2020» бағдарламасының тиімділігін алға тартты. Қуаңшылық жыл-
сал ретінде айтсақ, ірі қара мал фермасының қажеттілігі үшін сатып алынатын техника құнының 50% -ын үкімет өз мойнына алады. Бұл орайда сатып алынатын техника мен құралжабдықтар су жаңа болуы шарт. Айтқандайын, мемлекет жайылымға құдық пен ұңғыма қазуға жұмсалған шығынның
бөлінеді. Ерте көктемнен екпесін егіп отыру - қалыпты жағдай. Қожалықтағы 12 «МТЗ», 1 «К-700» және екі шөп көтергіш трактор бір аптадан бері шөп шабу науқанына бел шеше кіріскен. Былтырдан қалған 600 тонна жем-шөп қыстан қысылмай шығуға көмек. Қазірдің өзінде 500 тоннадай шөп шабылған. Күн райы сәтін салса, келер қыркүйектің басында қысқы мал азығы жиылып, тасылады. «Табыстағы» 40-қа тарта жұмыскердің айлық жалақысы 50 мың теңге мөлшерінде. Ал шөп шабу науқанында оның көлемі 200 мың теңгеге дейін баратын көрінеді. Қожалық иесі соңғы 3 жылда ауылға 3 отбасыны көшіріп әкелген. Қазір де ауылға қоныс аударғысы келетіндер жеткілікті болғанымен, бос үй жоқ.
дар көпжылдық шөптердің құнарын жоғалтуға алып келеді. Осы ретте үкімет шаруаның жыл сайын арпабас, жоңышқа және бидайық тұқымдас мал азығын жаңартуына субсидиямен қарасуға бейіл танытып отыр. Қаржылай көмек мұнымен шектелмейді. Осы бағдарламаға сәйкес кемінде 100 бас ірі қара малы 50 сиыры бар сүтті-тауарлы фермаларды, бордақылау алаңдарын, құс, құрама жем шаруашылықтарын құру және кеңейтуге қолдау бар. Жайылымдарға құдықтар мен ұңғымалар және астық пен жеміс-көкөніс өнімдерін сақтайтын қоймалар, жылыжайлар, тез өсетін алма бағын салу, жаңбырлатқыш және тамшылап суару жүйелерін орнату, сүт, ет өнімдерін қайта өңдеп, тасымалдайтын кәсіпорындар құру да субсидияланады. Мы-
80 %-ын өтейді. «Аграрлық кредиттік корпорация» АҚ Павлодар бөлімшесі директорының орынбасары Ернар Әбілқасов өз кезегінде «Алтын асық» және «Құлан» бағдарламаларының талаптарын түсіндірді. Оның айтуынша, «Алтын асық» етті ұсақ мал санын арттыруға бағытталады. Асыл тұқымды қошқар мен саулық сатып алғысы келетін шаруа алған несиесін төлеуге қабілетті және мал жайылымы болуы міндеттеледі. Оған қоса, сатып алатын ұсақ мал санының 30%-ын құрайтын өз малы, әйтпегенде, сол мал құнының 30%-ын құрайтын қаржысы болуы шарт. «Құлан» бағдарламасы етті жылқы санын арттыруға пайдалы. Бұл орайда шаруаның сатып алатын жылқы құнының 25% мөлшеріндегі қаражаты болуы керек. Семинарда шаруа қожалықтарының иелері мал құлағындағы ендердің сапасыздықтан көпке бармай түсіп қалатынына қынжылыс білдірді. Әрі жеңілдікпен берілетін жанар-жағармайдың игілігін көре алмай отыр. Себебі жылда осы кезде жанар-жағармай босататын кәсіпорын жөндеуге жабылатын сыңайлы. Мұның өзі мал азығын дайындау мен тасымалдауды қымбаттатып отыр. Суреттерді түсірген: В.Фадеев
№33 (1231)
21 тамыз 2014 жыл www.otarka.kz
Семинар
Әкім есеп берді түлектерінің білім сапасы әлі алаңдатып отыр. Сол себепті білім беру сапасын жақсарту басты мақсат болуы керек. Денсаулық сақтау саласын алсақ, жаңа емхана іске қосылып, қалалық ауруханаға жаңа медициналық жабдықтар сатып алынды. Өлім көрсеткіші кеміп, ана мен бала өлімі тір-
жарыссөзге шыққан депутаттар В.Егер мен Л.Бекбергенова да атап өтіп, есебі мақұлдансын деген пікір білдірді. Осыдан кейін қала басшысы сессияға қатысушылардан түскен бірқатар сұраққа жауап берді. Мәселен, тозған жылу құбырларын ауыстыруға келесі жазда кіріседі. Абай мен Қонаев даңғылдарында жаңа құбыр төсеудің жобалық-сметалық құжаттамасы әзірленіп, 2 млрд. теңге күтілуде. Соңғы нөсер жауында жеке үйлерге су кіріп кеткені жайлы сұраққа қала әкімі Солтүстік кентте дренаж жүйесі жасалғанын, енді Оңтүстік кентте дәл сондай жұмыс жүргізілетінін айтты. М.Әуезов көшесіндегі ойынсауық ғимараты («Артур» сауда
келмеген. Бұл салада шешімін толық таппай отырған проблема - дәрігерлердің жетіспеушілігі. Ендеше, жас мамандарды тарту ісіне айрықша мән берілуі тиіс. Полиция жұмысына қатысты сөз қозғалғанда, жалпы қылмыс санының қысқарғаны айтылды. Әйтсе де, ұсақ құқықбұзушылық әлі де тыйылмай тұр. Учаскелік полиция инспекторлары өз жұмысын ширатса, нәтижесі күттірмес еді. Баяндамада ауыл шаруашылығын дамыту, тұрғын үй құрылысы, коммуналдық кәсіпорындардың қысқы жылу беру маусымына әзірлігі де сөз болды. Әсіресе, жылу және су құбырларының тозып тұрғаны алаңдатады. Әрине, бұл тарапта бірсыпыра жұмыс істеліп жатыр, бірақ ол қалыптасқан жағдайды толық түзей алмайды. Айтпақшы, «Павлодарэнерго» АҚ магистральдық торапты ауыстыруға қашықтығы 2 километр жаңа құбыр беріпті. Сөз арасында қала әкімі жөндеу жұмыстарынан кейін қопарылған асфальтті қалпына келтіруді бақылауда ұстауды тапсырды. Қаланы абаттандыру, көшелерге асфальт төсеп, жарықтандыру жылдан жылға жақсарып келеді. Бүгінгі таңда орталық көшелер ғана емес, шеткі көшелер де мұндай игіліктен құр қалмаған. Баяндамасының соңында қала басшысы биылғы жылдың ІІ жартыжылдығына межеленген міндеттерді атады. Санамалай айтсақ, бюджеттің кіріс бөлігін толтыру, өндіріс қарқынын сақтау, ауыл шаруашылығында мал санын кемітпеу және т.б. Жалпы, қала басшысының есебі өңір экономикасы даму үстінде екенін, соған орай халықтың өмір сүру деңгейі жақсарып келе жатқанын байқатты. Мұны
үйі мен «Дентамед» тіс емханасы аралығында) құрылысы аяқталмай, қала көркін бұзып тұр. Амал нешік, меншік иесі табылмай, ғимараттың болашағы бұлыңғыр қалпында қалуда. Дәл осындай кепті Оқу орталығы да бастан кешіруде. Батпаққа батқан аталмыш ғимараттың дренаж жүйесі қаржы тапшылығынан аяқталған жоқ. Енді жоғары жақ оқу орталығын қала меншігіне беруге ишара жасаған тәрізді. Ал жергілікті қазынада оған қажетті орасан қаржы қайдан болсын? Қысқасы, бүгіннің өзінде жертөлесі суға толып, дауылда шатырының бір бөлігі ұшып кеткен нысан түбі күні ешкімге керек болмай қалатын сияқты. Солтүстік кентін жарықтандыру жайында сұрақ қойған адамның көңілі жайланды. Мұндағы көшелерге 400 электр бағаны орнатылыпты. Қыркүйек айында көшелер самаладай жарық болады. Ал көшелерге асфальт төсеуде қиындықтар бар. Қала басшысы атап өткеніндей, септиктер көше бойында қазылған, жылу, су құбырлары сәл тереңдікте жатыр. Дәл осындай жағдай №23 шағын аудандағы Баянауыл, Қостанай көшелерін асфальттау кезінде де орын алған. Дегенмен, жеке сектордағы көшелер біртебірте абаттандырылады. Қала аумағында маса мен кеміргіштердің көбеюі ешкімге ұнай қоймас. Масаны дәрілеу іс-шараларын бақылауға алу күшейтіліпті, ал кеміргіштер жылына екі рет: көктем мен күзде зарарсыздандырылады. Басқа мезгілде тұрғындар ортадан қаражат шығарып, тапсырыс беруі керек. Сессияда қаралған бірінші мәселе бойынша депутаттар «қала әкімінің есебі қаперге алынсын» деген шешім қабылдады.
Межеленген міндеттер орындалуда Ж.Жәлелұлы (Соңы. Басы 1-бетте) Өңірде өндірілген өнеркәсіптік өнім көлемі 149,4 млрд. теңгені құрады. Бұл өткен жылғы алты аймен салыстырғанда 11,3 пайызға жоғары. Экономиканың өсуі үшін инвестиция қажет екені белгілі. Осы орайда есепті мерзім ішінде өңір экономикасына 56,5 млрд. теңгеден астам қаржы құйылды. Шағын және орта бизнесті одан әрі дамытуда мемлекеттік бағдарламалардың көмегі көп. «Бизнестің жол картасы2020» бағдарламасы шеңберінде жеті кәсіпорын жеңілдетілген несиеге қол жеткізді. Аталмыш қаражат өндірісті кеңейтуге, жаңа жабдықтармен жарақтауға жұмсалады. Ал моноқалаларды дамыту бағдарламасы бойынша сегіз адам жаңа өндіріс ашу үшін жалпы сомасы 24 млн. теңге мемлекеттік гранттарға ие болды. Ауыл адамдарына «Жұмыспен қамтудың жол картасы-2020» бағдарламасының пайдасы тию үстінде. Мәселен, он адам мал өсіру үшін несие алды. Үдемелі индустриалдық-инновациялық даму бағдарламасы туралы сөз айтсақ, биылғы жылы 5 жоба іске асырылу үстінде. Ал моноқалаларды дамыту бағдарламасының «Экономиканы әртараптандыру, шағын және орта бизнесті дамыту» бағытында Бозшакөл кен байыту комбинаты құрылысы мен «Проммашкомплект» ЖШС-і өндірістік қуатын арттыру қолға алынды. Өнеркәсіп пен кәсіпкерліктің дами түсуі нәтижесінде еңбек нарығындағы жағдай түзеліп келеді. Маман жұмысшыларға сұраныс өсті. Еңбек етуге ынталы адамға қазіргі уақытта жұмыс табылатынын қала басшысы атап өтті. Баяндамада әдеттегідей білім беру, денсаулық сақтау, мемлекеттік тілді дамыту, спорт пен мәдениет жайы да таратыла айтылды. Жаңа оқу жылы қарсаңында тоғыз мектеп пен он бір балабақшада жөндеу жұмыстары аяқталды. Мектептердің материалдық-техникалық базасы нығайтылды, №№7,33 мектептерге автобус сатып алынды. Мұғалімдердің сапалық көрсеткішін жақсартуда 39 педагог деңгейлік қайта даярлық курсынан өтті. Дегенмен, қала басшысы атап өткеніндей, мектеп
3
Отарқа
Зейнетақы жүйесіндегі жаңартулар
«Өнер» мәдениет үйінде қала кәсіпорындарының өкілдері бас қосқан семинар өткізілді. Семинарға Павлодар облысы бойынша бақылау және әлеуметтік қорғау департаментінің басшысы Қ.М.Исенов, еңбекті қорғау және қауіпсіздікті бақылау бөлімінің басшысы М.Т.Қабжамитов, облыстық кәсіподақ кеңесінің төрағасы А.С.Темірбаев және қалалық еңбекпен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімінің басшысы Т.А.Тарасова қатысты. Гүлсана МЕДЕУБАЙТЕГІ Қонақтарды таныстырған көмір өнеркәсібі жұмысшылары кәсіподағының аумақтық кеңесінің төрағасы Н.И.Попов Құсайын Марданұлына сөз берді. Қ.Исенов зейнетақы жүйесін модернизациялау туралы әңгімеледі. Еліміздің зейнетақы жүйесі ең алғаш 1997 жылы реформаланды. Ол халықты әлеуметтік қорғау жүйесін көп деңгейлі етуге бағытталған болатын. Жаңа жүйе бойынша зейнетақы төлеудің мемлекеттік бөлу және жинақтау жүйелері пайда болды. Осы реформаның ықпалымен бүгінде зейнетақы берудің 4 деңгейі қалыптасты. І деңгей адамның зейнетке шығуына байланысты оның еңбек өтілінің, басқа да табыс көзінің болуболмауына қарамастан, мемлекет беретін базалық зейнетақыны білдіреді. Мемлекеттік базалық зейнетақы төлемдерінің көлемі 2005 жылы 3000 теңгені құраса, биыл ол төменгі күнкөріс деңгейінің 50%-на дейін жетіп, 9983 теңгені құрап отыр. Осылайша, бүгінде ең төмен зейнетақы мөлшері 20 782 теңге. Енді Қазақстанның 2020 жылға дейінгі стратегиялық даму шараларының аясында базалық зейнетақы көлемі 2015 жылы төменгі күнкөріс деңгейінің 60%-на, ал 2020 жылы 75%-на жететін болады. Зейнетақымен қамтудың ІІ деңгейі мемлекеттік бюджеттің есебінен төленетін ынтымақты зейнетақыны құрайды. Мұндай зейнетақыны 1998 жылдың 1 қаңтарына дейін кемінде 6 айлық еңбек өтілі бар азаматтар ала алады. Зейнетақы көлемі 2011 жылдан бері жыл сайын 9%-ға өсіп келеді. Зейнетақымен қамтудың ІІІ деңгейі адамдар жинақтаушы қорда жинаған міндетті зейнетақыдан құралады. Зейнетақымен қамтудың ІV деңгейі кәсіпорындардың ерікті зейнетақы жарналарынан тұрады. Еңбектің денсаулыққа қауіпті, ауыр түрлері бар. Осындай кәсіпорындар жұмысшыларының атына ерікті зейнетақы жарналарын аударады. Ерікті жарна жалақының 5%ын құрайды. Бұл жерде айта кететін жай, жұмысшы зейнеткерлікке шыққанда бұл жарнаны зейнетақысына қосымша өмір бойы алып тұрады. Егер жазатайым, зейнет жасына дейін қайтыс болып кетсе, өзі жиған зейнетақылық жарна туыстарына беріледі, ал кәсіпорын белгілеген 5% қаражат зейнетақы қорында қалады. Зейнетақы жүйесін 2030 жылға дейін модернизациялау екі кезеңде жүргізіледі. Бірінші кезеңде (2016-2020 жылдар) құқықтық негіз және зейнетақы жүйесін модернизациялау жұмыстарын жүзеге асыру қамтамасыз етіледі. Екінші кезеңде (2020-2030 жылдар) модернизацияланған зейнетақы жүйесінің тиімділігін арттыру міндеті жүзеге асырылады. Семинарға қатысушылардың: «Кәсіптік зейнетақы жарнасын ерікті аударатын кәсіпорындарға салықтан жеңілдік жасалатыны қайда? Бұл заң неге істемей тұр?», «Ауыр жұмысқа машинистің еңбегі жатады, қасындағы көмекшінің жұмысы неге олай бағаланбайды?» деген сұрақтарына департамент басшысы егжей-тегжейлі жауап беруге тырысты. Көпшіліктің «кәсіпорын аударған 5% жарна жұмысшы қайтыс болғанда неге берілмейді? Оған еңбегі сіңді емес пе?» деген сұрағы жауапсыз қалды. Бұдан соң сөз алған кәсіподақтардың облыстық кеңесінің төрағасы А.Темірбаев кәсіподақтар заңына енгізілген бірқатар өзгерістермен таныстырды. Төрағаның айтуынша, жаңа нормалар кәсіподақтың жұмыскердің құқығы мен мүддесін белсендірек қорғауына бағытталған. Сондай-ақ үкіметпен, мемлекеттік органдармен және жергілікті билік органдарымен диалог орнатады. Семинарда еңбекті қорғау бөлімі басшысы М.Т.Кабжамитов пен еңбекпен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімінің басшысы Т.А.Тарасова да сөз алып, қатысушылардың сұрақтарына жауап берді.
4
Отарқа
№33 (1231) 21 тамыз 2014 жыл www.otarka.kz
Кәсіби мереке
Көк туды желбіреткендер Қазақтың мықты спорт журналисі Сейдахмет Бердіқұлов ағамыз спортты «арбаған мені бір сиқыр» деп әспеттеген-ді. Расында да, спорт жарыстарын миллиондаған адам тамашалап, спортшылардың хас шеберлігіне сүйсініп, жеңістің көк туын желбіреткенде кеудесін шаттық кернеп, рухтанады. Осылайша, миллиондаған жүректі бір ысытып, бір мұздатып, ақыл-естен айыратын спортты сиқыр демей көр! Еліміздің абыройын асқақтатып жүрген спортшылар қатарында екібастұздық қыз-жігіттердің де бар екендігі біз үшін мақтаныш. «Қайнар» балалардың бос уақытын қамту кешенінде Спорт күні мерекесіне орай өткізілген салтанатты рәсімде жерлес спортшыларға құрмет көрсетілді.
үздік жаттықтырушылар есімдері аталды. Олардың арасында Қ. Өтеуілов (№4 БЖСМ, футбол), А. Сайфуллин («Өмір» оңалту орталығы), Е. Жангуров (№1 БЖСМ, волейбол), А. Қоржынбаев (қазақ күресі) және тағы басқалары бар. Спорт күні мерекесінде үздік спортшыларды атау дәстүрі де қалыптасқан. Осы орайда ұлттық спорт түрлерінен: палуандар Д. Мұқышев, Д. Ишмаметов, И. Махамбетов, Т. Әліпбеков, Н. Сатыбалды, халықтық спорт түрлерінен: акро-
Ж. Жәлелұлы Қала әкімінің орынбасары А. Марданова құттықтау сөзінде бұқаралық спортты дамытудың маңызы жөнінде айта келе, бүгінгі таңда екібастұздықтардың 28 пайызы спортпен белсенді шұғылданып жүргенін тілге тиек етті. «Жүзден жүйрік» демекші, әуесқой және кәсіпқой спортшылар бір жыл ішінде республикалық, облыстық турнирлерде 25 алтын, 27 күміс, 47 қола медаль ұтып алыпты. Мына бір көрсеткіш те спорт мамандары мен бапкерлер еңбегінің жемісін көрсетеді. Екібастұз қаласынан 197 спортшы облыстық, 57 спортшы ұлттық құрама команда сапына енген. Сонымен бірге бір жыл ішінде 3 спортшы халықаралық дәрежедегі спорт шебері, 14 спортшы спорт шебері, 53 спортшы спорт шеберлігіне кандидат атағын қорғапты. Әрине, шебер спортшылар дайындау үшін білікті жаттықтырушылар болуы аз, спорттық инфрақұрылымды дамыту керек. Бұл орайда соңғы үш жылда қаламызда 27 спорт нысаны іске қосылған. Айгүл Хамзақызы сөзінің соңында спорт ардагерлеріне ілтипат білдіре келе, марапаттау рәсіміне кірісті. Екібастұз қаласы әкімінің Құрмет грамотасы акробатшы Айсұлу Меңдібаеваға, палуан Серік Саттаровқа тапсырылса, Алғыс хат спорт ардагері В. Литвиненкоға, акробат А. Варламов және т.б. берілді. Екібастұздық спортшыларды кәсіби
мерекемен депутат С. Рамазанов та құттықтап, қалалық мәслихаттың марапаттарын табыс етті. Атап айтқанда, Құрмет грамотасымен «Шығыс» кенішінің спорт нұсқаушысы І.Оспанов, «Грань» ЖШС-нің спорт нұсқаушысы А. Чалбышев, дене шынықтыру пәнінің мұғалімі В. Якушев марапатталды. Сонымен қатар бірқатар спортшы мен бапкерге Алғыс хат жолданды. Осыдан кейін спорт ардагерлеріне сый-сияпат жасалып, ХҮІІ облыстық спартакиада қорытындысы бойынша
баттар Н. Меңдібаева, Д. Қайрақбаева, кір тасын көтерушілер Е.Айтбаев, Е.Дәулетов, армрестлингшілер Қ.Ахтаев, Н.Өміржанов және т.б, спорттың олимпиадалық түрлерінен: Д.Хабаров, Р.Шарипов, А.Меркурьева, М.Шнайдер үздік деп танылды. Жыл бойы алуан-алуан жарыс өтіп тұратыны белгілі. Салтанатты кеште жоғары және арнаулы оқу орындары арасында өткізілген спартакиаданың қорытындысы шығарылды. Бірінші орынды Екібастұз политехникалық
колледжі , екінші орынды Инновациялық Евразиялық университеті колледжі, үшінші орынды құрылыс-техникалық колледжі командалары иеленді. Спортшылар мен бапкерлерді қала әкімі спорт және дене шынықтыру бөлімі басшысы З. Нұркенова да құттықтап, жылы лебізін айтты. Сонымен бірге ол спорт тақырыбын кеңінен жазып жүрген «Отарқа», «Голос Екибастуза» газеттері мен қалалық телеарна ұжымдарына ризашылығын жеткізіп, сый-сияпат ұсынды.
