N45 1295

Біріңді, қазақ, бірің дос, көрмесең, істің бәрі бос!

Абай

Отарқа Екібастұз қалалық газеті. газет 1992 жылдың 1 қаңтарынан бастап шығады

№45 (1295)

www.otarka.kz

12 қараша 2015 жыл

отарқа-ақпарат

«Аяладан» құнды тарту Сейсенбі, 10 қарашада кенді шаһарымыз үшін маңызды оқиға болды. «Аяла» қайырымдылық қоры мен Қазақстанның Халық банкі бірлесе біздегі қалалық перзентхананың жан сақтау бөліміне аса қажет, заманауи жабдықты сыйға тартты. Соңғы үлгідегі бұл аппарат салмағы жарты келі болып шала туған шақалақтардың өмірін сақтап қалу үшін перзентханаларға ауадай қажет. Суретте: Жабдықты сыйға тарту сәті. Сурет В.Фадеевтікі

А.МЕЙРАМОВА

БАСПАСӨЗ-2016

2007 жылдан бері «Өмір сыйлайық!» жобасын жүзеге асырып келе жатқан «Аяла» қайырымдылық қоры оның аясында бұған дейін еліміздің ірі қалаларындағы медициналық мекемелерге қол ұшын беріп келген екен. Бұл жолы таңдаудың шағын қала болып табылатын Екібастұзға түсуі кездейсоқ емес. Оған бірден-бір себепкер - қалалық перзентхананың бас дәрігері, облыстық мәслихат депутаты, «Құрмет» орденінің иегері Гүлнәр Ғалымбекқызы Нығметжанова.

- «Аяла» қоры жайлы өзге өңірлердегі әріптестерден көп естідім. Сәтін салып, Алматыға іссапармен барған кезімде қордың кеңсесін тауып, оның басшы-

сы Айдана Сүлейменоваға жолықтым. Оған ел экономикасында маңызға ие көмірлі қаламыз жайлы, перзентхана туралы әңгімелеп бердім. «Адамның бір қызығы бала деген», перзентханада салмағы өте төмен шала туған нәрестелерді аман алып қалуымызға дәрігерлеріміздің біліктілігімен бірге жаңа технологиялардың жемісі болып табылатын жабдықтардың болуы да сеп. Әлбетте, бізде мұндай жабдықтар бар, бірақ олардың дені жұмыс істегелі 10 жылдан асты. Технология қарқынды дамып жатқан мына заманда акушерлік және неонатология салаларында соңғы үлгідегі жабдықтарсыз нәрестелердің шетінеуіне тосқауыл қою мүмкін

емес. Абырой болғанда, қор басшысы өзі де медицина саласының маманы екен. Менің өтінішіме түсіністік танытты. Соның нәтижесінде, міне, көп ұзамай бізге реанимациялық үстел, ИВЛ аппараты, инфузиялық дозатор сияқты су жаңа жабдықтар жеткізілді. Жалпы құны 15 млн. теңгеден асады. Қор басшылығына айтар алғысымыз шексіз,-деген Гүлнәр Ғалымбекқызы осы оқиғаға орай ұйымдастырылған салтанатта аталмыш қайырымдылық қорының медициналық жобалар жетекшісі Берік Дәржановқа «Танылым» сертификаты мен естелік ретінде туған қаламыз жайлы кітапты табыстады. (Жалғасы 5-бетте)

2016 жылға жазылу бағасы Жазылу мерзімі 1 айға 3 айға 6 айға 12айға 1 айға 3 айға 6 айға 12 айға 1 айға 3 айға 6 айға в 12 айға

Редакция арқылы жазылу бағасы (теңге)

Поштамен жеткізу бағасы (теңге) Қала

Тұрғындар үшін

118 354 708 1416

172,40 517,20 1034,40 2068,80

Кәсіпорындар үшін 228 684 1368 2736

282,40 847,20 1694,40 3388,80

Зейнеткерлер үшін 102 306 612 1224

156,40 469,20 938,40 1876,80

Ауыл

185,13 555,39 1110,78 2221,56 295,13 885,39 1770,78 3541,56 169,13 507,39 1014,78 2029,56

Қайырымдылық пен ізгілік – өзгелердің игілігіне!

11 қарашада адамдарды мейірімділікке үндейтін дәстүрлі қайырымдылық марафоны басталды. Тарихқа бойласақ, біздің қалада игі шараның бастау алғанына да жиырма жылдан асыпты. Екібастұздықтар адамгершілік қасиетімен және қалыптасқан дәстүрді берік сақтап келе жатқандығымен өзгелерге үлгі көрсетіп келеді. Бүгінде әлем халқы қиыншылық кезеңді бастан өткеруде, әйтсе де біздің көмегімізді қажет ететін жандар қасымызда жүр. Қай дәуірде болсын мұсылмандар да, христиандар да жығылғанға демеу болып, жылағанды жұбатқан. Қасіретке тап болғандардың қасынан табылған. Құрметті екібастұздықтар!

11 желтоқсан күні «Қайнар» ББК-де өтетін қайырымдылық марафонына қатысуларыңызды және өз ұжымдарыңызда ерікті түрде жарна жинауды ұйымдастыруларыңызды сұраймыз. Екібастұз қаласындағы «Қайырымдылық» қоғамдық қорының реквизиттері: БТА Банк (Қазкомбанк) БИН 020540016116 БИКABKZKZKX ИИК KZ 85319R010000429982 КБЕ 18 КНП 859 Ұйымдастыру комитеті

Бәрекелді!

Бір алтын, бір қола

Қазақ күресінің көкжиегін кеңейткен дәстүрлі «Жас барыс» республикалық турнирі 4-7 қараша күндері аралығында Орал қаласында өтті. Еліміздің түкпір-түкпірінен кіл мықты жас палуандардың басын қосқан дүбірлі жарыста Павлодар облысы құрама командасы сапында өнер көрсеткен екібастұздық бозкілем шеберлері бұрынсоңды болмаған табысқа жетті. Атап айтқанда, белгілі жаттықтырушы Айтнияз Қоржынбаевтың шәкірті Нұрғанат Сатыбалды 20002001 жылдары туған балалар арасында 38 келі салмақта қарсыластарының бәрін ұтып, чемпиондық тұғырға көтерілді. Ал №3 БЖСМ жаттықтырушысы Сәрсенбай Болатовтың шәкірті Қобыланды Зайыргелдинов дәл осы топта

55 келі салмақта жүлделі үшінші орынға қол жеткізді. Сөз арасында айта кетейік, келешегінен мол үміт күттіретін Нұрғанат пен Қобыланды қазіргі уақытта Павлодар қаласында спорт интернат-мектебінде оқып, жаттығып жүр. Сонымен бірге, «Жас барыс» турнирінде №3 БЖСМ-нің тағы бір жас палуаны Ернұр Жаңбырбаев 1998-1999 жылдары туған бозбалалар арасында 46 келі салмақ дәрежесінде төртінші орынға табан тіреді. Ж. Жәлелұлы Суретте: Қобыланды Зайыргелдинов жаттықтырушысы С.Болатовпен. Сурет В.Фадеевтікі

«Отарқа» газетіне жазылғаныңыз - ана тілімізге қолдау танытқаныңыз!

2

Отарқа

№45 (1295)

12 қараша 2015 жыл www.otarka.kz

рейд

Тұрақты комиссия

Қараусыз балалар – Бюджет нақтыланды қатаң бақылауда 5 қараша күні «Қайнар» ББК-де білім бөлімінің кезекті отырысы өтіп, оған қала әкімінің орынбасары М.Адасбаева, Екібастұз қаласы ІІБ бастығының орынбасары Е.Букаев, ІІБ қалалық ювеналды полициясының аға инспекторы Ф.Ахметчанова және мектептердің инспекторлары қатысты. Аталмыш жиында қалалық білім бөлімінің ювеналды полициямен бірлескен рейдінің қорытындысы талқыға салынды. Рейд барысында қызметкерлер кәмелетке толмағандар істері жөніндегі бөлімде, мектепішілік есепте тұрған, қолайсыз және толық емес отбасылардан барлығы 2132

бала мен жасөспірім тұратын 1955 пәтерді аралаған. Нәтижесінде кәмелетке толмағандарға арналған қалалық Баспана үйіне 11 бала орналастырылды. Павлодар қаласындағы кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталығына 5 бала жіберілсе, ҚР «Әкімшілік құқықбұзушылық туралы» кодексінің 127-бабына сәйкес 8 ата-ана әкімшілік жауапқа тартылды. 11 балаға қатысы бар 8 ата-ананы ата-аналық құқығынан айыру жөнінде шешім қабылданды. Жиында оқушылар арасындағы құқықбұзушылық пен қылмыстың алдын алу мәселелері де сөз болды. №№ 21, 22, 25 және 28 мектептердің соңғы 3 жылдағы жағдайына талдау жасалды. Биылғы жылы №№ 9, 13 және 11 мектептің 4 оқушысы 12 құқық бұзушылық жасағаны анықталды (№ 9 ЖОМ – 3, № 13 ЖОМ – 8 және № 11 ЖОМ– 1). Өз тілшімізден

Ескерер жайт

Қысқы дөңгелек қауіптен сақтайды

Қалалық мәслихаттың 6 қараша күні өткен тұрақты комиссиясы отырысында экономика және бюджетті жоспарлау бөлімінің басшысы Қанат Қапуов Екібастұз қалалық мәслихатының 2014 жылғы 25 желтоқсандағы «Екібастұз қаласының 2015-2017 жылдарға арналған бюджеті туралы» шешіміне енгізілер өзгерістер туралы баяндады. Ж.ӘБДІКӘРІМ Қанат Бисембайұлының айтуынша, бюджетті нақтылау сомасы ағымдағы жылдың 10 айы ішіндегі мемлекеттік сатып алулардан жасалған үнем және қаржыны қайта бағыттау нәтижесінде 151 575 мың теңгені құраған. Оның 68 138 мың теңгесі - мемлекеттік сатып алулардан үнемделген қаржы, ал 83 437 мың теңгесі – жұмсалу мақсаты өзгертілген сома. Сонымен, бұл қаржы мынадай мақсаттарға бағытталмақ: - білім бөліміне – 92,6 млн. теңге, соның ішінде: - сыныптардың көбеюіне байланысты мұғалімдердің жалақысына - 3 млн. теңге, мектептер мен балабақшалар үшін ведомстволық басылымдар жаздыртуға – 12 млн. теңге,

жұмсақ жиһазға – 14,1 млн. теңге, 20 балабақшаға дидактикалық құралдар, дамыту ойыншықтары мен көркем әдебиет сатып алуға – 60 млн. теңге, «Қайнар» ББК-не музыкалық жабдық алуға – 3,5 млн. теңге; - құрылыс бөліміне – 31 млн. теңге, соның ішінде: - 9 қабатты тұрғын үй құрылысына жобалық-сметалық құжаттар әзірлеуге – 339 млн. теңге, 18-шағынауданды жарықтандыру желісі құрылысына – 17,2 млн. теңге, Ақмола көшесін жарықтандыруға – 3,1 млн. теңге, Достық үйі ғимаратын қайта жарақтауға қосымша – 10,3 млн. теңге; - мәдениет бөліміне – 18,7 млн. теңге; - ТҮКШ, АЖ және ЖК бөліміне ағаштарды кесу үшін – 8 млн. теңге; - ветеринария бөліміне – 363 мың теңге (250 мың теңгесі - өлексе жағу пештеріне экологиялық сараптама жүргізуге ); - Төртқұдық әкімінің аппаратына - КБМге насос сатып алу және мембрандық сүзгіні ауыстыруға 271 мың теңге; - Сарықамыс ауылдық округінің әкімі аппаратына – мемлекеттік рәміздер сатып алуға 90 мың теңге. Сонымен, нақтылау және түзетулер нәтижесінде қаланың бюджеті 15 миллиард 880 млн. 786 мың теңгені құрады. «Екібастұз қаласының 2015-2017 жылдарға арналған бюджеті туралы» шешіміне өзгерістер енгізу туралы ұсыныс қалалық мәслихаттың 10 қараша күні өткен кезекті ХLІІІ сессиясында депутаттар тарапынан мақұлданды.

Іште пікір өлгенше...

Ақмола көшесінде қай мықты тұрады?! Жыл басынан бері көлігін қыста қысқы дөңгелексіз жүргізетін жүргізушілер айыппұл төлеуге міндеттелуде. Бұл мәселе қазір жол полициясының басты назарында. Жол сақшылары қыста жазғы дөңгелекпен жүрген көлік иелеріне 5 айлық есептік көрсеткіш көлемінде айыппұл салады. Б.ЛАҚАДЫЛ Бұл туралы: – ҚР Үкіметінің 2014 жылдың 13 қарашасындағы №1196 қаулысымен белгіленген жол қозғалысы ережесіне сәйкес, қыс маусымында жеңіл көліктер дөңгелектері проекторы суретінің

қалдық биіктігі кемінде – 1.6 мм., жүк көліктерінікі – 1 мм., автобустардікі – 2 мм., ал мотоциклдер мен мопедтердікі 0.8 мм. болуы шарт. Төрт дөңгелекті түгелімен қысқысына айырбастау көлік тежелгенде сырғанатпайды. Зауыттан шығарылатын дөңгелектер жол, универсалды, карьерді және қысқы болып бөлінеді, – дейді қалалық жол полициясы қызметкері Мейірхан Букаев. Айта кетерлігі, қазір базарда жаңа дөңгелектердің бағасы күйіп тұр. Ресейден жеткізілетін 195x65x15 форматты бір дөңгелектің ең арзаны 9000 теңгеден басталады. Төрт дөңгелек алсаңыз, 36 мың теңге. Кей жерде бұдан арзаны да табылуы мүмкін. Ал «Джип» пен жүк көліктерінікі тіпті қымбат. Дөңгелек ауыстыруда, әрине, техникалық қызмет көрсету орталығының көмегіне жүгінесіз. Онда ақыны дөңгелектердің көлеміне қарай алады. Мәселен, 13, 14 және 15ші нөмірлі дөңгелектер үшін – 600 теңге. Ал 17,18 және19-ші «Джип» көліктерінің бір дөңгелегін айырбастау құны 8001000 теңге көлемінде.

Жол, көше мәселесі халықтың да, биліктің де жиі ауызға алатын тақырыптарының бірі. Басшылардың сайттарын шолсаңыз да, ол туралы арызшағым, өтініш көп. Жуықта өткен қалалық мәслихаттың тұрақты комиссиясы отырысында да жолдардың жөнделуі, көшелердің жарықтандырылуы сөз болды. Ж.АЙТЫШ

Биыл 18-шағынаудандағы (шіркеу маңы) Ақмола көшесінде жарықтандыру құрылғыларын орнатуға жергілікті бюджеттен 3,1 млн. теңге қарастырылыпты. Осыны естіген депутат Серік Макаров: «Барлық игілік Ақмола көшесіне жасалып жатыр. Өйтетіндей, бұл көшеде соншама кім тұрады?» - деп сұрақ қойды. Бұл сұрақтың да жөні бар. Ақмола көшесі, шынтуайтына келгенде, қаламызда бертін пайда болған көшелердің бірі. Соған қарамастан, былтыр ол көшеге республикалық бюджеттен бөлінген 21 миллион теңгеге жуық қаржыға асфальт төселді. Енді, міне, жарықтандыру қолға алынуда. Ал сол төңіректегі Дөнентаев

көшесінің тұрғындары шалшық кешіп жүргелі қай заман! Бұл көшенің жолын жөндеуге жобалық-сметалық құжаттар дайын тұрғанымен, республикалық бюджет қаржысын күтуде. Тұрақты комиссия отырысында депутат Валерий Ищенко өзінің сайлаушылары тұратын 207, 208-кварталдарды жарықтандыру бірнеше жыл қатарынан кейінге ысырылып келе жатқанына наразылық білдірді. Валерий Васильевичтің айтуынша, аталған кварталдарда жарық бағандары бар, тек кезінде кабельдері қолды болған. Былай қарағанда, желі тартып, жарық беру аса қиын шаруа көрінбегенімен, жарық бағандарының меншік иесіне қатысты құжаттар дұрыс болмағандықтан, мәселенің сөзбұйдаға салынғанына 4 жылдың жүзі болып қалыпты. Иә, біз сөз етіп отырған Ақмола көшесі жөнделгенге дейін жүргіншіні сазға белшесінен батырған, тым сүреңсіз жер болатын. Бәлкім, ол көшенің алдыңғы кезекке шығып кетуіне сол себеп болған шығар. Десе де, жауапты органдардың тұрғындар тарапынан түскен өтініштердің мерзімі мен «тарихына» да назар аудара жүргені жөн-ау...

№45 (1295)

12 қараша 2015 жыл www.otarka.kz

нарық

3

Отарқа тұтынушы құқығы

Тауар сапасыз бағасы өсті болса...

Азық-түліктің Теңге бағамының күрт құлдырап, доллар құнының өскеніне сегіз күннен кейін үш ай толады. Осы аралықта, әсіресе, азық-түлік бағасы күннен-күнге шарықтап кетті.

Біздің кейіпкеріміз Айсұлудың мамандығы мұғалім. Ері өндірісте жұмыс істейді.

-Мен ұн тағамдарын қолдан пісіремін. Ас әзірлеген сайын азық-түліктің қымбаттағанын сеземін,-дейді ол. -Бұрын ең арзан «Шедевр» сұйық майының 5 литрін 1 мың 300 теңгеден алатынмын. Қазір бұл майдың бағасы 1 мың 900 теңгеге, 25 келілік «Снежинка» ұны 2 мың 100 теңгеге, «Цесна» 3300 теңгеге, қанттың келісі 195 теңгеге, 25 келілік қабы 4875 теңгеге шықты. Ал енді макарон, сүт, күріш секілді қажетті азық-түліктің бағасы күн сайын өсіп жатыр,-дейді ол. Бағаларды өз көзімізбен көру үшін біз қаладағы әлеуметтік нысандардың бірі – муниципалдық базарды аралауға шықтық. Айжан есімді сатушы /атыжөнін көрсетпеуімізді өтінді/ бұрынғы баға мен қазіргі бағаны салыстыра тізбелеп берді.

- Сүт өнімдері 20-30 теңгеге қымбаттады. Мысалы, «Баракат» күріші бұрын 240 теңге болатын, қазір 280 теңгеден, тауықтың сан етінің келісі 500 теңге, ал 500 грамдық «Пиала» шайы 920 теңге, «Симба» шайы 820 теңге болды. Жұмыртқаның он данасы бұрын 160-180 теңге болса, қазіргі бағасы 210-220 теңге аралығында. Тауарлар күн сайын 2-5 теңгеге қымбаттап келіп отырады. Мұндай бағаларды павлодарлық кәсіпкерлер қойып отыр,-деді сатушы. Базарда біз зейнеткерлердің бірін әңгімеге тарттық. Қария азық-түлік бағасы күрт қымбаттағандықтан мардымсыз зейнетақыға күнелту оңай еместігін айтып, тауық етіне көшкенін де жасырмады. «Сүт, ұн, қант, күріш өзімізден шығады. Олардың неге қымбаттап

Дария ЕРҒАЗИНА

Ж.ӘБДІКӘРІМ

жатқанын түсіне алмадым, қызым», - деп қария мұңын шақты. Сатушылардың бірі әзірге кәмпит түрлерінің бағасы көтерілмегенін жеткізді. Делдалдар ендігі тауарды жаңа бағамен әкелетінін ескерткен. Жылда азық-түлік бағасы Жаңа жыл мерекесі алдында көтерілетіні есімізде. Оған халықтың да еті өліп кеткен еді. Алайда биылғы қымбатшылықтың жөні бір басқа... Суреттер автордікі.

Нан 90 теңге бола ма? Соңғы күндері ғаламтор бетін «әлеуметтік нан бағасы 90 теңге болады» деген ақпарат жаулап алды. Мұндай болжамға ҚР Экономиканы жаңғырту мәселелері жөніндегі мемлекеттік комиссиясының 2016 жылдың 1 қаңтарынан бастап нанды субсидиялауды тоқтатып, нан бағасын белгілеудің нарықтық тетіктеріне көшу туралы шешім қабылдауы түрткі болды. Ж.ӘБДІКӘРІМ Астанадағы Орталық коммуникациялар қызметінде ҚР Ауыл шаруашылығы министрі Асылжан Мамытбеков брифинг өткізіп, нан және астық мәселесіне қатысты түсініктеме берген еді. Министрдің айтуынша, әлеуметтік нан бағасын реттеуге мемлекеттік бюджеттен жыл сайын 6-15 млрд. теңгеге дейін жұмсалып отырыпты. «Бағаларға еркіндік берілген жағдайда қымбат нанды қалтасы көтермейтін санаттар үшін атаулы әлеуметтік көмек арттырылатынын айта

Әрбір адам тұтынушы болып табылады: күн сайын дүкендерден тауар сатып аламыз, ғаламтор арқылы тапсырыс береміз, медициналық және коммуналдық қызметтерді, қоғамдық көлік немесе такси қызметін пайдаланамыз. Өкінішке қарай, тұтынушы ретінде құқымыз бұзылатын кездер аз емес. Ал ондай болмас үшін тұтынушы өз құқығын жақсы білуі тиіс.