Футбол
«Шығыс» командасы - жеңімпаз «Еуроазиаттық энергетикалық корпорациясы» АҚ Екібастұз қаласындағы кәсіпорындардың жұмыскерлері арасында футболдан турнир ұйымдастырды. Д.ЕРҒАЗИНА Өткен жексенбіде қаламыздағы ірі кәсіпорындардың жас жұмыскерлері футболдан өткен турнирде күш сынасты. Жарысты ұйымдастырған - «Еуроазиаттық энергетикалық корпорациясы» АҚ «Шығыс» кенішінің Жастар кеңесі. Турнир топтық жүйе бойынша өтті. - Мұндағы негізгі талаптардың біріне жарысқа кәсіби емес спортшыларды қатыстыру жатады. Басты міндет – қаламыздағы жас мамандардың басын қосу және мықты ойыншыларды анықтау. Менің ойымша, мақсатымыз жүзеге асты. Спорттың дамуына қолдау танытып, демеушілік жасаған кәсіпорын басшылығына алғысымыз шексіз, – дейді «ЕЭК» АҚ «Шығыс» кеніші Жастар кеңесінің төрағасы Тимур Бейсенбаев.
Жарыс тартымды әрі қызықты өтті. Алаңда бірінші болып «Проммашкомплект» ЖШС мен «Шығыс» кеніші командалары кездесті. Ойында 8:3 есебімен «шығыстықтар» жеңіске жетті. Одан кейінгі кезекте Б.Нұржанов атындағы Екібастұз 1-ГРЭС және «Богатырь Көмір» ЖШС командалары ойынға кірісті. Жарыс кезінде команда-
лар 2:2 есебімен тең ойнады. Бірақ пенальтиден энергетиктер үздік шығып, қарсыластарын шаң қаптырды. Үшінші орын үшін жарыста 1:0 есебімен «Проммашкомплект» ЖШС жұмыскерлері жеңіске жетті. Ақтық ойында бірінші орынға «Шығыс» және 1-ГРЭС кәсіпорындарының командалары таласты. Екі таймда да
бәсекелестерге қарсыластардың қақпасына доп кіргізу мүмкін болмады. Матчтан кейінгі пенальти шешуші рөл ойнап, нәтижесінде кеншілер 3:1 есебімен қарсыластарынан басым түсті. Жеңімпаз жүлдесі «Шығыс» кенішінің Жастар кеңесіне тиді. Сондай-ақ жүлделі орын алған командалар ақшалай сыйлықтармен марапатталды.
№33 (1231) 21 тамыз 2014 жыл www.otarka.kz
Отарқа
5
Өнеге
Темірхан мұғалім
Кәсіпкерлер көмегі Р.МҰСАБАЙ
1997 жыл. Жаз іші. Ерте көктемде жаман ауруға іліккен Темірхан мұғалім төсек тартып жатып қалған. Күн санап жатыр. Ажалға мойынсұнған, сабырлы. Қасында көңілін аулап отырған ұлы Төлеуханға қарап бірауық сөйлеп кетті. - Балам, маңдайыма жазған жақсылықты да, жамандықты да көрдім. Жүрек қалауымен еңбек етіп, бала оқыттым, ұрпақ өрбіттім. Разымын, енді жалғыз-ақ тілек бар. Рымкеш те, сен де мұғалімсіңдер. Дүниеден оқу жылы басталғанша өтсем екен, әйтпесе екеуің жұмыстан сұранып, балалардың оқуы ақсап қалады ғой,-деп, өзін мазалап жатқан ойымен бөлісті. Өмір бойғы мұрат-мақсаты жас ұрпаққа білім беру, жүрегіне ізгілік ұялату болған, сол мұратына адалдығынан айнымаған Темірхан мұғалімнің өлім аузындағы тілегін Жаратқан иеміз қабыл етіп, ол 26 тамыз күні көз жұмды. Ж. Сәдуақас ... Темірхан 1919 жылы дүниеге келді. Қазіргі Жұмат Шанин ауылы ол кезде Жаңаталап колхозы болатын. Әкесі Омарбек - жылқышы, шешесі Жәнипа от басы, ошақ қасында. Жаңа өкімет ес жия алмай жатқан кез, тұрмыс ауыр. 1931 жылы ел ішін ақсирақ аштық жайлады. Өзегі талған жұрт туған жерден босып, Омбы ауды. Соларға ілесуді ойлаған Омарбек қызы Маһиданы бірге ертіп, ұлы Темірханды Баянауылдағы жетім балалар үйіне тапсырды. Өйткені бет алысы – бұлыңғыр, ал үкімет жалғыз тұяғын аштан өлтірмес. Омарбек Ресейдің Омбы, Кемер өлкесіндегі орыс деревняларында кісі есігінде жүріп, отбасын аштық тырнағынан құтқарған жылдары Темірхан балалар үйін паналап, алты кластық білім алды. 1937 жылы Павлодар педагогикалық техникумына оқуға түсіп, үш жылдан кейін жас мұғалім туған ауылына оралды. Ол уақытта ел ішінде білімді азамат сирек, сол себепті де оқыған жігіттерге жүктелген міндет те орасан еді. Көзі ашық, көкірегі ояу Темірхан бала оқытуға ықыласпен кірісті. Әйтсе де, жыл өтер-өтпесте бейбіт өмірдің шырқы бұзылып, сұрапыл соғыс басталып кетті. Майданға алынған жігіттердің алғашқы легінде мектеп директоры Ахмет Жарұлы, тағы төрт мұғалім болды. Ал 1942 жылдың қаңтарында Темірханға да шақырту қағазы келді. Ауылдастары Қанапия Ақботаұлы, Қанікен Әбиұлы үшеуі батысқа шеру тартты. Ол Түркіменстанның Мары қаласында әскери даярлықтан өтті. Содан соң Солтүстік Кавказ майданы құрамына кіретін
17-қазақ атты әскер корпусының 63-кавалериялық дивизиясының 220- полкінің барлаушылар тобына бөлінді. Жауынгер сол жылы Таулы Карабах өңірінде алғаш рет шайқасқа кірді. Дұшпан мықты бекініс шептерін салып тастаған екен. Биік жоталар үстіндегі жазықта бекінген фашистер біздің жауынгерлерді бораған оқпен қарсы алды. Шатқалдарды жарылғыш оқдәрімен қопарғанда етектен жоғары өрмелеген жауынгерлердің талайы тастың астында қалып, ажал құшты. Сондай қиян-кескі ұрыс үстінде Темірхан жеңіл жараланып, санитарлық бөлімнен бір-ақ шықты. Емделіп қатарға қосылған ол 1942 жылдың жазында жау тылына аттанды. Взвод командирі лейтенант Полищук төрт жауынгерді барлауға алып шықты. Іңір қараңғылығын жамылған олар салт атпен немістердің шебіне бет түзеді. Барлаушыларға дұшпанның оқ ату нүктелерін анықтау, сонымен қатар «тіл» әкелу жүктелді. Межелі тұсқа келгенде командир бұйрық беріп, Темірханды аттарды қарауға қалдырды. «Үш күннің ішінде қайтып оралмасақ, болған жайды бөлімшеге хабарлайсың», деді қоштасарда. Алғашқы түн тыныш өтті. Келесі түні алыстан талып дыбыстар естілді. Қарулас серіктері болса белгі беруі тиіс, бірақ олай болмады. Сақтыққа көшкені сол еді, неміс солдаттарының даусы анық естілді. Дұшпан тақағанда оқ атты, бірақ күш тең емес. Сол сәтте біздің жауынгерлер де келіп жетті. Қас қағым сәтке созылған қоян-қолтық ұрыста барлаушылар жауды жер жас-
тандырып, біреуін қолға түсірді. Әскери тапсырманы сәтті орындаған барлаушылар қатарында Темірхан Омарбекұлы «Ерлігі үшін» медалімен наградталды. 1943 жылдың ақпаны да аяқталды. Қалмақ даласындағы шайқаста Темірхан ауыр жараланды. Жеті ай госпитальда емделген жауынгер әскерге жарамсыз деп, елге қайтарылды. Оң аяғында тұрып қалған мина жарықшағы бертінге дейін мазалап жүрді. Соғыс ардагеріне ота жасату қажеттігі де айтылды. Алайда ол келісімін бермеді. «Жарықшақ аяғымды сыздатқан сайын майданда опат болған боздақтар есіме түседі, жүре берсін, өзіммен бірге ала кетемін», - деп мұңаятын. Соғыс көріп ысылған майдангер Баянауыл ішкі істер бөліміне қызметке жіберіліп, сонда 1947 жылға дейін істеді. Осылайша қоғамдық тәртіптің сақталуына үлес қосқан Темірхан Омарбекұлы мұғалімдікке ауысуды құп көрді. Себебі ол бала оқытуды мансаптан артық санайтын. Сөйтіп, «Большевик» колхозындағы жеті жылдық мектепке директор болып орналасты. Айтпақшы, білімін жетілдіруді ойлаған мұғалім 1945 жылы Алматыға барып, Қазақ педагогикалық институтының тарих факультетіне сырттай оқуға түскен еді. Сол жолы әйгілі батыр, ғалым Мәлік Ғабдулиннің шарапатын көрді. Орыс тілінен сынақтан сүрініп, ауылына қайтпақшы болғанда Мәлік аға: «Елге кетсе, енді қайтып келмейді. Ел қорғаған майдангер жігітті демеп жіберу жөн», - деп, емтихан қабылдаған оқытушыдан қанағаттанарлық баға қойып беруін өтінген. Темірхан мұғалім батыр ағасының бұл жақсылығын отыз бес жылдан астам ұстаз болып еңбек еткенінде ақтады, әрине. Дүние-болжаусыз, ол уақытта Темірхан 1959 жылы ұлды болып, атын Төлеухан қоятынын, баласының ержеткен соң, әке жолын қуып, сол ҚазПИдің тарих факультетіне оқуға түсетінін, әрине, білген жоқ. Бүгінде елу жасты еңсерген Төлеухан әкесін сағынышпен еске алып, адалдығына сүйсініп, мына бір әңгімені өз балаларына айтып отырады.
- Әкем бірінші әйелінен Рымкеш, Балтахан атты екі бала көріпті. Ол кісі қайтыс болған соң менің анам Зәкенге үйленген. Ерлі-зайыптылардың отбасылық өмірі тағы да ұзаққа созылмай, менің үш жасымда анам дүниеден өтеді. Сөйтіп, кішкентайымнан атам Омарбектің бауырында өстім. Қойтаста тұрғанда мектеп табалдырығын аттадым. Бірінші класты әкем оқытады. Содан оқу жылы өтіп, мамыр айы туды. Мал қайырып жүрген атам: «Бүгін немерем бірінші класс бітіреді, үйде қонақ болыңдар», - деп кезіккен адамның бәріне айта беріпті. Соңғы қоңырау салтанатында «қызық» болды. Әкем мені келесі класқа көшірмей тастапты. Мұны естігенде атам ашу қысып, мені қолымнан жетелеп топты қақ жарып өтті де, үйге келген соң сыртқа шықпай жатып алды. Кешкілік атам: «Өз балаңды көшірмей, ел-жұртқа масқара еткенің не?» - деп кейігенінде, әкем: «Екі күннің бірінде мектепке келмеген балаға өтірік баға қойсам, жұрттың бетіне қалай қараймын», - деді де, әңгіме бітті дегендей теріс айналды. Шындық бет қаратпайды, атам үндей алмай қалды, өйткені мың түрлі сылтау тауып, сабақты жиі босатқаным рас болатын. Сол жылдың күзінде Рымкеш апайым педагогикалық институт бітіріп келді де, мен «Южный» кеңшарындағы мектептің бірінші орыс класына бардым. Ал әкемнің әлгі қаталдығы маған өмір бойы сабақ болды. Оқуға да, қызметке де жеңілжелпі қарауға болмайтынын ерте ұқтым. Сол замандағы мұғалімдер абыройды, ұстаз беделін бәрінен биік қоятын. Сол себепті де ел ішінде ерекше қадірлі болды. Темірхан мұғалім зейнеткерлікке шыққанша бала оқытып, мыңдаған шәкіртінің көкірегін нұрландырып, өзі шықпаған биіктерден көрінуіне еңбегін сіңірді. Осылайша, арман-мұратына жетіп, абыройлы қалпында өмірден өтті. «Халық ағарту ісінің үздігі» Темірхан Үрпекбаев бақытты. Қызы Рымкеш пен ұлы Төлеухан әкесінің мұғалімдік жолын жалғастырып, асқақ арманы - жас буынды білімдар етуге адалдық танытып келеді.
Ақкөл орта мектебінің физика, бастапқы әскери дайындық және қазақ тілі кабинеттерінің едендеріне жаңа линолеум төселді. Оған қаладағы муниципалдық базардың иесі Сәндігүл Қожанова, жеке кәсіпкерлер Райхан Базылова мен Айжан Мұқатова және Балтабай Ағжанов басшылық жасайтын «Әулиелі Ақкөл» қоғамдық қоры қолұшын берді. Ал «Мақсат» (Қапанов) пен «Мерей» дүкендері (Сәбит Жапаров) және «Асылбек Сәкенов» жеке кәсіпкерлігі осы мектептің ағымдағы жөндеуден өтуіне қарасып, бояу, әк сияқты құрылыс материалдарымен көмектесті. Ауылдағы аз қамтылған отбасының балалары да «Мектепке жол» акциясы аясында қамқорлықты сезінуде. «Архат» дүкенінің иесі Жомарт Ахмедьянов бір оқушыны толығымен киіндіріп, оқу құралдарымен қамтамасыз етті. Мектеп әкімшілігі мен атааналар қамқорлық көрсеткен жандарға дән риза.
Бұл қалай?
Ресей асқан түлек көп
Биылғы оқу жылында Екібастұз қаласы мен ауылдық аймақтарында барлығы 940 түлек мектеп бітірді. Солардың 185-і жоғары оқу орнына грантпен түсті. 190 бала білімін жоғары әскери оқу орындарында жалғастырады. Бір айтарлығы, №10 орта мектептің түлегі Асхат Тайбөпенов жоғары білімді Қытай елінде алу мүмкіндігіне ие болды. 125 бала Ресей институттарында бюджеттік топта оқуға табан іліктірді. Мәселен, №21 мектептің грантпен оқуға түскен он түлегінің бесеуі Ресейде оқиды. №9 мектептегі грант саны 17-іні құрады. Оның 9-ы, сондай-ақ, №13 мектептің 22 түлегі көрші мемлекетке аттанады. Әрине, балалардың таңдау еркі өздерінде болғандықтан, пәлен деу қиын. Әйтсе де сол Ресейде білім алған жастардың бәрі бірдей ертеңгі күні елге қайтып оралар ма екен? Он бір жыл бойы Қазақстан бағып-қаққан, қаншама қаражат жұмсаған балалар басқа елдің «сұлтаны» болып қалып қоймаса жарады...
6
Отарқа
№33 (1231) 21 тамыз 2014 жыл
Көріпкел
www.otarka.kz
Сапарға шыққанымда, поезда Ресейден ата қонысқа қонақ боп келген әжеймен таныстым. Әжей әңгімешіл екен. Әңгіме арасында өзінің көріпкелдігі бар екенін айтты. «Көңілім түскен адамның болашағы туралы айтамын. Ауру-сырқауынан емдеймін. Кез келген адамды қарамаймын», - деді ол. Содан соң емшілік қасиет атадан балаға жалғасып келе жатқанын әңгімеледі. Ендігі сөзді әжейге берсек. «Жасым жетпісте. Көріпкелдік маған өмірімнің екінші жартысында қонды. Орыстың ортасында жүрген соң, ащы судан да таттық. Содан бір күнде бәрін қойып, намазға жығылдым. Маған бұл қасиеттің қонатынын ең алдымен әкем білді. Әкемнің көріпкелдігі сонша, қолмен қойғандай бәрін айтып беретін. Бір жылы қатты ауырдым. Жұмысбасты болған соң дәрігерге көрінбей жүр едім, болмады. Қатты талықсып құлағанымда, жедел жәрдем ауруханаға жеткізіпті. Түннің бір уағында терезенің тұсынан дауыс естілді. Жеті түнде кім келді деп таңырқағам, әкем екен. Пәлен шақырым жерден жедел жеткен ол аттан түспей, екінші қабатта жатқан менің палатамның тұсынан дауыстап тұр. «Қызым, мені тыңда. Дәрігерлер ертең саған ауыр дәрі жазып берер. Оның ешқайсысын ішпе. Құрсағыңда ер бала өсіп келеді. Ақылымды алсаң, дәрі ішпе. Ертең жиналып үйге қайт, жағдайың жақсарады, құлыным», - деді әкем. Айтқандай-ақ, таңертең өзімді жақсы сезіндім. Бір қызығы, өзімнің аяғым ауыр екенін сол уақытқа дейін білмеппін. Әрі ол кезде қазіргідей УЗИ деген атымен жоқ. Әкемнің тап басып білгеніне таң қалдым. Әкем сол жолы маған бойыма қасиет қонғанын айтты. Содан бері ақ жолдан адаспай келемін».
Тылсым дүние
Атаның әруағы
Кейде «әруақ көрдім» дегендерге сене қоймайтынымыз бар. Бірақ сол әруақтың расымен бар екеніне күмән келтірмейміз. Мұндайға шын ықыласымен сенетіннің бірі Бауыржан да әруақты көргенін айтады. Қазақтың салтында үйдің үлкенін ата баласы дейді. Бауыржан да бір үйдің үлкені, атаәжесінің еркесі боп өсті. Әсіресе, әжесі көп өбектегендіктен бе, етегіне оралып қалмайтын. Атасы соғысты көрген ардагер, тұйық мінезді кісі болатын. Сонысынан ба, немерелерін еміреніп еркелеткенін көрмейсіз. Ең қатты еркелеткені сол - баланың маңдайынан иіскеп, басынан шертетін. Мұнысына сол үйдің кішкентайлары да үйреніп алған. Тақыр басынан саусағымен тыңқ еткізсе, атасының көңілі жібігені деген сөз. Атасы қайтыс болғанда Бауыржан небәрі 11 жаста ғана болатын. «Өлім» деген суық сөзді ұғынып үлгермеген кезі. Атасы жоқ екеніне көзі үйренсе де, көңілі сене қоймаған. Марқұмды оң жаққа қойып, жерлеп келген соң сол бөлмені ретке келтіріп, әжесі екеуі жататын. Іргедегі қатар тұрған қос төсектің бірінде әжесі жатса, атасының бұрынғы орнына немересі жатады. Сол түні ол атасының әруағын көреді. «Атамның портретін іргеге іліп қойған еді.
Сағым зират
Тоғыз жолдың торабында сан қилы тылсым оқиғалар кездеседі. Орыстың балгер кемпірлері сиқыр жасарда дауа іздеп келген кісіні осындай жол торабына шығарады екен. Рас болса, жолдардың түйіскен жерінде энергия шоғыры жиналады дейді. Мұндай жерлерде тылсым құбылыстардың болуы содан шығар, бәлкім. Бірде бір жолдасымның су жаңа машинасына отырып, қара жолмен құйғытып келе жатқанбыз. Күн кешкіріп қалған кез. Жолдың тоғысқан жеріне келген кезде көлігіміз сыр беріп, тура жолдың ортасында тұрды да қалды. Жүргізуші түсіп, көлікті ашып қарап жатыр. Әрі шұқылап, бері шұқылап, ақауын таба алмады. Он бес-жиырма минуттай солай тосылып қалдық. Сөйтіп тұрғанда жолдың ар жағындағы бейітке көзіміз түсті. Бейіт көргенде бет сипайтын әдетіміз емес пе. Бір мұсылман жатқан болар деп бет сипадық. Сәлден соң көлік өзінен өзі жөнге келді де, жолға шықтық. Сонымен осы оқиға ұмытылғандай болған. Қайтар жолда дәл сол тұспен келе жатқанда әлгі бейіт жаққа көзім түсті. Бірақ оны бұрынғы тұрған жерінен таппадым. Дәл сол жолайрық екеніне күмән жоқ. Оны қасымдағылар да мақұлдады. Бірақ бейіт жоғалып кетіпті. Елге келген соң ол жолайрық туралы жүргізушілерден естідім. Расымен жолға шыққандар ары-бері өтіп жүргенде буалдыр бейітті бірде көрсе, бірде көрмейді екен. Не жұмбақ екенін өздері де түсіндіре алмайды.
Қармақшылық тұрғын жазған тылсым жазу
БАҚ бетінде Қызылорда облысы Қармақшы ауданының бір тұрғыны туралы ақпарат тарады. Рас болса, ол он төрт жылдан бері өзге түгіл өзі де түсінбейтін белгісіз белгілерді жазады екен. Жұмбақ жазудың иесі - Бауыржан Орынбаев. Жасы отыз бірде. Түсініксіз жазуларды 17 жасынан бастап жаза бастаған. Бүгінде құпия жазбаларының саны 41 қалың дәптерді толтырып үлгеріпті. «Бауыржаннан өзі жазып-сызған белгілерді оқып беруін сұрай қалсаңыз, ол еш мүдірместен зуылдата жөнеледі. Алайда жазған-сызғандарының мән-мағынасын ашып айтып бере алмайды. Ол оқып жатқанда құдды бір қисса-дастанды жатқа айтып жатқандай әсерге енеді. Бауыржан айтқан сөздерді ести қалсаңыз не араб, не парсы халықтарының көне тілі ме деп қаларыңыз анық. Себебі әр сөздің дыбыс-ырғағы араб-парсы тіліне өте ұқсас келетінін аңғарасыз. Ал оған белгісіз бір дауыс «осыны жазасыз!» деп бұ-йыратындай»,-деп жазады басылымдар. Бір қызығы, Бауыржан өз жазбаларын дін өкілдері мен ғалымдарға көрсеткенімен, әзірге бұл тылсым күш, белгісіз құпияның сырын аша алмапты.
Соған қарап жатып атамды ойладым. Түннің бір уағы болғанша ұйқым келмеді. Бір кезде көзім іліне бергені сол еді, біреудің құлағымды түртіп, шекемнен шертіп кеп қалғаны. Атамның күтпеген жерден осылай істейтін әдеті барды. Сол есіме түсіп, орнымнан «Ата!» деп атып тұрыппын. Көзім бірден портретке түсті. Портреттегі қара лентаны көріп, көңілім қайта құлазып кетті». Болған оқиғаны айтқанында «Атаң сені еркелеткені ғой», - деді әжесі маңдайынан сипап. Расымен, немересі есіне алып жүрсін деген болар.