кеткен жөн. Елімізде ондай санаттағылардың саны - 36,5 мың адам, олардың саны миллион адам болады десек те, жылына шамамен 2 млрд. теңге жұмсалады. Бұл айтарлықтай аз және әлеуметтік тұрғыда әділетті», - деді министр. Ал Ауыл шаруашылығы вицеминистрі Сапархан Омаров болса «Нанды туралған түрде аз бөліктермен сатқан дұрыс. Өйткені біз тұтас бір бөлкені сатып алып, үйде соның жартысын ғана жеп үлгереміз», - деді Елорданың нан зауыты жөніндегі баспасөз туры барысында. Нан мәселесі дүйсенбі күні ҚР Парламенті Мәжілісінде өткен Үкімет сағатында да көтерілді. Онда Асылжан Мамытбеков депутаттардың сауалдарына жауап бере келе, былай деді: - Нан бағасы қолдан арзандатылмауы керек. Оны нарықтық бәсекелестік өзі белгілеуі ке-

рек. Біз нанды арзандатқанда, оны бай да, кедей де сатып ала береді. Бұл әділетсіз. Нанды арзандату жергілікті бюджет есебінен ұнды арзандату арқылы іске асырылады. Алайда арзан ұн мен бидай нағыз мұқтаж адамдарға бұйыра ма, бұйырмай ма? Арзандатылған ұнның базарға шығып кеткені жайлы сыбыстар бізге де жетіп жатады. Бұған неге жол беруіміз керек? Министр, сонымен қатар, мемлекеттің нан нарығына араласуы елімізде әлі күнге дейін кеңестік наубайханалардың мызғымай қалып қойғанына әкеп соққанын атап өтті.

- Жаңа инвестиция жоқ. Жаңа технология да жоқ. Нәтижесінде біздің әлемде ең үздік саналатын бидайымыз дәмсіз нанға айналып кете барады, - деді ол. Айта кетерлігі, нан бағасы келесі жылы аймақтарда біраз уақытқа дейін жергілікті бюджет есебінен субсидиялана беруі мүмкін. Десе де, алдағы уақытта нан бағасы 80-90 теңгеге жетіп жатса, таңғалатын ештеңе жоқ...

Қазақстан Республикасында бұл саланы құқықтық жағынан реттеу 2010 жылғы 4 мамырдағы ҚР «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» Заңы мен 1994 жылғы 27 желтоқсандағы ҚР Азаматтық Кодексі және басқа да бірқатар нормативтікқұқықтық актіге тиесілі. Жалпы, сатып алушы көңілі толмаған жағдайда азықтүлікке жатпайтын тауарды 14 күнтізбелік күн ішінде соған ұқсас тауарға айырбастап алуға құқылы. Яғни, тауар қандай күйде сатып алынды, сондай күйде айырбасталуға жатады. Егер сатып алынған тауар орнын алмастыратын тауар болмаса, сатып алушы берген ақшасын қайтарып алуға және сату-сатып алу шартын бұзуға құқылы.

Салтанат Қымызкенова, «Екібастұз қалалық тұтынушылардың құқықтарын қорғау басқармасы» РММ тұтынушылардың құқықтарын қорғау және мониторинг бөлімінің басшысы: - Егер сатушы он төрт күн ішінде тауарды ауыстырудан бас тартса, тұтынушының құқығын бұзады, онда сатушы міндетін орындамағандықтан, мерзімін өткізіп алудың әрбір күні үшін тауар құнының бір пайызы мөлшерінде тұрақсыздық айыбын төлеуге тиіс. Тиіссіз сападағы тауарды сатқан жағдайда тұтынушы өз таңдауы бойынша мыналарды талап етуге құқылы: 1) сатып алу бағасын мөлшерлес кемітуді; 2) тауардың кемшіліктерін өтеусіз жоюды; 3) тауардағы кемшіліктерді жоюға жұмсаған өз шығындарын өтеуді; 4) соған ұқсас маркалы (модельді, артикулді) тауарға ауыстыруды; 5) сатып алу бағасын тиісінше қайта есептей отырып, басқа маркалы (модельді, артикулді) сондай тауарға ауыстыруды; 6) шартты бұзуды және тауар үшін төленген ақшалай соманы қайтаруды.

Құрметті қала тұрғындары және қонақтар!

Сіздерді Екібастұз өңірі тауар өндірушілерінің қатысуымен 14 қарашада муниципалдық базарда (М.Әуезов көшесі, 168) өтетін ауыл шаруашылығы жәрмеңкесіне шақырамыз. Басталуы таңертеңгі сағат 9.00-де. Қалалық ішкі саясат бөлімі

14 қарашада өтетін жәрмеңкедегі ауыл шаруашылығы өнімдерінің бағасы

№ п/п

Атауы

Бірлік өлшемі

Бөлшек саудадағы бағасы (теңге)

1

Нан (1 сұрып)

бөлке

55

2

Сиыр еті

келі

900

3

Қой еті

келі

900

4

Жылқы еті

келі

1200-1300

5

Шикі сүт

л.

100

6

«Классное» сүті 2,5%

л.

137

7

«Классное» сүті 3,2%

л.

147

8

Ірімшік («Best-milk» ЖШС-і)

келі

500

9

Қаймақ («Best-milk» ЖШС-і)

келі

700

10

Тауықтың сан еті

келі

500

11

Жоғары сұрыпты ұн

келі

70

12

Бірінші сұрыпты ұн

келі

55

13

Макарон өнімдері

келі

110

14

Қант

келі

180

16

Күріш

келі

180

17

Қарақұмық жармасы

келі

200

18

Өсімдік майы (құйылмалы)

л.

300

19

Картоп

келі

45-50

20

Қырыққабат

келі

65

21

Пияз

келі

50

22

Сәбіз

келі

50

4

Отарқа

№45 (1295) 12 қараша 2015 жыл www.otarka.kz

Теңге тарихын парақтасақ...

15 қараша — ұлттық валюта - теңге күні

1993 жылдың 15 қарашасында халықтың қолына тиген ұлттық валюта құпия жағдайда Англияда басылған едi. Ал алғашқы тиындар Германияда жасалды. Шетелде өндiрiлген төл ақшамыз елге ұшақпен жеткiзiлдi. 18 рейске тиелген теңге бастапқыда алдын ала дайындалған қоймаларда сақталды.

Қазақстан Кеңес Одағынан бөлiнiп шыққан елдер арасында ұлттық валютаны ең соңғы енгiзген ел болғанымен, өз ақшасының жобасын алғашқы болып әзiрлеген мемлекеттердiң қатарында екенiн бiреу бiлсе, бiреу бiлмес. 1991 жылы теңге дизайнын әзiрлейтiн мамандар тобы құрылды. Осы топқа кiрген Тимур Сүлейменов, Меңдiбай Әлi, Досбол Қасымов, Ағымсалы Дүзелханов пен Хайролла Ғабжәлел ұлттық валюта дизайнын әзiрлеуге кiрiстi. Ал тиынның дизайнын жасау Айрат Исмамбетов пен Виктор Ивженкоға тапсырылды. Күнделiктi қолына ақша алып, есеп айырысып жүрген азамат валюта ди-

зайнын жасап шығару үшiн кемiнде 2-2,5 жыл қажет екенiн бiле бермейдi. Бiрақ қазақстандық дизайнерлер тобы төл теңгенi небәрi бiр жылдың iшiнде дайындап шықты. Әрi тағы бiр артықшылығы, шетелде валютаның пiшiнi мен бейнесiн дизайнерлер дайындаса, қорғаныш жүйесiн арнайы мамандар жасайды. Ал қазақстандық дизайнерлер осы екi мiндеттi бiрге алып жүрдi. Бұл үрдiс әлi күнге дейiн өз жалғасын тауып келедi. Теңге авторларының бiрi - Тимур Сүлейменов forbes.kz сайтына берген сұхбатында бұл кезеңдi былайша еске алады: “Ақша өндiру технологиясымен танысу үшiн Лондондағы Harrison & Sons фабрикасына сапарладық. Сонда ақшаның бейнелi және толыққанды болуын қамтамасыз ететiн элементтер не үшiн қолданылатынын түсiндiм. Ақшадағы бейнелер валютаны қолдан жасамау үшiн қолданылатын қорғаныш жүйесi екенiне көз жеткiздiк. Бiзге

портреттiк галерея банкноттың басты элементi екенiн, бүкiл құпия қорғаныштың мәнi сонда жатқанын түсiндiрдi. Сол мезетте алғашқы эскиздi жасап шықтым. Бiрнеше сағаттың iшiнде көлемi шағын ғана эскизде әл-Фарабидi бейнелеп, бiрнеше түспен бедерледiм. Сөйтiп, астына алғашқы рет “теңге” сөзiн жаздым”. Сөйтiп, Совминнiң 37-ші саяжайындағы 3-үйiнде құпия түрде жұмыс iстеуге кiрiскен дизайнерлер тобы осы эскиздi толықтырып, теңгеде бейнеленуi тиiс ұлы тұлғалардың галереясын тiздi. Құрманғазы, Сүйiнбай, Абай, Ш.Уәлиханов, Әбiлқайыр хан мен Абылай хан және әл-Фараби бейнелерi салынған теңгенi жасап шығуға көп тер төгiлдi.

1994 жылы Ұлттық банк айналымға бұған дейiн болмаған 200 теңгенi енгiздi. Артынша инфляция шарықтаған тұста iрi номиналдағы валюталар енгiзiлдi.

1994 жылы 500 және 1000 номиналды теңге, 1996 жылы 2000 теңге, 1998 жылы 5000 теңге пайда болды. Дизайнерлер осы тұстан бастап төл теңгенiң стилi, бiрыңғай дизайны мен элементтерi жоғалды деп есептейдi. Кейiн, 2000-2001 жылдары алғашқы дизайндағы теңге бiртiндеп айналымнан түсiп қалды. Ал 2003 жылы теңгенiң он жылдық мерейтойында алғашқы рет 10 мың номиналындағы теңге шықты. Көкшiл

кәсіби мереке

түсте бедерленген валютаның алдыңғы бетiнде әл-Фараби бейнеленсе, артқы жағына таулар мен барыстың суретi түстi. Алайда ұлттық валютаның бетбейнесi түбегейлi түрде 2006 жылы өзгердi. 2006 жылдың 15 қарашасында жаңа үлгiдегi купюра енгiзiлдi. Әр түрлi реңктегi теңгенiң әр номиналының артқы жағынан Қазақстан картасы мен Астана және Алматыдағы ғимараттардың суреттерiн табуға болатын едi. 2011 жылы 5 мың және 10 мың номиналды теңгенiң дизайны тағы өзгертiлiп, осы тектес дизайнмен 2013 жылы 2 мың номиналды теңгенiң бейнесi де өзгертiлдi. Өз тілшімізден

Көзден кетсе де...

Қазынашы қызметі халық игілігіне

Қазақшыл қаржыгер еді... Жанар ӘБДІКӘРІМ Ежелгі заманнан қазынаны сақтайтын адамдарды қазынашы деп айтқан. Бұл ұғым қазір де өз мәнін жоғалтқан жоқ. Қазынашының негізгі қызметі барлық деңгейдегі бюджеттердің сапалы игерілуіне бағытталған. Ал қазынашылық жүйесі Қазақстан Республикасындағы қаржы институттарының бірі болып саналады. Бұл саланың әлемдік қаржы жүйесіндегі орны бөлек. Егемен еліміздің түкпір-түкпірінде орналасқан аумақтық қазынашылық басқармаларында бюджет қаражаттарын игеру мақсатында қызмет көрсету сапасы күнненкүнге артып келеді. Қазіргі кезде қазынашылықтың қазақстандық моделінің өзіндік үлгісі қалыптасты, әлемдік тәжірибенің ең озық жетістіктерінің негізінде қызмет

көрсету сапасы жетілдіріліп келеді. Республикалық бюджет кірістерін есепке алу, қаржының толық және уақытылы игерілуі, республикалық және жергілікті бюджеттердің дұрыс бөлінуін қадағалау қазынашы мамандардың міндеті болып табылады. Электрондық үкімет жүйесінің бір тармағы болып табылатын «Қазынашылық-клиент» ақпараттық жүйесінің ешбір кедергісіз енгізілуі – қазынашылар жұмысы нәтижесінің әлемдік деңгейде таныла бастағанының айғағы. Аталмыш бағдарлама бюджеттің орындалу сапасын, шығыстардың тиімділігін және қаржылық тәртіпті арттыру, сондай-ақ, мемлекеттік қызмет сапасын жақсарту, қағаз түріндегі құжат айналымын азай-

ту мақсаттарына бағытталған. Екібастұз қазынашылық басқармасы бойынша қызмет көрсетілетін 94 мемлекеттік мекеме осы ақпараттық жүйеге түгелдей енгізіліп, оның игілігін көруде. Қазіргі кезде қалалық қазынашылық басқармасы ұжымын Саттар Еламанұлы Жәкенов басқарады. Сүттей ұйыған ұжымда Нәзира Орумбаева, Гүлнәр Жанысбаева, Гүлшат Кудинова, Бибігүл Бисимбаева, Айгүл Шабанова, Маржан Әлтаева, Ильназ Қалмақанова, Салтанат Әменова, Сәуле Махметова, Әлия Айбасова, Данагүл Елубаева Қымбат Мұқанова, Жанар Оспанова, Гауһар Қайыргелдинова аянбай тер төгуде. Аққу Жарылғапова, қазынашылық басқармасы басшысының орынбасары

Екібастұз қаласындағы қазынашылық басқармасын «Отарқамен» етене таныстырған Жұмағали Сәдуақасұлы Бердішев атты ұлтжанды азамат еді. Жұмағали Бердішев десе, ең алдымен, көз алдымызға оның үйіндегі көп-көп кітап елестейді. Алда-жалда телефон соға қалсаң немесе көшеде кездесе кетсең, Жұмағали аға «Мұхтар Мағауиннің пәленше деген кітабын оқыдың ба?» деп сұрап, әңгіме арасында «қайран, біздің Сәкендер-ай!» деп, міндетті түрде Сейфуллиннің «Тар жол, тайғақ кешу» романынан үзінді келтіретін. «Қазақ елінің тәуелсіздігі берік болуы үшін ірі-ірі өндірістерге қазақ балалары ие болып қалуы керек. Балам Ернар мамандық таңдағанда да, оған техникалық салаға жөн сілте-

дім», - дейтін. «Қазір журналистер «оқиға болды» дегенді «оқиға орын алды» деп айтып жүр. Сөзді дұрыс қолдануды білмейді!» деп, қазақ тілінің грамматикасы мен лексикасына да қатысты пікірлерін айтып қалатын. Оның білімге, кітапқа құштарлығы, еліне деген сүйіспеншілігі, қазақтың тілі мен әдебиетіне деген махаббаты мен құрметі ерекшетұғын. Екібастұз қазынашылық басқармасын 10 жыл басқарған (20012011 жж.) ол ұжымындағы жастарға өзінің ұлтжанды болмысымен өнеге көрсетті, тілімізді насихаттады. Әттең, не керек, асқар ойлы азаматтың ғұмыры қысқа болды! Өзі кеткенімен, жарқын істері ұмытылмасын деген ниетпен марқұм ағамызды бүгін есімізге алдық...

№45 (1295)

12 қараша 2015 жыл www.otarka.kz

«Дүние – қолдың кірі», «Жүз теңгең болғанша, жүз досың болсын» деген мақалды жиі ауызға алғанымызбен, ақшаны қажетсінбейтін, оған ұмтылмайтын адам кемде-кем. Әріберіден соң адам баласы өмір бойы сол ақшаны табу үшін, жию үшін тер төгіп өтеді емес пе?! Төл теңге мерекесінде біз оқырмандар арасында ақшаның қадірі, теңгенің мәртебесі, қаражатқа қатысты ырым-тыйым, тағы басқалар жайлы сауалнама жүргізген едік. Жауаптар төмендегідей. Айбек Қуандық, №25 қазақ қыздар гимназиясының мұғалімі: - Әр мемлекеттің төл валютасы оның тәуелсіздігінің атрибуты. Иә, 1993 жылы 15 қарашада төл теңгеміз айналымға енгенде қуанбаған қазақ жоқ шығар. Өз басыма теңгенің сол алғашқы шыққандағы келбеті ұнайды. Жалпы, кей экономистер ақшаны мультивалютада (бірнеше валютамен) сақтау керектігін айтады. Әрине, ондай ақшасы барлар сақтайтын шығар. Бірақ қазіргі жағдайда халықтың теңгеге деген сенімі жоғалды. Оның себебі: тамыз айынан бері теңге долларға шаққанда 60 пайыздан астам, былтырғымен салыстырғанда 100 пайыз құнсызданды. Экспорт пен импорт доллар төлемімен жүретіндіктен, оған тәуелділік қала береді. Сондықтан тиын-тебен жинасақ, доллармен жинауымыз керек. Ал теңге үмітті ақтауы үшін біз басқаның тауарын тұтынуды азайтып, зат өндіруші елге айналуымыз керек. Гүлнәз Абылғазина, «МайкөбенВест» кәсіпорнының қызметкері: - Қазіргі купюраларда жинақылық жоқ, бетіндегі белгі-суреттері шашыраңқы, толып жатқан белгілердің болуы бір жағынан түсінікті, бірақ жүйелі жасалғаны дұрыс дер едім. Алақан суреті де ойланбай салынған, кез келген адам оның негізгі мағынасын қазбалап, түсіне бермейді, сондықтан купюрадағы алақанды өзінше топшылауы мүмкін. Ең басты мәселе: теңгеде орысша мүлдем жазылмауы керек! Еламан Төлеутай, «Зерде» мектебінің оқушысы: - Хандық кезінде теңге өте құнды болды. Көршілес елдердің валютасымен тең дәрежеде қолданылды. Қазір ұлттық валютамыздың салмағы сол кездегідей болса, экономикалық жағдайымыз бұдан әлдеқайда жақсы болушы еді. Теңгеде пиктогрофиялардың белгіленуі қазақ елінің тарихы сонау ерте замандарда-ақ қалыптаса бастағанын растап тұр. Картамыздың, ұлы даланың белгіленуі де орынды. Теңгедегі алақан бейнесі туралы қоғамда екіжақты пікір қалыптасқан. Алайда мен бұл кімнің көшбасшы, билеуші екенін көрсетіп тұр деген пікірдемін. Дина Қапашева, әуежай қызметкері: - Ақшаны теңгеде ұстаған дұрыс деп ойлаймын. Көп ақшам болса да, осы ойымнан айнымаған болар едім. Бір теңге жатса алмайтын әдетім бар. Өйткені бақырды біреулер садақаға тастаған болар деген ой туады. Ақшаны жақсы көру керек. Оған міндетті түрде жақсы орын сайлау керек, яғни, әмиянда ұстау керек. Және купюраларды кішісінен үлкеніне қарай өсіре отырып орналастыру қажет дегенді естідім. Сауалнаманы жүргізген: Ж.Жапарова

5

Ауыл шаруашылығы еңбеккерлері күні

Сауалнама

Теңге және тиынтебен хақында

Отарқа

Сушылар еңбегі бағалануға лайық Басшылық қызметтерді атқарған, бойға жиғаны мен түйгені мол Мырзағали Ерғалиев Шідерті суармалы жүйесі учаскесінің бастығы болыпты дегенді естігенде, «енді жұмысқа қан жүгіреді» деп ойлағанымыз жасырын емес. Арада біраз уақыт өткенде, қыркүйек айының орта шенінде, Нөлдік су құрылғысы басында болудың сәті түсті. Тас үйшік, арнаның бетон жиектері әктеліп, көпірдің жақтауы боялып, жаңа киім кигендей жасанып қалыпты. Осы жерге тақау Мыңтомар ауылында «Павлодар су шаруашылығы» кәсіпорнының филиалы орналасқан. Мұның бәрі сол филиалда жұмыс істеп жүрген адамдардың атқарған шаруасы екенін ұқтық.