Беймәлім бейне
Інім кішкентайында тым мазасыз болатын. Жай кездері түртпектегені ештеңе емес, ұйықтап жатқанда жұлқылап оятып, ыржалаңдап тайып тұратын. Осы әдетін білетін мен де кейде оның өзіме тиісетін сәтін бағып жүрем. 8-класс оқып жүрген жылдың жазы. Әжемнің үйінде тұрып жаттым. Көшеде өзім құралпы ұлдармен күні бойы ойнап келіп, шаршап ұйықтап кетіппін. Бір кезде біреу жұлқылап оята бастады. Ұйқылы-ояу жатып «Әп, бәлем, қолға түстің бе?!» деп ойлап үлгердім. Айнала беріп, шапалақпен шарт еткізіп тартып жібердім. Қатты ұрғаным сонша, қолым қызып кетті. Орныма бұрылып, қайта жаттым. «Бұл неғып айғайлап жыламай жатыр?» деп ойлап, артыма қарағанда ешкімді көрмедім. Көзімнің алдына інімнің бейнесі емес, күңгірт түсті бас көлбеңдегендей болды. Ұйқы басып тұрған соң оның біріне мән бермей, қалғып кеттім. Бірнеше сағаттан соң ұйқымды қандырып, орнымнан тұрдым. Уақыт кеш болыпты. Үйде кешке дейін ешкім болмайтыны енді есіме түсті. Сонда мені жұлқылаған кім болды екен?
Толғағы қысқан әйелді қасқырлар босандырып алыпты Тағы да бір адам сенбес оқиға. Американдық Мэри Краник есімді бір әйелді айдалада қасқырлар босандырып алыпты. Күтпеген жерден толғағы қысып, талып қалған әйелдің сәбиін аман-есен дүние есігінен аттатқан көк бөрілер боранда қалған панасыз жандарды құтқарушылар келгенше араларына алып жылытып отырған. Оқиға осыдан бірнеше жыл болған. Жүктіліктің сегізінші айында жүрген әйел жолға шыққан. Күтпеген жерден алай-дүлей боран соғып, көлігі қарға омалып қалады. Амалы таусылған әйел жолдан көлік кезігер деген оймен машинадан түсіп, жаяу жүріп кетеді. Шамалы жүрген соң толғақ қыса бастайды. Біраздан соң есінен танып қалады. Краник ханым өзі оқиғаны былай есіне алады: «Бірнеше минуттан кейін есімді жидым. Менің басым алып қасқырдың белінде жатыр, бұл үйірдің басшысы секілді. Қалған қасқырлар мені желдің суығынан сақтау үшін дөңгелек жасап тұр екен. Олардың саны тоғызға жуық болды. Қорқуға да үлгермедім, толғақ жанымды көзіме көрсетті. 20 минуттан кейін сәбиді дүниеге әкелдім. Бір қаншық қасқыр абайлап қана
кіндікті кесті де, жанындағы құрбысы екеуі сәбиді жалай бастады. Басқа қасқырлар мені жылытпақ болып одан сайын жақындай түсті». Көп ұзамай туыстары келіп Мэри Краникті тауып алады. Ал адам сенгісіз әрекетке барған қасқырлар үйірі бала мен анасын сол жерден алып кеткенше алыстан бақылап тұрған. Мэри Краник күні кеше ғана тілшілерге сұхбат беріп, кішкентай Билл (қасқырлар босандырған ұлы) екеуінің бір үйір қасқырды іздеуге шығатындығын мәлімдеген. Тылсымды дайындаған Г.МЕДЕУБАЙТЕГІ
№33 (1231)
21 тамыз 2014 жыл www.otarka.kz
Отарқа
7
Әлі де өрлеу үстінде Рауза МҰСАБАЙ ...Назымбек Қостанай облысы Меңдіқара ауданы Теңіз ауылында қарапайым орманшының бесінші перзенті болып туды. Бала күнінде ауылы қалайша Теңіз аталды деп ойлайтын. Сөйтсе, ертеректе осындағы сайда суы терең айдын болыпты. Теңізге бергісіз сол айдынды жұртшылық Теңіз атап кеткен. Бірақ бертін ауылдың атауы Қантомар болып өзгерді. Мектептен соң Назымбек әскери борышын өтеуге сонау Қиыр Шығысқа тап болды. Саршұнақ аязы сай-сүйегіңнен өтер қиырдың Посиет деген жерінде бұлардың әскери бөлімі Курил аралдары, Анадыр мен Камчатканы әскери техникамен қамтамасыз етті. Әскери өмір, қатал табиғат өмірдің ыстық-суығына шынықтырды. Жас жігіт еңбек жолын Горький автомобиль зауытында 3-разрядті мөрлеуші болып бастады. Кейіннен Қостанай
Жұмыстан қол қалт еткенде қаласындағы №10 техникалық училищесінен «Кү р д е л і -т ұ р м ы с т ы қ техниканы жөндеу электр слесарі» мамандығын оқып-үйренді. Бұл жаққа қоныс аударуына апа-жездесі себепші болды. Шаңырақ көтерген ол бірде келіншегімен осындағы туыстарына қыдырып келді. Жас қалада бүкілодақтық құрылыс қарқынды жүріп жатқан. Көп ойланбастан осында көшуді ұйғарды. Онысына еш өкінбейді де. Жастық шағы, есею жылдары өткен, балалары өмірге келген Екібастұз өзінің туған қаласындай болып кетті. Содан бері де қаншама уақыт зымырап өте шығыпты. Әуел баста Назымбек «Екібастұзкөмір» өндірістік бірлестігіндегі «Степной» кенішіне жөндеу слесарі болып жұмысқа тұрды. Сол кезде бригадирі
Назымбек Кәкімжанұлының тынымсыз еңбек етіп келе жатқанына отыз бес жылға таяпты. Осы кезеңде көз жеткізгені - жұмысты төменгі сатыдан бастаса, ұтылмайды. Ол солай етті де. Көштен қалған жоқ. Керісінше, беделге ие. Владимир Михаилович Горбунов жас маманның көзін көп нәрсеге қанықтырды. Одан кейін Михаил Иванович Кривошенко және Владимир Корнеевич Классеннен үйренгені мол. Соңғысы қазір Германияға көшіп кеткен. Олардың іскерлігі, кәсіби біліктілігі кейін кәдеге асты. Өз кәсібін меңгеріп алды. Мойнына жүктелген міндетті қиналмастан атқаратын болды. Содан 1997 жылы ол «Богатырь» кенішінің энергиямен жабдықтау учаскесіне 6-разрядты электр слесарі болып ауысты. Енді кәсіби білімін жетілдірудің маңыздылығын түсінді. Ойлана келе, Назымбек Екібастұз политехникалық
колледжіне оқуға түсіп, одан «Тау-кен электр-механикалық құрал-жабдықтарын пайдалануға беру және жөндеу» мамандығын алып шығады. Келесі жылы Жылу және сумен қамтамасыз ету учаскесінің мастері қызметіне кіріседі. Міне, он бір жылдан бері ол механик болып істеп келеді. Жұмысына үнемі жауапкершілікпен қарайтын тыңғылықты маманға кеніштің энергиямен қамтамасыз ету басқармасы мұндағы жылу және сумен қамтамасыз ету учаскесі бастығының міндетін атқаруды сеніп тапсырады. Ондайда ол сенімнен шығуға барын салады. Ерінбеген адамға білімін толықтыру ешқашан да кеш емес. Осыны қаперге алған Назымбек Кәкімжанұлы енді қаладағы Қаныш Сәтбаев атындағы инженерлік-техникалық институтқа түседі. Саналы ғұмырын өндірісте өткізіп келе жатқан маман 2005 жылы осы жоғары оқу орнынан «Өнеркәсіптік жылу энергетикасы» мамандығын меңгереді. Ол энергиямен қамтамасыз ету басқармасындағы Жылу және сумен қамтамасыз ету учаскесіндегі жұмыс өнімділігін арттыру мақсатында ұтымды ұсыныстар жасап жүр. Тоқетері, осы кезеңде Назымбек Бейсенбаев өзін өндірісті бес саусағындай білетін сауатты маман ретінде көрсете білді. Қашанда қай істің болсын басы-қасынан табыла біледі. Кәсіпорын басшылығы оның еңбекке деген адалдығы мен жоғары өндірістік көрсеткіштерін жоғары бағалады. Ерен еңбегі үшін алған құрмет грамоталары-
ның өзі бір төбе. Ол 2007 жылы үшінші дәрежелі «Шахтер даңқы» белгісінің иегері атанды. Осыдан үш жыл бұрын «Шахтер даңқы» белгісінің екінші дәрежесіне лайықты деп танылды. Ұйымдастырушылық қабілетке ие ол өз ортасында сый-құрметке бөленген жан. Кейінгі жастарға бағыт-бағдар беріп, жөн сілтейтін ақылшы да тәлімгер. Әрі «Богатырь Көмір» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде цехтық кәсіподақ комитетінің төрағасы. Сондай-ақ, «Нұр Отан» партиясының Энергиямен қамтамасыз ету басқармасындағы жылу және сумен қамтамасыз ету учаскесіндегі ақпараттық-насихат тобының төрағасы болып табылады. Он баласын қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқыттырмай өсірген әкесі Кәкімжан өмір бойы орман шаруашылығында орманшы болып істеді. Зейнет жасына да жеткен-ді. Бірақ тағдыр бірінші зейнетақысын алуды жазбапты. Сол бір өкініш. Бірақ өмір алмасып жатады. Ат тұяғын тай басты. Назымбек Бейсенбаевтың ұлы осындағы теміржолда тепловоз машинисінің көмекшісі. Қызы Астанада тұрады. Тұрмыста. Аяулы анасы өз қолында. Кәсібін жете меңгерген маман ретінде көңілге бір түйгені, қазіргі жастар салған жерден мол жалақыны мақсат тұтпай, жұмысын жете меңгеруге ұмтылса дейді ол. Онысы рас. Өйткені өзі төменнен жоғарыға өрледі ғой. Әлі де өрлеу үстінде...
8
Отарқа
№33 (1231)
21 тамыз 2014 жыл www.otarka.kz
Өлке өрнектері
Қазақ тарихынан айшықты орын алған ардақты мекен, Мәдидің бір ғана әнімен алты алаш жұртының жүрегіне ақ қу боп қонған Қарқаралыны бір көруді көптен армандайтынмын. Талай ақынның шабытын тулатқан көрікті өңірге сапардың сәті биыл түсті. Қазақ әндерін тамсана зерттеп, нотаға түсіріп, жинақтаған Александр Затаевич өзінің жалпы жинаған әндерінің 154-ін осы Қарқаралы өңірінен жазып алған еді. Қазақ жерінен алған әсері соншалық, француздың атақты жазушысы Ромен Ролланға жазған хатында: «Даланың әсемдігін, әсіресе атақты Қарқаралы даласының сұлулығын мен өзімнің нашар французшаммен сізге жеткізуге батылым бармай отыр»,- деген екен А.Затаевич. Сол сезімді біз де бастан кешіп отырмыз...
, н ы й а л а н й а н а н ң « А ты
Жанаргүл ҚАДЫРОВА
Табиғат музейінде Қарағанды қаласынан 220 шақырым қашықтықта жатқан Қарқаралыға сапарымыз Тасбұлақ шатқалынан орын тепкен Табиғат музейінен басталды. Екі қабатты ағаш үй алыстан көз тартады. Оның Табиғат музейі деп аталған себебі: ішінде осы өңірді бұрынсоңды мекендеген және қазір де мекендейтін аңдар мен құстардың бейнелері қойылыпты. Мұнда келушілер түрлі емдік шөптер фаунасы жинақталған көрме залынан өсімдіктер туралы да мағлұмат алады. Ал географиялық залда Қарқаралының шағын макетін көре отырып, тарихынан сусындайсыз. Бәрінен қызығы – музей жанындағы 82 гектарлық қоршалған алаң. Онда марал, кербұғы, қодастар бар. Шарбақ ішінде ақырын ғана күйсеп жатқан бизондарды қызықтадық, ал бұғылар мен маралдар аулаққа жайылып кеткендіктен, көрудің реті келмеді. Музей аумағында суыр дегеніңіз толып жүр. - Бұл мұражай 1983 жылы ашылған, - деп түсіндірді Қарқаралы мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің мемлекеттік инспекторы Әйгерім Әсетова. – Өздеріңіз қатырылған бейнесін көріп тұрған аңдар бұрын осы жақты мекендеген. Ақбөкендер қазір жоқ, ал Қызыл кітапқа енген дуадақ құсы сирек кездеседі. Қодастарды 1988 жылы Солтүстік Америкадан әкелген, 4 жылда бір бұзаулайтын бұл жануарлар қатары қазір көбейді. Әйгерімнің айтуынша, жазда музейді тамашалаушылар аз болмайды. Әсіресе, таяқ тастам жердегі біз тоқтаған «Тасбұлақ» демалыс үйінің орнығуы да музейдің қонақтардан бос болмауына әсер етуде.
Табиғат музейінде
«Сен де бір алтын жүзік қалған түсіп»... Табиғат музейінен соң Мәди атамыз жатқан Қарқаралының ортасындағы зиратқа бет алдық. Дуалдың кіре берісінен Мәди зиратына дейінгі жолға қиматас төселіпті. Мәди Бәпиұлына қойылған еңс егей ескертк іште домбыраның темірден соғылған суреті жапсырылып, шеттері ірі оюлармен бедерленген. Биік ескерткіштен басқа бұл жерге үш бірдей тақта қойылған, бірі - Қарқаралы тұрғындарының атынан, екіншісінде зираттың мемлекет қамқорлығында екенін білдіретін жазу бар. Ал қара мәрмәр құлпытас ақынның 125 жылдық мерейтойында қойылған. Зират ішіне өскен ағаш пен төрт бірдей тақта шағын зиратты алыстан қарағанда ескерткіштер ансамбліне ұқсатады. Небәрі 42 жыл өмір сүрген Мәдидің «Қаракесек», «Қарқаралы», «Үш қара», басқа да әндері бүгінде ел аузында. Арғы тегін сөз етсек, Мәди Алшынбайдың бел немересі. Арғы аталары Тіленші, Бекболат, Қазыбек билер болып келетін Мәдидің жаратылысы ерекше болуы - табиғи заңдылық. "Қазақстан" баспасынан 1969 жылы жарық көрген "Мәди" атты өмірбаяндық очеркте (Бектасов, Адамбеков): "Оның
ақылы мен мінезіне сұңғақты, кең иықты келбеті, атжақты, қыр мұрынды, жазық маңдайлы бет-пішіні, шамшырақтай шаралы, жалынды көздері жарасып, жарқырап тұратын. Ол ер тұлғалы сұлу денесіне жарасымды киімді де қымбаттан таңдап, жаңа үлгімен киінетін. Орысша киіміне қарағанда ол оқыған ғалымға, ширақ қимылына, ісіне қарағанда әскери адамға ұқсайтын. Омбыда оны соттаған процеске қатысқан бір қарт офицердің Мәдидің сұлу да сымбатты сүйегіне қызығып, тілмаш арқылы қасында отырған Қасенге: «Шіркін-ай, мына тұлғасына, ақылына, жүректілігіне лайық европаша білім алса, әскери тәрбие берсе, өзінен қандай қабілетті генерал шығар еді" дегені бар» деп жазылған екен. Әрі палуан, әрі сазгер, әншідомбырашы Мәдидің бізге жеткен суретін оның 1980 жылы дүние салған күйеу баласы Тоқаш Кәдікеев сақтап қалса керек. Сексеннен асып, тоқсанға таяп барып өмірден өткен Тоқаңның: "Мәди ат сайысының пірі еді, шауып келе жатқан аттан қарғып түсіп, қарғып мініп кете беретін. Талай рет шаршы топ алдында балуанға түсіп, күш сынасқанын да көрдім. Қоянды жәрмеңкесі кезінде Жалғызтөбе деген
жерде Керекудің түйе балуанын жыққаны есімде қалыпты. Керекуліктер балуанын шынжырлап әкелді. Ол кезде шынжырлау балуанның күштілігін көрсететін, жұрт алдында айбынын асыратын белгі әрі өзінше бір сәні болатын. Сол жолы балуанға түсіп, алған бәйгеден Мәди сыңар суыртпақ иеленген жоқ. Жиналған елге пышақ үстінде үлестіріп берді..." деген әңгімесі қалған. Тоқаш қария Мәдидің қолынан мөр төгілетін ісімерлігін да тамсана отырып айтатын көрінеді. "Тамаша етікші еді, аякөз арулар Мәдиді қолқалап етік тіктіріп алатын. Киімді өзі пішіп, өзі тігетін. Оның орысша киінетінін месқарын байлар сөз етіп, Мәди шоқынған деп кемсітпек те болатын». Патша өкіметі тұсында қуғынсүргіннен көз ашпай, түрмедентүрмеге түскен Мәди Кеңес өкіметінің Қарқаралы өңірінде жүру ісіне белсене араласқан. Бұл жолда көзі ашық інісі Нығмет Нұрмақовты басшы санап, оның соңынан ереді. Сөйтіп, Қарқаралыдағы елді басқара бастаған Совдепке мүше болып кіреді. Оның тапсырмасымен ауылдық жерлерде бірсыпыра игілікті істердің жүзеге асырылуына мұрындық болады. Бұдан кейін ақ гвардияшылар жасаған бүліншілік және елді жайлаған аза-
мат соғысы кезінде қайтадан тұтқындалады. Мәдилерді 1919 жылы қызылдар түрмеден босатады. Осыдан Үшқарадағы туған ауылында алаңсыз жаңа өмірмен араласып жүрген Мәди сол тұста нақақ жаламен Қарқаралы түрмесіне қамалған досы, Алашорда жағында қызметте болған Мұстақым Молдыбаевқа жолықпақ болып Қарқаралыға келеді. Бірақ мұндағы бастықтар оны Мұстақымға жолықтырмайды. Бұған ызаланған ол түрме бастығымен байланысуға дейін барады. Осы қылығы үшін мылтығын шоштаңдатқан, шаш ал десе бас алуға дейін баратын тобырлар Мәдиді дереу тұтқындап, ояздың кеңсесіне алып барады. Одан соңғы оқиға сол кезде Семейде шығып тұрған "Қазақ тілі" газетінде басылған "Мәдидің өлімі" атты қазанамада жарияланыпты: "Осы жыл (1921 ж.) 1 февральда Мәди Бәпиұлын күндіз сағат 12де Қарқаралы қаласында 5-ші учаскенің районный начальнигі Жасанов атып өлтірді. Мәдидің жасы 42-де. Екі қатынынан да баласыз еді» дей келіп, газетте: "Конвой түрмеге таяна бергенде келе жатқан Мәди Бәпиұлын атып тастағанын бірнеше адам көріп тұрады. Оқ қарақұстан тиіп, маңдайынан шығып кеткен..." деп жазылған.
Мәди зираты
Өлке өрнектері
№33 (1231)
21 тамыз 2014 жыл www.otarka.kz
Отарқа
9
.» . . ы л а р а қ Қар Бұл сөзді айтушы ағаң- Мәшһүр Жүсіп, Елдей боп қара басы жүрген көшіп. Сөз зайыры қадіріне жетпеске айтқан, Сен де бір алтын жүзік қалған түсіп. Бұл жерде сен де ғаріп, мен де ғаріп, Мойны ұзын алыс жерде жұртым қалып. Күшім жоқ, ақылдасар кісім де жоқ, Кететін ерікке қоймай жұлып алып». «Бұл кісі ағам да емес,әкем де емес, менің қадірімді түсініп, алыстан, елімнен іздеп келген қазақтың пайғамбары – Мәшһүр Жүсіп», - депті Мәди. Осы сөзді естіген Мәшһүр Жүсіп: «Ай, заман-ай, адамды заман билейді ғой! Ат жақсысы кермеде, ер жақсысы түрмеде болған заман ғой!» - деген екен.
Абай түскен көк үй
Мәдидің Қарқаралының солтүстік кіре берісіндегі Мәлік сайының табанындағы Ақбейітке жерленгені жайында оның жиені Әшімбек Бектасовтың «Жазушы» баспасынан 1973 жылы жарық көрген "Мәди" атты деректі кітабында егжей-тегжейлі баяндалады. Мәди зираты ұзақ уакыт бойы ескерусіз қалып келіпті. Қарқаралылық қаламгер Сапарғали Ләмбекұлы алпысыншы жылдардың бас кезінде Мәди туралы көлемді дастан жазып, ол "Советтік Қарағанды" газеті мен "Жұлдыз" журналында жарық көреді. Осының артынша халық жазушысы Әлжаппар Әбішевтің Мәди туралы "Найзағай" романы жарқ ете түседі. Әшімбек Бектасов нағашысы жөнінде калам тартып қана қоймай, 1974 жылы Мәдидің басына тамаша ескерткіштің орнатылып, зираттың қоршалуына мұрындық болыпты. Қарқаралы аудандық тарихиөлкетану музейінде Мәди туралы біраз дерекке орын берілген. Соның ішіндегі газет қиындысында берілген Мәшһүр Жүсіптің Мәдиге жазған хатының тарихына тоқтала кетейік. ...Атбасар түрмесінде жатқан Мәдиге амандасуға Баянауылдан Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы келеді. Әдейі іздеп келген Мәшһүр Жүсіпті Мәдимен сөйлестіруге ояз рұқсат бермепті. Себебі ол Торғай өңірінде әмір Әбдіғапар мен Кейкі батыр бастаған ұлт-азаттық көтеріліс тұтанған кез болатын. Қазақтың арда ұлы Мәди мен әмбебап дарын Мәшһүр Жүсіп бірігіп, тұтас Сарыарқаны дауылдатып жүрер деп сескенеді. Мәдиді көруден үміт үзген Мәшһүр Жүсіп түрме маңына дастархан жайып, бір жігітке Мәдиге жазған хатын табыстайды. Мәшһүр Жүсіптің сәлемінде мынадай жолдар бар: Аман сау жатырмысың, Мәди батыр, Тұтқын боп бұл түрмеде әркім жатыр. «Жуымас аққа пәле» деген сөз бар, Қалас боп құтыларсың бір күн ақыр. Ниетің болу керек хаққа дұрыс, Әркіммен жасай берме жанжал ұрыс. Зынданда жалғыз жатқан сен емессің, Әр түрлі жақсылар бар қылған қоныс.