Мыңтомарда біраз техника шоғырланған. Экскаватор, «ДТ-75» шынжыр табанды тракторы, шалғы тіркеген «МТЗ» және тағы тағылары. Экскаваторшы Асылбек Тұяқов - бесаспап маман. Дәнекерлеуші Сайдалы Лоқашев, су ағысын реттеуші маман Амангелді Жылқыбаев, гидротехник Ибраһим Өсербаев өз міндеттерін жауапкершілікпен атқарады. Бригадир Құдайберген Исабаевтың тәжірибесі мол, осы салада он екі жылдан бері жұмыс істеп келеді. Еңбек озатының суреті Астана қаласындағы бас кеңсенің алдындағы Құрмет тақтасында ілулі

тұр, - дейді қарамағындағы жігіттерге көңілі толатынын білдірген Мырзағали Жылқыайдарұлы әңгіме үстінде. Күздің жаймашуақ күндерін филиал жұмыскерлері тиімді пайдаланыпты. Дамбы жолдарының үсті мен жиегіне өскен қурай мен шөп шабылып, жол тегістелген. Су ағар темір қақпалар бекітіліп, бұрандалары сақтауға қойылған. Мүлікке ие болу үшін мұндай сақтық шаралары, әрине, артықтық етпейді. Жалпы, оқырман таныс болуы үшін Шідерті суармалы жүйесі жайлы бірер ауыз сөзбен түсінік берейік. Ол Нөлдік су құрылғысынан Ақтоғай ауданындағы Шығанақ көліне (Жалаулы ауылдық округі) дейін созылып жатыр. Қашықтығы - 135 километр, 59 су құрылғысы орнатылған. Көлтабанды шабындықтардың жалпы аумағы 22,1 мың гектар алқапты құрайды. Көктемде Екібастұз қаласына қарасты Ақкөл, Екібастұз, Сарықамыс ауылдық округі, Шиқылдақ ауылы, Ақтоғай ауданының Басқамыс, Қарақоға, Жалаулы ауылдарының көлтабанды шабындықтарына 100 млн. текше метр су жіберіледі. Су шаруашылығы филиалы жұмыскерлері үшін дәл осы тұста қауырт шақ туады. Судың ағысын бақылау, көлтабанды телімдерге бір тегіс жайылуын қадағалау керек. Арнадан босатылатын судың ағысы жойқын, екпіні секундына 30-35 текше метр. Мәселен, биылғы көктемде Қарақоға ауылы тұсындағы көпір қапталын су шайып, қауіп төндірді. Сол уақытта қалпына келтіру жұмыстары қолға алынып, «КамАЗ», «МАЗ» жүк машиналары тасымалдаған тас төселді. Айтпақшы,

Жазылған жайдың жаңғырығы

Балабақша ұжымы меңгерушіге риза Газетіміздің өткен санында «Балабақша басшысына «шабуыл» атты мақала жарияланған еді. Мақалада біз редакцияға №22 «Балбөбек» балабақшасының меңгерушісіне қатысты шағым түскенін жаза отырып, шағым иесінің түсініксіз қылықтарына тоқталып өткенбіз. Сонымен қатар, өзін Қалия деп атаған автордың нағыз Қалия екендігіне күмән келтіретінімізді де жасырған жоқпыз. Мақала шығысымен аталмыш балабақша ұжымы хабарласып, бізге өздері еңбек ететін мекеменің ахуалы мен меңгерушімен қарымқатынастары жайлы хат әкелді. Балабақша – баланы қоғаммен таныстыратын алғашқы орта. Осы жерден бала атаулы үлкен өмірге қанат қағады. Кез келген балабақшаның мақсаты – балаларды сүйіспеншілікке, қоршаған ортаны танып-білуге, адамгершілікке тәрбиелеу. Осы міндетті арқалаған №22 «Балбөбек» балабақшасы да жас ұрпақты жан-жақты адам етіп тәрбиелеу міндетін адал атқарып келеді. Мекеме меңгерушісі Ольга Андреевна Дубгорнның басқаруымен біздің балабақшада тәрбие жұмысы дұрыс жолға қойылған. Балалар да бейімделу кезеңінен жеңіл өтеді. Келген әр бала топқа белсене араласып, жылдам үйренісіп кетеді. Меңгерушілік қызмет Ольга Дубгорн үшін лауазым ғана емес, өмір жолы дер едік. Ол әріптестерінің нәтижелі еңбектенуіне жағдай жасап отырғандықтан, ата-аналар да бізге балаларын сеніп әкеледі. Қолға алған ісін соңына дейін тындырғанша тағат таппайтын Ольга Андреевна көптеген

тәрбиешілердің өз ісін сүйіп, маман ретінде дамып-өсуіне ықпал етті. Әркімнен темірдей тәртіп талап ететін басшымыз түрлі ширыққан жағдайларда оң шешім шығара алады. Адам жанын түсініп, кез келген адамға қолдау көрсете білетін Ольга Андреевнаны бәріміз сыйлап, бағалаймыз. Әдіскер Елена Ахметова да өз ісін жетік білетін маман. Оның жетекшілігімен ашық сабақтар, кеңестер, семинарлар мен педагогикалық сағаттар жиі өткізіліп, ұжым әрқашан ізденіс үстінде. Және шаралардың бәрі де екі тілде ұйымдастырылады. Еселі еңбектің арқасында тәрбиешілер мен балалар көптеген халықаралық, республикалық сайыстар мен байқауларда жүлделі орындар алып жүр. Бір сөзбен айтқанда, біздің ұжымда аса жайлы ахуал, жылы қарым-қатынас қалыптасқан. Бұл, біздіңше, бүгінгі күнгі ең басты құндылық. №22 «Балбөбек» балабақшасының ұжымы

Қарақоғада Талғат Қабдіров су реттеуші болып жұмыс істеп жүр. Жалпы, Шідерті суармалы жүйесі төңіректегі шаруалар үшін өте тиімді. Көлтабанды шабындықтардан жыл сайын 40-45 мың тонна балауса пішен дайындалады. Үкімет суды тегін босатып отыр, күзде гектарынан 15-20 центнер салалы мал азығы шабылады. «Сол себепті де маңызы зор су жүйесін күтіп ұстау тек су шаруашылығы мамандарының ғана емес, көлтабанды шабындықта үлесі бар шаруа қожалықтары иелерінің де ортақ міндеті болуы тиіс», - дейді әңгіме арасында учаске бастығы Мырзағали Ерғалиев көңілін мазалап жүрген ойын айтып. Айтпақшы, Павлодар су шаруашылығы кәсіпорнының басшысы Жұмагелді Қожановтың қолдауымен Мырзағали Жылқыайдарұлы филиал жұмыскерлеріне еңбек етуге қолайлылық туғызуды ойластырып отыр. Жақында далада жұмыс істейтін адамдар үшін ыңғайлы көшпелі вагонмодуль сатып алынды. Ақкөл ауылында құрылысы аяқталмаған машинатрактор шеберханасы ғимараты тұр. Осы ғимаратты жөндеуден өткізіп, филиал шеберханасына айналдыру да алдағы уақыттың еншісіндегі шаруа. Қорыта айтқанда, мал шаруашылығын дамытуда Шідерті суармалы жүйесінің алар орны бөлек. Олай болса, оны күтіп ұстап отырған филиал еңбеккерлерінің еңбегі де әрдайым бағалануға лайық. Ж. Сәдуақас

отарқа-ақпарат

«Аяладан» құнды тарту (Соңы. Басы 1-бетте) Шараға қатысқан қала әкімінің әлеуметтік мәселелер жөніндегі орынбасары Мәриям Адасбаева қала әкімінің, қалалықтардың ризашылығын жеткізіп, қор өкіліне Алғыс хат тапсырды. Перзентхана қуанышымен бөліскелі арнайы ат ізін салған Павлодар облыстық денсаулық сақтау департаментінің өкілі Минора Әубәкірова да ізгі лебізін білдірді. Жыл басынан бері перзентханада 2000-нан аса сәби дүниеге келсе, жан сақтау бөліміне 132 нәресте түскен. Соның 4-уінің салмағы 1 келіге де жетпей туған екен. Аталмыш бөлім басшысы Наталья Никкельдің айтуынша, шақалақтарды аман алып қалу үшін бөлім ұжымы барын салып жұмыс істеуде. Айта кету керек, Екібастұз қалалық перзентханасы республика көлемінде үлгілі ұжымдар қатарында. Талай рет халықаралық медициналық симпозиумдар мен конференцияларда өз тәжірибесін ортаға салған мекеме. Білікті дәрігерлерінің басым бөлігі облысымыздың «Үздік акушер-гинекологы» атағына ие. Ендеше, перзентхана ұжымын осынау қуаныштарымен біз де құттықтап, ана мен бала денсаулығын нығайтудағы еңбектеріне табыстар тілейміз!

6

Отарқа

№45 (1295)

12 қараша 2015 жыл www.otarka.kz

Жазушы Қадыр Тайшықовтың туғанына - 115 жыл

Бейсенбай Кенжебаев

Қадыр Тайшықов

туралы

Сайлау Байбосын

Қазақта Қадыр деген қаламгер болған Өткен ХХ ғасырдың 20-30-ыншы жылдары ұлттық әдебиетіміздің бастауында тұрған адамдардың бірі жазушы, аудармашы, музыкант Қадыр Тайшықов болатын. Биыл туғанына 115 жыл толып отырған бұл қаламгерді өткеннен хабары бар адамдар болмаса, кейінгі буын өкілдері біле бермейді. Оқырмандардың есінде болар, 2013 жылы «Отарқа» газетінің бетінде Қ.Тайшықов жөнінде «Қайраңға ұрынған қайық» атты мақаламыз жарияланған. Онда Қадырдың БаянаулаҚызылтау өңірінің тумасы және Жүсіпбек Аймауытовпен аталас туыс екенін де айтып едік. Төменде Қадырдың көзін көріп, бірге жүрген марқұм Бейсенбай Кенжебаевтың мақаласын ұсынып отырмыз. Онда Бейсекең Қадырдың жан-жақты дарынды адам болғанын айта келіп, Тайшықовтың аудармамен беріле айналысқанын айтады. Ол кісінің сөзіне біздің шамалы қосарымыз, Қадыр Бейсекең атаған шығармалардан бөлек, Гогольдің «Шинелін» аударып, ол латын харпімен 1932 жылы жеке кітап болып шыққан екен. Және М.Шолоховтың «Көтерілген тыңының» (1932 жылғы басылымы) І томын Хасен Өзденбаевпен бірігіп аударыпты. Осы кітаптың ҚР Ұлттық кітапханасында сақтаулы бір данасының сыртында «аударғандар: «Х.Өзденбаев» деп жазылып, екінші бір аудармашының фамилиясы қара бояумен сызылып тасталыпты. Мен қалта орамалымды сулап алып, ақырындап қара бояуды өшіріп көріп едім, астынан «Қ.Тайшықұлы» деген жазу шыға келді. Сол кездегі қатігез саясат еш жазығы жоқ азаматтың аты-жөнін өзі аударған кітаптардың бетінен де өшіріп тастаған екен. Қадыр, сондай-ақ, әдебиетімізде фельетон жанрын қалыптастыруға барынша үлес қосып, жалпы сатиралық шығармаларды молынан жазған адам. 1927 жылы «Еңбекші қазақ» газеті сатиралық шығармаларға арнайы конкурс жариялайды. Оған 103 фельетон түсіп, соның 12-сіне бәйге берілген екен. Осы дүбірлі жарыста бас бәйге «Мұсылман ұлының қамшысы», «Үш тарау», «Меруерттің сыры» атты туындылары үшін Қадыр Тайшықовқа беріліпті. Екінші бәйгені Аманғали Сегізбаев алса, үшінші бәйге Бейімбет Майлинге тиген екен. Қ.Тайшықов жайлы бүгінге жеткен аз дерек осындай. Оның 1962 жылы Б.Кенжебаевтың алғысөзімен қайта басылып шыққан «Октябрь ұшқыны» атты кітабын биылғы мерейтойына орай қайта өңдеп, құрастырып, «Аманат» деген атпен басып шығардық. Қолдан келгені осы болды. Әлі есімде, Қадыр Тайшықов «Ханалар тарихы» деген әңгімесін 1926 жылы Қызылордада шығатын «Жас қайрат»» редакциясына, менің атыма, жіберген болатын. Жолдау хатында: «Мұны сізбенен таныс-біліс болу, қарым-қатынас жасау үшін жіберіп отырмын»,деп жазған еді. Жазушының дегені болды: осыдан былай біз Қадыр екеуіміз сырттан таныс болдық, хат жазысып жүрдік. Ол оқтатекте әңгіме, фельетон жіберіп тұрды, біз оны газет бетінде жариялап отырдық.

1928 жылдың жазында Қадыр Қызылордаға келіп, «Еңбекші қазақ» редакциясына жұмысқа тұрды, әдеби қыз-

меткер болып жұмыс істеді. Бұл кезде мен де сол газетте «Партия тұрмысы» бөлімінің бастығы болып істеуші едім. Екеуіміз қызметтес болдық. Осылай Қадыр екеуіміз 1930-1932 жылдары Алматыда «Еңбекші қазақ» (қазіргі «Социалистік Қазақстан») редакциясында, 1932-1933 жылдары Шымкентте «Оңтүстік Казақстан» газеті редакциясында, 1933-1935 жылдары Алматыда баспа орындарында бірге қызмет еттік. Қадыр 1937 жылдьң күзінде ұсталып кеткенге дейін баспада, Қазақстан Жазушылар одағында жұмыс істеді. Ол белгілі журналист, жазушы еді. Бірге қызметтес болудан

бөлек, Қадыр екеуіміз татутәтті дос болдық, үнемі дерлік бірге жүріп, бірге тұрдық, бір-біріміздің үйімізге жиі қатынадық, ойлаған ойымызды, жазған нәрсемізді ақылдасып, бірге талқылайтын едік. Қадыр менен төрт жас үлкен болатын. Ол 1900 жылғы, туған жері Баянауыл жағы. Үлкенді-кішілігімізге қарамай, ол екеуіміз құрдас кісілердей жүретінбіз. Әуелі Қадыр Баянауылда, Павлодарда, Қарқаралыда оқиды, бастауыш, орта дәрежелі мектептер бітіреді. Сонан кейін, 1926 жылы, Ташкентке барып, Орта Азия мемлекеттік университетіне оқуға түседі.

1926–1927, 1927–1928 оқу жылдарында сонда оқиды. Үйіне қатынап жүргенде үнемі көріп, өзімен әңгімелесіп білдім: Қадырдың әкесі Баспақ ақсақал заманында біраз дәулетті болған, әйгілі би, саятшы, домбыра жасайтын ұста болған екен. Қазақтың арғыбергі шежіресіне, әдебиетіне, әдет-заңына, тұрмыс-салтына жетік еді. Аң, құс жайын, саятшылықты, қол өнерін жақсы білетін, өте сөзшең, шешен кісі еді. «Жақсы ата жаман балаға қырық жыл азық» дегендей, бұл жағдайлар Қадырға ырыс та, бейнет те болды, көп пайдасын да, зиянын да тигізген-ді. Зияны сол, «Сыр» деген әңгімесінде Қадырдың өзі де айтады, жиырмасыншы жылдары бай балалары мектептен қуылсын деген ұран шақырылып, науқан жүргізілгенде, Қадыр бірнеше рет мектептен шығарылады. Ақырында 1928 жылы Орта Азия мемлекеттік университетінен қуылады. Ал пайдасы: жас болуына қарамай, Қадыр қазақтың бұрынғы тұрмыс-жайын, ғұрып-әдетін, әдебиетін, ән-күй, музыкасын, мінез-құлқын, тілін, сөз байлығын өте жақсы білетін еді. Осының бәрін әкесі жинаған бұрынғы кітаптарды жасынан көп оқуы, әкесінің көмегімен түсініп оқуы арқылы үйренгені белгілі. Қадыр үйде әкесінен қазақтың бұрынғы әдебиетін үйренсе, мектепте оқытушыдан түрлі кітаптар мен газет-журналдардан қазақтың жаңа әдебиетін, орыс тілін, орыс әдебиетін үйренеді. Ол едәуір әзірлігі бар мәдениетті, та-

лантты жазушы болатын.

1936 жылы Алматыда Қазақстан көркем әдебиет баспасынан шыққан «Күлмеске не?» деген күлкі әңгімелері мен фельетондар жинағындағы шығармаларына қарағанда, Қадыр жазу жұмысымен 19241925 жылдардан айналыса бастаған көрінеді. Оның жиырмасыншы жылдардың алғашқы жартысында жазған әңгіме, фельетондары көбінесе «Қазақ тілі» (Семейде шығатын), «Жас қайрат» газеттерінде жарияланған. «Еңбекші қазақ» редакциясына қызметке келгеннен бастап Қадыр әңгіме, фельетонды үсті-үстіне жазды. Оның шығармалары «Еңбекші қазақ» газетінде, «Жаңа әдебиет» журналында, республика астанасында шығатын тағы басқа газет-журналдарда жиі жарияланатын болды. Сондай-ақ, Қадырдың бірдіекілі күлдіргі әңгімесі мен фельетоны сахнада да айтылып жүрді. Мысалы, оның «Табылған хаттар» деген әңгімесін Совет Одағының халық артисі Қалыбек Қуанышбаев концертте үнемі айтатын еді. Әлгі жинағында Қадыр: «Бұл әңгіме басында Қалыбектің сахнада айтуына арналып жазылған еді», - деп ескертеді. Қадыр әр түрлі өлең де жазатын. Бірақ ол өлеңдерінің кейбіреуін, бірді-екілі сықақ өлеңдерін ғана басқызатын, басқаларын жарияламайтын.

1933 жылы күзді күні ол маған Сұлтанмахмұт Торайғыровтын «Ақ сәуле» деген өлеңінің жалғасы деп, өзінің бір өлеңін

оқып берген еді. Сонда көргем, оның өлеңдері үлкен бір қара дәптер еді. Өз жанынан өлең, әңгіме, фельетон жазуы үстіне, Қадыр орыс тілінен де шығармалар аударатын. Ол Гогольдің «Өлі жандар», Фурмановтың «Чапаев», М.Кольцовтың «Иван Вадимович өз дәрежесіндегі кісі» деген шығармалары мен А.Чеховтың, М.Зощенконың бірдіекілі әңгімелерін аударған. Бүгінгідей есімде, Қадыр Н.В.Гогольдің «Өлі жандар» деген шығармасын аударуға алғанда, Қазақстан баспасының сол кездегі бас редакторы Бейімбет Майлин мені сол аудармаға редактор етіп белгіледі. Қадыр менімен кеңесіп жүруге тиісті болды. Шығарманы аударуға кірісерде Қадыр маған: «Мен осының кейбір кейіпкерлерінің аттарын да қазақшалаймын: Собакевичті - Итбаев, Ноздревті Тұмсықбаев деп атайын. Өйтпесе автордың негізгі ойы шықпайды», - деді. Соны дәлелдеді. Мен оны мақұлдадым. Кейін қолжазбаны баспаға алып барып, Бейімбет, Сәбит Мұканов болып бәріміз кеңескенімізде, кейіпкерлер атын аударуға Сәбит қарсы болды. Қадырға бастан-аяқ Итбаевты Собакевич деп түзеуге тура келді. Қадырдың бір әдеті — ол әңгіме, фельетондарына көбінше өз атын қоймай, бүркеншік ат қоятын. Оның бүркеншік аттары «Мәлтең», «Бұйрас», «Қабсыңқа» деп келетін. Бәрі де автордың өз бойынан, өз атынан алынған.

Қадыр Тайшықов

Шалқан (Чеховтан)

Баяғыда бір шал мен кемпір болыпты. Күндердің бір күні шал мен кемпірден Серж дейтін бала туады. Серждің құлағы ұзын және басының орнына шалқан (репа) бітіпті. Серж жүре-жүре өсті, өсе келе үлкеннің үлкені болып өсті... Шал баласының құлағынан тартты. Олай тартты, былай тартты, бірақ адам қатарына тартып шығара алмады. Шал кемпірді шақырды. Кемпір шалды тартты, шал шалқанды тартты, олай тартты, былай тартты – тартып шығара алмады. Кемпір князьдің қатыны, өзінің жеңгесін шақырды. Жеңгесі кемпірді тартты, кемпір шалды тартты, шал шалқанды тартты, олай тартты, былай тартты, тартып шығара алмады. Князь әйелі көршісі жандаралды шақырды. Жандарал жеңгейді тартты, жеңгей кемпірді тартты, кемпір шалды тартты, шал шалқанды тартты. Олай тартты, былай тартты, тартып шығара алмады. Шал шыдамады. Қызын бай көпеске күйеуге берді. Шал жүз теңгелік ақ құйрықтары (ақша дегені - С.Б) мол көпесті шақырды. Көпес жандаралды тартты, жандарал жеңгейді тартты, жеңгей кемпірді тартты, кемпір шалды тартты, шал шалқанды тартты. Олай тартты, былай тартты, сөйтіп шалқан-басты сүйрелеп адам қатарына әкеліп қосты... Сөйтіп, Серж статский советник болды.

№45 (1295)

12 қараша 2015 жыл www.otarka.kz

Қадыр жасында нәзік, шая болған. Жұрт оны «Мәлтең» деп мазақтаған екен. Тегі Қадыр аласа бойлы, шағын денелі, дәу басты еді. Бойы мен денесіне карағанда, басы үлкен, оны қазанбас деп айтуға болатын. Ал «Бұйрас» дейтіні, Қадырдың шашы сәл ширатылып, болар-болмас бұйраланып тұратын. «Қабсыңқа» өз аты, бас әрпінің ескіше оқылуы. Және Қадыр қарапайым, сабыр иесі, салмақты еді. Жас болып оның асып-тасқанын, асыр сап ойнап-күлгенін, ұшып-қонып жүргенін, ұшқары, жеңіл, албырт, аңғырт сөйлегенін көрмес едің, яғни, оның жас бойынан жастық мінез-қылық табу қиын болатын. Қадыр ән-күйді, музыканы өте жақсы көретін, жақсы түсінетін, тыңдағанда балқып отыратын. Оның даусы тамаша еді. Домбыра, мандолина тарта білетін. Қадыр қазақ әндерін тамылжытып тұрып домбыраға қосып айтатын. Сонымен бірге, Қадыр өз жанынан да ән-күй шығаратын. Оның сол кезде-ақ бес-алты ән-күйі бар еді. Олары: 1) «Тасқын» (күй, радио арқылы берілетін); 2) «Партизан жыры» (ән, «Жалбыр» операсында айтылады); 3) «Полк әні» (Қазақ атты әскерінің 15 жылдығына байланысты шығарылған); 4) «Комсомол әні» (сөзі Өтебай Тұрманжановтікі, кезінде Жүсіпбек Елебеков, Қуан Лекеров айтатын) деп аталады. Көзінің тірісінде өз жазғандарынан Қадырдың небәрі үш кітабы шыққан. Жоғарыда көрсетілген «Күлмеске не?» деген жинағынан басқа, 1935, 1937 жылдары оның «Октябрь ұшқыны» (революция, азамат соғысы кезінен алынып жазылған повесть), «Аңшы Қалжан» (аңшылық, революциядан бұрынғы ауыл өмірі, қазақ баласы туралы әңгіме) деген кітаптары басылған. «Стиль дегеніміз – адам, адамның өзі қандай болса, стилі сондай болады» дегенді айтады данышпан Карл Маркс. Данышпанның осы ережесін Қадыр шығармалары айқын сипаттайды. Өйткені Қадырдың өзі қандай қарапайым болса, оның шығармалары да сондай қарапайым. Бәрі де күнделікті, қарапайым өмірден алынып жазылған. Қадырдың өзі қандай сабырлы, салмақты болса, оның шығармалары да сондай сабыр сарынды, салмақты үнді, жарасты, кестелі. Қадыр өте-мөте шағын көлемді әңгіме, фельетонға шебер. Оның әңгімелері мен фельетондары әрі өте қисынды, өткір, көркем тілді әрі келісті, күлкі-әжуалы, мысқыл-сықақты болып келеді. Қысқа, күлдіргі, сыкақ әңгіме, фельетон жөнінде Қадырды А.П.Чехов стиліндегі, содан ұтымды үйренген талантты күлкіші, сықақшы десе болады. Ол талантты, тамаша сықақшы еді.