Қарқаралының тарихы Абайдың есімімен де тығыз байланысты. Мұндағы кезінде Абай тоқтаған үй бүгінде «Абай түскен үй» және «Қарқаралыдағы көк үй» деп аталады. «Құнанбай кішкене қаланың тап ортасындағы, көк шатырлы, үлкен ағаш үйді жатақ еткен. Қазағуар, қонақшыл татар саудагерінің үйі» деп «Абай жолында» сипатталған үй осы. 1830 жылы «көк үйді» салған әйгілі көпес Хамит Бекметев пен оның ұлы Хамидолланың есімі де кезінде кеңінен белгілі болған. Хамидолла Бекметев - Қоянды жәрмеңкелік комитетіне мүшелік еткен адам. Алаш қайраткері Жақып Ақпаев осы үйдің қызына үйленген. Хамит Бекметевтің баласы Мұхаммед-Мақсұт Хамидоллаұлы болса Алаш қозғалысына қатысқан. «Көк үйге» Ә.Бөкейхан, А.Байтұрсынұлы, М.Дулатовтар да сан рет ат басын тіреген. Көк үйге енгеніңізде, қазақ елінің бұралаңды тарихының қатпарлары көз алдыңыздан қылаң береді. 1905 жылғы 22 маусымда Семей, Ақмола облыстарының қазақтары Қоянды жәрмеңкесінде бас қосып, Петербургке 16 мың адам қол қойған арызтілектерін жібереді. Бұл құжат тарихтан Қарқаралы құзырхаты (петициясы) деген атаумен белгілі. Сол құзырхат мазмұны мен қол қойған адамдар саны жағынан оған дейінгі жіберілген құзырхаттардан әлдеқайда жоғары болады. Патша өкіметі бұл акцияны барып тұрған саяси күрес деп тауып, жергілікті басқару орындарынан бақылауды күшейтуді талап етті. Дала генерал-губернаторы құзырхатты ұйымдастырған адамдарды анықтап, олардың үстінен іс қозғау жөнінде Қарқаралы уезінің бастығына нұсқау береді. Уез бастығы Оссовский өзінің тексеру жұмыстарының барысында құзырхатты дайындағандардың басшылары Ә.Бөкейхан, М.Дулатов, А.Байтұрсынұлы, Ж.Ақпаев екендерін дәлелдеп, қазақ тілінен орыс тіліне Т.Нұрекенов аударғанын да анықтап, олардың үстінен іс қозғап, арттарынан аңдушылар қойған. Кейін Торғай, Орал өңірлерінде жаппай жазыла бастаған арыз-тілектерге жол бастаған Қарқаралы құзырхаты осы көк үйде
Абай түскен көк үй жазылған деген де деректер кездеседі. Қазір музыка мектебі орналасқан бұл үйде Абайға, Алаш қайраткерлеріне арналған бөлмелер жабдықталыпты. Көк үйді бізге Қарқаралы саз мектебі директорының оқу-тәрбие жөніндегі орынбасары Рымкүл Спабекова аралатты. 370 бала музыкалық білім алып жүрген тәрбие ошағының аумағы ат шаптырым. Үлкен-үлкен сегіз кабинеттен тұрады. Бөлмелердің бәрінде голланд пештері бар. Кіре беріс кең бөлме төбесінде темір ілмектер байқалады. «Бұл – Бекметевтердің балаларының аспалы бесігінен қалған жұрнақ», - дейді Рымкүл апай. Жертөлесі бұрын кәдімгі үй болып, асхана қызметін атқарғанымен, қазір пайдаланылмайды. Абайдың 150 жылдық мерейтойы қарсаңында көк үйге реставрация жасалып, ғимарат саз мектебіне беріліпті. Бұл нысан да мемлекет қорғауында.
Бұл өңірден де «Алтын адам» табылған Дәулет Жәкенов атты азамат басқарып отырған Қарқаралы аудандық тарихиөлкетану мұражайынан ана бір жылдары осы өңірден табылған «Алтын адамды» көреміз бе деп едік, ол Қарағанды облыстық мұражайына қойылған болып шықты. Десе де, біз дуаннан 40 шақырым қашықтықта орналасқан Қасым Аманжолов ауылы маңындағы осы ескерткіш табылған қорғандарды көзімізбен көріп қайттық. Ал «Алтын адамның» жергілікті музейде ілінген суреті туралы Дәулет Жәкенов әңгімелеп берді: - 2011 жылы Арман Бейсенов деген археолог қазып, Қасым ауылы маңындағы қорғандардан үш мәйіт тапқан болатын. Екеуі
– ер адамдардікі, бірі – әйел адамдікі. Олардың жандарынан 2 келіге жуық ұсақ-түйек алтын бұйымдар шыққан. Ал жетінші қорғаннан балбалтас табылды. Бұл қорымдар бұрын тоналғаны белгілі болды. Тонаушылар қорғанды адам денесі сыятындай етіп бүйірінен тесіп, қолдарына түскенді алған болса керек. Сонда алтын белбеу шеткері жатып, ұрланбай қалыпты. «Алтын адам» киіміндегі алтын жапсырмалар тауешкі, арқар, қыран құс бейнелерінде келтіріліпті. Жапсырмалардың микроерітпемен жасалғандығынан бұл адамдар өмір сүрген заманда өркениеттің қаншалықты дамығанын көруге болады. Сүйектеріне анализ жасағанда, «Алтын адамның» 36 жастағы жігіт, ал жанындағы анасы екені анықталды. Жігіттің сол жақ аяғы сынған, сірә, жорықта қаза болса керек. Бұл адамдардың осыдан 3 мың жылдай уақыт бұрын өмір сүрген хан ұрпағы екені мәлім болды. Кейпіне қарасаңыз, сол кездегі адамдардың күнге табынғанын оңай байқайсыз. Бұл, негізі, олардың Наурыз сияқты мейрамдар кезінде киіп шығатын салтанатты киіміне ұқсайды. Осылай киініп шыққанда үстіндегі алтындары күн сәулесімен жарқырап, құдай келе жатқандай әсер берген ғой. Музей жанындағы жолдың ар жағында тұрған ағаш үй де назарымызды аударды. Сұрастыра келсек, бұл көпес Рязанцевтен қалған үй екен. Айта кетерлігі, орыстың саяхатшысы Г.Н.Потанин өзінің жолжазба естеліктерінде бұл өңірде көпес Рязанцевтің үйінде тоқтағанын жазған. Бұл ғимаратта бүгін аудандық кітапхана орын тепкен. (Жалғасы бар)
Қорғандардан шыққан балбалтас және алтын жапсырмалар
10 Отарқа
№33 (1231)
21 тамыз 2014 жыл www.otarka.kz
Тағдыр
Сұхбат
Діні бөлек әпкем... Ұлан Биғожин – Әл-Фараби атындағы қазақ ұлттық университетінің тарих факультетінің түлегі. 2006 жылы «Болашақ» бағдарламасы бойынша АҚШ-тағы Индиана университетін тәмамдады. Бүгінде осы университеттің магистратурасында білімін жалғастыруда.
Қожаларға лайықты баға беру – ғалымдардың еншісінде Дария ЕРТАЙҚЫЗЫ Елімізде Оңтүстік Қазақстанда киелі жерлер көп. Қасиетті Арыстан баб, Қожа Ахмет Яссауи, Ибрагим ата, Қарашаш ана, Айша бибі, Бабаджа-Хатун кесенесі осы аймақта орналасқан. Арыстан баб кесенесі жанында емдеу қасиеттері бар өте тұзды сулы құдық бар. Мұсылмандар Түркістан қаласын екінші Мекке деп, ал сол қасиетті жерлерге баруды кіші қажылық деп санайды. Айша бибі кесенесі бала көтере алмайтын және мықты жанұя сұрайтын әйел кие тұтатын жер болып саналады. Әсілі, Арыстан баб, Қожа Ахмет Яссауи деңгейіне жетпесе де, киелі жерлер Қазақстанның әр түкпірінде кездеседі. Мәселен, Кереку аймағында әулие Мәшһүр Жүсіп Көпеев, хазірет Исабек ишан, Уахит хазіреттің мәңгілік тыныс тапқан орны халықтың тәу ететін жеріне айналды. ХІХ ғасырда өмір сүрген көріпкел-әулиелер туралы аңызәпсаналар ел арасына кең тараған. Алайда еліміздің солтүстік аймағында дүниеге келген әулиелер жайлы мағлұматтардың аз екендігін еріксіз мойындайсың. Қазақ мәдениеті мен әдебиетінің белгілі тұлғасы, ұлы ойшыл, фольклортанушы, этнограф, тарихшы, философ Мәшһүр Жүсіп жайлы зерттеу-мақалалар Қазақстан тәуелсіздік алған жылдары ғана қолға алынды. Мәшекеңнің аңызға бергісіз әулиелігі туралы деректер мен шығармалары қазір 20 том болып басылып жатыр. Ал жарық көрген кітап тың деректермен толықтырылды. Қазақ еліне ислам дінін таратқан қожалар жайлы деректерді зерттеп, зерделеу мұнымен тынбаса керек. Көне қорымдар қойнауында бізге белгісіз талай құпияның сақталғаны анық. Іздену нәтижесінде қожалар жайлы жазылған бірқатар ғылыми-зерттеу мақалалар жарық көрді. Осы салада еңбек етіп жүрген жас ғалым, Америка Құрама штатындағы Индиана университетінің магистранты Ұлан Биғожин 2012 жылдан бері қожалар тақырыбын зерттеу үстінде. Жақында Ұлан Биғожин біздің редакцияға арнайы келіп, өзі зерттеп жүрген тақырыбы жайлы ой бөлісіп, пікірін ортаға салды. Осы орайда ғалыммен арадағы сұхбатты сіздердің назарларыңызға ұсынғанды жөн көрдік. -Ұлан мырза, сіздің қожалар тақырыбын зерттеп жатқандығыңыздан хабардармыз. 2013 жылдың жазында Исабек ишан хазіреттің кесенесінде зерттеу жұмыстарын жүргіздіңіз? Бұл тақырыпқа баруыңызға не себеп болды? Америкалық ғалымдардың әулие-бақсылыққа деген көзқарасы қандай? - Анық білетін жай, америкалық ғалымдар Орта Азия елдерінің тарихына ХХІ ғасырдың орта шенінде назар аудара бастады. 2006 жылы Индиана университетінің жанында ашылған Евразия департаменті қытай, түркі тілдес мемлекеттердің тарихын зерттеуді мақ-
сат еткен. Мен осы тақырыпты ұсынғанда ғылыми жетекшім, америкалық профессор Девин Деуис бірден қолдады. Ол шағатай, араб, парсы, түрік тілдерін еркін меңгерген. 2012 жылы шілдеде Ақкөл ауылына қарасты Қылдыкөлде философ әрі ағартушы Исабек ишан хазіреттің 220 жылдығы аталып өтті. Ауқымды шара аясында хазіретке ақ тастан үш күмбезді кесене бой көтерді. Кесененің сәулетін көріп, ерекше таңғалдым. Мұнда зерттеуді қажет ететін қаншама материалдар бар екенін байқадым. Оны суретке түсіріп, америкалық әріптестеріме көрсеттім. Олар: «Бұл Түркістан ба?» - деп қызығушылық танытты. «Жоқ, Солтүстік Қазақстанның орталығы. Исабек ишанның кесенесі»,- деп таныстырдым. Осы оқиғадан кейін қожалар тарихына ден қойып, зерттеуге кірістім. Жасыратыны жоқ, қожалардың діндарлығына, білімдарлығына шек келтірмесем де, әулиебақсылық қасиеттеріне күмәнім басым болды. Ерғали шырақшының үйінде бір жарым ай жатып, зерттеу жұмыстарын жүргізгенде, көп жайға көзім қанықты. Жергілікті тұрғындар мені жылы қабылдады. Шамасы келгенше, маған көмектесуге тырысты. Мен газетке берген сұхбатымды пайдалана отырып, ғылыми зерттеуді жүргізуіме қолдау танытқан – Совет қажыға және оның жары Гүлжиян қажы Әбуғожиновтарға алғысымды білдіргім келеді. -Аңыздардың есіңізде қалғанын әңгімелеп берсеңіз... - Олардың әңгімесі көбіне Исабек ишанның немересі Жандарбек қожаға қатысты болды. Бертінге дейін өмір сүрген Жандарбек қожаға деген елдің құрметі айрықша екен. Бірде ұлты орыс азамат маған өз басынан кешкен төмендегі жайды баяндап берді. Екібастұз қаласынан жұмыс сапарымен келген арнайы топтың әлдебір қылығы ауыл тұрғындарына ұнамай қалса керек. Қоштасарда Жандарбек қожа қолдарын алып: «Аман қаласыңдар», - депті. Қаладан келгендер қожаның сөзіне соншалықты мән бермей, аттанып кетеді. Жолда машина өзінен-өзі істен шығып, аударылады. Әлден соң естерін жиған жолаушылар жазым болғандар жоқ па екен деп тексерсе, бәрі дін аман екен! Осы оқиғадан кейін ол Ақкөл ауылына тексерушілердің қатарында баруға бас тартқанын айтты. -Осы сапарда кімдермен кездестіңіз? Қандай ой түйдіңіз? - Бір жарым айдан кейін Америкаға келіп, атқарған жұмыстарым жайлы есеп бердім. Шетелде докторлық жұмыстың алдында кандидаттық жұмыс қорғалады. Оны ойдағыдай тапсырсаң, докторлық жұмыстың 60-70 пайызы орындалғаны. Айта кетерлігі, бұл сапар мен үшін өте табысты болды. Ғалым, Еуразия университетінің кафедра меңгерушісі Әшірбек Муленовпен, Баянауылда Сарыағаш ауылының тұрғыны, шежіреші Сейіт Омаровпен таныстым. Сейіт ақсақал Қазақстанның тарихын
жақсы біледі. Оның қолында құнды деректер: ХІХ ғасырдың құрандары, тәпсірлер/құранға түсініктеме/ бар. ХІХ ғасырда Баянауылда өмір сүрген Шығай халфе туралы деректі де осы кісі берді. Менің түйгенім, бізге облыс деңгейінде этнографиялық жұмысты жолға қоятын уақыт жетті. Ол үшін жүйелі жұмыс істеу керек. Жалпы, Америка ғалымдары Оңтүстік Қазақстанда, Өзбекстанда жұмыс істеуді қалайды. Өйткені онда құнды деректер өте көп әрі ауа райы да қолайлы. -Америкада қожалар, әулие-бақсылар туралы ғылыми туындылар жарияланды ма? Зерттеу жұмыстарымен тек орта азиялық ғалымдар айналыса ма? -Жақында Америкада Мәшһүр Жүсіп туралы публицистикалық мақала жарық көрді. Оны жазған тарихшы Ален Франк – Токома-парк университетінің профессоры. Ол 2011 жылы Павлодар қаласында болды. Татар ғалымы Альфред Бустанов Сібір татарларының тарихын зерттеумен айналысады. Бірнеше ғылыми еңбектің авторы. Таяуда Альфред маған бағалы мәліметті жеткізді. 1871 жылы Новосібір облысы Венгер ауданында мекендеген татарлар Ақкөл-Жайылмаға арнайы келіп, Исабек ишанмен кездесіп, сұхбаттасқан. Осы кездесуде Исабек ишан оларға өз кітабын тарту етіпті. Ол кітап қайда, қашан жарық көрген? Қандай тақырыпты қамтыды. Ол жағы беймағлұм. Әнебір жылдары Венгер ауданы Айлу ауылында жұмысшылар ескі үйді бұзғанда, көне қолжазба, кітаптарды тауыпты. Жұмысшылар қолжазбаны Альфредке табыстапты. Бір қызығы, соның ішінде Исабек ишанға қатысты дерек бар екен. Альфред ишанға қатысты жерін көшірмеден өткізіп, маған жолдады. Мен ол материалмен әлі танысқан жоқпын. Мен Исабек ишан жайлы жазылған кітапты оқыдым. Айтайын дегенім, осы уақытта кітапқа енбеген мол деректерді таптым. Мені қызықтыратын мәселе – Кереку, Ақмола аймағы ашаршылықты, коллективтендіруді, репрессияны, соғыс зұлматын, тың игерудің ауыртпалығын бастан өткерді. Кеңестер Одағында Муфтият бақылауда болды. Бірлі-жарым адамға ғана қажылыққа баруға мүмкіндік туды. Оның өзінде Мәскеу арқылы ұшатын. Діни кітаптарды Қазақстанға цензурамен кіргізді. Соған қарамастан ислам діні жойылмады. Өйткені қожалардың ұрпақтары өз міндеттеріне адал болды. Егер Ақкөл-Жайылма болмаса, қазақтар ассимиляцияға ұшыраушы еді... Бұл – менің жеке пікірім. Қорыта айтсақ, дін таратушылар заманның ауанына қарамастан өз парыздарын абыройлы орындады, олардың еңбегіне лайықты баға беру – ғалымдардың еншісінде. - Уақытыңызды бөліп, сұхбаттасқаныңызға көп рахмет!
Үстіміздегі жылдың сәуірінде жақын туысымыз, Ұлы Отан соғысының ардагері 90-ға қараған шағында дүние салды. Әулетіміздің үлкені болғандықтан тайлытаяғымыз қалмай, жаназаға қатыстық. Әрқайсымыз шама-шарқымызша атсалысып, марқұмды соңғы сапарына барлық жөнжоралғыны сақтап жөнелттік. Д.ЕРҒАЗИНА Олай істеуіміздің де мәнісі бар. Марқұм ағамыздың жастық шағы сұрапыл соғыспен тұспа-тұс келді. Ел қатарлы майданға аттанған ол соғыстан аманесен оралады. Аяқ-қолы сау келгені жөн-ау, өкініштісі сол... өзімен бірге орыстың мәтүшкесін ертіп келеді. Оның бұл әрекетін ағайындары әрине, құп көрмейді. «Дереу еліне апарып таста, ұрпағың азады», - деп бет қаратпаса керек. Бірақ ағамыздың да уәжі салмақты естіледі. «Ирина мені ұрыс даласында қансырап жатқан жерімнен тауып алды. От пен оққа қарамай, арқасына салып, госпитальға жеткізді. Аман қалғаным үшін оған қарыздармын», - десе керек. Ағамыздың дәлелді сөзі елдің тұтқасы болып жүрген ақсақалдарға шыбын шаққан құрлы әсер етпепті. «Отанды қорғау, жаралыға көмектесу – әркімнің парызы. Ол үшін біреуге міндетсінудің өзі артық. Сондықтан басыңды босатып ал», - деп бір-ақ қайырыпты. «Иринаны мойындамасаңдар, мені туысым деп есептемеңдер»,-деп мінезі шәлкестеу ағамыз ағайындармен араны шорт кесіпті. Көп ұзамай басқа елге қоныс аударады. Ағамыз әлгі әйелінен екі ұл, екі қыз сүйеді. Бірге ойнап, біте қайнаспағаннан кейін ағайындылардың балалары бір-біріне жатбауыр болып кетеді. Алпысқа жақындағанда, орыс жеңгеміз жарық дүниемен қоштасады. Оны өзі өсиет еткендей, христиан ғұрпымен жерлейді. Әкесінің топырағы кеппей жатып, жарты жыл өткенде, оның тұңғышы Марина кенеттен дүние салды. Жайсыз хабар ауыр тисе де, бәріміздің көкейімізде: «Маринаны қалай жерлейміз? Христиан дінінің рәсімімен бе, әлде мұсылманша қоямыз ба?» деген сауал тұрды. Осы ойымызды сезгендей оның сіңлісі Ольга ағайындарға өз байламын жеткізді. «Марина христиан ғұрпымен жерленеді». Айтылған сөз атылған оқпен бірдей. Біз облыстық ауруханадағы мәйітханамен жапсарлас бөлмеде туысымыз Маринамен қоштастық. Марқұмды соңғы сапарға шығарып салу рәсімін шіркеу қызметкері атқарды. Жаназаға жиналғандардың басым бөлігі – Маринаның туыстарының жүзінде шарасыздық байқалып тұрды. Мәйітті көлікке салғанда, ағамыздың қарындасы - дәу апамыз жоқтау айта алмай, дәрменсіз күй кешті. «Бала кезінен көз алдымызда өскен Маринам-ау, дауыс салып жылай да алмадық»,-деп кемсеңдеді. Зират басында өзге ұлт өкілдері ғана марқұмның жанына келіп, бетінен сүйіп, маңдайынан сипады. Қалған ағайын ошарылып, іштей қоштасты.