Отарқа

7

ҚАЗАҚ ЖЕРІНДЕГІ АЛҒАШҚЫ МЕМЛЕКЕТТІЛІК ЖАЙЫНДА

Керей мен Жәнібек бастаған Қазақ хандығы 550 жыл бұрын Шу мен Қозыбасы жерінде алғаш шаңырақ көтергенімен, қазақ жеріндегі мемлекеттіліктің тарихы одан ерте уақытқа баратындығы анық. Ғалымдар арасында ол көбінесе сақ тайпаларымен ұштастырылады. Алайда соңғы жылдары жүргізілген зерттеу жұмыстары бұл мәселеге жаңа қырынан қарауға түрткі болып отыр. Сөзімізді әрі қарай тақырыпқа байланысты археологиялық деректермен сабақтастырып көрсек. Беғазы туралы. Қазақстанның көне тарихына қызығатын көпшілік үшін Беғазы атауы таңсық емес. Көптеген ғылыми әдебиет беттерінде, газет-журналдарда бұл тақырыпқа байланысты қомақты мәліметтер жарияланды. Олардың ішінде ең маңыздысы, әрине, академик Әлкей Марғұлан есімімен байланысты. Себебі Ә.Х. Марғұлан – Беғазы тақырыбына арнайы назар аударып, бірнеше көлемді ғылыми еңбек қалдырып кеткен ғалым. Академик Ә.Х.Марғұланның тікелей жетекшілігімен Ұлы Отан соғысынан кейінгі жылдары Орталық Қазақстан жерінде қарқынды археологиялық зерттеу жұмыстары атқарыла бастады. Зерттеудің жарқын белестері деп Беғазы қорымындағы зерттеу шараларын айта аламыз. Беғазы қорымындағы ізденістер барысында ж.с.д 1 мыңжылдықтың басында өмір сүрген тайпалардың заттық

мәдениет үлгілері табылған болатын. Олардың ішінде қыш құмыралар, сүйектен жасалған әшекей бұйымдар, қола заттар бар. Беғазы қорымындағы тас кесенелерден алынған тамаша деректер, сонымен қатар, Бұғылы, Айбас-Дарасы мен Дәндібай сынды қорымдардағы жерлеу құрылыстарынан табылған құнды жәдігерлердің арқасында Әлкей Марғұлан сол жылдары-ақ Орталық Қазақстан жерінде қола дәуірінің аяқталар тұсында құлашын кеңге жайған ерекше мәдениеттің болғандығын айтып, нақты деректер негізінде дәлелдеп берген еді. Сарыарқада Беғазы заманының зәулім жерлеу ескерткіштерінен бөлек қоныстық нысандар да бар. Қоныстар өздерінің сипаты бойынша бірнеше санаттарға бөлінеді. Соның ішінде Кент сынды ірі қоныстарды ерекше атап өтуге болады. Қазіргі таңда археолог ғалымдар Кент, Мыржық, Атасу, Бұғылы сияқты қоныстарды протоқала тектес ескерткіштер деңгейіне көтеруде. Осындай протоқалаларда сол заманда байлықтың, биліктің бір көзі болып табылатын қола металл иелерінің ордасы болған. Беғазы заманының жерлеу ескерткіштері. Осы күнге дейін Беғазы-Дәндібай мәдениетінің Сарыарқа жерінде зерттелген жерлеу ескерткіштерін сипатына қарай екі үлкен топқа жіктеуге болады. Олардың біріншісі қарапайым халыққа

арналып салынған болса, жерлеу құрылыстарының екінші түрі билеуші тап өкілдерінің құрметіне орай салынған. Екі жерлеу тобының арасындағы басты айырмашылық құрылыстардың көлемділігі, ақыреттік заттарының саны мен сапасына негізделеген. Бүгінгі күнгі деректер бойынша Беғазы тектес ескерткіштердің жалпы саны Орталық Қазақстан жерінде жиырма нысанға жақындайды. Орталық Қазақстаннан тыс жерлерде мұндай ескерткіштер Сырдария (Түгіскен қорымы) мен Ертісте (Қараоба қорымы), Шыңғыстау (Сарыкөл қорымы) мен Батыста (Дықылтас кешені) кездеседі. Беғазы тектес ескерткіштердің мұндай кең алқапты алып жатуы мен әр жерде кездесуін сол заманда орын алған алуан түрлі мәдени үдерістермен байланыстыруға болады. Қазіргі таңда Орталық Қазақстанда беғазылық жерлеу дәстүрімен сәйкесетін сақ заманының үлкен үйінділі обалары зерттелуде. Олардың негізгі бөлігі Қазақ ұсақшоқылығының ішкі өңірлерінде табылуда. Сондай-ақ, соңғы екі жыл дересінде мақала авторы Баянауыл жерінде сақ тайпаларының үлкен қорғандарын зерттеп жүр. Баянауыл ауданы Күркелі ауылына қарасты Қызылшілік қорымындағы сақ обаларын зерттеу барысында көне өнер туындыларының озық үлгілері табылды. Сақтардың діниғұрыптық наным-сенімдері туралы қорытындылар жасауға деректер жиналуда. Көптеген уақыт бойы ғылымда сақ тайпасына қатысты айтылып жүрген мемлекеттілік, ол - Беғазы заманында басталған үдерістердің заңды жалғасы.

Сөз соңы. Ғалымдар арасында Беғазы тектес ескерткіштерді салушылар Қазақстан жеріндегі алғашқы түркі тілдес тайпалардың бірі деген тұжырым бар. Әзірге бұл тек гипотеза ғана. Егер бұл гипотезаның ізімен жүрсек, беғазылықтар Қазақстан жеріндегі байырғы түркілердің алғашқы легі болып шығады. Ал қазақ жеріндегі мемлекеттілік мәселесінен түр-кілік сарынды аңғара аламыз. Ұлт, мемлекет мәселесінде 2015 жыл сөзсіз маңызды – Қазақ хандығының құрылуына 550 жыл толып отыр. Бірақ біз санамызда Қазақ жеріндегі мемлекеттіліктің 3 мың жылға жуық тарихы бар екенін ұмытпауымыз қажет! Қазақ жеріндегі мемлекеттіліктің қайнар көзі – беғазылықтар. Ағымдағы жылы Қазақ хандығы құрылуының 550 жылдығы қарсаңында біз Беғазы тақырыбын, Беғазы ескерткіштері мәселесін айналып өте алмаймыз. Беғазы ескерткіштері – Орталық Қазақстан жеріндегі мемлекет деңгейіндегі тайпа көсемдерінің жерлеу орны деп айтсақ, қателеспейміз. Тайпа көсемдері Кент, Мыржық, Атасу сияқты протоқала тектес қоныстарда өмір сүрген. Айбар ҚАСЕНӘЛІ, археолог, Қазақстан Республикасы Ұлттық музейі «Халық қазынасы» ғылыми зерттеу институтының бөлім жетекшісі, PhD докторы

қолөнер

Киіз басу өнерін жаңғыртқан

Б.ЛАҚАДЫЛ Шебердің айтуынша, бұл өнер оған анасы Изатимадан дарыған екен. Өлеңті ауылында туып-өскен Балшакар ес білгелі анасының үй тірлігінен қолы қалт еткенде киізден түрлі бұйымдар жасап отыратынына көзі қаныққан. Сол кезде іштей анасының әрбір қимылын қадағалап, қиялға беріледі екен. Сол өнердің ұшқыны кейіпкерімізге де жұққан сияқты. Киіз басу, тоқыма бұйымдарымен айналысу кез келгенге жалынан ұстата бермейтін өнер екендігі шындық. Шебердің қолынан шыққан түрлі бұйымдар бұл күнге дейін талай көрмелерден орын алған.

Таяуда қалалық тарихи-өлкетану музейінде қолөнер шебері Балшакар Тәуірбаеваның «Сырлы өнер» атты жеке шығармашылық көрмесі өтті. Көрмеге шебердің көптен бері өз қолымен жасаған дүниелері қойылды. Олардың кейбіреуі жүннен басылған ваза, шәйнек, сөмке, шәркей сияқты бұйымдар сувенирі болса, кейбірі ілмекті біз арқылы тоқылыпты. Онда қыз-келіншектерге арналған жамылғы, бас киім, сондай-ақ, ерлердің де бас киімдерін көруге болады. Жасалған дүниелер ұлттық бояуға қанық. Тіпті ерте кездегі тасқа таңбаланып салынған суреттер мен жазулар киіз бетіне басылған. Айтар болсақ, Екібастұз қаласының 50 жылдығына орай ұйымдастырылған Қазақстан халқы мәдениеті мен өнерінің Х қалалық фестивалінде жүлделі ІІІ орынға ие болған. Сонымен қатар, 2007 жылы Павлодар облысының 70 жылдығына арналған Қазақстан халқы мен өнерінің ХІ облыстық фестивалінде алғыс хатпен марапатталды. Сондай-ақ, ауыларалық фестивальдарда да көш басынан көрінді. 8 наурыз - халықаралық әйелдер мерекесіне орай өткізілген «Еліме қосар үлесім» атты қолөнер сайысында ІІІ орынды алуының өзі қолөнер шеберінің

белсенділігінің бір көрінісі. Ал «Сүйікті қаламызға жігеріміз бен ынтамыз» атты бейнелеу өнерінен болған сайыста жеңімпаз атанады. Қала күніне арналған «Жарқырай бер, Екібастұз!» фестивалінде қолданбалы өнер көрмесіне қатысқаны үшін дипломмен марапатталса, үш жылдан кейін шағын кәсіпкерлікті дамыту саласындағы жетістіктері үшін «Үздік ауылдық аймақ кәсіпкері» аталымымен марапатталады.

Оның киізден жасаған бұйымдарының түрі бұл күнде еселене түскен. Атадан балаға жалғасып келе жатқан киіз басу өнері, тоқыма жұмыстары ел ішіндегі Балшакар шебердей ісмерлердің арқасында қайта жаңғырып, халықтың игілігіне айнала бермек. Бұл елдігімізді ұлықтап, жас ұрпақтың санасына ұлттық нақыштарымызды сіңіре білудің бірден-бір сара жолы болатыны даусыз.

8

Отарқа

№45 (1295)

12 қараша 2015 жыл www.otarka.kz

Имандылық

Шынайы мұсылманның тұлғалық бейнесі Дұрыс сенімде болу

Мұсылманның негізгі сенімі – Алланың бар және бір екендігіне, періштелеріне, кітаптарына, пайғамбарларына, ақырет күніне және тағдырдың жақсылығы мен жамандығы Алла тарапынан екеніне илану. Алла барлық кемшіліктерден, жаратылыстың сипаттарынан пәк. Алла Тағала естуші, көруші, құдіретті, мұңсыз, білуші, әуелден бар болған, мәңгі, затында, ісінде, сипатында серігі жоқ, ешбір жаратылғандарға ұқсамайды деген сенімде болуы қажет.

Білім алу

Сүннетке сәйкес, ғылым, даналық – мұсылманның жоғалтқаны, оны қайдан болса да табу қажет. Пайғамбарымыз (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) өзінің бір хадисінде: «Білімді талап ету әрбір мұсылманға парыз», деген. Бұл хадис шариғи һәм зайырлы білім алу әрбір ер мен әйелге бірдей парыз екенін білдіреді. Сол үшін де шынайы мұсылман өмірінде діни білімнің де, зайырлы білімнің де алатын орны ерекше. Тек діни білім алу парыз, ал зайырлы білім маңызды емес деген қате түсінік. Себебі бізден бұрын өткен мұсылман ғалымдары білімнің алуан түрлі салаларын меңгерген. Қазіргі таңда озық мұсылманға діни білім мен зайырлы білімді ұштастырса, алынбайтын қамал, бағындырмайтын белес жоқ және адал жолмен ризығын табуына, ғибадатының кемшіліксіз орындалуына жол ашады.

Отансүйгіштік

«Отанды сүю – иманнан» деген қанатты сөз бар. Дінімізде отаншылдық - шынайы мұсылманға тән қасиет. Ибн Аббастан (р.а.) жеткен риуаятта Алла Елшісі (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Сен мен үшін сондай қымбатсың, сүйіктісің. Егер де тұрғындарың сенен шығармағанда, сенен басқа жерде тұрақтамас едім», - деп, Мекке қаласына айрықша ықыласпен қараған. Мұсылманның тұрғылықты жерінде шекарасы белгілі, сыртқы жаудан аман, мал-мүлік, ар-намыс пен ар-ождан бостандығы қамтамасыз етілген ел оның отаны болып саналады. Мұндай жерде тұрып жатқан мұсылман баласына сыртқы және ішкі жаулардан отанын қорғау парыз болып табылады. Алла жолында, Отан үшін соғыста жүріп дүниеден өткен адамды шаһид деп атайды. Алланың Елшісі (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Мынадай екі көзді тозақ оты күйдірмейді: Алладан қорқыныштан жылаған көз бен Алла жолында елін күзеткен көз», – деген.

Заңға бағыну, басшыға бойұсыну

Алла Тағала Құранда былай дейді: «Әй, мүміндер! Аллаға бой ұсынып, Пайғамбарға әрі өздеріңнен болған әмір иелеріне бой ұсыныңдар». Әбу Һурайра (р.а.) жеткізген хадис шәріпте Пайғамбарымыз (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Кім маған бойұсынса, ол Аллаға бойұсыныпты. Кім маған бойұсынбаса, ол Аллаға бойұсынбапты. Кім басшыға бағынса, ол маған бағынғаны. Кім басшыға бағынбаса, ол маған бағынбағаны», – дейді. Шынайы мұсылман басшыға бойұсынып, оларға қарсы шықпайды. Мұсылмандардың арасында келіспеушіліктер пайда болуы мүмкін, алайда олар елдің ауызбіршілігі, жұрт тыныштығының бұзылуына соқтырмауы тиіс. Мұсылман үмбетінің үлгі тұтарлық сахабалары ел билеген басшыларына қалтқысыз бойұсынған. Олар ел ішінде болған бүліктерге ермей, ел басшысы - халифаға қолдау көрсеткен. Осындай тас болаттай түйінделген ауызбіршіліктің арқасында мұсылмандар ғасырлар бойы билік құрған. Ал басшыға бағынып, жұмыла жұдырық болудың нәтижесінде ғылым мен өнер дамып, дүниелік саланың барлығы өркендеді. Сондықтан басшыға бағыну

Аса мейірімді, рахымды Алланың атымен бастаймын. Барлық мадақ әлемдердің Раббысы - Аллаға тән. Адамзаттың асылы - Мұхаммедке, оның отбасы мен сахабаларына салауат пен сәлем болғай! Қазіргі таңда тұрғындардың, әсіресе, жастардың арасында исламға деген қызығушылық артуда. Бұл – қуантарлық жайт. Алайда кейбір мұсылмандар бір ісін ұқыптылықпен атқарса, екіншісіне немқұрайдылық танытуда. Шынайы мұсылманның өмірі мен мінез-құлқы үйлесімділікке толы, имандылыққа, адамгершіліктің биік шыңына негізделеді. Қоғамымызда соған себеп болатын мұсылманның сапасын арттыратын әрі дұрыс жолмен жүруге бағыт-бағдар беретін шынайы мүміннің келбетін бейнелейтін көптеген сипаттар бар. Атап айтатын болсақ, шынайы мұсылман – дін талаптарына бекем, жүрегі таза, рухани асқақ, биік тұлға. Ол өзінің дініне ыждағаттылық білдіруімен, ықыласымен, ыстық махаббатымен ерекшеленеді. Бүгінгі қазақстандық мұсылмандар осы сипаттармен қатар шынайы мұсылманның төмендегі сипаттарын да үлгі ретінде ұстануы абзал болмақ.

керектігін әрбір шынайы мұсылман есте сақтауы ләзім.

Дінаралық татулықты сақтау

Ислам діні күллі адамзатты түрі мен түсіне, тегі мен нәсіліне, ұлттарға, діні мен діліне бөліп қарастырмай, керісінше, елді ынтымақ пен бірлікке, бейбітшілік пен келісімге, өзара төзімділік пен бір ымыраға келуге шақырады. Алла Тағала «Әнбия» сүресінің 107-аятында: «Біз сені әлемдерге рақым етіп қана жібердік», - деп, мұсылман болсын, мейлі христиан болсын, мейлі яһуди болсын, ешкімді бөліп-жармастан бүтіндей адамзатқа мейіріммен жіберілген елші екендігін баяндаған. Пайғамбарымыз (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) өз хадисінде: «Нағыз мұсылман өзге адамдар оның тілі мен қолынан зиян көрмеген адам» деп айтқан. Яғни, шынайы мұсылман қоғамдағы өзге адамдарға зиян тигізбей, мемлекеттің тыныштығын басты назарда ұстайтын адам.

Қоғамға пайдалы болу

Шынайы мұсылман өзі өмір сүріп жатқан ортасына әрдайым пайдалы болуға тырысады. Қоғамда ынтымақ, бірлікті күшейтуге қатты көңіл бөледі. Қолынан келгенше жәрдем көрсетуге тырысады. Мысалы, қарызға, шығынға батып, тығырыққа тірелгенге, жақынжуығына көмектеседі. Көршісімен жақсы мәміледе болып, көмек керек болса, қол ұшын береді, қиыншылыққа тап болса, жәрдемдесіп тұрады. Асыл дініміз ынтымақ-бірлігі жарасқан имани қоғам құруға шақырады. Адамдарды бір-біріне жәрдемдесуге үндейді. Алла Тағала былай дейді: «Бір-біріңе жақсылық пен тақуалықта жәрдем беріңдер!». Алланың Елшісі (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) былай дейді: «Алла үшін адамдардың ең сүйіктісі адамдарға пайдалы болғаны...».

Еңбекқорлық

Асыл дініміз иманды жанды адал еңбек етуге үндейді. Адал еңбекпен несібесін айыру - пайғамбарлардың дағдысы. Әрбір пайғамбар өз еңбегімен табыс тауып, күнелткен. Миқдад ибн Мағди Якрабтан (р.а.) жеткен риуаятта Пайғамбар (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Ешбір адам өз қол еңбегімен тапқан тағамынан тәуір тамақ жемеген. Расында, Алланың пайғамбары Дәуіт (а.с.) те қол еңбегімен тамақ тауып жеген», – дейді. Әбу Һурайрадан (р.а.) жеткен риуаятта Алланың елшісі (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Кәсіптің ең қайырлысы – ықыласпен еңбек еткен жұмысшының қол еңбегі»,– деген. Ислам діні адал кәсіп етуді уағыздайды. Риуаяттарға зер салған адамдар бүкіл пайғамбарлардың адал кәсіп еткенін, бұл өмірдегі ғылыми жетістіктер мен өркениеттің көш басында тұрғанын аңғарады. Мәселен, Адам (а.с.) диқаншылықты, Нұх (а.с.) кеме жасауды, Ыдырыс (а.с.) тігіншілікті, Мұса (а.с.) шопандықты, Дәуіт (а.с.) темір ұс-

талығын, Зәкәрия (а.с.) ағаш ұсталығын үйретті. Сондықтан адам баласы ризығын табу үшін жұмыс істеуі керек, ал жұмысына лайықты болу белгілі бір білімнің игерілуін талап етеді.

Ысырапқа жол бермеу және сараңдықтан бойды аулақ ұстау

Мал-мүлікті жұмсауда ысырап етпей, орта жолды ұстану. Алла Тағала Құран Кәрімде былай дейді: «...Жеңдерішіңдер, бірақ ысырап етпеңдер. Күдіксіз Алла ысырап етушілерді сүймейді». Қанша бай болса да адам баласы қолындағы дүниесіне бекем болып, ысырапқа жол бермеуі тиіс және дүние жұмсауда жанұясының да ризығын кемітпеуі керек. Адам бала-шағасына қарамай, дүниесін оңды-солды басқа нәрсеге шаша берсе, отбасы кедейлікке ұшырайды. Ең жақсысы – туралық, әділдік. Отбасылық жағдайда болсын, қоғамдық ортада болсын, кез келген жағдайда туралық, әділдік жасау керек. Пайғамбарымыз (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Беруші қол алушы қолдан жақсы. Беретін болсаң, алдымен отбасыңнан баста. Садақаның ең абзалы – дәулеттінің жомарттықпен бергені», - деген.

Көркем мінез-құлық

Ислам – көркем мінез бен әдепке негізделгендіктен әрдайым тазалық пен пәктікті насихаттайды. Алла Тағала: «Расында, сен ұлы ахлаққа иесің» («Қалам» 4-аят), – деп, Пайғамбарымыздың (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) мінезі ұлы, кемел екенін баяндаған. Нағыз мұсылман Қиямет күні амалдарының ішіндегі көркем мінезі таразыда ауыр салмақ басатынын бір сәт ұмытпайды. Оның мінез-құлқы шыншылдық, аманат, туралық, уәдесіне берік болу, тіліне ие болу, ойының таза болуы, кешірімділік, кішіпейілділік, жомарттық, сабырлық, қарапайымдылық, бауырмалдық, бірлік сияқты т.б. көптеген мақтаулы сипаттармен танылады. Алла елшісі (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) былай дейді: «Мүміндерден иманы ең кәмілі – мінез-құлқы жақсы болғандары. Ал сендердің ең жақсыларың – әйелімен жақсы қарым-қатынаста болғандарың». Сондай-ақ, басқа бір хадисте Пайғамбарымыз (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Расында, мүміндердің ішінде иманы ең кәмілі – мінез-құлқы жақсы әрі отбасына мейірімді болғаны», - дейді. Әдептіліктің қайнар көзі мен негізгі қағидаларын Ислам дінінен іздеген дұрыс. Ислам көркем мінез бен әдепке негізделгендіктен әрдайым тазалық пен пәктікті насихаттайды. Бұл дініміздің негізгі қағидаларынан айқын көрінеді. Исламдағы барлық ғибадатқұлшылықтар осы мақсатта тоғысады.

Кішіпейіл болу

Кішіпейілділік – пендеге Раббысы тарапынан берілетін ерекше мінез-құлық. Кішіпейілділік – пайғамбарлар мен күл-

лі мұқаррабиндер, әулиелерден мирас болған көркем қасиет. Кішіпейіл адам – жер бетінде Раббысынан қорқып, одан ұялып, әрдайым өзін көріп тұр деген оймен ұлыққа да, кішікке де бірдей қарымқатынас жасайтын жан. Алла Тағала былай дейді: «Рахманның құлдары жер бетінде сыпайы түрде жүреді...». Пайғамбарымыз (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) бір хадисінде: «Кім кішіпейілділік көрсетсе, Алла оның мәртебесін өсіреді. Ал кімдекім көкірек қақса, Алла Тағала оны мұрнымен жер сүздіреді», - деген. Бұл аяттың астары мен хадисте мүміндерге тән кішіпейілділік жатыр әрі өркөкіректіктен алшақтауды тиіс етіп тұр. Бұл тәкаппарлық - ақыры жақсылыққа апармайтын жүрек дерттерінің бірі. Себебі Алла Тағала Құранда: «Жер бетінде тәкаппарланып жүрме! Өйткені сен ешқашан жерді тесіп кете алмайсың және таулардан биік бола алмайсың. Бұлардың барлығы Раббыңның құзырында жеккөрінішті жаман қылықтар саналады», - деп, бұл мінезді жақсы көрмейтіндігін білдірсе, Пайғамбарымыз (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Кімдекімнің жүрегінде тозаңдай өркөкіректік болса, ол кісі жұмаққа кірмейді», - деп, тәкаппарлық дінімізде кісіні тозаққа лайық ететін қатерлі рухани ауру екенін баяндап берді.

Бауырмалдық

Мұсылман сипаттарының тағы бірі – бауырмалдық. Пайғамбарымыз (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) былай дейді: «Сендердің ешбірің өзіне қалағанын дін бауырына да қаламайынша, толық иман келтірген болмайды». Бауырмалдық – бұл адамдар арасындағы шынайы қасиет. Әсіресе, мұсылман бауырың үшін барыңды салып қолдау көрсету - қайырлы істің абзалы. Пайғамбарымыз (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Мұсылман – мұсылманның айнасы, мұсылман – мұсылманның бауыры, оны құрдымға ұшырап кетуден тыйып отырады әрі артынан (шамасы келгенше) қорғаштап жүреді», - деп, бауырмалдықтың туыс адамдарға ғана емес, бүкіл қоғамға бағытталатынын атап өтті. Ендеше, қоғамда өзіңе де, өзгеге де зиян келтірмеу әрі бауырыңның қатесін түзету – бұл бауырмалдықтың бір жемісі.

Сәлемдесу

Бір мұсылманның екінші мұсылманмен кездесе қалғанда, онымен амандасуы екеуінің арасына бауырмалдық, мейірімділік пен адамгершілікті ұялатады. Құранда Алла Тағала: «Қашан сендерге сәлем берілсе, одан жақсырақ немесе соның өзін қайтарыңдар!» – деп бұйырған. Осы аяттан амандасудың қаншалықты маңызды екендігін түсінуге болады. «Әс-Сәләм» – Алла Тағаланың есімдерінің бірі. Пайғамбарымыз (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) өзінің мүбәрак хадисінде былай дейді: «Расында «әс-Сәләм» - Алла Тағала есімдерінің бірі. Алла оны жер бетіне орнатты. Сондықтан оны өз араларыңда жайыңдар (таратыңдар)». Мұсылмандардың сәлемі бір-біріне: «Ассаламу алайкум уа рахматуллаһи уа баракатуһ», яғни, «Алланың сендерге сәлемі (есендігі, тыныштығы), рахметі, берекесі болсын» деп айту. Демек, сәлемдесу – мұсылмандардың ұраны және олардың рухани байлығының таптырмас бір бөлшегі. Осы арқылы адамдар бір-біріне деген мейірімділік пен сүйіспеншілікті арттырады. Пайғамбарымыз (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) былай дейді: «Сәлем беру – сүннет, ал жауап қайтару – уәжіп». Өйткені сәлемге жауап қайтармау оны кемсіткенмен тең. Біреуді кемсіту оған зиян беру дегені. Ал шариғатымыз біреуге зиян беруден тыйған. Сонымен, сәлем берумен қатар, оған жақсы жауап қайтаруымыз да міндет екен.

№45 (1295)

12 қараша 2015 жыл www.otarka.kz

Сыртқы келбеті мен тазалығына мән беру

Амру бин Шуғайбтан келген хадисте Пайғамбарымыз (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Расында, Алла Тағала нығметінің әсері пенденің үстінен көрінуін жақсы көреді», – деген. Және бір хадисте: «Тазалық – иманның жартысы»,– деген. Демек, мұсылман жүдеу-жадау киінбей, тазалыққа мән беріп, өзгеге үлгі болатындай өз дәулетіне лайықты сәнді әрі ұқыпты киіну керек.

Ата-анаға бойұсыну және жақсылық жасау

Ата-анаға бойұсыну, кішіпейіл болу, жақсылық жасау, дауыс көтермей жақсы сөз сөйлеу, разылығын табу – бұл барша мұсылманның міндеті. Алла Тағала былай дейді: «Раббың өзіне ғана ғибадат етулеріңді, әке-шешеге жақсылық жасауды әмір етті. Ал егер ол екеуінің бірі немесе екеуі де жандарыңда кәрілікке жетсе, «Түһ» деме (кейіс білдірме). Сондай-ақ, ол екеуіне зекіме де, ол екеуіне сыпайы сөз сөйле. Ол екеуіне кішірейіп, мәрхамет құшағын жай да: «Раббым! Ол екеуі мені кішкентайымда тәрбиелегендей, сен де оларды мәрхаметіңе бөлей көр!», – де». Абдулла ибн Амрден жеткен хадисте Пайғамбарымыз (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) былай дейді: «Алланың разылығы әке-шешенің разылығында, ал қаһары әке-шешенің ашуында». Тіпті, ата-ананың борышын Алла жолында күресу және сүннет амалдарынан бұрын орындау перзенттерге міндетті болады. Жаһама (р.а.) Пайғамбарымызға (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) келіп: «Мен жорыққа аттануды қалаған едім, сізбен ақылдасайын деп тұрмын», – дедім. Ол (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Сенің анаң бар ма?»– деп сұрады. Мен: «Иә, бар», – дедім. Онда бар да, оның қасында бол (оған қызмет ет), өйткені жәннат оның аяғының астында», – деп айтты Пайғамбарымыз (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын). Абдулла бин Амрдан (р.а.) келген хадисте ол былай дейді: «Бір адам Пайғамбарымызға (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) келіп: «Жиһадқа рұқсат беріңіз?» – деді. Пайғамбарымыз (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Ата-анаң тірі ме?»– деп сұрағанда, ол: «Тірі», - деп жауап береді. Сонда Пайғамбарымыз (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Онда сол екеуіне жиһад қыл (қызмет ет)»,– деген.

Отбасына қамқорлық жасау

Ата-анасын, әйел, бала-шағасын және туыстарын нәпақамен қамтамасыз ету отағасының міндеті болып табылады. Әрбір мұсылман азамат оған селқос қарамай, мойнына жүктелген борышын орындауы тиіс. Ибн Омардан (р.а) жеткен хадисте Пайғамбарымыз (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Барлығың да бақташы секілдісіңдер және барлықтарың қоластыңдағылар үшін жауап бересіңдер. Басшы – бақташы. Ер адам – отбасының бақташысы. Әйел – ерінің шаңырағы мен балаларының бақташысы. Қысқасы, әрбірің бақташысыңдар және өздеріңе бағынышты жандар үшін жауаптысыңдар», – деген. Отбасына қамқорлық тек нәпақа тауып берумен шектелмейді, жанұясында адамгершілік, мейірімділік, сыйластық қарымқатынастың орнығуына ықпал ету үшін, балаларына жақсы тәрбие мен білім берілуіне жағдай жасау да шынайы мұсылманның міндетіне кіреді. Шынайы мұсылманның келбетін бейнелейтін сипаттың түрлері көп. Негізгі сипаттары ретінде бірнешеуіне тоқталып өттік. Жоғарыда келтірілген Пайғамбарымыздың және оның сахабаларының өмірі үлгі болып, әркім өзінің өмірі туралы ой толғап, Алла Тағала Пайғамбарымыздың (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) сүйікті үмбеті болуға, оның шапағатына лайықты болып, мұсылмандық қасиеттерімізбен жұмақ төріне өрлей беруімізді жазсын! Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы

Отарқа

9

тәлім

Жарты адам

Баяғыда жолаушылап келе жатқан бір кісі айдалада керуен жолының шетінде жатқан алтынмен апталған, күміспен күптелген әдемі кішкентай сандықты көріп, түйесінен түседі. «Мұның сырты қандай болса, іші де сондай шығар» деген оймен сандықты ашып қалса, одан алдымен көк түтін атылып, артынша ысқырған алып айдаһар шыға келеді. «Ей, адамзат баласы! Сендер мені осы сандыққа салып құлыптағалы арадан 500 жыл өтіпті. Енді сендерден өшімді алудан басқа шарам жоқ. Қане, иманыңды үйір, мен сені жұтамын!» деп, құйрығымен жан-жағын сабалап, айбат шеге бастайды ол. Әлгі адам: «Оу, жақсылыққа жақсылық қайда? Мен сені босаттым емес пе! Осы жолдан өткен жүргіншілерден төрелік сұрайық. Солар не десе, соған тоқтайық!» - депті. Сөйтіп тұрғанда алыстан бір керуен көрінеді. Ондағы қырық кісіден

жалынып жәрдем сұрағанмен, олар қайырылмапты. Келесі керуенмен өткен отыз жолаушыдан да қайран болмапты. Кейінгі жеті жолаушы, олардың ізіне ерген бес жүргінші де селт етпепті. «Енді сені жұтудан басқа жол жоқ» деп, айдаһар адамға аузын ашып ыңғайлана бастағанда, алыстан жалғыз қара көзге шалыныпты. Айдаһарға жылап жалбарынған әлгі кісі: «Осы бір жолаушыны да күтейікші. Сол өткен соң не істесең де ризамын», - деп тұрғанда, әлгі қара да жақындайды. Сөйтсе, бұл жарты адам екен.

- Сонша жолаушы бір амал ете алмағанда, мынаның қолынан не келер дейсің! – деп айдаһар дандайси түседі. Бұларды елемеген болып өте беріп, қайта бұрылған әлгі жарты адам мән-жай сұрайды. Жолаушы жағдайды түгел баяндап болғанда жарты адам ішек-сілесі қата күліп, айдаһарға:

«Осы таудай денеңмен мына құрттай сандықтан шықтым дегенге кім сенеді? Өтірікті де нанатындай қылып айтпайсыңдар ма?!» - деп, кетуге ыңғайланыпты. Сонда айдаһар ашуланып: «Нанбасаң, қара, міне!» - деп, көк түтінге оранып, сандыққа қайта еніп кетеді. Сол сәтте жарты адам «жап» деген белгі беріп, жолаушы сандықты құлыптай қояды. «Ал енді сандықты ел көрмейтіндей етіп жасырып көм де, жолыңнан қалма!» - деп, жарты адам жөніне кетеді. Осы аңызда жолаушыға қайырылмай кеткен керуендер мұсылманшылық қырық парыз, отыз күндік ораза, бес уақыт намаз, аруақтарға дұға оқытып тарататын жеті күлше деседі. Мұсылмандық парыздардың бәрін бірдей өтей алмаса да, арасында жарты күлше үлестіруге жағдайы жеткен әлгі мүміннің тілегін Алла Тағала қабыл етіп, ажалдан арашалапты. «Өлі риза болмай, тірі байымайды» деген осыдан қалса керек. Иман Шәудіров, Солнечный кенті

Діни сауаттылық

Дінтану пәні жетілдірілуде

2009 жылдан бері «Дінтану» пәні жалпы білім беретін мектептердің 9-сыныптары үшін міндетті пәндер қатарында енгізілгені белгілі. Бұл курс зайырлы сипатта және дінді насихаттауды мақсат тұтпайды. Бұрын бұл пән Г.Есімов, А.Әбуов, Е.Смағұлов әзірлеген оқулық бойынша оқытылып келді. Ж.Мырзақұл Уақыт оның мазмұнын жетілдіру қажеттілігін дәлелдеді. Нақтырақ айтқанда, оқулық мазмұнына жасалған талдау көрсеткендей, онда зайырлылық, жалғандық, экстремистік және террорлық ұйымдар қызметінің қауіптілігі, олардың құрамына кірудің қайғылы

салдарлары, деструктивті псевдодіни ағымдардан сақтану әдістері жайлы ақпарат аз болып шыққан. Осыған байланысты, ҚР Білім және ғылым министрлігі мен Дін істері жөніндегі комитет бірігіп «Зайырлылық және дінтану негіздері» атты жаңа курстың типтік оқыту бағдарламасын әзірледі.

9-сыныптарды қамтитын жаңа курс 34 сағатқа лайықталған. Оқулық мазмұны «Зайырлылық және зайырлы мемлекет», «Әлемдік және дәстүрлі діндер», «Қазақстандағы діндер», «Қазақстандағы ислам мәдениеті», «Жаңа діни ағымдар», «Қазақстан – дінаралық келісім аумағы», «Экстремистік және терроршылдық» тақырыптарымен толықтырылды. Бағдарламаға орай «Арман ПВ» (авторлар: Д.Кенжетаев, А.Сайлыбаев) және «Білім» баспасы (ав-

торлар: Ғ.Есім, А.Әбуов, Е.Смағұлов) оқулықпен бірге хрестоматия, мұғалімдерге арналған әдістемелік құралдарды да басып шығарды. Баспа өнімдерінің бәрі Дін істері жөніндегі комитет пен «Оқулық» орталығында тиісті сараптамадан өтті. Қазақстан дінтанушылар конгресінің ғылыми қызметкері Гүлзат Біләлованың айтуынша, қазіргі уақытта Білім және ғылым министрлігі екі авторлық ұжым әзірлеген «Зайырлылық және дінтану негіздері» оқу-әдістемелік курсын еліміздің 8 мектебіне апробациялауға бағыттады. Қосымша ұсыныстар болса, ол толықтырылып, 2016-2017 жылдардан бастап пән жаңа оқулық бойынша оқытылатын болады.

Адам. Қоғам. Заң

Жеңіл әрі жедел Қазақстан Республикасында істі жеңілдетілген тәртіппен қарау ережесі 2014 жылдың желтоқсанынан бастап еніп, 2015 жылы нақты тәжірибеде қолданылуда. Екібастұз қалалық сотының тәжірибесінде банктен шарт бойынша несие түрінде алынған қарыздарды өндіру, барлық коммуналдық мекемелердің коммуналдық қарыздарды өндіру туралы талап арыздары, сондай-ақ, қолхатпен берілген сомалар бойынша талап арыздар көбінесе жеңілдетілген тәртіппен қаралуда.

2015 жылдың 9 айында сотқа 11 377 іс түссе, оның 924-і осы жеңілдетілген тәртіппен қаралған (12,3 %). Жалпы, ағымдағы жыл басынан бері 1005 талап арыз түссе, оның 1004-і бойынша іс қозғалып, 22 іс қысқартылды, 15-і қараусыз қайтарылды, 1 талап арызды қараудан бас тартылды, 923 талап арыз қанағаттандырылып, шешім шығарылды. Осы тәртіппен қабылдаған талап арыздардың 755-і электрондық база арқылы түсті. Сонымен қатар, жаңа норма бойынша апелляциялық тәртіпте істі жинақталған бар дәлелдемелер

бойынша бір судья ғана қарайды, кассациялық тәртіпте шешімнің бұзылуы үшін негізгі себеп болатын процессуалдық бұзушылықтар болған жағдайда ғана қаралуы мүмкін. ҚР АІЖК-нің 149-1 жеңілдетілген тәртіппен істі қараудың ерекшелігі: сотқа талап арыз сотқа жазбаша немесе электрондық түрде түсуі мүмкін. Сот талап арызды іс жүргізуге қабылдау туралы ұйғарым шығара отырып, істің жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен қаралатынын көрсетеді, сондайақ, жауапкердің немесе басқа да мүдделі тұлғалардың талап арызға өз пікірлерін білдіруі үшін он бес күн уақыт береді. Ал іске қатысушы тарап өзінің түсініктемесін немесе қарсылығын жазған құжаттарды сот белгілеген мерзімде сотқа немесе тараптар бірбіріне жіберуге құқылы. Сотқа құжаттар сот белгілеген мерзім өткеннен кейін түссе, олар қаралмайды және ол құжаттар адамдарға сот ұйғарымымен қайтарылады. Жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен қаралатын істер бойынша сотқа істі қарауға әзірлеу отырысы өткізілмейді. Сот тек қана іске қатысушы ұсынған құжаттарды, пікірлерді, сондай-ақ, дәлелдерді зерттеп, ұсынылған дәлелдемелер негізінде шешім шығарады. Нұргүл Сәулен, Екібастұз қалалық сотының судьясы

Бензин сапасын білу үшін... Алдағы жылдары Қазақстанда «Жер қойнауын пайдалану туралы» Заңға өзгерістер мен толықтырулар енгізіледі. Бұл өзгерістер мұнай өнімдерінің сандық және сапалық сипаттамаларын өлшейтін есептеу құралдарын бақылауға мониторинг жүргізуді көздейді. «Бензин сапасын бақылайтын аспаптар мемлекеттік өлшем бірліктерін қамтамасыз ету жүйесі реестріне енгізіліп, қолданысқа ҚР заңнамаларына сәйкес жіберілуі тиіс. Құралдар үздіксіз қуаттандыру көздерімен, телефон және ғаламтор желілері бойынша мәлімет жеткізу құралдарымен жарақталуы керек. Заңсыз қолданысқа жол берілмеуі үшін бақылау аспаптары орнатылатын орынды өкілетті органның лауазымды тұлғалары пломбалауы тиіс» делінген ішкі саясат бөлімі таратқан баспасөз хабарламасында. Өз тілшімізден.