№33 (1231)
21 тамыз 2014 жыл www.otarka.kz
Өмірдің өзінен
Ж. Құдайберген Ақтық демі үзілетін сәт таянғанын жан-тәнімен сезіп жатты. Жарық дүниемен қоштаспақ. Жарық дүние дейді-ау, сол жарық дүние ол үшін қара түнекке айналғалы қаншама жыл болған. Сәбира - су қараңғы. Жылт еткен сәулеге зар. Қызылды-жасылды дүниенің қызығы мен салтанаты жанары сөнгенде бірге сөнген. Көргені - қасірет, тіпті ажалмен арпалысып жатқанында да жанын сары уайым жегідей жеуде. О дүниеге алаңсыз аттану да бір бақыт екенін төрт құбыласы тең адам қайдан ұқсын? Ұғуы үшін мұның талайсыз тағдырын кешуі керек. Аллаға күпірлік ету күнә, молла әкесі солай деуші еді, бірақ Жаратқан иесі басына осыншама қайғы-қасірет үйіп-төгетіндей не жазды екен? Бақыттың тамшыдай ғана дәмін татқызды да, бәрінен жұрдай етті. Қайран дүние, ойран дүние-ай... Әл кетіп әлсіреген қолын ырыққа әрең көндірген Сәбира басына жастанған жастықтың тысын сипалады. Жастыққа ақыреті жасырылған. Қызыққа емес, қаралы күнге жиылған қаражат. Тым құрыса, тіршілігінде тыншықпаған көңіл аттану алдында жайлансын деген демеу. ххх Үлкен жолдан жырақ жатқан қазақы ауылда өсті. Бір үйдің жалғыз қызы. Қартаң әкесі мен шешесі жатса да, тұрса да тілеуін тілеп, үстінен құс ұшырмады. Бұлғақтап бой жеткенінде ауылдан сөз айтқан жігіт көп болды, ешқайсысын пысқырмаған Сәбира көрші үйге келген жылқышы жігітті бір көргеннен ұнатып қалды. Нар тұлғалы, қияқ мұртты, қайраты сыртқа теуіп тұрған Кеңесханның да бойжеткенге көзі түсті. Сөйтіп, осы ауылға келуді жиілетті. Екі жас сөз байласты да, көп ұзамай құдалар келді. Әке-шешесі жөн-жоралғының бәрін жасап, жасауын тиеп жалғыз қызды сән-салтанатымен ұзатты. Тоғыз ай өткенде жас отбасын нұрландырып шекесі торсықтай ұл дүниеге келді. Қалжа беріліп, сәбиге Батырбек деп ат қойылды. Араға жыл салып Сәбира тағы жүкті болып, толғағы жетті. Жапан далада жалғыз үйлі жылқышы абыржып біресе сыртқа жүгірді, біресе ішке кірді. «Жыртық үйдің құдайы бар» дегендей, абырой болғанда ай аралатып қана төбе көрсететін управ ескі машинамен салдырлатып жетіп келгені. Асығысүсігіс жиналған бұлар әлгі машинаға отырып, шалғайда жатқан совхоз
Ж орталығына жетті. Аяғы ауыр келіншегін ауыл ауруханасының табалдырығынан аттатып, көңілі орныққан Кеңесхан бірге өскен жолдас жігіттің үйіне тартты. Заманның кең, пейілдің түзу кезі. Қалыптасып, санаға сіңген дәстүр тағы бар, Кеңесхан мен жолдас жігіт ортаға бір шөлмекті қойып, «бала дүниеге аман-сау келуі үшін» деп қырлы стаканды қағыстырды. Көп күттірмей сүйінші сұрап шапқыншы бала да жетті. «Ұл, жеңгей ұл туды!». Хабаршы баланың қуаныштан екі езуі екі құлағына жеткендей. Шала бурыл қызу екі жігіт дүрк көтеріліп, ауруханаға жөнелді. Әрине, дәрігер ішке енгізбеді, келіншегінің терезеден көрінгенін қанағат тұтып, Кеңесхан ымырт түскеніне қарамастан, манағы машинаға отырып, асығыс жылқышылар қосына аттанды. Адам баласы алдағыны болжай алмайды, әйтпесе аттанбас еді. Ауылдан бірталай жер ұзап шыққанда даланы қою қараңғылық басқан. Күнұзақ жүгірістен қажыған Кеңесхан шопыр жігіттің қасында шалқая отырған қалпы мызғып кеткен. Машинаның көмескі жарығы жолдың ой-шұқырын айқын көрсетпей, шопыр рөлмен әлек. Жырақадан өте бергенде машина бас білмеген асау аттай мөңкіді де, есік салдыр етіп ашылып кетіп, ұйқыдағы Кенжехан мұрттай ұшты. Үрейі ұшқан шопыр тежегішті басқанда, көлік селк-селк етті де, кілт тоқтады. Шопыр кабинадан атып түсіп кері жүгірді. Кеңесхан шалқасынан жатыр. Басын көтеріп еді, езуінен қан білінді, денесі былқ-сылқ етеді... Қаралы хабарды Сәбираға ертеңінде естіртті. Арысынан қапияда айрылған жас босанған келіншек қайғыдан зар иледі. Әкесі көре алмай кеткен ұлдың атын туыстары азаматтың төлеуі деп Төлеубек қойды. ххх Қайғылы оқиғадан соң арада жиырма жылдан астам уақыт өткен. Осы жылдар ішінде Сәбира қасіреттің уын сан ішті. Бала күнінен көзінде кінәрат бар болатын, Кеңесханның өлімі үстіндегі қайғы жасынан көзінің көруі нашарлай түсті. Кәрі енесіне үй шаруасына қолғабыс жасауға шамасы келмей, тіптен масыл болуға айналды. Екі бала әлі жас. Бағып-қағу қиын. Отағасының қазасынан соң құты қашқан үйде тұруға да құлқы болмай, ойлана жүріп төркініне біржола кетуді ұйғарды. Келінінің сөзін байыппен тыңдап алған кәрі енесі сабырлы қалпында: «Әлі жассың ғой.
Отарқа
11
астыққа асырылған ақырет
Бәлкім, бағың сол жақта ашылар, рұқсат, қарағым. Жалғыз тілегім, немеремнің алды Батырбекті қалдырып кет. Мен барда кемдік көрмес. Кейінгісін бір Алла біледі», - деп байламын айтты. Туған үйіне қайтып келген Сәбираның жыл өткен сайын денсаулығы кеми берді. Жалғыз қызы дегенде шыбын жанын қиюға даяр тұратын анасы өмірден өткеніне біраз жыл болғанда қайын жұрттан суық хабар жетті. Жазғы демалыста жүрген ойын баласы Батырбек Ертіске шомылғанда суға кетіпті. Қайғы бір айналдырса, шыр айналдырады, бақытсыз Сәбира тағы зар еңіреді. Тіптен, есінен де адасып қалар ма еді, әйтеуір қартайған діндар әкесі жанын жұбатар сөз тауып, Алланың жазғанына мойынсұнды. Жаз артынан қыс, қыс артынан жаз келіп, жалғыз жұбанышы Төлеубек мектеп бітірді де, ауылдан ұзамай тракторды тізгіндеді. Бұл кезде молла әкесі де мәңгілік сапарына аттанып, үйде ұлы екеуі қалған. Төлеубек әкесінің тумаларына ара-арасында барып тұрушы еді, сол тоғай жақтан қалыңдық әкеліп тынды. Құндыз ана тәрбиесін көрген мың болғыр бала екен, аз уақытта жүдеп тұрған үй ішін жайнатып, жадау көңілді жадыратып жіберді. Келініне риза Сәбира немерелі болғанында атын Ризабек қойды. Алда тек қуаныш күтіп тұрғандай көрінген, бірақ бұл жолы қатер дауылы күтпеген тұстан жайпай соқты. Кеңес өкіметі құлады, совхоз ыдырады, алақандай ферма тозтоз болды. Ұл да, келін де жұмыссыз, Сәбираның мүгедектік пенсиясына қарап қалған соң, ашқұрсақ тіршілік матап алды. Ауылдағы жастар бос жүрістен араққа үйір болды. Ардан да, бардан да айыратын арақ Төлеубекті де қармағына іліктіргені Сәбираның уайымына айналды. Жайдары жігіттің ішкілік мінез-құлқын өзгертті, ашуланшақ болды. Шөлмектес серіктерімен бірігіп қолға іліккенді сатып, түк табылмаса жымқырып, бұрын ұрлық-қарлықты мүлде білмейтін ауылды шулатты. Жөнге салуға тырысқан анасына тіл тигізді, әйеліне қол тигізді. Мұның аяғы апат екенін ана жүрегі сезген сайын езілді, алайда тұйықтан шығудың амалын таппады. Сөйтіп жүргенде қаладағы еті ширақ қайыны көмекке келді. Әжептәуір қызметте істеуші еді, қаладан иесі көшіп бос қалған бір пәтерді ыңғайлап қойғанын айтып, көшуге көндірді. «Суға кеткен тал қармайды», басқа шара онсыз да жоқ.
Ағайынға адал қайнысының арқасында жаңа қоныста тұрмыс ыңғайлана бастады. Төлеубек маскүнемдіктен емделді, жұмысқа орналасты. Келін де қызметте. Жұртты үрейлендірген ауыр заманның қара бұлты сейіліп, жоқшылықты тоқшылық ығыстырған. Әйтсе де, елге шашылған ырыс пен бақ бұл әулетке жонын беріп, теріс айналды да, қасірет талма тұстан тағы жанышты. Сап-сау Құндыз сырқаттанды да, ем қонбай, о дүниелік болып кете барды. «Әйел жаны қырық шырақты» деген рас, Сәбира бұл көрешекке де төзді, ал жұбайынан айрылған Төлеубек қайғыны көтере алмай, жұбаныш пен алданышты арақтан тапты. Ақылдан кетті, азды, тозды. Маңдайдың соры бес елі екен, қамқор қайнысы кенеттен инсульттен өліп кетті де, Төлеубек айылын жимайтын болып алды. Әуелі үй ішіндегі ұсақ заттар, содан соң кілем, телевизор және тағы тағылары араққа сатылды. Төсек тартып жатқан Сәбира баласының үйге кірген тықырын, керек затын алып, есікті жапқандағы сықырын, бәрін естіп жатады, дәрмен жоқ, жүрек қан жылайды. Ауыр халін жеңілдетуге тиіс туған ұлынан күдерін әбден үзген, ендігі уайым - соңында таянышсыз, тірексіз қалып бара жатқан жалғыз немересі Ризабек. Көзі көрмесе де, көңілі алдамайды, мектеп табалдырығын енді аттағалы отырған алты жасар сүйкімді Ризабек атасы Кеңесханның түтінін өшірмес, жер үстіндегі ізін жалғап, зіңгіттей азамат болып өсер. Ол үшін жақсы қолға табыстап кетуі тиіс. Сәбира қазақта жанашыр болып саналатын нағашыларын шақыртты да, Ризабекті соларға аманаттады. Енді қуанышынан азабы, қасіреті мен қайғысы көп болған жарық дүниемен де қоштасуға болады. Сәбира сәт сайын тықыры естілген ажалға әзір еді. Тек соңғы сөзді айтып үлгеруі керек. ххх Сәбираның мәйітін оң жаққа салған соң алыс-жақын ағайын өлікті жөнелтудің қамын ақылдасуға отырды. Сол уақытта абысыны: «Марқұм ақыретін маған аманаттаған, сенері болмаған соң үнемдеген ақшаны жастығының ішіне салып жинаған екен. Өмірден өтерінен бір күн бұрын «осында мені арулап жөнелтуге жетерлік қаражат бар» деп айтып кетті», - деді де, тұншыға жылады. Араға күн салып қаралы жұрт Сәбира марқұмды жерлеп қайтты.
12
№33 (1231) 21 тамыз 2014 жыл www.otarka.kz
Адамдық айнасы
Шахтер күнін мерекелеу
ЕСТЕН КЕТПЕС БІР БЕЙНЕ...
БАҒДАРЛАМАСЫ Тамыз
Фәни өмірде бәрі өткінші. Үлкендердің: «Бір кем жалған дүние-ай!» деп толғана күрсінетіндері де тегіннен-тегін емес. Ғұмыр-дария да көзді ашып жұмғанша ағын судай өте шығатын бір тұрлаусыз дәурен. Алды-артыңды болжапбағамдауға да шамаңды келтірмей аққан жұлдыздай өте шығатын қып-қысқа бес күндік жалған екен ғой ол. Қарасай Жандеркеұлы Биқанов ағамыз өмірден өтіпті деген қаралы хабарды естігенде осыған тағы да көз жеткізгендей болдым. Өмірінің соңғы 25 жылын Қызылқоға өңірінде өткізген Қарасай Жандаркеұлы Павлодар облысының тумасы, яғни, орта жүздің азаматы болатын. Сонау қияндағы Кереку жерінен Қызылқоғаға қоныс аударып келуінің де өз тарихы бар. Оқырманға түсінікті болу үшін осы жерден сәл шегініс жасауға тура келеді... ...Қарасай ағамыздың балалық шағы соғыстан кейінгі ауыр жылдармен тұспа-тұс келді. Жалпы, соғыс алдында туған ұрпақта балалық бал дәурен деген болып та жарымағаны белгілі. Елмен бірге таршылықты да, жоқшылықты да көп көріп өсіпті. Оның үстіне, анасынан да ерте айрылып, соңынан ерген үш інісі - Иран, Қайырболат, Ағыбай бауырларына бас-көз болуға тура келді. Үйелмелісүйелмелі үш інісінің бар тіршіліктауқыметін өз мойнына алған балаң жігіттің еңбекке де ерте араласуына тура келіпті. «Жастайымыздан колхоз жұмысына жегіліп, арбамен сабан да тасыдық, масақ теріп, шөп те шаптық. Науқандық жұмыстарға ересектермен бірдей қатысушы едік», - деп Қарекең сол бір ауыр жылдарын күрсіне еске алып отырушы еді. Кейін отбасы жағдайына байланысты туған ауылы – Баянауылдан Екібастұзға қоныс аударып, «Богатырь» кен орнындағы ауыр көмір шахталарында еңбек етті. Ол кезде қазіргідей емес бәрі қол күшімен атқарылатын. Қара нанды карточкамен 200 грамнан ғана беретін ауыр уақытты да бастан кешті. Кейін інілері ержетіп, бәрі өмірден өз орындарын тауып кетті. Бауырларына ата-аналарының жоқтығын білдірмей барынша қамқорлық көрсетіп, өз қолымен аяқтандырған соң Қарасай Жандеркеұлының өзі де ел қатарлы отау құрып, Абзал, Айхан атты ұлдары, Айнұр, Анар атты қыздары өмірге келді. Бірақ бұл қуанышы ұзаққа бармады. Қатал тағдыр тағы да өз таразысына салып Қарекеңді сүйген жарынан айырды. Енді төрт перзентінің барлық тәрбиетауқыметі, бағып-қағу міндеті тағы да бір өзіне қарап қалды. Перзенттерінен әкелік қамқорлығын аямай, соларға қарайлап жүргенде ердің жасы - 50-ге қалай келіп қалғанын өзі де сезбей қалыпты. Бұл кез елде қайта құру дәуірі басталып, демократия лебі есе бастаған алмағайып уақыт еді. Тағдыр деген де қызық қой, қай жердің дәмі тартса, солай қарай жүре бересің. Балаларын түгел аяқтандырып, ел қатарына қосып жіберген соң Қарасай Биқанов ағамыз жолдамамен Атыраудағы «Теңізшевроил» өндірістік мекемесіне жұмысқа аттанды. Қазақстанның батысындағы алып кәсіпорынға алғашқы жылдары тәжірибелі жүргізушілер, дәнекерлеушілер, бұрғылаушылар жетіспей, оған республикамыздың түкпір – түкпірінен арнаулы мамандар шақыртыла бастаған болатын. Көп жыл көмір шахталарында ұстаған күрегін енді мұнай бұрғылау құралына ауыстыруға тура келді. Онысына еш өкінген емес. Керісінше, Теңіз кен орнын игерушілердің алдыңғы сапында аянбай еңбек етіп, еліміздің «қара алтын» өндірушілерінің қатарынан табылғанын Қарекең үнемі
зор мақтанышпен айтып отыратын. Сол еңбектері зая кеткен жоқ. Екібастұздағы «Богатырь» кен орнының басшылығы Қарасай Жандеркеұлына еңбек ардагері ретінде кеудесіне төсбелгі қадап, суретін құрмет тақтасына ілсе, «Теңізшевроил» өндірістік мекемесінен алған марапаттары мен алғыс хаттары бір төбе. Қарапайым жұмысшыдан өндіріс шеберіне дейінгі абыройлы жолды адал еңбегімен бағындыра білген Қарасай Биқановтың өмір жолы кейінгі ұрпаққа үлгі болары да ақиқат. Екінші жары – Ұлдаш жеңешемізбен де осы өңірде жүріп жолығыпты. Әрине, Қарекеңнің одан да ертерек төсек жаңғыртып, қайта отау құруына болатын еді. Бірақ ол оған дейінгі бар ғұмырын балаларына арнап, соларға қарайлап жүріп қалған-ды. Ұлдаш жеңгемізбен өмірінің соңына дейін бірге болған абзал азамат ғұмырының соңғы 25 жылын Қызылқоға ауданының Миялы селосында өткізді. Зейнетке шыққан соң да қарап отыра алмай, «Жасқанат» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде еңбек етті. Қарасай Жандеркеұлы орта бойлы, ер тұлғалы, аққұба өңді иманжүзді ақжарқын адам еді. Екі тілде шұрайына келтіре еркін сөйлейтін, әр ісін тиянақты атқаратын Қарекең кез келген кісіні өзіне еріксіз баурап, тез тіл табысып кететін. Сол қасиетінен болар, әскерде жүріп істі болған бірнеше қызылқоғалық жауынгердің ата-анасымен бірге алыс қалаларға сапар шегіп, мәселенің оң шешілуіне ықпал еткен кездері де аз болмады. Қарасай ағамыздың тұла бойындағы адам сүйсінерлік тағы бір ерекше қасиеті – ең ауыр сәттерде де қиындыққа шыдай білетін, одан жол таба білетін, ертеңге үмітпен қарайтын өте жігерлі оптимистігі. Оны қашан да алға жетелейтін осы өмірге құштарлығы еді. Жасы келіп қалғанына қарамастан бастамашыл, қай іске де бейім, белсенді жан болатын. Қандай мәселені де байыппен, сабырмен шешетін оның осы кезге дейін бір кісіге дауыс көтеріп сөйлегенін естіп көрмеппін. Әдебиетке жаны құмар адам болатын. Сырт көзге жариялай бермесе де аздап өлең жазатын қабілеті де бар еді. Қойын дәптеріне жазып кеткен, Қазақстанның халық әртісі Құдайберген Сұлтанбаевқа арнап жазған мына бір өлеңін жуырда оқыдым: Атыңнан айналайын Құдайберген, Халқына өнерімен ұнай білген, Атыңды қалай ғана тауып қойған, Шынымен жан екенсің құдай берген! Адамдарын бұзылған замананың Түзетуге оспақтап тап амалын. Жақсының жақсылығын атап өт те,
Найзамен түйреп таста жамандарын. ...Өмірден өтерден екі ай бұрын Қарасай ағамыз маған телефонмен өзі хабарласты. Ол кісінің маған нағашылығы да бар еді. Бұл 2013 жылан жылының наурыз айы болатын. Жаңалыққа құлағы қашан да түрік жүретін нағашым жуырда ғана жарық көрген қазақтың біртуар бұлбұл әншісі Мәдина Ералиева туралы жазылған менің «Қазақтың Мәдинасы» атты кітабымның шығуымен қуана құттықтағанды. Сол жолы Қарекең біраз әңгіме айтты. Әсіресе, өзінің кір жуып, кіндік кескен туған жері – Баянауыл өңірі туралы ерекше толғаныспен айтқаны есімде қалыпты. «Баянауылдың жусанының иісін сағындым. Жасыбайдың жағасын, Торайғырдың тауын сағындым. Шіркін, Сабындыкөлдің суына бір сүңгіп шығар ма еді!..» - деп тебірене сөйлеп еді. Сосын біраз үнсіз қалған. Кейін білгенімдей, сол кезде Қарекең айықпас дертке шалдығып жүр екен ғой. Көп ұзамай сол жылдың мамыр айында өмірден озып кетті. Басына төнген қандай қиын жағдайда да сабырлық танытып, өзінің адамдық болмыс-бітімін сақтай білетін асыл азаматтың өткен өмірі кім-кімге де үлкен өнеге болар деп қолыма қалам алып осы бір естелікті жазуға бекіндім. Қызылқоғада тұрып та Баянауылдағы балаларынан, бауырларынан туысқандық қатынасын үзбеді. Балалары Миялыға жиі қатынап, өзі де үзбей туған жеріне барып тұрды. Айықпас дертке шалдығып ауырып жатқанда да сол сабырлы қалпынан бір танбай: «Соңғы тілегім – өлсем сүйегімді туған жеріме, әулет қорымына жеткізіңдер», - деп аманаттап кеткен екен. Аяулы азаматтың соңғы аманатын орындап, сүйегін туған жеріне жеткізудегі жары – Ұлдаш апайдың сіңірген еңбегі ұшан –теңіз. Тіршілік атаулыны түрлендіріп, Самарқанның көк тасын еріткен көгілдір көктемде, мамыр айының 10–шы жұлдызында, дәл өзінің туылған күнінде денесі қара жер қойнауына тапсырылды. Кісілігі керемет, жаны – жазира, адамгершілігі асқақ аяулы азамат туралы айтпақ аз-кем әңгімем осы еді. Ұлдаш жеңешеміз өмірлік жан жолдасының сүйегін туған топырағына мәңгілікке табыстап, аяулы жарымен қимай қоштасып, Қызылқоғаға қайта оралды. Сағым даласында жүгірген аңның тұяғы тілініп, ұшқан құстың қанаты талатын ұланғайыр Баянауыл өңірін Қарасай ағамыз «Алтын топырағым» деп аялай сүюші еді. Соңғы аманаты да осы болатын. РАУАН ТҰРҒАНТАЙ, журналист
Орталықтандырылған кітапханалық жүйе
«Шахтер - қайраттылар мамандығы» атты кітап көрмелері 18-24 тамыз
«Жасыбай» БЖСМ-нің шахматтық бөлімшесі, сағат 11.00-де
Ашық шахмат фестивалі
№4 кітапхана
«Шахтер – құрметті мамандық» атты кітап шолуы
Глинка атындағы музыкалық мектеп, сағат 12.00-де
Социалистік Еңбек Ері, Павлодар облысы мен Екібастұз қаласының Құрметті азаматы С.П.Куржейге арналған ескерткіш тақтаның салтанатты ашылуы
Қ.Пішенбаев атындағы көшебақ, сағат 13.30-де
Қ.Пішенбаев ескерткішіне гүл қою рәсімі
«Шахтер» мәдениет және демалыс саябағы, сағат 14.00-де
Даңқ аллеясында митинг пен гүл қою рәсімі
«Өнер» ҚМО сағат 15.00-де
Салтанатты іс-шара мен мерекелік концерт
22 тамыз
27 тамыз Тарихиөлкетану музейі, сағат 16.00-де
Екібастұз тас көмір орындарының өңделуіне 60 жыл толуына орай «Шахтер – қадірлі мамандық» атты қаланың көмір өндірісі ардагерлерімен кездесу 27 -31 тамыз
Тарихи – өлкетану мұражайы сағат 9.00-ден 18.30-ға дейін
«Екібастұз – шахтерлер қаласы» музей қорынан көрме
29 тамыз Глинка атындағы музыкалық мектеп, сағат 18.00-де
Опералық әнші Светлана Саратовкинаның концерті
«Шахтер» стандионы, сағат 16.00-де
«Экибастуз» - (Екібастұз қ.) «Восток» (Өскемен қ.) командалары арасында Қазақстан Республикасының футболдан біріншілігі
«Шахтер» мәдениет және демалыс саябағы, сағат 10.00-де
Ересектер арасындағы қалалық жеңілатлетикалық кросс
«Жасыбай» БЖСМ, сағат 10.00-де
Ересектер арасындағы жатып-көтеруден жеке біріншілік
№1 БЖСМ филиалы, сағат 10.00-де
Ересектер арасында үстел теннисінен турнир
30 тамыз
30-31 тамыз №12 ЖОМ стадионы
Футболдан Екібастұз қаласы чемпионатының 6-туры 31 тамыз
«Қазақстан» кинотеатры алаңы, сағат 19.00-де
Жастардың би кеші
22.00-де
Мерекелік отшашу
№33 (1231) 21 тамыз 2014 жыл www.otarka.kz
Отарқа
13
Теледидар бағдарламасы
ДҮЙСЕНБІ, 25 ТАМЫЗ ҚАЗАҚСТАН
7:00 «Таңшолпан». 10:00 «Дауа». 10:35 «Қазақстан би әлемі». 10:50, 21:05 «Айтуға оңай...». 11:35 «Замана бұлбұлдары». 12:05, 0:35 «Арнайы репортаж». 12:30, 17:30, 20:30, 0:00, 3:00 Жаңалықтар. 12:45 «Апта. Kz». 13:20 «EXPO жолы». 13:45 «Ақсауыт». 14:20 «Жолың болсын, балақай!». 14:50 «Джунгли кітабы». М/х. 15:05 «Әйел бақыты». 16:10, 22:40 «Келін». Т/х. 17:00, 21:50 «Қара шаңырақ». 17:50, 3:35 «Өзекжарды». 18:10 «Еңбек түбі - береке». 18:15 «Шарайна». Телесаяхат. 18:50 «Заң және біз». 19:30 «Құбылай хан». Т/х. 23:30 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев». 1:00 Футбол. Ағылшын премьер-лигасы. «Манчестер сити» - «Ливерпуль». Тікелей эфир.
ХАБАР
7:01 «Саз әлемі». 8:30 «Мерейлі отбасы». 9:00, 10:00 «Жетi күн». 11:10, 21:30 Т/с «Сулейман Великолепный». 12:00 «Дело вкуса с Татьяной Веденеевой». 12:30 «Дәм дүниесі». Д/с. 13:00, 17:00, 20:00, 23:45, 2:15 Жаңалықтар. 13:12 «Көзқарас». 13:45, 1:45 Д/д. «Әр үйдің сыры басқа». 14:15 «Айтұмар». 15:00, 18:00, 21:00, 0:45 Новости. 15:12 Д/д. «Телефон доверия». 16:00 Т/с. «Группа счастья». 16:55 «Подари детям жизнь». 17:15 Д/с. «Менің планетам». 17:45 Д/ф «Колесо Обозрение». 18:15 Т/х. «Әселдің құрбы-құрдастары». 18:55 «ТВ Бинго». 20:30 «Бюро расследований». 22:20 Т/с «След». 23:15 «Көзқарас». 0:15 «Тотальный футбол». 1:15 «Энергия будущего».
ЕВРАЗИЯ
6:00 «Әке серті» Т/с. 6:50,18.00 Жаңалықтар. 7:00 «Доброе утро». 11:00 Т/с «Петрович». 12:00 «Модный приговор». 13:05 «Сваты у плиты». 13:35 «Наедине со всеми». 14:30 «Дикий 3». Т/с. 15:30 «112». 15:45 «Судебные истории». 16:50 «Давай поженимся». 18:55 «Сүйген жар» Т/х. 19:50 Т/с «Братаны 3». 21:00 Новости. 21:40 Летняя комедия «Сваты 6». 22:45 «Пусть говорят». 23:55 боевик «Человек ниоткуда».
КТК
06.00 Открытие вещания. 06.05 К/ф “Голубка”. 07.45 Д/х “На грани возможного”. 08.10, 04.00-04.45 “Япырай”. 09.00 “Дорога домой”. 09.10 “Кривое зеркало”. 11.05 Т/с “Найденыш-3”. 14.35 “Не ври мне”. 15.35 Кино “Мечтать не вредно”. 17.30, 02.20 Т/х “Махаббат мұңы”. 18.00 Үнді Т/х “Мұздан суық, оттан ыстық”. 19.00, 03.40 Жаңалықтар. 19.25, 01.20 “Рейдер”. 19.40, 02.40 Т/х “Карадайы”. 21.00 Новости. 21.35 Кино “Сестра моя, любовь”. 23.25 Т/с “Сын отца народов”. 01.30 Т/с “Братья”.
АРТА
05.58 ҚР Әнұраны. 06.00 «Әзіл студио». 07.00 «Вкусные секреты». 07:30, 21.00 Т/с «Уәде беремін». 10:00 Кино От колыбели до могилы. 12.00 Кино Первый мститель. 14:00 М/с. 16:00 Т/с «Воронины». 19:00 Т/с «Сватьи». 20.00 «Информбюро». 23:30 Алдараспан, Шаншар, Нысана күнделігі. 01:00 Кино «Телохранитель». 03:30 Д/к «Легион экстраординарных танцоров-1».
ЕҚТ
7.00, 14.40, 23.10 «Ән шашу». 08.05,10.20,11.30,15.00, 16.10,17.30 Телекаталог. 08.10 «Ислам өркениеті». 8.45 «Без обмана». 9.30 «Астрологический прогноз с Павлом Глобой». 9.40, 11.30, 14.15, 15.30 «TV Shop». 10.15 «Көзайым». 12.10 К/ф «Байланыс аясынан тыс жерде». 13.50 Музыка арнасы. 14.30, 19.50 «Тілеймін сізге ... .». 16.00 «Ювелирочка». 18.00 «Хроники московского быта». 18.30 «Не родись красивой». 20.00 «Панорама дня». 20.30 «Неизведанный Казахстан». 21.00 «Тәулік тынысы». 21.30 «Елім, елім-ай» Өмірқұл Айниязовтың шығармашылық кеші. 00.00 «Талисман успеха». 02.0004.00 «Ән көңілдің ажары».
СЕЙСЕНБІ, 26 ТАМЫЗ ҚАЗАҚСТАН
7:00 «Таңшолпан». 10:00, 21:50 «Қара шаңырақ». Т/х. 10:55, 21:05 «Айтуға оңай...». 11:40, 19:30 «Құбылай хан». Т/х. 12:30, 17:30, 20:30, 0:00, 2:50 Жаңалықтар. 12:45 «Sport.kz». 13:10 «Алаң». 14:00 «Айдаһар мінген шабандоздар». М/х. 14:55 «Джунгли кітабы». М/х. 15:05 «Әйел бақыты». 16:10, 22:40 «Келін». Т/х. 17:00, 1:10 «Жарқын бейне». 17:50, 1:40 «Ас болсын!». 18:35 «Сыр-сұхбат». 19:10, 0:35 «EXPO жолы». 23:30, 2:25 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев». 1:00 «Еңселі Елорда».
ХАБАР
7:01 «Саз әлемі». 8:30 М/с. «Кішкентай рыцарь Тренк». 9:00, 11:00, 13:00, 17:00, 20:00, 0:30, 2:20 Жаңалықтар. 9:12 «Бюро расследований». 9:35, 17:15 «Мерейлі отбасы». 10:00, 15:00, 18:00, 21:00, 1:00 Новости. 10:12 «Аймақтар аламаны». 11:12, 21:30 Т/с «Сулейман Великолепный». 12:00 «Дело вкуса с Татьяной Веденеевой». 12:30 «Дәм дүниесі». Д/с. 13:15, 0:00 «Көзқарас». 13:45, 1:50 Д/д. «Әр үйдің сыры басқа». 14:15 «Айтұмар». 15:12, 20:30 Т/с. «Перекресток в Астане». 15:44 М/с. «Шумный львенок Ра-Ра». 15:58 Т/с. «Группа счастья». 16:52 «Подари детям жизнь». 17:40, 1:30 «Арнайы хабар». 18.15 «100 бизнес-историй». 18:25 Т/х. «Әселдің құрбы- құрдастары». 19:10 «Біз». 22:20 Т/с «След». 23:15 «Жансарай».
ЕВРАЗИЯ
6:00 «Әке серті» Т/с. 6:50, 18:00 Жаңалықтар. 7:00 «Доброе утро». 11:00 Т/с «Петрович». 12:00, 2:30 «Модный приговор». 13:05 «Сваты у плиты». 13:35 «Наедине со всеми» с Юлией Меньшовой. 14:30 «Дикий 3». Т/с. 15:30 «112». 15:45 «Судебные истории». 16:50 «Давай поженимся». 18:55 «Сүйген жар». Т/х. 19:50 Т/с «Братаны 3». 21:00 «Новости в 21:00». 21:40 «Сваты 6». 22:45 «Пусть говорят». 23:55 Кино «Человек ниоткуда». 1:45 Т/с «Катина любовь». 3:30 «Контрольная закупка».
КТК
06.00 Открытие вещания. 06.05 Т/х “Возмездие”. 07.00 М/ф. 07.15 “Бен 10. Инопланетная сила”. 08.10 “Япыр-ай”. 09.00, 19.00 Жаңалықтар. 09.30 “Выходной со звездой”. “Дана Орманбаева”. 10.10 Т/с “Женский доктор-2”. 12.00, 21.00 Новости. 12.35, 19.25, 02.35 “Рейдер”. 12.45 Т/с “Счастливый билет”. 14.50 “Не ври мне”. 15.45 Кино “Свадьба”. 17.30 Т/х “Махаббат мұңы”. 18.00 Т/х “Мұздан суық, оттан ыстық”. 19.40, 04.2505.25 Т/х “Карадайы”. 21.35 Т/с “Сестра моя, любовь”. 23.25 Т/с “Сын отца народов”. 00.30 Лига Чемпионов УЕФА. “Порту” (Португалия) / “Лилль” (Франция). Прямая трансляция. 02.45 Лига Чемпионов УЕФА. “Батэ” (Беларусь) / “Слован” (Словакия). Трансляция в записи.
АРТА
05.58 ҚР Әнұраны. 06.00 «Әзіл студио». 07.00 «Вкусные секреты». 07:30, 21.00 Т/с «Уәде беремін». 10:00, 16:00 Т/с «Воронины». 11:00, 19:00 Т/с «Сватьи». 12.00 М/с. 15:00 «Городские легенды». 20.00 «Информбюро». 23:30 Алдараспан, Шаншар, Нысана күнделігі. 01:00 Д/к «Лунная походка». 03:00 Д/к «Легион экстраординарных танцоров-2».
ЕҚТ
7.00, 14.40, 23.30 «Ән шашу». 08.05,10.20,11.30,15. 00,16.10,17.30 Телекаталог. 8.30 «Территория происшествий». 8.40, 19.00 Кино «Мужская работа-2». 9.30 «Астрологический прогноз с Павлом Глобой». 9.35, 11.30, 14.15, 15.30 «TV Shop». 10.05 Гауһар Әлімбекова «Анаға сағыныш». 12.10 Бауыржан Бекахметов «Елімнен бақыт таймасын». 14.30, 19.50 «Тілеймін сізге ... .». 16.00 «Ювелирочка». 18.05 «Хроники московского быта». 20.00 «Панорама дня». 20.30 «Киноклуб» Олега Борецкого. Кинотеатр «Мультфильмы Пиксар». 21.00, 23.00 Жаңалықтар. 21.15, 23.15 Новости. 21.30 Индира Расылан «Жас қайын» ән кеші. 00.00 «Талисман успеха». 02.00-04.00 «Ән көңілдің ажары».
СӘРСЕНБІ, 27 ТАМЫЗ ҚАЗАҚСТАН
7:00 «Таңшолпан». 10:00, 21:50 «Қара шаңырақ». Т/х. 11:00, 21:05 «Айтуға оңай...». 11:45, 19:30 «Құбылай хан». Т/х. 12:30, 17:30, 20:30, 0:00, 2:50 Жаңалықтар. 12:45 «Тағдыр». 13:05 «Сәнді баспана». 13:30 «Заң және біз». 14:10 «Айдаһар мінген шабандоздар». М/х. 14:55 «Джунгли кітабы». М/х. 15:05 «Әйел бақыты». 16:10, 22:40 «Келін». Т/х. 17:00, 1:40 «Шетелдегі қазақ балалары». 17:50, 0:35 «Өзекжарды». 18:10 «Еңбек түбі - береке». 18:15 «Толағай». 19:05 «Қылмыс пен жаза». 23:30, 2:15 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев». 0:50 «Сыр-сұхбат». 1:20 «EXPO жолы».
ХАБАР
7:01 «Саз әлемі». 8:30 М/с. «Кішкентай рыцарь Тренк». 9:00, 11:00, 13:00, 17:00, 20:00, 0:25, 2:20 Жаңалықтар. 9:12 «Арнайы хабар». 9:32, 17:15 «Мерейлі отбасы». 10:00, 15:00, 18:00, 21:00, 0:55 Новости. 10:12 «Аймақтар аламаны». 11:12, 21:30 Т/с «Сулейман Великолепный». 12:00 «Дело вкуса с Татьяной Веденеевой». 12:30 «Дәм дүниесі». Д/с. 13:12,
23:55 «Көзқарас». 13:42 Д/д. «Әр үйдің сыры басқа». 14:12, 1:35 «Айтұмар». 15:12, 20:30 Т/с. «Перекресток в Астане». 15:42 М/с. «Шумный львенок Ра-Ра». 16:00 Т/с. «Группа счастья». 16:55 «Подари детям жизнь». 17:40, 1:25 «Жаңа қоғам». 17:50 «Бизнес сыры». 18:15 Т/х. «Әселдің құрбы- құрдастары». 19:10 «Біз». 22:20 Т/с «След». 23:05 «Телефон терроршысы». Д/ф. 23:15 «Көзкөрген».
ЕВРАЗИЯ
6:00 «Әке серті» Т/с. 6:50, 18:00 Жаңалықтар. 7:00 «Доброе утро». 11:00 Т/с «Петрович». 12:00, 2:30 «Модный приговор». 13:05 «Сваты у плиты». 13:35 «Наедине со всеми» с Юлией Меньшовой. 14:30 «Дикий 3». Т/с. 15:30 «112». 15:45 «Судебные истории». 16:50 «Давай поженимся». 18:55 «Сүйген жар». Т/х. 19:50 Т/с «Братаны 3». 21:00 «Новости в 21:00». 21:40 «Сваты 6». 22:45 «Пусть говорят». 23:55 Кино «Человек ниоткуда». 1:45 Т/с «Катина любовь». 3:30 «Контрольная закупка».
КТК
06.00 Открытие вещания. 06.05 Т/х “Возмездие”. 07.00 М/ф. 07.15 “Бен 10. Инопланетная сила”. 08.10 “Япыр-ай”. 09.00, 19.00 Жаңалықтар. 09.30 “Выходной со звездой”. “Аружан Саин”. 10.10 Т/с “Женский доктор-2”. 12.00, 21.00 Новости. 12.35, 19.25 “Рейдер”. 12.45 Т/с “Счастливый билет”. 14.50 “Не ври мне”. 15.45 Т/с “Белый холст”. 17.30 Т/х “Махаббат мұңы”. 18.00 Т/х “Мұздан суық, оттан ыстық”. 19.40, 04.40-05.40 Т/х “Карадайы”. 21.35 Т/с “Сестра моя, любовь”. 23.25 Т/с “Сын отца народов”. 00.30 Лига Чемпионов УЕФА. “Арсенал” (Англия) / “Бешикташ” (Турция). Прямая трансляция. 02.35 Обзор матчей Лиги Чемпионов УЕФА. 03.00 Лига Чемпионов УЕФА. “Атлетик” (Испания) / “Наполи” (Италия). Трансляция в записи.
АРТА
05.58 ҚР Әнұраны. 06.00 «Әзіл студио». 07.00 «Вкусные секреты». 07:30, 21.00 Т/с «Уәде беремін». 10:00, 16:00 Т/с «Воронины». 11:00, 19:00 Т/с «Сватьи». 12.00 М/с. 15:00 «Городские легенды». 20.00 «Информбюро». 23:30 Алдараспан, Шаншар, Нысана күнделігі. 01:00 Кино «Бэтмен». 03:30 М/ф «Бесстрашная четверка».
ЕҚТ
7.00, 14.40, 23.10 «Ән шашу». 7.30, 21.00, 23.00 Жаңалықтар. 7.45, 21.15, 23.15 Новости. 08.05,10.20,1 1.30,15.00,16.10,17.30 Телекаталог. 8.30 «Территория происшествий». 8.40, 19.00 Кино «Мужская работа-2». 9.30 «Астрологический прогноз с Павлом Глобой». 9.35, 11.30, 14.15, 15.30 «TV Shop». 10.05 Шаба Әденқұлқызының «Маржан қыз» атты ән кеші. 12.10 «Бұл ән бұрынғы әннен өзгерек» Тамара Асардың ән кеші. 14.30, 19.50 «Тілеймін сізге ... .». 16.00 «Ювелирочка». 18.05 «Хроники советского быта». 20.00 «Панорама дня». 20.30 «Тайны нашего кино». 21.30 «Қасымның әндері ай» Қасым Аманжоловтың шығармашылығына арналған кеш. 00.00 «Талисман успеха». 02.00-04.00 «Ән көңілдің ажары».
БЕЙСЕНБІ, 28 ТАМЫЗ ҚАЗАҚСТАН
7:00 «Таңшолпан». 10:00, 21:50 «Қара шаңырақ». Т/х. 11:00, 21:05 «Айтуға оңай...». 11:45, 19:30 «Құбылай хан». Т/х. 12:30, 17:30, 20:30, 0:00, 2:50 Жаңалықтар. 12:45 «Агробизнес». 13:10 «Сіз не дейсіз?». 13:35 «Ұлы дала дүбірі». Д/ф. 14:05 «Айдаһар мінген шабандоздар». М/х. 14:55 «Джунгли кітабы». М/х. 15:05 «Әйел бақыты». 16:10, 22:40 «Келін». Т/х. 17:00, 1:15 «Мың түрлі мамандық». 17:50, 0:35 «Қылмыс пен жаза». 18:15 «Қазақстан ғаламдық антиядролық қозғалыстың көшбасшысы». Арнайы жоба. 18:40 «Поэзия әлемі». 19:05 «Жаңа Қазақстан - 2050». 23:30, 2:20 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев». 0:55 «EXPO жолы». 1:45 «Мәлім де беймәлім Қазақстан».
ХАБАР
7:01 «Саз әлемі». 8:30 М/с. «Кішкентай рыцарь Тренк». 9:00, 11:00, 13:00, 17:00, 20:00, 23:30, 1:35 Жаңалықтар. 9:12 «Жаңа қоғам». 9:30, 17:15 «Мерейлі отбасы». 10:00, 15:00, 18:00, 21:00, 0:00 Новости. 10:12 «Аймақтар аламаны». 11:12, 21:30 Т/с «Сулейман Великолепный». 12:00 «Дело вкуса с Татьяной Веденеевой». 12:30 «Дәм дүниесі». Д/с. 13:12, 23:00 «Көзқарас». 13:42 Д/д. «Әр үйдің сыры басқа». 14:12, 0:50 «Айтұмар». 15:12, 20:30 Т/с. «Перекресток в Астане». 15:42 М/с. «Шумный львенок Ра Ра». 16:00 «Глобальные инициативы Президента РК». «Ядерное разоружение». «Другой мир». 16:55 «Подари детям жизнь». 17:40 «Арнайы Хабар». 18:15 Т/х. «Әселдің құрбы- құрдастары». 19:00 «Біз».
14 Отарқа
№33 (1231) 21 тамыз 2014 жыл www.otarka.kz
Теледидар бағдарламасы 22:20 Т/с «След». 0:30 «Арнайы Хабар».
ЕВРАЗИЯ
6:00 «Әке серті» Т/с. 6:50, 18:00 Жаңалықтар. 7:00 «Доброе утро». 11:00 Т/с «Петрович». 12:00, 2:30 «Модный приговор». 13:05 «Сваты у плиты». 13:35 «Наедине со всеми» с Юлией Меньшовой. 14:30 «Дикий 3». Т/с. 15:30 «112». 15:45 «Судебные истории». 16:50 «Давай поженимся». 18:55 «Сүйген жар». Т/х. 19:50 Т/с «Братаны 3». 21:00 «Новости в 21:00». 21:40 «Сваты 6». 22:45 «Пусть говорят». 23:55 Кино «Человек ниоткуда». 1:45 Т/с «Катина любовь». 3:30 «Контрольная закупка».
КТК
06.00 Открытие вещания. 06.05 Т/х “Возмездие”. 07.00 М/ф. 07.15 “Бен 10. Инопланетная сила”. 08.10, 04.30-05.15 “Япыр-ай”. 09.00, 19.00, 04.05 Жаңалықтар. 09.30 “Выходной со звездой”. “Денис Тэн”. 10.10 Т/с “Женский доктор-2”. 12.00, 21.00 Новости. 12.35, 19.25, 01.20 “Рейдер”. 12.45 Т/с “Счастливый билет”. 14.50 “Не ври мне”. 15.45 Т/с “Поздняя любовь”. 17.30, 02.45 Т/х “Махаббат мұңы”. 18.00 Т/х “Мұздан суық, оттан ыстық”. 19.40, 03.05 Т/х “Карадайы”. 21.35 Т/с “Сестра моя, любовь”. 23.25 Т/с “Сын отца народов”. 01.30 Т/с “Братья”. 02.20 Обзор матчей Лиги Чемпионов УЕФА.