10 Отарқа

№45 (1295)

12 қараша 2015 жыл www.otarka.kz

әлеумет

Логопедке сұраныс бар

Әр бала – ата-анасының «үміт еткен көзінің нұры». Өйткені әке-шешенің бәрі дерлік өзінің келешегін баласының арманымен байланыстырады. Сондықтан да олар барын баласының аузына тосып, оның дұрыс қалыптасуына күш салады. Алайда бүгінде көптеген ата-ананы тығырыққа тіреп, алаңдатып отырған жайттар да баршылық. Соның бірі – тілі мүкіс балалардың көбейіп бара жатқандығы. Біздің балалық шағымыз Кеңестер Одағымен тұспатұс келді. Ол уақытта логопед дегенді көрмек түгіл, естіген де емеспіз. Бүгінде бұл атауды екінің бірі біледі. Әсіресе, балабақшаға барсаңыз, тілі мүкіс бүлдіршіндерді көптеп кездестіресіз. Бұған атааналар кәдімгідей алаңдаушылық білдіруде. Былдырлап шыққан баланың тілі сол күйі қала берсе, қай ата-ана уайымдамасын?! Қалалық білім бөлімінің мәліметіне сүйенсек, біздің қалада ілгеріде 4 логопед пункті жұмыс істесе, бүгінде мектепбалабақшаларды қосқанда оның саны 22-ге жеткен. Нақтырақ айтсақ, №№5,7,10,11,13,17,18,24,26,33 және Шідерті жалпы орта мектебінде, сонымен бірге №№1,6,7,9,14,15, 18,20,21,24,25 және №13 мамандандырылған балабақшада логопед қызметі бар. Ал емханалардың ішінде №1 емханада арнайы дефектологлогопед пункті жұмыс істейді. Бұл көрсеткіштен тілі мүкіс балалардың саны артып келе жатқанын аңғару қиын емес. Осыдан кейін еріксіз «Неліктен тіл мүкістігі бар балалар көбейіп барады? Қазақ балаларының арасында көптеп кездесуінің себебі неде?» деген заңды сұрақ туады. Дария ЕРТАЙҚЫЗЫ

Неліктен тіл кемістігі бар балалар көбейіп барады?

№1 емхананың дефектологлогопеді Назым Насикова бұған бірнеше себептерді келтірді: -Көбіне жас аналар жүктілік кезінде күйгелектенеді, сары уайымға салынады. Бұл сырт көзге жеңіл көрінгенімен, баланың тіл кемістігін туындатады. Толғақ пен босанудың ауыр өтуінен балаға оттегі жетіспеуіне байланысты бас сүйегінің іші жарақаттанады, бұл аз уақытта жазылғанымен, өсе келе тіл мүкістігіне соқтырады. Құрсақтағы нәрестенің төрт аптадан төрт ай мерзім аралығында дамуы бұзылса, бала өмірге келген соң оның сөйлеу мәнеріне әсер етуі ықтимал. Жүкті ананың гигиеналық шарттарды дұрыс орындамауы, түрлі вирустық сырқаттарға шалдығуы да тіл мүкістігіне себепкер. Дені сау, ешқандай мүкістігі жоқ бала үш жасында да дұрыс сөйлей алмауы мүмкін. Баланың сөзді жеткізудегі дыбыстық қателіктері бес жастан кейін ғана жоғалады. Кешегі қазақ жас балаға сүйек ұстату, сүйек мүжу арқылы таңдай мен тілге түрлі жаттығулар жасаған. Құрт сорып жүру - тіл мен таңдай үшін жаттығудың бірі. Емізікті көп емген баланың таңдайы тереңдеп, икемсізденіп, артикуляциялық қозғалысы нашарлайды. Яғни, дыбыстың дұрыс шығу-шықпауына себептердің бірі – таңдай. Таңдайдан болған ақаудың әсерінен әріптер дұрыс ды-

бысталмай жатады. Ал бұрынғы қазақ балалары емізік дегенді білді дейсіз бе?! Бұрын мұндай проблема сирек кездесетін. Бұрындары тек қана «р» әрпіне тілі келмейтін балаларды кездестірсек, бүгінде күллі әріптерді бұзып сөйлейтін балалардың саны артты. Көптеген дыбысты дұрыс айтпай, бұзып айтатындар көп. Баяғыда «р» әрпін «ыл» немесе «ғы» деп оқитындарды ғана көруші едік, қазір «қ» мен «г» әрпін «т» қылып, «р»ны «м»-ға ауыстырып, «л»-ны «у»-мен алмастыратындар баршылық. Яғни, дыбысталу жағынан бір-бірімен мүлдем

Тіпті баланың қолына сүйек ұстатып, мүжітіп қою да тілдің дұрыс дамуына оң әсерін тигізбек. Біріншіден, алақанның бұлшықеттері шираса, екіншіден, сүйек мүжу арқылы бала артикуляциялық жаттығулар жасайды, -дейді №1 емхананың дефектолог-логопеді Жанар Күркенова.

тан асқан бала естияр, тапсырманы орындауға құлшына кіріседі. Бізге келетін тілі мүкіс кейбір балалардың ата-аналары «Менің балам компьютердің құлағында ойнайды» деп, оны мақтан көреді. Ондайда біз: «Сіз балаңыздың компьютерде отырғанына қуанбаңыз. Компьютердің жас балаға зиянды

Емізікті көп емген баланың таңдайы тереңдеп, икемсізденіп, артикуляциялық қозғалысы нашарлайды. әсері мол. Керісінше, балаға қолмен жұмыс істеуді үйретіңіз. Бала конструктор құрастырсын, сазбалшықтан мүсін жасасын, сурет салсын» деп жиі ескерту жасаймыз. Қайсыбір атааналар бөгет жасамасын деп баланың ой-өрісін дамытудан қашқақтап, оны компьютердің, теледидардың алдына отырғызады. Бұл – қате түсінік,-дейді логопед.

Логопед қызметі тегін болса екен

№1 емхананың дефектолог-логопеді Назым Насикова жұмыс үстінде үйлеспейтін әріптермен алмастырады.

Тіл дыбыстарын дұрыс айтуға қалай дағдыландырамыз?

-Қазір «Алты жасар Алпамыстар» аталмыш кинодағыша саңқылдап газет оқымайды. Бірінші сынып оқушысының тілі дұрыс қалыптаспаған. Алдымен үлкендер оған дұрыс сөйлеуі керек. Асықпай, аптықпай, сөзді анық айтқан ересектер балаға жақсы үлгі. Тіл дыбыстарын дұрыс айтуға

Ата-ана нені қаперге алу қажет?

Назым Насикованың айтуынша, ата-ана баласына дұрыс көңіл бөліп, әңгімелесуі тиіс. Қазіргі күні көп ата-ана баласымен бір жасынан бастап сөйлесе бермейді. Сөйлесетіндері сирек. Оның өзінде баланы шектен тыс еркелетіп, кәдімгі түсінікті тілмен емес, баланың былдырлаған тілімен сөйлеседі. Бала уілдеп сөйлесе, анасы да баламен қоса уілдейді. Бұл дұрыс емес. Керісінше, бұл жағдайда ана баласын түсінбесе

Кешегі қазақ жас балаға сүйек ұстату, сүйек мүжу арқылы таңдай мен тілге түрлі жаттығулар жасаған. Құрт сорып жүру - тіл мен таңдай үшін жаттығудың бірі. дағдыландыру барысында балалардың назарын сөздің дыбыстық құрамына аударады, естіген сөздік материалды есте сақтап қалуға, сөйлегенде жіберген өз қателерін естіп түзетуге үйрету қажет. Дұрыс, жақсы дамыған тіл - баланың қалыпты жағдайда жетілуіне, қиялын шарықтатуға, ой өрісінің дамуына, тіл байлығын молайтуға үлкен септігін тигізеді. Дүниеге келген сәттен бастап бесік жырынан нәр алады. Тіл шыға бастаған сәттен ертегілер, жұмбақтар, санамақтар, жаңылтпаштар, мақалмәтелдерді бала санасына сіңіре бергеніміз жөн. Бүгінгі күннің балалары баяғыдай топырақта ойнаудан қалды, яғни, атаана балаларын топырақта ойнаудан шектеп жатады. Ал ғалымдар тілдің дамуына бала қолының ұсақ моторикалары, яғни, қол бұлшықеттері мен саусақтарындағы нүктелер әсер етеді деп әлдеқашан дәлелдеді. Ал қазақта мұның рөлін үйде отырып ойнайтын «Ханталапай», «Бес асық», түзде ойнайтын «Шеңбер», «Тигізбекіл», «Үш табан» секілді асық ойындары жақсы атқарған. Бұлардың барлығы осы ұсақ моториканы дамытуға жақсы әсер етеді.

де, онымен дұрыс сөйлесіп, сөз үйретуі керек. Бұл қызметті отбасы институтында негізінен әжелер атқарған. Бір топ немересін айналасына жинап, буыны қатпағанын алдына алып, ертегі айтатын. Баланың санасын қалыптастырып, тілін қазақша шығаруда бесік жырының маңызы зор. «Әлди-әлди, ақ бөпем, Ақ бесікке жат, бөпем. Жылама, бөпем, жылама, Жілік шағып берейін, Көкқұтанның құйрығын жіпке тағып берейін» деген бесік жырында, байқасаңыз, дауыстыдауыссызы, жуан-жіңішкесі, қатаң-ұяңы бар дыбыстар түгелге жуық кездеседі. «Баланы бастан» дегенде атам қазақ осыны да меңзеген сияқты. Мәселен, бала бір жаста 5-10 сөз, екі жаста 20-30 сөз біледі. Үш жаста күрделі сөйлемдерді айтып, дауысты дыбыстарды толық меңгереді.

-Біз 1 жастан 3 жасқа дейінгі балалардың ата-аналарына тілді қалай дамыту керектігі жайлы кеңес берумен шектелеміз. Баламен нақты 4 жастан бастап жұмыс істейміз. Өйткені 4 жас-

Құралай Рамазанова; ата-ана: - Менің қызым Аружанның құлағы нашар еститіндіктен тілі де кеш шықты. Біз баланың құлағының мүкісі бар екенін кеш білдік. Туабітті пайда болды ма, әлде жүре келе есту қабілеті нашарлады ма, ол жағы беймәлім. Өйткені жергілікті балалар лор-дәрігері баланың құлағында кінәраты бар екенін бізге айтпады. 4 жасында Алматыдағы ақылы «Лор-орталығына» барғанымызда, құлағының нерв жүйесіне зақым келгенін білдік. «Ертерек әкелгенде, есту қабілетін толық болмаса да қалпына келтіруші едік. Уақытты өткізіп алдыңыздар», - деді алматылық дәрігер Айжан Шалабайқызы. Ол аздай, қаладағы педагогикалықмедициналық психологиялық орталық мамандары қызымды Павлодар қаласындағы құлағы нашар еститіндердің интернат-мектебіне тапсыруға кеңес берді. Алайда мен қызымның қасымда болғанын қаладым.

2013 жылы қыркүйекте дефектологлогопед Назым Насикованың көмегіне жүгіндік. Қызым «етік», «апай» деген қарапайым сөздерді толық айта алмайтын. Жарты жылда қызымның тілі анық шыға бастады. Сөйлемдерді толық айтатындай дәрежеге жетті. Қазір қызым №26 қазақ мектебінде оқиды. Егер сол кезде логопед қызметі ақылы болғанда, қалтамыз көтермес еді. Біздің қалада ақылы логопедтің 1 сабағы - 1500 теңгеден жоғары. ТҮЙІН. Жоғарыда айтып өткеніміздей, мектеп-балабақшаларды есептемегенде, біздің қалада тегін қызмет көрсететін дефектологлогопед пункті біреу: ол №1 емханада. Әйтсе де тұрғындардың көпшілігі бұл жайттан бейхабар. Біздің білуімізше, мекеме басшылығы №1 емханаға бекітілген тұрғындармен бірге №2 және №3 емханалармен келісімшартқа отырып, қызмет көрсету аясын кеңейтті. Енді №1 емхананың дефектологлогопедтері қаламыздағы барлық емханалар мен ауыл тұрғындарына портал арқылы тегін қызмет көрсететінін естеріңізге салғымыз келеді.

№45 (1295)

Отарқа

12 қараша 2015 жыл www.otarka.kz

Азамат – үздік футболшы Жанар ӘБДІКӘРІМ Таяуда №26 мектепте Тұңғыш Президент күніне орай 2006-2007 жылы туған ер балалар арасында футбол ойыны өтіп, оған №№9, 2, 11, 26 мектеп оқушылары қатысты.

Нәтижесінде 1-орынды - №9 мектеп; 2-орынды - №26 мектеп, 3-орынды №11 мектеп командасы иеленді. Ал №9 мектептің оқушысы Азамат Өтегенов үздік футболшы атанды. Балаларды ойынға ұстаздары Е.Қайырбеков, Е.Әкімбеков, М.Жоламанов, Е.Мамырханов дайындады.

«Балдәур ! р а т т н» с а о н д ы мдық бе Жас айқауы ! ! р р а т а с т с о о д д с с а а Ж Ж Сендерді 6-11 жас аралығындағы балаларға арналған «Балдәурен» танымдық байқауына шақырамыз. Байқаудың ай сайын өтетінін және үш кезеңнен тұратынын хабарлаймыз. Әр кезең тапсырмалары газеттің әр нөміріндегі «Балдәурен» бетінде жарияланып отырады. Тапсырмалардың жауаптарын редакцияға газет шыққан аптаның жұма күні кешкі сағат 17.00ге дейін әкеліп тапсыру қажет. Үш кезең аяқталған соң барлық тапсырманы мүлтіксіз орындаған жеңімпаздарға сыйлық тапсырып, аты-жөндерін газетке жариялаймыз. Ескерту: Байқауға қатысушы осы беттегі байқау купонын қиып алып, жауаптарымен бірге әкелуі тиіс. Байқау сұрақтары: 1. Бір ананың үш қызы бар. Шешесі 42 жасқа келгенде, үлкен қызы 19-ға, ортаншысы 11-ге, сүт кенжесі 2 жасқа толады. Қанша жылдан кейін анасы мен үш қызының қосынды жасы теңеседі?

2. Торда 12 құс отыр. Оның 11-інен басқасы ұшып кетті. Торда қанша құс қалды?

3. Бір патша тұтқынға түскен дұшпан әскеріне былай дейді: «Маған бірдеңе айт, егер айтқан сөзің өтірік болса, атып өлтірткіземін, егер шын болса дарға асып өлтіртемін. Сонда әлгі тұтқын бір нәрсе айтып аман қалыпты. Ол не айтты екен?

4. Мұраттың - 7, Мақсаттың 8 алмасы бар, ал Асанның алмасы жоқ. Алмаларды үшеуі бес-бестен теңдей қылып бөліп жейді. Кейін Асан үйінен 30 жаңғақ алып келеді. Мұрат пен Мақсатқа берген алмаларының мөлшеріне тең келетіндей етіп бөлістіріп береді. Екеуіне қанша-қаншадан түседі?

5. Екінші сынып оқушылары екі-екіден жұптасып тұрды. Сәкен мен Дәурен жетінші жұп болды. Олар алдынан санағанда жетінші болды, ал артынан санағанда төртінші болды. Сыныпта қанша оқушы бар?

Өткен нөмірдегі байқау тапсырмаларының жауаптары:

1. 6 бала. 2. 2 ұл, 2 қыз. 3. 10, 90. 4. 82.

5.12312. 6. 8 оқушы. 7. 4+2 және 5+7.

«Балдәурен» танымдық байқауында №25 қазақ қыздар гимназиясының 1 «Б» сынып оқушысы Аружан Талғатқызы Аманжолова (суретте) жеңімпаз атанды. Аружанға редакцияда сыйлық бар! Ал №13 мектептің мектепке дайындық сыныбының оқушысы Ілияс Бағланұлы Қайыржан мен №26 гимназия-мектебінің 5 «В» сынып оқушысы Мейрамбек Бағланұлы Қайыржан алдағы кезеңдерге жолдама алды. Айта кетерлігі, өткен тапсырмалардың көптігін және күрделілігін ескеріп, біз бұл жолы 5 сұраққа дұрыс жауап берген оқушылардың нәтижелерін есепке алдық. Талапкерлерге сәттілік тілейміз! «Балдәуренді» әзірлеген: Жанаргүл Қадырова

Мақтаншақ бақа Мақтаншақ бақа 2-сыныпта оқиды. Достарының барлығы оның ерекше мақтаншақ екенін бұрыннан білетін. Бірақ бүгінгі қылығы есте қаларлық болды. Әдебиеттік оқу сабағынан кейін мұғалім оқу жылдамдығын тексеретінін айтты. Мұғалім екінші жартыжылдықта 55-60 сөз оқи білу қажеттігін ескерткен еді. Барлық оқушылар кітаптарын ақтарып дайындала бастады. Тек қана мақтаншақ бақа осы кезге дейін көптеген кітаптар оқығанын, ол үшін 60 сөз оқу қиынға соқпайтынын айтты. Мақтаншақ бақаның ойынша, білімді болу үшін теледидар қарасаң да жеткілікті, кітап

оқып уақыт өткізгеннен не пайда. Мұғалім барлық оқушылардың оқу жылдамдығын тексеріп, жақсы нәтиже көрсеткендерді атап өтті. Минутына 144 сөз оқыған аққу, 110 сөз оқитын қарлығаш және 89 сөз оқитын құмырсқа алғашқы орындарды иеленді. Барлық оқушылар оларға қызыға қарады. Мақтаншақ бақа «Мен неткен ақылдымын, бәрібір соңынан санағанда бірінші орын менікі!» - деп мақтанды. Досым, сен ше? Минутына неше сөз оқисың?

«Екібастұз» патриоттық олимпиадасы (12-13 жастағы балалар үшін)

1. Екібастұз қаласының құрылған уақыты.

2. Екібастұз өңірінен шыққан Социалистік Еңбек Ерлері.

3. Екібастұзда еңбек еткен қандай қазақ геологтарды білесің (Қосым Пішенбаевтан басқа)?

4. Екібастұздық телеарнаның алғашқы атауы.

5. Алғаш шыққан ұлттық валютамызда бейнеленген тұлғалар кімдер еді?

6. Екібастұздың қай ауылдарында тасқа салынған таңбалар бар?

7. Естай ақынның туған жері. Олимпиадаға қатысушылар сұрақтардың жауаптарын газет шыққаннан кейінгі аптаның дүйсенбісінен (сағат 17.00-ге дейін) қалдырмай редакцияға әкелуі тиіс. Қатысушы, сонымен бірге, «Балдәурен» бетіндегі байқау купонын ұсынуы шарт. Жеңімпаздардың аты-жөндерін жариялап тұрамыз. Сұрақтарға мүдірмей жауап беріп, редакцияға бірінші болып әкелген үш жеңімпазға сыйлық тапсырылады.

қ а м я Бо

Байқ ау к упоны № 4 5 /12 9 5

Жарайсың !

11

Ат ы - ж ө н і : Те л е ф о н : Мек тебі, с ыныбы:

12

Отарқа

№45 (1295)

12 қараша 2015 жыл www.otarka.kz

«интерфакс-қазақстан" жаңалықтарынан Ортақ валюта енгізілмейді Еуразиялық экономикалық одақта ортақ валюта енгізу мәселесі талқыланып жатқан жоқ. Бұл туралы Қазақстан Президентінің баспасөз хатшысы Дәурен Абаев хабарлады. "Қазір ЕАЭО ортақ валютасын енгізу мәселесі күн тәртібінде тұрған жоқ. Ол ықпалдастық ұйымының ешбір деңгейінде талқыланып жатқан жоқ", - деді ол онлайн-брифингте. Осыдан біраз бұрын РФ Мемлекеттік думасы ТМД істері жөніндегі комитетінің төрағасы Леонид Слуцко одақта ортақ валюта енгізу мәселесі қаралып жатқанын хабарлаған болатын.

Медициналық сақтандыруға ақы төлейміз Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігі басынан дау арылмаған міндетті медициналық сақтандырудың артықшылықтарын жіпке тізіп шықты. Министрліктегілердің айтуынша, 2017 жылдан бастап әр компания қызметкері үшін жалақысынан тыс 5 пайыз ақшасын міндетті медициналық сақтандыруға төлейді. Бұл қаржы арнайы құрылатын қорға жиналады. Кейін осы сақтандыруда ақшасы бар кез келген адам қалаған дәрігеріне барып емдомын алауына болады. Ал оның емі үшін дәрігерге ақша сол қордан төленбекші. Жеке меншік клиникалар да осы жаңа жүйеге кіруді қалап отыр. Өйткені медициналық сақтандыру жұмысын бастаса, қалтасынан ақша шығарып емделетіндер азаяды. Ем-домы үшін барлық төлемдер қордағы ақшадан алынатындықтан, емханалар арасында бәсекелестік басталары анық. Алексей Цой, ҚР Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму вице-министрі: -Бәсекелістік медициналық қызмет көрсету сапасын арттырады. Дәрігер ақшаны көбірек тапқысы келсе, науқасқа барынша жағуы керек. Өйткені сырқат адам кімге барып емделгісі келсе де өзі біледі. Ақша сақтандырудан төленеді. Ал әлеуметтік аз қамтылғандар, мүгедектер мен зейнеткерлер үшін сақтандыруға ақшаны үкімет төлейді.

Ресейдің ИГИЛ-ге қатты соққы беруі ықтимал «Егер ИГИЛ-дің Синайда ресейлік ұшақтың апатқа ұшырауына қатысының болғандығы дәлелденсе, Ресей бұл террористік топты құртуға тырысатын болады» деп санайды ОББ (ЦРУ) директорының бұрынғы орынбасары Майкл Морелл. «Мәскеу бұған көне қоймас, кек алатын болады», - деді М.Морелл Си-Би-Эс телеканалы арқылы сөйлеген кезінде. «Бұл соңғы 25 жылдағы ұшаққа қатысты өте үлкен апат», - деді ол. М.Морелдің топшылауынша, бұл қайғылы оқиғаның теріс салдары көп болады, біріншіден, «ИГИЛ күшейіп келеді» деген ой қалыптасып, оның қатарына жаңа жақтаушылардың қосылуы ықтимал, екіншіден, шетелдіктерге қарсы бағытталған содырлардың акциялары жалғаса бермек.