АРТА
05.58 ҚР Әнұраны. 06.00 «Әзіл студио». 07.00 «Вкусные секреты». 07:30, 21.00 Т/с «Уәде беремін». 10:00, 16:00 Т/с «Воронины». 11:00, 19:00 Т/с «Сватьи». 12.00 М/с. 15:00 «Городские легенды». 20.00 «Информбюро». 23:30 Алдараспан, Шаншар, Нысана күнделігі. 01:00 Кино «Бэтмен и робин».
ЕҚТ
7.00 «Ән шашу». 7.30, 21.00, 23.00 Жаңалықтар. 7.45, 21.15, 23.15 Новости. 08.05,10.20,11.30,15.00,16.10,17.30 Телекаталог. 8.30 «Территория происшествий». 8.40, 19.00 Кино «Мужская работа-2». 9.30 «Астрологический прогноз с Павлом Глобой». 9.35, 11.30, 14.15, 15.30 «TV Shop». 10.05 Құрманбек пен Ризаның «Алқоныр ән екенсің» атты ән кеші. 12.10 Шәмшия Ахметова «Махаббат бағы» концерттік бағдарлама. 14.30, 19.50 «Тілеймін сізге ... .». 16.00 «Ювелирочка». 18.05 «Хроники советского быта». 20.00 «Панорама дня». 20.30 «Трансмиссия». 21.30 «Мен даланың қызымын» Бағдат Сәмединова. 00.00 «Талисман успеха». 02.0004.00 «Ән көңілдің ажары».
ЖҰМА, 29 ТАМЫЗ ҚАЗАҚСТАН
7:00 «Таңшолпан». 10:00 «Қара шаңырақ». Т/х. 11:00, 21:05 «Айтуға оңай...». 11:45, 19:30 «Құбылай хан». Т/х. 12:30, 17:30, 20:30, 0:00, 3:05 Жаңалықтар. 12:45 «Менің Қазақстаным». 13:20 «Көкпар». 14:05 «Айдаһар мінген шабандоздар». М/х. 14:55 «Джунгли кітабы». М/х. 15:05 «Әйел бақыты». 16:10, 22:55 «Келін». Т/х. 17:00 «Ядролық қарудан азат аймақ». 17:25 «Еңбек түбі - береке». 17:50, 0:35 «Өзекжарды». 18:10 «Жаңа Қазақстан - 2050». 18:35 «Жан жылуы». 19:05, 2:45 «Иман айнасы». 21:50 «Ұлттық шоу». 23:40 «Жайдарман». 0:50 Кино «Көшпенділер».
ХАБАР
7:01 «Саз әлемі». 8:30 «Сеул-Астана. От безъядерных стран к безъядерному миру». Д/ф. 9:00, 11:00, 13:00, 17:00, 20:00, 23:30, 2:00 Жаңалықтар. 9:10 Д/ф «Ядерная угроза». 9:35, 17:15 «Мерейлі отбасы». 10:00, 15:00, 18:00, 21:00, 0:00 Новости. 10:12 «Аймақтар аламаны». 11:12, 21:30 Т/с «Сулейман Великолепный». 12:00 «Дело вкуса с Татьяной Веденеевой». 12:30 «Дәм дүниесі». Д/с. 13:12, 23:00 «Көзқарас». 13:42 Д/д. «Әр үйдің сыры басқа». 14:12, 1:00 «Айтұмар». 15:12, 20:30 Т/с. «Перекресток в Астане». 15:40 «Қауіпсіздік қалқаны». Семей полигоны. Д/ф. 16:00 Т/с. «Группа счастья». 16:55 «Подари детям жизнь». 17:40, 1:30 «Вектор развития». 18:15 Т/х. «Әселдің құрбы- құрдастары». 19:00 «Орталық Хабар». 22:20 Т/с «След». 0:30 Д/ф «Часы судного дня».
ЕВРАЗИЯ
6:00 «Әке серті» Т/с. 6:50, 18:00 Жаңалықтар. 7:00 «Доброе утро». 11:00 Т/с «Петрович». 12:00, 3:40 «Модный приговор». 13:00 «Жұма уағызы». 13:15 «Сваты у плиты». 13:45 «Наедине со всеми» с Юлией Меньшовой. 14:40, 15:45 «Дикий 3». Т/с. 15:30 «112». 16:50 «Жди меня». Казахстан. 18:55 «Сүйген жар». Т/х. 19:55 Т/с «Братаны 3». 21:00 «Новости в 21:00». 21:40 «Поле чудес». 22:50 Кино «Любовь в большом городе - 3». 0:15 Кино. «Дорога». 2:10 Т/с «Катина любовь».
КТК
06.00 Открытие вещания. 06.05 Т/х “Возмездие”. 07.00 М/ф. 07.15 “Бен 10. Инопланетная сила”. 08.10,
03.55-04.40 “Япыр-ай”. 09.00, 19.00, 03.30 Жаңалықтар. 09.35 “Выходной со звездой”. “Салтанат Баймухамедова”. 10.10 Т/с “Женский доктор-2”. 12.00, 21.00 Новости. 12.35, 19.25, 02.00 “Рейдер”. 12.45 Т/с “Счастливый билет”. 14.50 “Не ври мне”. 15.45 Т/с “Любовь для бедных”. 17.30, 02.10 Т/х “Махаббат мұңы”. 18.00 Т/х “Мұздан суық, оттан ыстық”. 19.40, 03.30 Т/х “Карадайы”. 21.35 “Кривое зеркало”. 23.20 Т/с “Двойная сплошная. Любовь”. 01.10 Т/с “Братья”.
АРТА
05.58 ҚР Әнұраны. 06.00 «Әзіл студио». 07.00 «Вкусные секреты». 07:30, 21.00 Т/с «Уәде беремін». 10:00, 16:00 Т/с «Воронины». 11:00 Т/с «Сватьи». 12.00 М/с. 15:00 «Городские легенды». 18:30 «Уральские пельмени». 20.00 «Информбюро». 23:30 Алдараспан, Шаншар, Нысана күнделігі. 01:00 Кино «Бэтмен навсегда». 03:30 Кино Роберт де ниро в криминальной драме «Славные парни».
ЕҚТ
7.00 «Ән шашу». 7.30, 21.00, 23.00 Жаңалықтар. 7.45, 21.15, 23.15 Новости. 08.05,10.20,11.30,15.00,16.10 ,17.30 Телекаталог. 8.30 «Территория происшествий». 8.40, 19.00 Кино «Женщины в игре без правил». 9.30 «Астрологический прогноз с Павлом Глобой». 9.35, 11.30, 14.15, 15.30 «TV Shop». 10.05 Сейфуллин Жолбарыс акустикалық концерт. 12.10 «Алтын дән еңбек мерекесі». 14.30 «Тілеймін сізге ... .». 14.40 «Денсаулық және сулұлық». 16.00 «Ювелирочка». 18.05 «Золушки советского кино». 19.50 «Территория происшествий». 20.00 «Панорама дня». 20.30 «Неизведанный Казахстан». 21.30 «Жасай бер,Қазақстаным!» Гүлнар Дәукенованың шығармашылық кеші. 00.00 «Талисман спеха». 02.00-04.00 «Ән көңілдің ажары».
СЕНБІ, 30 ТАМЫЗ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ КОНСТИТУЦИЯСЫ КҮНІ ҚАЗАҚСТАН
7:00 Қазақстан эстрада жұлдыздарының қатысуымен концерт. 8:00 «Шарайна». 8:30 «Сенбілік таң». 9:35 «Агробизнес». 10:00 «Дауа». 10:35 «Аc болсын!». 11:20 «Жайдарман». Республикалық жоғары лига-2014, 1/8 финал, 4-топ. 12:55 «Поэзия әлемі». 13:25 «Телқоңыр». 14:10 Кино «Көшпенділер». 16:05 «Мәлім де беймәлім Қазақстан». 16:35, 1:50 «Келбет». 17:00 «Мың түрлі мамандық». 17:30, 20:30, 23:30, 2:40 Жаңалықтар. 17:45 Футбол. Ағылшын премьер-лигасы. «Бернли» «Манчестер юнайтед». Тікелей эфир. 19:45 «Тағдыр». 20:05, 23:10, 2:15 «Арнайы репортаж». 21:05 «Қоңыр» тобының шығармашылық кеші. 22:40 «Сіз не дейсіз?». 0:05 Футбол. Ағылшын премьер-лигасы. «Уэст хэм юнайтед» - «Саутгемптон».
ХАБАР
7:00 Қазақстан Республикасының Конституция күніне арналған мерекелік концерт. 8.00 М/ф. «ҚозыКөрпеш- Баян-сұлу». 9:10 Д/с. «Табиғаттың тартуы». 9:30 «Ұлт саулығы». 9:55 «Подари детям жизнь». 10:00 «Продвопрос». 10:30 «Жаңа Қазақстанның рәміздері». Д/ф. 11:00 Кино. «Ангел в тюбетейке». 12:20 «Асқақтай бер, Астана!». Концерт. 14.15 Кино. «Жерұйық». 16:10 Фестиваль «Астана кештері». Лариса Долина. 18:00 «Мерейлі отбасы». 18:25 «Жансарай». 19:05 «Угай, арман» Қоңыр тобының ән кеші. 21:00 Жеті күн. 22:00 «Құс қанат ғұмыр». Мейрамбек Беспаевтың ән кеші. 23.50 «Балалық шағымның аспаны».
ЕВРАЗИЯ
6:00, 3:45 «Идеальный ремонт». 7:00, 3:00 «Катина любовь». 8:30 «Таңғы пошта». 9:00 Новости. 9:10 «Смак». 9:45 «Операция «Ы» и другие приключения Шурика». 11:30 «Фабрика грез» с Ольгой Артамоновой. 12:00 Кино «Можно, я буду звать тебя мамой?». 13:50 Юбилейный тур Иосифа Кобзона. 16:30 Кино «Касым». 21:00 «Новости в субботу». 21:30, 22:15 «Сенбілік Жаңалықтар». 21:45 «Тілші түйіні». 22:35 «Кешкі кездесу». 0:00 «Точь-в-точь».
КТК
07.00 Открытие вещания. 07.05 Т/х “Сыла. Тағдыр талқысы”. 08.15 Д/ф “Сохраняя историю”. 08.35 Жаңалықтар. 09.00 М/ф “Новые приключения бабки ежки”. 10.15 “Кривое зеркало”. 12.00 Новости. 12.35 Кино “Иван Васильевич меняет профессию”. 14.20 М/с “Пришельцы с теллурии”. 15.00 “Алма-ата – Моя первая любовь”. 16.15 Кино “Большая любовь”. 18.15 Кино “Костер на снегу”. 22.00 “Той BestStar”. 23.15 Кино “Паутинка бабьего лета”. 01.10 Т/х “Мұздан суық, оттан ыстық”. 02.55 Д/хя “На грани возможного”.
АРТА
06.00 М/ф. 07.00 «Ой түйін». 07.30 «Обозрение не-
дели». 09:00 М/ф. 11.30 «Вкусные секреты». 12:00 Алдараспан, Шаншар, Нысана күнделігі. 14:30 Кино «Всегда говори «Да». 16:30 Кино «Кенгуру джекпот». 18:30 Кино «Кошки против собак: Месть китти галор». 20:30 Кино «Троя». 23:40 Кино «Плохая компания». 02:00 Кино «Бэтмен возвращается». 04:00 Кино Дрю бэрримор в триллере «Ядовитый плющ».
ЕҚТ
7.00 «Ән шашу». 08.05,10.20,11.30,15.00,16.10,17.3 0 Телекаталог. 8.30 «Клуб юмора». 9.20 «Кинопаркофка». 10.00, 21.00 «Иннополис». 10.30 «Қазақ тілі мәртебең». 11.00, 18.00 «Ой түйін». 11.30 «TV Shop». 12.10 «Жасай бер, қазақ!» Ескендір Хасанғалиев. 14.00, 18.30 «Обозрение недели». 14.30, 19.30 «Тілеймін сізге ... .». 15.30 «Новое десятилетие – новые возможности». 16.00 «Ювелирочка». 20.30 «Мы - казахстанцы». 21.30 «Ауыл тынысы». 21.30 «Қазақ халқының салт-дәстүрлері». 22.00 «Жұлдызды әуендер». 00.00 «Талисман успеха». 02.00-4.00 «Ән көңілдің ажары».
ЖЕКСЕНБІ, 31 ТАМЫЗ ҚАЗАҚСТАН
7:00 Қазақстан эстрада жұлдыздарының қатысуымен концерт. 8:30 М/ф. 8:40 «Саяхатшы Випо 2» М/ф. 9:45 «Айгөлек». 11:05 «1 Kz лото». 11:35 «Ақсауыт». 12:10 «Сәнді баспана». 12:40 «Ұлттық шоу». 13:40 «Мен қашанғы жүйрігің ...». Сәуле Жанпейісованың шығармашылық кеші. 15:10 «Қазақ даласының құпиялары». Д/ф. 15:40 «Өнер қырандары». 17:00 «Сыр-сұхбат». 17:35 «Шарайна». 18:05 «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздері». 18:30 Футбол. Ағылшын премьер-лигасы. «Тоттенхэм хотспур» - «Ливерпуль». Тікелей эфир. 20:30, 2:45 «Апта. кz». 21:05 «Жайдарман». 22:50 «Алаң». 23:40 «Көкпар». 0:25 Кино «Жалған үйлену тойы». 2:00 «Телқоңыр».
ХАБАР
7:01 Т/х «Махаббат мерейі». 8:31 «Айбын». 9:01 М/ф. «Тренк кішкентай рыцарь». 10:00 М/ф. «Фархат». 11.00 «Братц». 12:15 М/ф. «Под покровом ночи». 13:55 «Ас арқау». 14:15 Ретро – концерт «Мечты сбываются». 15.55 «Бармысың, бауырым?». 16.40 Кино. «Осторожно, корова!». 18.30 Заттыбек Көпбосынұлының шығармашылық кеші. 20:15 «Көзкөрген». 21:00 Жеті күн. 22:00 «Жұлдызды дода - Звездные войны». 23:30 «Выдуманная жизнь Эбботов». 1:15 Т/х. «Көкжалдар мекені». 2:40 Бейонсе: «Өмір дегеніміз арман ғана». Супержұлдыз бейнесі.
ЕВРАЗИЯ
6:00 «Идеальный ремонт». 7:00 «Катина любовь». 7:45, 8:30 «Сенбілік жаңалықтар». 8:00 «Тілші түйіні». 8:45 «Воскресные беседы». 9:00 Новости. 9.10 «Здоровье». 10:10 «Казлото». 10:55 «Среда обитания». 12:00 Кино «Оазис любви». 13:50 «Угадай млодию». 14:20 «Минута славы». 15:50 «Добрый вечер, Казахстан!». 16:55 Т/с «Жена генерала». 21:00 «Аналитика». 22:00 Кино «Каникулы строгого режима». 1:00 Кино. «В осаде-2». 2:50 Кино. «Хеллбой. Герой из пекла».
КТК
07.00 Открытие вещания. 07.05 “Бен 10. Инопланетная сила”. 07.45 Т/х “Сыла. Тағдыр талқысы”. 09.30 “Юрмала-2012”. 10.45 “Костер на снегу”. 14.20 М/с “Пришельцы с Теллурии”. 15.00 “Дорога домой”. 15.15 “Алма-ата – Моя первая любовь”. 16.00 “Той BestStar”. 17.15 Т/с “Поезд на север”. 21.00 “Портрет недели”. 22.00 “Слуги народа” с Артуром Платоновым. 22.45 “КТК-да Қабатов!”. 00.00 Кино “Мама поневоле”. 02.15 Т/х “Мұздан суық, оттан ыстық”.
АРТА
06.00 «Жажда экстрима». 07.00 «Ой түйін». 07.30 «Обозрение недели». 09:00 М/ф. 10:00 Кино «Кенгуру джекпот». 12:00 Алдараспан, Шаншар, Нысана күнделігі. 14:00 Кино «Кошки против собак: Месть китти галор». 16:00 Кино «Троя». 19:10 Кино «Женщинакошка». 21:10 Кино «Начало». 00:10 Кино «Смертельная битва». 02:10 «Без всего».
ЕҚТ
7.00, 23.00 «Ән шашу». 08.05,10.20,11.30,15.00,1 6.10,17.30 Телекаталог. 8.30 «Смех с доставкой на дом». 9.30 «MADLapys». 10.00 «Иннополис». 10.30 «Қазақ халқының салт-дәстүрлері». 11.00 «Ой түйін». 11.30 «Ауыл тынысы». 12.00 «Бал дәурен». 12.30 «Сағындырған әндер-ай». 14.30, 19.30 «Тілеймін сізге ... .». 15.00 «Обозрение недели». 15.25 «Новое десятилетие – новые возможности». 16.00 «Ювелирочка». 18.00 «Александр Серов.Судьбе назло». 19.00 Музыка арнасы. 20.30 «Музыка в сердце столицы». 21.00 К/ф «Уйлену». 00.00 «Талисман успеха». 02.00-04.00 «Ән көңілдің ажары».
№33 (1231)
21 тамыз 2014 жыл www.otarka.kz
ШЖҚ «Екібастұз қалалық ауруханасы» КМК жанындағы Амбулаториялық хирургия орталығы өзінің емделушілерін күтеді. Сіз аурухананың жетекші мамандарынан білікті кеңес ала аласыз. Қабылдауды жоғары санаттағы дәрігерлер жүргізеді: Травматолог дәрігерлер: Е.Қ.Жұматаев - бөлімше меңгерушісі, В.Р.Фризен, Б.Т.Оқасов. Нейрохирург дәрігерлер: С.Қ.Таштаев, Н.П.Мартыненко. Хирург дәрігерлер: Т.М.Усинов - бөлімше меңгерушісі, М.А.Семикина, Д.Б.Шахметов, Н.С.Қамасов. Уролог дәрігерлер: К.С.Такиров, С.С.Қарбаев. Проктолог дәрігер: Б.С.Рыспаев Балалардың хирург, травматолог дәрігерлері: Е.С.Батхолдин, Қ.И.Зкенов Окулист дәрігер: А.А.Березинец Отоларинголог дәрігер: А.А.Чернышук Бет-жақ хирург дәрігері : М.М.Мұсабаев. Қабылдау сағат 09.00-ден 17.00-ге дейін жүргізіледі, түскі үзіліссіз. Қабылдауға мына телефондар арқылы алдын ала жазылуға болады: 37-11-45; 74-04-26, сот.8 771 559 07 09 , 8 702 166 01 85 Біздің мекенжайымыз: Абай көшесі, 76 (бұрынғы «НҰР» МО ғимараты)
«Екібастұз құрылыс-техникалық колледжі» коммуналдық мемлекеттік қазыналық кәсіпорны («Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің білім және ғылым саласындағы бақылау комитеті Павлодар облысының білім саласындағы бақылау департаменті ММ» бас лицензиясы № 14005811 25.04.2014 жылы) 2014-2015 оқу жылына оқушыларды қабылдауды хабарлайды №
шифр, мамандықтың атауы
1
1401000 Ғимараттар мен құрылымдарды салу және пайдалану
1
1114000 Пісіру ісі
2
0508000 Тамақтандыруды ұйымдастыру
орысша
111404 2 электр газымен дәнекерлеуші
қазақша орысша
050801 2 аспаз,
орысша
050802 2 кондитер
1402000 Жол – құрылыс машиналарын техникалық пайдалану (түрлері бойынша)
140217 2 кран машинисі (краншы)
орысша
Біздің мекенжайымыз: Екібастұз қ. Мәшһүр Жүсіп к-сі, 109. Е-mail: psh4-ekibastuz@inbox.ru телефон: 8(7187) 75- 01-60;75- 01-61
2014 жылдың 13 тамызында 83 жасқа қараған шағында
Қасен Жұмаділдәұлы Жұмаділденов
өмірден озды. Қ.Ж.Жұмаділденов 1932 жылы 25 шілдеде Екібастұз ауылдық округінің Талдықамыс ауылында дүниеге келген. «Екібастұз» совхозының орта мектебін бітірген ол Қарағанды мемлекеттік педагогикалық институтына түсіп, оны тәмамдаған соң еңбек жолын өзі оқыған Екібастұз орта мектебінде ұстаздық етуден бастады. 1961 жылы жаңадан құрылған «Өлеңті» совхозының сегізжылдық мектебінің бірінші директоры болып тағайындалады. 1963 жылы осы совхоздың партия ұйымының хатшысы болып бекітілді. 1972 жылы жаңадан құрылған Екібастұз ауданының бірінші кәсіподақтар конференциясында төраға болып сайланды. 1979-1985 жылдары аудандық атқару комитеті төрағасының орынбасары болып еңбек етті. 1985 жылы қалаға ауысып коммуналдық және тұрғын үй мекемесінің кәсіподақтар комитетінің төрағасы болып сайланды. Қасен Жұмаділдәұлы Екібастұз аудандық партия комитетінің бюро мүшесі, аудандық атқару комитетінің мүшесі және аудандық кеңестің депутаты болып бірнеше мәрте сайланды. Адал еңбегі бағаланып бірталай мақтау-марапатқа ие болды. Табанды да іскер, адамгершілігі мол, адал дос, асыл азамат ретінде Қасен Жұмаділденовтің жарқын бейнесі қызметтес жолдастарының есінде сақталады. Қасен Жұмаділденовтің ұлқыздарына, немере-жиендеріне жақын-туыстарының қайғысына ортақтасып, көңіл айтамыз. Ә.О.Орынбаев, Ә.Б.Түгелбаев, Х.Б.Хамметов, Қ.Х.Смағұлов, Ә.Ә.Әлкебаев, С.Әбуғожинов, Б.Т.Әбенов, С.К.Әубәкіров, Б.С.Дүйсенбин, Б.Қ.Қажымұратов, Д.А.Ботагөзов, О.М.Серғазин, Б.Қ.Қызғарин, Қ.Қаленов, З.Қ.Қожаев, Ж.Қ.Қозғанбаев, А.Әбелдинов, З.Мейрамов, М.Ж.Ерғалиев, Т.Қ.Ақылшинов, Б.Ж.Әбенов, Ф.Н.Кәменов, О.К.Балташев, Ж.С.Қабышев, Ж.М.Мейрамов, Н.Нуркин, С.К.Келдібаев, Т.Ж.Жақыпов, С.Сәкенов, С.Әйтімов, Қ.Сұлтанов, Қ.М.Төлеков.