Мұнайдың бір баррелі 60 доллар болмақ «BP Plc алдағы үш жылда мұнай бағасы бір баррель үшін 60 доллар шамасында болады деп санап отыр, өйткені әлі де ұсыныс сұраныстан артып отыр», - деді журналистерге Абу-Дабиде өткен конференцияда Таяу Шығыстағы компания бөлімшесінің басшысы Майкл Таунсхенд. "Сұраныс ұсыныстан келесі жылдың соңына дейін арта қоймас. Ол үшін де тауар қорын жұмсау керек, оған әлі екі жылдай уақыт керек», - деді ол.

Талғат Бигелдиновке мемориалды тақта орнатылды Алматыда ұшқыш, Кеңес Одағының екі мәрте Батыры, авиация генерал-майоры Талғат Бигелдиновке мемориалды тақта орнатылды. "Аты аңызға айналған қаһарман тұрған үйдің қабырғасына мемориалды тақта орнату - аға

буынның өшпес ерлігіне деген құрметтің азғантай бөлігі ғана», - деді рәсім кезінде Алматы әкімі Бауыржан Байбек. Т.Бигелдинов - Кеңес Одағының екі мәрте батыры атағын алған жалғыз қазақ. Ол Ақмола облысында 1922 жылы 5 тамыз күні дүниеге келген. 1943 жылдан бастап Ұлы Отан соғысы майдандарында болған. Ил-2 ұшағымен соғысқа қатысқан. Кеңес Одағының батыры С.Пошивальниковтың эскадрильясында болған.

Семейде жол жүру ақысы 15 теңгеге қымбаттады «Семей қаласында екі ірі қалалық автопарк 10 қарашадан бастап автобуста жүру ақысын 60 теңгеден 75 теңгеге дейін көтерді»,-деп мәлімдеді қалалық әкімшіліктен.

"50 маршруттың бағасы өсті. Оның үстіне, бұл – сыйымдылығы үлкен автобустар. Басқа тасымалдаушыларда мұндай автобус жоқ», - деді баспасөз мәслихатында қала әкімінің орынбасары Қайрат Ерембесов. Оның айтуынша, жол ақысы рұқсатсыз, заңға сәйкес шараларсыз көтерілген. «Азаматтар жаңа бағаны төлемеуге, оларды жолдан түсіретін болса, тиісті органдарға арыздануға құқылы», - деді ол. "Жолаушы тасымалдаушылардың іс-қимылдарына құқықтық бағаны прокуратура береді», - деді ол. Семей халқының саны 300 мың адамнан асады.

Қытайда жылына 3 млн. бала туылады ҚХР билігі "бір отбасы - бір бала" саясатынан бас тартқаннан кейін жыл сайын қосымша 3 млн. бала туылады. Денсаулық сақтау және бала тууды жоспарлау комитетінің мәліметінше, Қытайда алдағы бес жылда осындай тенденция байқалмақ.

2014 жылы мұнда 17 миллионға жуық бала туылған.

Алыпсатарлар мұнай бағасының қайта шарықтауын күтіп отыр «Мұнай бағасы мейлінше төмендеп болды деп есептеген алыпсатарлар өткен аптада мұнай бағамына қатысты мөлшерлемені өсірді» деп хабарлайды Bloomberg агенттігі. Хедж-қорлар 7 күн ішінде WTI мұнайына қатысты ұзақ мерзімдік позицияларын 11 мың 366 келісімшартқа жеткізіп, қысқа мерзімдік позициялар санын 17 мың 395-ке қысқартты. Әлемдік нарықта көпшілік құрметтейтін трейдер Энди Холлдың пікірінше, АҚШ-тағы мұнай қорының қысқаруына қатысты мәліметтерге қарағанда, жуырда баға өсе бастамақ. Ал белгілі сарапшы, IHS Inc. басқарма төрағасының орынбасары Дэниэл Ергиннің айтуынша, нарықтағы тепе-теңдік 2016 немесе 2017 жылдары қалпына келмек. «Алдағы бес жылда әлемдік сұраныс тәулігіне 1,2-1,5 млн. баррельге дейін өсуі мүмкін», - дейді ол. Д.Ергиннің пікіріне сүйенсек, алдағы 12 айда АҚШ-та мұнай өндіру көлемі шамамен 10 пайызға қысқармақ. «Осы онжылдықтың соңына қарай мұнайдың баррелі 70-80 долларға дейін көтерілуі ықтимал», - дейді сарапшы.

Сот үкімі өзгеріссіз қалды Әскери соттың қылмыстық істер жөніндегі апелляциялық алқасы Ұлттық гвардияның №6505 бөлімшесінде келісімшарт негізінде борышын өтеп жатқан алты қызметкеріне қатысты үкімді өзгеріссіз қалдырды. Сот кеңсесі хабарлағандай, судья Айдын Нұрбеков төрағалық еткен аппелляция алқасы алғашқы инстанцияның үкімін заңды деп тапты. «Аппеляциялық шағымды үш жылға бас бостандығынан айырылған қос қызметкер жазған. Олар жазаны жеңілдетуді сұрап отыр. Бірақ аппеляция алқасы шағымды қанағаттандырудан бас тартты. Сот оларға қатысты үкімді заңды деп таныды» делінген хабарламада. Бұрын хабарланғандай, биылғы жылы қаңтар айында қатаң тәртіптегі АК-159/25 колониясындағы тұтқындарды бақылайтын төрт әскери 10-шы атқыштар

ротасы командирінің бұйрығын орындамай, қызмет орнын тастап кеткен. Кейінірек алтау болып келген олар қос командирді қызметтік тұраққа шақырған. Содан соң оларды қараусыз қалған ғимаратқа апарып, аяусыз соққыға жығып, қан-жоса болған офицерлерді түрмедегі жұмыс орнына апарып тастап кеткен. Қарағанды облысының әскери соты келісімшарт негізінде қызмет етіп жатқан қос жауынгерді үш жылға бас бостандығынан айырды. Қалған төртеуіне үш жыл шартты жаза кесілді.

Байқоңырға "ЭкспрессАМУ1" серігі жеткізілді Байқоңырға ресейлік телекоммуникациялық "Экспресс-АМУ1" ғарыштық аппараты жеткізілді, оны "Протон-М" зымыраны және "Бриз-М" айдаушы блогының көмегімен желтоқсанда ұшыру көзделген."Экспресс-АМУ1" аппаратын 2015 жылы 20 желтоқсанда ұшыру көзделген. "Экспресс-АМУ1" ресейлік ұлттық оператордың (ғарыштық байланыс мемлекеттік кәсіпорны) тапсырысы бойынша дайындалған және оны еуропалық "Astrium" (EADS Astrium) құрды, ол үшін негізге Eurostar3000 платформасы алынды. Ауыр кластағы серіктің салмағы 5700 кило, 70 транспондер Ku- және Kaдиапазондары бар. Ол 15 жыл бойы тұтынушыларға байланыс қызметін көрсетіп отырмақ. Ресейдің еуропалық бөлігімен қатар, Еуропа тұтынушыларына, Сахарадан оңтүстікке қарай африкалық континент тұрғындарына қызмет көрсетпек.

Санкцияларды жарты жылға ұзартпақ «Еуродақ елдері үкіметтерінің басшылары желтоқсанда саммит барысында Ресейге қатысты санкцияларды тағы да жарты жылға ұзартпақ» деп хабарлады Bloomberg агенттігі. Германдық іскерлік Handelsblatt газетіне сілтеме жасап отырған агенттік атап өткендей, Германия канцлері Ангела Меркель де санкциялардың ұзартылуын қолдап отыр. Газет деректеріне қарағанда, минскілік келісімдер орындалып, ресейлік-украиналық шекарада халықаралық бақылаушылар орныққан кезде ғана санкциялар бәсеңдетілуі ықтимал.

Египетте тағы жарылыс болды «Солтүстік Синай провинциясында мысырлық ЭльАриш қаласында қопарғыш зат орнатылған көлік жарылды» деп хабарлады арабияаралық "Аль-Арабийя" телеканалы. Оның мәліметтеріне қарағанда, қопарылыс полиция учаскесі орналасқан ғимараттың жанында болған. Бастапқы ақпаратқа қарағанда, құрбан болғандар бар, нақты деректер әзірге жоқ.

Жалған мәлімет таратқан басшы жауапкершілікке тартылуда Павлодарда облыстық қоғамдық бақылау комиссиясының төрағасы Елена Семенова қылмыстық жауапқа тартылуда. ІІМ Қылмыстық-атқару жүйесі комитетінің баспасөз қызметі хабарлағандай, істі облыстық ҚАЖ департаменті қарап жатыр. «Қоғамдық бақылау комиссиясы төрағасы әлеуметтік желілер арқылы Павлодар облысындағы түзеу мекемелеріндегі заң бұзушылықтар туралы жалған ақпар таратқаны үшін істі болып отыр», - делінген хабарламада. «Мемлекет тұтқындарға халықаралық стандарттарға сай жағдай жасауға тырысып жатқанда, заңға ізгілендіруге бағытталған түзетулер енгізіліп, пробация қызметі дамытылып жатқан тұста мұндай жалған мәліметтер мемлекеттік органдардың беделіне нұқсан келтіреді», - делінген хабарламада. Хабарламаға сүйенсек, комиссия басшысының әлеуметтік желіде жариялаған әрбір мақаласы негізінде шұғыл тексеру жүргізілген. Алайда комиссия жетекшісі жариялаған кемшіліктер расталмаған көрінеді.

№45 (1295)

12 қараша 2015 жыл www.otarka.kz

Отарқа

13

Теледидар бағдарламасы ДҮЙСЕНБІ, 16 ҚАРАША ҚАЗАҚСТАН

7:00 «Таңшолпан». 9:55 «Апта.kz». 11:00 «Серпіліс».

11:50 «Дауа». 12:25 «Ақсауыт». 13:00 «Бірге таңдаймыз!». 14:10, 22:00 «Келін». Т/х. 15:00 «Әйел бақыты». 16:05, 0:55 «Жүрегім сізге аманат». Т/х. 17:00 «Менің Қазақстаным!». 17:30, 19:30, 0:05 Kaznews.

17:55 «Әуежай». М/х. 18:10 «Құтқарушы күшіктер». М/х.

18:35 «Жүзден жүйрік». 19:05 «Татулық мекені». 20:20 «Айтуға оңай...». 21:05 «Таңдау». Т/х. 22:55, 2:20 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев». 23:30 «Көңілашар». 1:50 «Sport.KZ». 2:55 «Еңбек түбі - береке».

ХАБАР

07:02 «Білгенге маржан». 08:00 «Жаңа күн». 10:00 «Жеті күн». 11:00 «Экономкласс». 1:10, 23:50 «Сотқа жеткізбей». 11:45 «Магия кухни». 12:20 «Путешествие Жюля Верна». М/с 12:50 «Как обезьянки обедали». М/ф. 13:00, 17:00, 20:00, 0:25, 2:00 Жаңалықтар.

13:15 «Семейные мелодрамы». 14:05 «Подари детям жизнь». 14:10 «Условия контракта». Т/с. 15:00, 18:00 Новости. 15:15 «Бармысың, бауырым?». 16:00 «Орталық Хабар». 17:15, 22:20 «След» Т/с. 18:15 «Біздің үй».

19:00 «ТВ Бинго». 20:30 «Арнайы хабар». 21:00, 00:55 Итоги дня. 21:30 «Осколки».Т/с. 23:05 «Жекпе-жек».

01:25 «Әр үйдің сыры басқа».

ЕВРАЗИЯ

6:00 «Жить здорово». 6:50 Жаңалықтар.7:00 Телеканал «Доброе утро».11:00 «Пятницкий. Глава третья». Многосерийный детектив 12:00,23.50 «X Factor». Күнделік.12:10,20.40 «Сүйген жар». Үнді телехикаясы. 13:05 «Әйел сыры…» 14:10 Комедия. «Сваты 4».

15:20 «Первые новости».15:30 «Судебные истории».

16:30 «Давай поженимся». 17:45 «Пусть говорят».

18:55 Премьера. «Переезд» Д/ф. 20:00 «Главные новости». 21:40 «Басты жаңалықтар». 22:20 «Джодха және акбар». Үнді телехикаясы .23:25 «П@утina» бағдарламасы 0:00 «Колыбель над бездной» М/ф

КТК

06.05 М/ф. 06.30 “Зонтик для новобрачных”. К/ф.

07.50 “КТК” Қоржынынан”. 08.50 “Көңілді отбасы”. 09.50 “Дорога домой”. 10.00 “Слуги народа”. 10.50 “Портрет недели”. 12.05 “Возвращение блудного папы”. 14.05 “Другая правда”. 15.05 “Эксперимент”. 15.35 “Әйел қырық шырақты ”. 16.30, 17.00 “Тағдырмен тартыс”.

18.00 “Махаббат мұңы”. Т/х. 19.00 “Махаббатта шек бар ма?”. Т/х. 20.00 “Айтылмаған ақиқат”. 20.30, 02:55 Жаңалықтар. 21.00 Новости. 21.40 “Главная редакция”. 00.15 “Профессионал”. 02.15 “Біздің концерт”.

03.20 “Зонтик для новобрачных”.

Арта

05.58 ҚР Әнұраны. 06.00 Развлекательная программа «Ризамын». 08:00,21.00 Сериал «Сүйген сұлу». 10:00 Кулинарная программа «Готовим с Адель».10:30 Сериал «Индус». 11:00,15.00 Сериал «Городские легенды».12:00 Ералаш. 13:00 Мультсериалы. 14:00 Сериал «Бригада».16:00 Сериал «Папины дочки».18:00,18.30 Сериал «Кухня-5».19:00 «Дом-весы 2». 20:00 Информбюро.22:00 Сериал «Сен келерсің».23:00 Сериал «Бригада».00:00 «Дом-весы 2».01:00 Сериал «Алғашқы махаббат».

ЕҚТ

06.00 «Арайлы таң». 06.50 «Әсем әуендер». 07.10 «Мобидик және Мудың құпиясы». М/х. 07.30 «Откровенный разговор». 08.00, 22.00 «Рейдер». 08.15 «Горькая жизнь». 09.45 «Қорғансыздың күні». 11.40 «Открытый диалог». 12.15 «Boutique TV». 15.15, 17.55 «Большие люди». 15.30. «Приключения Фунтика». М/с.

15.45 «Тағдыр тезі». 17.30, 19.30, 21.30, 23.30 «Qazaq news». 18.05 «Естімеген елде көп». 18.30 Тілеймін сізге. 19.00 Ислам өркениеті. 20.00 «Судьбы сестер».

22.15 «Экономические новости». 22.25 «Долгая дорога в дюнах». 23.55 «Сұхбат». 00.20 «Гармония». 01.00 К/ц.

СЕЙСЕНБІ, 17 ҚАРАША ҚАЗАҚСТАН

7:00 «Таңшолпан». 10:00, 21:05 «Таңдау». Т/х. 10:50 «Cырғалым». Т/х. 11:45, 20:20 «Айтуға оңай...». 12:30, 23:30 «Көңілашар». 13:00 «Бірге таңдаймыз!». 14:10, 22:00 «Келін». Т/х. 15:00 «Әйел бақыты». 16:05, 0:55 «Жүрегім сізге аманат». Т/х. 17:05 «Sport.kz». 17:30, 19:30, 0:05 Kaznews. 17:55 «Әуежай». М/х. 18:10

«Құтқарушы күшіктер». М/х. 18:35 «Жүзден жүйрік».

19:05 «Қылмыс пен жаза». 22:55, 2:20 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев». 1:50 «Дауа». 2:55 «Еңбек түбі - береке».

ХАБАР

07:02 «Білгенге маржан». 08:00 «Жаңа күн». 10:00, 13:00, 17:00, 20:00, 00:20, 01:55 Жаңалықтар. 10:10, 21:30 «Осколки». Т/с. 11:00, 15:00, 18:00 Новости. 11:10, 23:45 «Сотқа жеткізбей». 11:45 «Магия кухни». 12:20, 19:30 «Көршілер». Т/х. 13:15 «Семейные мелодрамы».

14:05 «Подари детям жизнь». 14:10 «Улыбка пересмешника». Т/с. 15:15 «Жігіт сұлтаны». 16:30 «Өмір сабақтары». 17:15, 22:30 «След». Т/с. 18:15 «Тағдыр жолы». 18:40 «Болашағым өз қолымда». Т/х. 20:30 «Бюро расследований». 21:00, 00:50 Итоги дня. 23:15 «Арнайы хабар». 01:20 «Әр үйдің сыры басқа».

ЕВРАЗИЯ

6:00 «Жить здорово». 6:50 Жаңалықтар.7:00 Телеканал «Доброе утро».11:00 «Пятницкий. Глава третья». Многосерийный детектив 12:00,23.50 «X Factor». Күнделік.12:10,20.40 «Сүйген жар». Үнді телехикаясы.

13:10 «Ашығын айтқанда» Ток-шоуы.14:10 Комедия. «Сваты 4». 15:20 «Первые новости». 15:30 «Судебные истории». 16:30 «Давай поженимся». 17:45 «Пусть говорят». 18:55 Премьера. «Переезд». 20:00 «Главные новости» . 21:40 «Басты жаңалықтар». 22:20 «Джодха және акбар». Үнді телехикаясы .23:25 «П@утina» бағдарламасы.0:00 «Колыбель над бездной» М/ф.

КТК

06.05 М/ф. 06.20, 02:50 “КТК” Қоржынынан”.

07.05 “ВАУ”. 07.30 “Қарадайы”. 08.35, 20:30, 02:25 Жаңалықтар. 09.00 “Жанқияр патшайым”. 10.006 22.20 “Все только начинается”. 12.00, 21:00 Новости. 12.40 “Главная редакция”. 13.30 “Профессионал”.

15.30 “Не ври мне”. 16.30, 02.00 “Айтылмаған ақиқат”.

17.00 “Тағдырмен тартыс”. 18.00 “Махаббат мұңы”.

19.00 “Махаббатта шек бар ма?”. 20.00 “Орталық редакция”. 21.40 “Диагноз”. 00.05 “Профессионал”.

Арта

05.58 ҚР Әнұраны. 06.00 Развлекательная программа «Ризамын». 08:00,21.00 Сериал «Сүйген сұлу». 10:00 Кулинарная программа «Готовим с Адель».10:00 Сериал «Индус». 11:00,15.00 Сериал «Городские легенды».12:00 Ералаш. 13:00 Мультсериалы. 14:00 Сериал «Бригада».16:00 Сериал «Папины дочки».18:00,18.30 Сериал «Кухня-5». 19:00 «Дом-весы 2». 20:00 Информбюро.22:00 Сериал «Сен келерсің».23:00 Сериал «Бригада».00:00 «Дом-весы 2».01:00 Сериал «Алғашқы махаббат».

ЕҚТ

06.00 «Арайлы таң». 06.50 «Әсем әуендер». 07.10 «Мобидик және Мудың құпиясы». 07.30, 11.40, 17.30, 21.30, 23.30 «Qazaq news». 08.00, 22.00, 00.00 «Рейдер». 08.15 «Горькая жизнь». 09.45 «Қорғансыздың күні». 12.15 «Boutique TV». 14.30 Тілеймін сізге. 15.15 «Большие люди». 15.30. «Приключения Фунтика». М/с.

15.45 «Тағдыр тезі». 17.55, 22.15 «Экономические новости». 18.05 «Большие люди». 18.30 Тілеймін сізге.

19.00, 22.30 Жаңалықтар. 19.15, 22.45 Новости. 19.30, 23.00 Музыка. 20.00 «Судьбы сестер». 22.25 «Долгая дорога в дюнах». 00.15 «Гармония». 01.00 К/ц.

СӘРСЕНБІ, 18 ҚАРАША ҚАЗАҚСТАН

7:00 «Таңшолпан». 10:00, 21:05 «Таңдау». Т/х. 10:50 «Cырғалым». Т/х. 11:45, 20:20 «Айтуға оңай...». 12:30, 23:30 «Көңілашар». 13:00 «Бірге таңдаймыз!». 14:10, 22:00 «Келін». Т/х. 15:00 «Әйел бақыты». 16:05, 0:55 «Жүрегім сізге аманат». Т/х. 17:05 «Келбет». 17:30, 19:30, 0:05 Kaznews. 17:55 «Әуежай». М/х. 18:10 «Құтқарушы күшіктер». М/х. 18:35 «Жүзден жүйрік».

19:05, 1:50 «Арылу. Теріс діни ағымға еріп кетпеудің жолдары». 22:55 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев».

2:10 «Агробизнес».

ХАБАР

07:00 «Білгенге маржан». 08:00 «Жаңа күн». 10:00, 13:00, 17:00, 20:00, 00:15, 01:50 Жаңалықтар. 10:10, 21:30 «Осколки». Т/с. 11:00, 15:00, 18:00 Новости.

11:10, 01:15 «Сотқа жеткізбей». 11:45 «Магия кухни».

12:20, 19:30 «Көршілер». Т/х 13:15 «Семейные мелодрамы». 14:05 «Подари детям жизнь». 14:10 «Улыбка пересмешника». Т/с. 15:15 «Ойжүйрік». 16:00 «Өмір

сабақтары». 17:15, 22:30 «След». Т/с. 18:15 «Сильные духом». 18:40 «Болашағым өз қолымда».Т/х. 20:30 «100 бизнес-тарихы». 21:00, 00:45 Итоги дня. 23:15 «Көзқарас». 23:45 «Арман қанатында».