ЕСКЕ АЛУ
ШЖҚ «Екібастұз қалалық ауруханасы» КМК физиотерапевтік бөлімшесінің санитары
РАЯ ШАРИФУЛЛАҚЫЗЫ ЖҰМАДИЛДИНА
2014 жылғы 13 тамызда мезгілсіз көз жұмды. Жаны жайсаң, мінезі жайдары, отбасының ұйытқысы, дәнекері болған асыл ана, адал жар, аяулы әже атанған Рая Шарифуллақызы 15 жыл бойы аурухана қабырғасында тынымсыз адал еңбек етті. Ұжымдағы әріптестері арасында сыйлы болды, үлкенге ізетті, кішіге қамқоршы, ақылшы бола білетін. Күлімсіреген жүзінен әрдайым шуақ шашып тұрушы еді. ШЖҚ «Екібастұз қалалық ауруханасы» КМК ұжымы Рая Шарифуллақызының мезгілсіз қайтыс болуына байланысты туғантуысқандарының қайғысына ортақтасып, көңіл айтады. №9702
ВНИМАНИЕ АУКЦИОН
140104 2 сылақшы 140101 2 тас қалаушы
11 сыныптар базасында бюджеттік (тегін), оқу мерзімі 10 ай 4
ҚАЗАНАМА
ТОО «Офис-сервис» проводит аукцион по продаже недвижимого имущества, принадлежащее на праве собственности. Место проведения аукциона аукциона: Республика Казахстан, Павлодарская область, г.Экибастуз ул. М. Жусупа 48.(вход со двора) На аукционе по английскому методу 5 сентября 2014г. реализуется следующее имущество. Лот №1 в 11.30 Часть нежилого здания с земельным участком г. Экибастуз, пос. Шидерты, участок РСУ год постройки 1983г. общая площадь здания – 596,4 этажность -1, земельный участок 0,99 гектар. Стартовая цена – 4700000 (четыре миллиона семьсот тысяч) тенге №9886
Оқыту тілі
9 сыныптар базасында бюджеттік (тегін), оқу мерзімі 2 ж. 10 ай.
Амбулаториялық хирургия орталығында қабылдау мен емделу емделушінің бекітілген мекенжайы бойынша АМСК дәрігерінің жолдамасымен, тегін медициналық көмектің кепілді көлеміне сәйкес тегін және Павлодар облысы денсаулық сақтау басқармасымен бекітілген баға прейскуранттарына сәйкес ақылы түрде жолдамасыз жүргізіледі. Амбулаториялық хирургия орталығында Сізге келесі қызмет түрлері көрсетіледі: операциядан кейінгі жарақатты таңу, тігісті алу, гипс таңғышты салу мен алу, денедегі бөгде затты алу, урологиялық катетерлерді ауыстыру, асцит сарысуын шығару, атероманы, липоманы алу, іріңдіктерді ашу, мұсылмандық рәсім (сүндетке отырғызу). Дәрігердің тағайындауы бойынша физиологиялық емшаралар жүргізу, бұлшықетішілік, венаішілік егулер салу, тамызғы қою. Әкімшілік
«Офис-сервис» ЖШС жеке меншігіндегі жылжымайтын мүлікті сату бойынша аукцион өткізеді. Аукционды өткізу орны: Қазақстан Республикасы, Павлодар облысы, Екібастұз қаласы, Мәшһүр Жүсіп көшесі, 48 үй (кіру аула жақтан) 2014жылдың 5 қырқүйектін ағылшын әдісі бойынша келесі мүліктер өткізіледі: №1 лот сағат 11.30-да Павлодар облысы, Екібастұз қаласы, Шідерті кентінде орналасқан жалпы алаңы 596,4 шаршы метр, жер телімі 0,99 га, старттық құны 4700000 (төрт миллион жетіжүз мын) теңге, 1 қабаттағы РСУ жер телімі.
Шифр, біліктіліктің атауы
Корекционды мектеп базасында бюджеттік (тегін), оқу мерзімі 1 ж. 10 ай.
МҰСЫЛМАНДЫҚ РӘСІМ (СҮНДЕТКЕ ОТЫРҒЫЗУ) ЖҮРГІЗЕМІЗ. Құны - 4230 теңге.
НАЗАР АУДАРЫҢЫЗ, АУКЦИОН!
15
Отарқа
Екібастұз қалалық ардагерлер кеңесі Бәтжамал Болпаққызы Түсіповаға
ӘПКЕСІНІҢ
қайтыс болуына орай қайғысына ортақтасып көңіл айтады. Қалалық білім бөлімінің ардагерлер кеңесі педагогикалық еңбек ардагері
ҚАСЕН ЖҰМАДІЛДЕНОВТІҢ
қайтыс болуына байланысты туған-туысқандарының қайғысына ортақтасып көңіл айтады.
Прошу вернуть
за вознаграждение водительское удостоверение на имя Абильденова Г.Е. Тел. 8-771-189-64-81 №9705
Түлектер назарына!
Инновациялық Еуразия университетінің Екібастұз колледжі оқуға шақырады.
Инновациялық Еуразия университетінің Екібастұз колледжінің күндізгі оқу бөліміне 9 немесе 11 – сыныптарды тәмамдаған (бұдан әрі ЭКИнЕУ) ҚР азаматтары қабылданады. Сондай-ақ 11-сынып түлектері сырттай оқу бөлімдеріне қабылданады. Колледжде кәсіби білікті, жоғары санатты оқытушылар дәріс береді. Колледж 16.08.2007 жылы Павлодар облыстық білім беру басқармасы берген № 0024568 лицензиясы негізінде жұмыс істейді. Колледжге мына мамандықтар бойынша қабылдау жүргізіледі: №
Шифр
1.
0101000
Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту - мектепке дейінгі ұйымдардың тәрбиешісі
Мамандық
2.
0105000
Бастауыш білім беру - бастауыш білім беру мұғалімі, ағылшың тілінен бастауыш білім беру мұғалімі, - информатика пәнінің бастауыш білім беру мұғалімі
3.
0111000
Негізгі орта білім беру - қазақ тілі мен қазақ әдебиеті мұғалімі
4.
0201000
Құқықтану - кеңесші-заңгер
5.
0515000
Менеджмент (салалар және қолдану аясы бойынша) - менеджер
6.
0516000
Қаржы (салалар бойынша) - қаржылық жұмыстағы экономист
7.
0518000
Есеп және аудит (салалар бойынша) - бухгалтер-ревизор (аудитор)
8.
0901000
Электр станциялар мен желілерінің (түрлері бойынша) электржабдықтары - техник-электрик
9.
0902000
Электрмен қамтамасыз ету (салалар бойынша) - техникэлектрик
10.
1304000
Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыздандыру (түрлері бойынша) - ақпаратты қорғау технигі
11.
0401000
Кітапхана ісі - кітапханашы
Оқуға қабылдау конкурс негізінде жүргізіледі. Конкурстық іріктеу 11-сынып түлектері үшін ҰБТ қорытындылары мемлекеттік сертификат негізінде немесе ҰБТ сертификатынсыз (ҰБТ сертификаты жоқ түлектер де қабылданады) колледжде кешендік тестілеу бойынша жүргізіледі. Оқыту мемлекеттік және орыс тілдерінде жүргізіледі. Колледж туралы толық мәліметті мына мекенжайдан аласыздар: Екібастұз қаласы, Мәшһүр Жүсіп көшесі, 23, қабылдау комиссиясының анықтама телефондары: 75-43-50, тел./факс. 75-44-74. № 1, 3, 5, 9, 10 автобустарымен “Техникум” аялдамасына дейін келе аласыздар. Колледж оқушылары үшін тәулік бойы тегін интернет ұсынылады. www.ekineu.kz
Құқық
Ірі көлемдегі есірткі өртелді Кенже ҚУАТ Ішкі істер басқармасында аса ірі көлемдегі есірткі өртелді. Бұл есірткі оны заңсыз жолмен алып өтпекші болған Сарыағаш қаласының тұрғындарынан тәркіленген. Шілденің соңғы түнінде өткізілген «Көкнәр-2014» шұғыл шарасы барысында Шідерті кентіндегі бекетте «Қызылорда-Павлодар» тас жолында келе жатқан «ВАЗ-2107» көлігі тоқтатылды. Көлікті тексергенде жабысқақ скотчпен оралған 13 полиэтиленді пакет табылды. Келесі күні өткізілген сараптама мұның марихуана екенін анықтады. Есірткінің салмағы 37 742 грамм, бұл аса ірі көлемге жатады. Қалалық ішкі істер басқармасы осынша көлемдегі есірткіні алып өтпекші болған 1978 жылғы С.-ға, 1977 жылғы Ш.-ға, 1990 жылғы К.-ге қатысты ҚР ҚК-нің 259-бабының 3-тармағы бойынша іс қозғады. Аталған бап бойынша ұсталғандар 10-15 жылға бас бостандықтарынан айрылуы мүмкін.
ҚҰЛАҚҚАҒЫС
Павлодар облыстық МКҚБ Екібастұз қалалық полиция батальоны ІІБ-не кандидаттарды іріктейді: Талаптар: жасы 25-тен аспауы тиіс, бойы 170 см.-ден төмен емес, ҚР-ның азаматтығы, әскери қызметке жарамдылығы, орта кәсіби білімі. Мына мекенжайға хабарласыңыздар: Екібастұз қаласы, Абай көшесі, 152, тел. 75-91-88, 75-91-85, 75-91-86 №9486
Отарқа
№33 (1231) 21 тамыз 2014 жыл
www.otarka.kz
Сырт көз
Құттықтаймыз! №26 гимназия-мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі
Рәзия Темірболатқызы Жұмабекованы
мерейлі 50 жасқа толуымен шын жүректен құттықтаймыз! Шәкірт тәрбиелеудегі еңбегіңізге жеміс, деніңізге зор денсаулық, отбасыңызға амандық тілейміз! Құтты болсын мерейлі 50 жасыңыз, Әлі талай асулардан асыңыз. Ұл мен қыздың қызығына кенеліп, Шаттық пенен қуанышта тасыңыз. Тілек білдірушілер: №26 гимназия-мектебінің ұжымы
Ж. СӘДУАҚАС
Пиғылы жаманнан сақтасын... Бала күнімізде көрші Әбілшайық шал күйінгенінде «Пиғылы жаманнан сақтасын» деп отырушы еді. Қарт сөзінің мәнісін жете ұқпасақ та, әйтеуір жақсы нәрсе еместігін бала жүрегіміз сезетін. Ес кіріп, ақыл тоқтатқан шақта байыптасақ, пиғылы жаман адам өзін ғана емес, жұртты да теріс жолға түсіріп, пейілін бұзады екен. ... Ауызашар. Ет желініп бола бергенде жасы жетпістің үстіндегі ер адам: - Пітір садақасын жан басына екі жүз теңге мөлшерінде белгілепті. Отбасында ошарлы жан болса, мұндай қаражатты қайдан табады? Мұны мешіт неге ойламаған?-деп, қасында отырған моллаға шүйлікті. Молла абыржып: «Мешіт емес, діни басқарма ұйғарған», - деп, сырғытпа жауап айтты. Дұрысы олай емес. Пітір садақасының мөлшері-нарықтағы бір қадақ бидайдың құны. Яғни, жыл сайын өзгеріп тұрады. Елге ұғынықты болуы үшін түсініктеме жасадық, әйтпесе біздің айтпағымыз басқа. Жоқшылықтың ауылы алыстап, тоқшылық орныға түссе де, біздің қазақта әлі жылау тыйылмай тұр. «Тұрмыс қиын, ақша жетпейді. Анау жоқ, мынау жоқ. Үкімет қайда қарап отыр?». Осы тақылеттес жылап-сықтауды қаладан да, ауылдан да, тойдан да, жабдықтан да естисің. Тіпті редакцияға әдейіліп келіп, қазақтың күйі төмендігін дәлелдеп, ділмарсып «өйтпес пе, бүйтпес пе» деп, сағаттап ақыл айтып кететін үлкендер бар. Жасын сыйлап үндемесең, сөйлеген сайын айызы қанып, үдете түседі. Қаны бір қазақты қу кедей етіп көрсеткісі келетін мұндай сыңар езу адамдарға: «Көзіңізді жұма бермей, ашып қараңызшы. Сонда жұрттың шетінен байымаса да, сән-салтанатқа қол жеткізе бастағанын көрер едіңіз. Әйтпесе, әр үйден табылатын қымбат жиһаз, тұрмыстық техника, қаптаған шетелдік жеңіл көлік қайдан келді? Мұның бәрі өмір сүрудің жақсаруының өлшемі емес пе?» - дегің-ақ келеді. Айтпақшы, бұрынғыдан қалған мынадай да тәмсіл бар. Бір кемпірге бір кемпір олақ та, салақ әрі шайпау келінін жамандай беріпті. Кәрі құрбысының сөзін тыңдай-тыңдай ығыр болған екінші кемпір: «Келініңді жамандай бергенмен, жақсы келінін саған кім береді. Одан да өз келініңді өзің түзеп алмайсың ба?» - деп ақыл қосыпты. Сол айтпақшы, көздің жасын көлдете бергенше, көштен қалмауға ұмтылу абзал ғой. Содан соң... қазақ ықылым заманнан табиғатына тән кең пейілдігін қайта табуы тиіс. Өйткені пиғыл жаман болса, түк түзелмейді. Мұсылман баласына сүйікті пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с) төмендегідей сақтандыру сөз айтып кетіпті. «Үмбетіме сондай бір заман келеді. Сонда олар бес нәрсені жақсы көріп, бес нәрсені мүлде ұмытады. Дүниені жақсы көріп, ақыретін ұмытады. Өмірді жақсы көріп, өлімді ұмытады. Зәулім сарайларды жақсы көріп, қараңғы қабірлерді ұмытады. Малмүлікті жақсы көріп, ол үшін берілетін есепті ұмытады. Жаратылысты жақсы көріп, Жаратушыны ұмытады». Егер адамның көзін шел басып, ашкөздікпен Алланың бергеніне күпірлік ете берсе, онда заманақырды жаман пиғылымен өзі жақындатпақ . Көрші Әбілшайық шал пайғамбар сөзін білген ғой, ал біз білмейміз, білгеніміз қызылды-жасылды дүниеге алданып, естен шығарамыз, әттең. Продам
Известь 60 тн/кг. Оптом и розница. Качество, доставка. Ул. 14 Северный, 37, ул. Абая, 19. Тел. 37-18-11, 8-701-422-95-42, 8-705-481-48-00. №9136
Жарнама бөлімі 34-95-03
Отарқа www.otarka.kz
МЕНШІК ИЕСІ: «Екібастұз дауысы - ақпараттық орталығы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі Директор: АЙНҰР Мейрамова Тел.: 34-93-92 Редактор: Жассерік сәдуақасов Редактордың орынбасары: Жанаргүл Қадырова Жауапты хатшы: Дария Жұмаділова Тілшілер: Рауза Мұсабаева, Гүлсана Медеубаева, ТОРҒЫН ОРАЗАЛЫ Аға оператор-бет қаттаушы: Ерқанат Нұрпейісов Бет қаттаушы: Бақытгүл Мәукілова
№9809
Білім
Алғыс
«Экология» академиясының академигі, шипагер, көріпкелтамыршы, биоөріс маманы-биотерапевт, халық емшісі -
БЕКЗАТ РЫСБАЙТЕГІ қасиетті қожалардың батасын алған азамат.
Павлодар қаласында алғашқылардың бірі болып «Шипагер» орталығын ашты. Бақсылықты жетік меңгерген, көріпкелдік қасиетімен көзге түскен. Жын-талма ауру, көкжөтелді емдейді. Асылып өлу /асылма/ дерттерін малға аудару тәсілімен емдейді. Ішімдікке салынғандарға емі шипалы. Әсіресе ішкі-сыртқы ісіктерге шипалы алақанының көмегі зор. Белсіздік және бел омыртқа /радикулит/ ауруларды сылап-сипау /массаж/ арқылы емдейді. Бедеулікке қарсы емдік шөптер дайындайды. Тіл-көзді қайтарады. Сырқаттарды тамыр ұстау арқылы анықтайды.Негізгі емі – дем салу және биоөріс. Үй тазарту, аластау, ұшықтау тәсілдері бар. Алдын ала жазылу керек. сағат 9.00-де басталады. Мекенжайы: Әуезов көшесі, 38, Сертификат №472 Денсаулық 5 «Б» бөлме, 1-қабат. сақтау министрлігі «Қазақстан Ү.т. 33-43-23. 8-777-930-67-12, Республикасының халық және руха8-777-347-33-94, 8-775-215-65-72 ни емшілері мекемесі»
Қайғы да апат сияқты, айтып келмейді. Ал ана үшін баланың өлімінен асқан зор қасірет бар ма? Кенжем Асхатымнан қапыда айырылып, қабырғам қайысқанда демеу болып, қайғымды бөліскен, қол ұшын берген жандар - туған-туысым, қалалық мешіт қызметкерлері Құрбан қажы, Сағынтай қажыларға алғыс білдіремін. анасы Әмина №9677
Құрметті оқырман!
Редакцияға мақалаларыңызды жолдағанда, суретті WORD-бағдарламаның, яғни, мәтіннің ішіне салмай, жеке сақтауларыңызды өтінеміз. Редакция
Сөз төркіні
Шілдехана
Шілдехана − дәстүрлі қазақ өміріндегі ғұрыптық жоралғы, дүниеге келген жас сәбидің құрметіне жасалатын той. Бұл ғұрыптың түпкі мәні бала мен ананы тіл-көзден сақтау, жын-шайтандардан қорғау деген нанымнан шыққан. Сондықтан шілде күзет деп те аталады. Қазақ дәстүрі бойынша, бала қырқынан шыққанда, қырық қасық сумен жуындырып, қарын шашын алады, осыған байланысты жасалатын ырымтілеу шілде той делінеді. Парсы тілінде «чле» (оқылуы: челле) − адам баласы туғаннан, өлгеннен кейінгі қырық күн мәулет. Парсыларда сәби дүниеге келгеннен кейін бала жатқан үйге бөтен адамды кіргізбейтін салт болған, ол үлкен челле (қырық күн), кіші челле (жиырма күн) деп бөлінген. «Чле» сөзінің төркіні − «чһл» (оқылуы: чеһел), мағынасы – қырық (сан есім). Мысалы, чһл тке − қырық құрақ, чһл сәлгі − қырық жас, қырық жыл. Чһл тн − төте мағынасы: қырық де-
Автордың жеке пікірі үшін редакция жауап бермейді. Қолжазба, фотосурет авторға қайтарылмайды. Редакцияның мекенжайы: 141206, Екібастұз қаласы, Мәшһүр Жүсіп көшесі, 101-үй, 1-қабат Тел/факс: 77-16-90 Электрондық пошта: Otarka1@yandex.ru Таралым 2820 Индекс 63700 Газет аптасына бір рет, бейсенбі күні қазақ тілінде шығады. Көлемі 4 б.т. Газетке 20.08.2014 ж. сағат 18.00-де қол қойылды.
не, ауыспалы мағынасы: қырық мүрде, қырық рух. Осы тіркестен қазақ тіліндегі «шілтен» сөзі шыққан, «Түсіндірме сөздік» бойынша, бұл сөздің мағынасы: мұсылмандарды қолдап жүретін, көзге көрінбейтін киелі бейне. Сопылық түсінік бойынша, шілтен − тылсым күшке ие қырық рух, олар әдетте мазарларда, кесенелерде құдайға құлшылық етеді, адамдарға әрқашан көмекке келіп, рухани жолға түскендерге жөн сілтеп, жолаушыға, қысылған адамға қол ұшын беріп отырады. Ескілікте шілтендерге арнап қырық шырақ жағу сияқты ырым-жоралғылар болған, оның жұқанасы қазір де халық арасында жалғасып келеді. Парсы тіліндегі «чле», оқылуы бойынша «чілле» сөзі «қырық күн» деген мағына береді, сондай-ақ бір жылдың ең ыстық және ең суық қырық күні де «чле» деп аталған. Қазақта да ерте кезде «жаз шілдесі», «қыс шілдесі» деген ұғымдар болған, кейін келе «қыс шілдесі» көмескі тартып, «жаз шілдесі» жаздың ең ыстық күндеріне тура келетін, дәстүрлі күнтізбе бойынша азаматтық жылдың 31 күннен тұратын бесінші айының атына айналып кеткен. Тіліміздегі «қырық күн шілде» деген сөз оралымының сыры осындай. Қорытып айтқанда, шілде той − сәбидің қырқынан шығуына байланысты өткізілетін той; шілде күзет − қырық күн күзет; шілдехана − шілде күзеті өтетін орын немесе қырқынан шықпаған жас сәбиі бар үй, олайы, парсы тіліндегі «хане» сөзінің үй, жанұя, орын деген мағыналары бар. Аяу Қашаған massaget.kz сайтынан алынды. Газет Қазақстан Республикасының Мәдениет және Ақпарат министрлігі, Ақпарат және мұрағат комитетінде 28.08.2012 жылы тіркеліп, №12979-Г куәлігі берілген.
Газет редакцияда компьютермен теріліп, беттеліп, Павлодар қаласындағы «Дом печати» ЖШС баспаханасында басылды. Павлодар қаласы, Ленин көшесі, 143-үй.