ЕВРАЗИЯ

6:00 «Жить здорово». 6:50 Жаңалықтар.7:00 Телеканал «Доброе утро».11:00 «Пятницкий. Глава третья». Многосерийный детектив 12:00,23.50 «X Factor». Күнделік.12:10,20.40 «Сүйген жар». Үнді телехикаясы. 13:10 «Ашығын айтқанда» Ток-шоуы.14:10 Комедия. «Сваты 5». 15:20 «Первые новости». 15:30 «Судебные истории». 16:30 «Давай поженимся». 17:45 «Пусть говорят». 18:55 Премьера. «Переезд». 20:00 «Главные новости» . 21:40 «Басты жаңалықтар». 22:20 «Джодха және акбар». Үнді телехикаясы .23:25 «П@утina» бағдарламасы.0:00 «Колыбель над бездной» М/ф.

КТК

06.05 М/ф. 06.30 “Зонтик для новобрачных”. К/ф.

07.50 “КТК” Қоржынынан”. 08.50 “Көңілді отбасы”. 09.50 “Дорога домой”. 10.00 “Слуги народа”. 10.50 “Портрет недели”. 12.05 “Возвращение блудного папы”. 14.05 “Другая правда”. 15.05 “Эксперимент”. 15.35 “Әйел қырық шырақты”. 16.30, 17.00 “Тағдырмен тартыс”.

18.00 “Махаббат мұңы”. Т/х. 19.00 “Махаббатта шек бар ма?”. Т/х. 20.00 “Айтылмаған ақиқат”. 20.30, 02:55 Жаңалықтар. 21.00 Новости. 21.40 “Главная редакция”.

22.20 “Все только начинается”. 00.15 “Профессионал”.

02.15 “Біздің концерт”.

Арта

05.58 ҚР Әнұраны. 06.00 Развлекательная программа «Ризамын». 08:00,21.00 Сериал «Сүйген сұлу». 10:00 «Национальное доятояние».10:00 «Национальное достояние». 11:00,15.00 Сериал «Городские легенды».12:00 Ералаш. 13:00 Мультсериалы. 14:00 Сериал «Бригада».16:00 Сериал «Папины дочки».18:00,18.30 Сериал «Кухня-5». 19:00 «Домвесы 2». 20:00 Информбюро.22:00 Сериал «Сен келерсің».23:00 Сериал «Бригада».00:00 «Дом-весы 2».01:00 Сериал «Алғашқы махаббат».

ЕҚТ

06.00 «Арайлы таң». 06.50 «Әсем әуендер». 07.10 «Мобидик және Мудың құпиясы». М/х. 07.30 «Откровенный разговор». 08.00, 22.00 «Рейдер». 08.15 «Горькая жизнь». 09.45 «Қорғансыздың күні». 11.40 «Открытый диалог». 12.15 «Boutique TV». 15.15, 17.55 «Большие люди». 15.30. «Приключения Фунтика». М/с.

15.45 «Тағдыр тезі». 17.30, 19.30, 21.30, 23.30 «Qazaq news». 18.05 «Естімеген елде көп». 18.30 Тілеймін сізге. 19.00 Ислам өркениеті. 20.00 «Судьбы сестер».

22.15 «Экономические новости». 22.25 «Долгая дорога в дюнах». 23.55 «Сұхбат». 00.20 «Гармония».

БЕЙСЕНБІ, 19 ҚАРАША ҚАЗАҚСТАН

7:00 «Таңшолпан». 10:00, 21:05 «Таңдау». Т/х. 10:50 «Cырғалым». Т/х. 11:45, 20:20 «Айтуға оңай...». 12:30, 23:30 «Көңілашар». 13:00 «Бірге таңдаймыз!». 14:10, 22:00 «Келін». Т/х. 15:00 «Әйел бақыты». 16:05, 0:55 «Жүрегім сізге аманат». Т/х. 17:05 «Сөз саңлағы – Сүйінбай». 17:30, 19:30, 0:05 Kaznews. 17:55 «Әуежай». М/х. 18:10 «Құтқарушы күшіктер». М/х. 18:35 «Жүзден жүйрік». 19:00, 1:50 «Арылу. Теріс діни ағымға еріп кетпеудің жолдары». Т/х. 22:55 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев».

ХАБАР

07:02 «Бұйымтай». 08:00 «Жаңа күн». 10:00, 13:00, 17:00, 20:00, 0:15, 01:50 Жаңалықтар. 10:10, 21:30 «Осколки».Т/с. 11:00, 15:00, 18:00 Новости. 11:10, 01:15 «Сотқа жеткізбей». 11:45 «Магия кухни». 12:15, 14:05 «Подари детям жизнь». 12:20 «Как обезьянки обедали». М/ф. 12:30, 19:25 «Көршілер». Т/х. 13:15 Семейные мелодрамы». 14:10 «Улыбка пересмешника». Т/с.

15:15 «Аймақтар аламаны». 16:30 «Өмір сабақтары».

17:10, 22:30 «След». Т/с. 18:15 «Тур де Хабар». 18:40 «Болашағым өз қолымда» Т/х. 20:30 «На бескрайних просторах времени». 21:00, 00:45 Итоги дня. 23:15 «Көзқарас». 23:45 «100 бизнес-тарихы».

ЕВРАЗИЯ

6:00 «Жить здорово». 6:50 Жаңалықтар.7:00 Телеканал «Доброе утро».11:00 «Пятницкий. Глава третья». Многосерийный детектив 12:00,23.50 «X Factor». Күнделік.12:10,20.40 «Сүйген жар». Үнді телехикаясы.

13:10 «Ашығын айтқанда» Ток-шоуы.14:10 Комедия.

14 Отарқа

№45 (1295)

12 қараша 2015 жыл www.otarka.kz

Теледидар бағдарламасы «Сваты 5». 15:20 «Первые новости». 15:30 «Судебные истории». 16:30 «Давай поженимся». 17:45 «Пусть говорят». 18:55 Премьера. «Переезд». 20:00 «Главные новости» . 21:40 «Басты жаңалықтар». 22:20 «Джодха және акбар». Үнді телехикаясы .23:25 «П@утina» бағдарламасы.0:00 «Колыбель над бездной» М/ф.

КТК

недели”. 12.05 “Возвращение блудного папы”. 14.05 “Другая правда”. 15.05 “Эксперимент”. 15.35 “Әйел қырық шырақты ”. 16.30, 17.00 “Тағдырмен тартыс”.

18.00 “Махаббат мұңы”. Т/х. 19.00 “Махаббатта шек бар ма?”. Т/х. 20.00 “Айтылмаған ақиқат”. 20.30, 02:55 Жаңалықтар. 21.00 Новости. 21.40 “Главная редакция”. 22.20 “Все только начинается”. 00.15 “Профессионал”.

Арта

05.58 ҚР Әнұраны. 06.00 Развлекательная программа «Ризамын». 09:00,21.00 Сериал «Сүйген сұлу». 10:00 «Национальное доятояние». 10:00 «Национальное достояние». 11:00,15.00 Сериал «Городские легенды».12:00 Ералаш. 13:00 Мультсериалы. 14:00 Сериал «Бригада».16:00 Сериал «Папины дочки».18:00,18.30 Сериал «Кухня-5». 19:00 «Домвесы 2». 20:00 Информбюро.22:00 Сериал «Сен келерсің».23:00 Айтыс алаңы. 00:00 «Дом-весы 2».

06.05 М/ф. 06.20, 02:50 “КТК” Қоржынынан”.

07.05 “ВАУ”. 07.30 “Қарадайы”. 08.35, 20:30, 02:25 Жаңалықтар. 09.00 “Жанқияр патшайым”. 10.00, 22.20 “Все только начинается”. 12.00, 21:00 Новости. 12.40 “Главная редакция”. 13.30, 00.05 “Профессионал”. 15.30 “Не ври мне”. 16.30 “Айтылмаған ақиқат”.

17.00 “Тағдырмен тартыс”. 18.00 “Махаббат мұңы”.

19.00 “Махаббатта шек бар ма?”. 20.00 “Орталық редакция”. 21.40 “Диагноз”.

05.58 ҚР Әнұраны. 06.00 Развлекательная программа «Ризамын». 09:00,21.00 Сериал «Сүйген сұлу». 10:00 «Национальное доятояние». 10:00 «Национальное достояние». 11:00,15.00 Сериал «Городские легенды».12:00 Ералаш. 13:00 Мультсериалы. 14:00 Сериал «Бригада».16:00 Сериал «Папины дочки».18:00,18.30 Сериал «Кухня-5». 19:00 «Домвесы 2». 20:00 Информбюро.22:00 Сериал «Сен келерсің».23:00 Сериал «Бригада».00:00 «Дом-весы 2».01:00 Сериал «Алғашқы махаббат».

ЕҚТ

06.00 «Арайлы таң». 06.50 «Әсем әуендер». 07.10 «Мобидик және Мудың құпиясы». 07.30, 11.40, 17.30, 21.30 «Qazaq news». 08.00, 22.00, 00.00 «Рейдер».

08.15 «Горькая жизнь». 09.45 «Қорғансыздың күні».

12.15 «Boutique TV». 14.30 Тілеймін сізге. 15.15 «Большие люди». 15.30. «Приключения Фунтика». М/с. 15.45 «Тағдыр тезі». 17.55, 22.15 «Экономические новости».

18.05 «Большие люди». 18.30 Тілеймін сізге. 19.00, 22.30 Жаңалықтар. 19.15, 22.45 Новости. 19.30, 23.00 Музыка. 20.00 «Судьбы сестер». 22.25 «Долгая дорога в дюнах». 00.15 «Гармония». 01.00 К/ц.

ЖҰМА, 20 ҚАРАША ҚАЗАҚСТАН

7:00 «Таңшолпан». 10:00 «Таңдау». Т/х. 10:50 «Cырғалым». Т/х. 11:45 «Айтуға оңай...». 12:30 «Көңілашар». 13:00 «Бірге таңдаймыз!». 14:10, 22:15 «Келін». Т/х. 15:00 «Әйел бақыты». 16:05, 0:55 «Жүрегім сізге аманат». Т/х. 17:05 «Жан жылуы». 17:30, 19:30, 0:10 Kaznews. 17:55 «Сөз саңлағы – Сүйінбай». 18:35, 1:50 «Иман айнасы». 18:55 «Менің Қазақстаным!». 20:00, 0:40 Парламент. 20:15, 2:15 «Серпіліс». 21:05 «Намыс дода». 23:15 «Сіз не дейсіз?». 23:45 «Жайдарман».

ХАБАР

07:02 «Бұйымтай». 08:00 «Жаңа күн». 10:00, 13:00, 17:00, 18:00, 20:00, 01:30 Жаңалықтар. 10:10 «Осколки». Т/с. 11:00, 15:00 Новости. 11:10, 02:30 «Сотқа жеткізбей». 11:45 «Магия кухни». 12:20, 19:30 «Көршілер».Т/х. 13:15 «Семейные мелодрамы». 14:05 «Подари детям жизнь». 14:10 «Улыбка пересмешника». Т/с. 15:15 «Махаббатқа: 10 қадам». 16:10 «Қызық imes». 17:15 «Сол бір кеш». 18:15 «Арман қанатында».

18:40 «Болашағым өз қолымда». Т/х. 20:30 «Тағдыр жолы». 21:00 Итоги дня. 21:30 «Жанды дауыс». 23:40 «Убойный футбол».

ЕВРАЗИЯ

6:00 «Жить здорово». 6:50 Жаңалықтар.7:00 Телеканал «Доброе утро».11:00 «Пятницкий. Глава третья». Многосерийный детектив 12:00,23.50 «X Factor». Күнделік.12:10,20.40 «Сүйген жар». Үнді телехикаясы. 13:10 «Ашығын айтқанда» Ток-шоуы 14:00 «Жұма уағызы». 14:15 «Угадай мелодию». 15:20 «Первые новости».15:30 «Путешествия Гулливера».17:25 «Жди меня». Қазақстан. 18:40 Премьера. Лотерея «Автокуш». Прямой эфир.18:50 «Поле чудес». 20:00 «Главные новости». 21:40 «Басты жаңалықтар» . 22:20 «Джодха және Акбар». Үнді телехикаясы. 23:25 Шоу перевоплощений «Точь-в-точь».

КТК

06.05 М/ф. 06.30 “Зонтик для новобрачных”. К/ф.

07.50 “КТК” Қоржынынан”. 08.50 “Көңілді отбасы”. 09.50 “Дорога домой”. 10.00 “Слуги народа”. 10.50 “Портрет

АРТА

ЕҚТ

06.50 «Әсем әуендер». 07.10 «Мобидик және Мудың құпиясы». М/х. 07.30 «Откровенный разговор».

08.00, 22.00 «Рейдер». 08.15 «Горькая жизнь». 09.45 «Қорғансыздың күні». 11.40 «Открытый диалог».

12.15 «Boutique TV». 15.15, 17.55 «Большие люди».

15.30. «Приключения Фунтика». М/с. 15.45 «Тағдыр тезі». 17.30, 19.30, 21.30, 23.30 «Qazaq news». 18.05 «Естімеген елде көп». 18.30 Тілеймін сізге. 19.00 Ислам өркениеті. 20.00 «Судьбы сестер». 22.15 «Экономические новости». 22.25 «Долгая дорога в дюнах».

23.55 «Сұхбат».

СЕНБІ, 21 ҚАРАША ҚАЗАҚСТАН

7:00, 2:05 Концерт. 8:00 «Қымызхана». 8:35 «Агробизнес». 9:00 «Сенбілік таң». 10:05 «Қазақстан дауысы».

11:50 «Дауа». 12:25 «Ас болсын!». 13:10 «Әзіл әлемі». 14:00 Футбол. 17:50 «Гәкку дауысы». 19:30, 0:30 Kaznews. 20:05 «Үздік әндер». 21:00 «Сенбілік кездесу». 22:35 «Жайдарман». 1:05 «Жаңа қоныс». Т/х.

ХАБАР

07:02 «Күлкі әлемі». 08:30 «Бармысың, бауырым?». 09:10 «Продвопрос». 09:40 «Жас Улан». 10:10 «Мен – чемпион». 10:40 «Нико»-2. М/ф. 12:00 «Русалочка». 13:10 «Орталық Хабар». 14:10 «Жанды дауыс». 16:20 «Тур де Хабар». 16:50 «Артур и война двух миров». 18:40 «Ду-думан». 19:50 «Бенефис-шоу».

21:00 «Жеті күн». 22:00 «Прощай, детка, прощай».

00:10 «Жаным». Т/х. 02:20 «Махаббат дастаны».

ЕВРАЗИЯ

6:00 «Ментовские войны 7» .7:50 «Таңғы пошта».

8:25 «П@утina» бағдарламасы. 8:50 Жаңалықтар субтитрлермен 9:00 «СМАК». 9:40 Премьера. Мелодрама «Вечная сказка». 11:45 «Фабрика грез» с Ольгой Артамоновой. 12:10 «Әйел сыры…» бағдарламасының тұсаукесері.13:20 «101 кеңес». 13:45 «Караоке такси» бағдарламасы. 14:25 «П@утina+» бағдарламасы.

15:25 Премьера. «Любимые женщины Казановы».

20:00 «Первая программа» .20:30, 23:30 «X Factor». Шестой сезон. Прямой эфир.22:00 «Кешкі кездесу» бағдарламасының тұсаукесері.

КТК

07.05 “Розыгрыш”. 08.45 “КТК” Қоржынынан”. 09.20 “Жүрекжарды”. 10.00 “Домик у реки”. 12.00 Новости.

12.50 “Наша правда”. 13.50 “Домик у реки”. 15.50 Шаншар. 16.30 “Той BestStar”. 18.00, 02.30 “Махаббат пен өшпенділік”. 20.00 “Әйел қырық шырақты”. 21.00 «Очная ставка” – “Цена прощения”. 22.00 “Другая правда”.

23.00 “Я стесняюсь своего тела”. 01.00 “Старики”.

АРТА

05.58 ҚР Әнұраны.06.00 «Әзіл студио».

07:00Информбюро.08:00,22.00 Индийский сериал «Сүйген сұлу». 09:00 Кино «Проклятие моей матери».11:00 Кулинарная программа «Готовим с Адель». 11:30 Кино.Драма «Изъян».14:30 Фестиваль «Бурабай әзіл фест» (каз) 17:30 Кино. «Матрица».

20:00 Алдараспан, Шаншар, Нысанакүнделігі. 00:00 Кино. «Матрица: Перезагрузка».

ЕҚТ

06.00 К/ц. 06.50 «Әсем әуендер». 07.10 «Мобидик және Мудың құпиясы». 07.30, 11.40, 17.30, 21.30 «Qazaq news». 08.00, 22.00, 00.00 «Рейдер». 08.15 «Горькая жизнь». 09.45 «Қорғансыздың күні». 12.15 «Boutique TV». 14.30 Тілеймін сізге. 15.15 «Большие люди».

15.30. «Приключения Фунтика». М/с. 15.45 «Тағдыр тезі». 17.55, 22.15 «Экономические новости». 18.05 «Большие люди». 18.30 Тілеймін сізге. 19.00, 22.30 Жаңалықтар. 19.15, 22.45 Новости. 20.00 «Судьбы сестер». 22.25 «Долгая дорога в дюнах». 00.15 «Гармония». 01.00 «Мұзды жарып шыққан гүл». Т/х.

ЖЕКСЕНБІ, 22 ҚАРАША ҚАЗАҚСТАН

7:00, 2:10 Концерт. 8:25 «Қымызхана». 9:00, 4:05 «Ақсауыт». 9:30 «Бүгін жексенбі». 11:05 «Баламен бетпе-бет». 11:25 «Жүйріктер-2». 13:00 «Әли мен Айя». 13:20 «Айгөлек». 14:25 «Жарқын бейне». 14:55 «Намыс дода». 16:05 «Зұлым мен жесір». 17:50 «Гәкку дауысы». 19:30 «Әзіл әлемі». 20:00, 1:05 «Апта. КZ».

21:00 «Қазақстан дауысы». 22:45 «Шоқан Уәлиханов» тарихи фильмі. 0:25 «Көкпар». 3:35 «Жарқын бейне».

Хабар

07:02 «Күлкі әлемі». 08:20 «Әсем әуен». 08:30 «Айбын». 09:00, 21:00 «Жеті күн». 10:00 «Ас арқау».

10:20 «Я – чемпион». 10:50 «Смелый большой панда». М/ф. 12:20 «Стоптанные туфельки». 13:30 «Бенефис-шоу». 14:45 «Жігіттер» тобы. «Құстармен сырласу». 16:45 «Мистическая пятерка». Кино. 18:30 «Қызық times». 19:45 «Ду-думан». 22:00 «Правило виноделов». 00:45 «Жаным»-2. Т/х. 02:45 «Махаббат дастаны». Спектакл.

ЕВРАЗИЯ

6:00 «Ментовские войны 7» .8:30 Жаңалықтар субтитрлермен. 8:45 «Воскресные беседы». 9:00 «Здоровье» 10:10 «Казлото». Прямой эфир. 10:50 К юбилею Нонны Мордюковой. Премьера. «Душа нараспашку».

12:00 «Ән дария» бағдарламасы.13:05 «Кешкі кездесу» бағдарламасы. 14:35 Музыкальный конкурс «X Factor». Шестой сезон 16:30 Премьера. «И шарик вернется».

21:00 «Аналитика». 22:00 «П@утina+» бағдарламасы.

23:05 «Ән дария» бағдарламасы 0:10 «КВН-2015». Кубок мэра Москвы.

КТК

07.05 М/ф.

07.50 “Астробой”.

08.10 “КТК” Қоржынынан”. 09.50 “Звездная жизнь” – “Любовь, проверенная расстоянием”. 10.40 “Лучший друг семьи”. 14.40 “Дорога домой”. 14.50 “Біздің концерт”.

15.45 “Өнерлi отбасы”. 16.45 “Көңiлдi отбасы”. 17.45, 02.32 “Махаббат пен өшпенділік”. 19.30 “Әйел қырық шырақты”. 20.30 “Эксперимент”. 21.00 “Портрет недели”. 22.00 “Слуги народа”. 23.00 “Белый холст”. 01.05 “Я стесняюсь своего тела”.

АРТА

05.58 ҚР Әнұраны.06.00 «Әзіл студио».

07:00Мультфильмы.

08:00, 20.00 Индийский сериал «Сүйген сұлу». 10:00 Кино. Драма «Изъян»(Узбекистан).13:00Сәт сапар. 13:30 Кино. Мелодрама «Любимый раджа» (Индия).16:30 Кино. «Матрица: перезагрузка» 22:00 Фильм-концерт. Алишер Каримов. 00:00 Кино. «Матрица: Революция» 03:00 Қазақша концерт.

ЕҚТ

06.00 «Естімеген елде көп». 06.30 К/ц. 06.50 «Әсем әуендер». 07.10 «Мобидик және Мудың құпиясы».

07.30, 11.40, 17.30, 21.30 «Qazaq news». 08.00, 22.00, 00.00 «Рейдер». 08.15 «Горькая жизнь». 09.45 «Қорғансыздың күні». 12.15 «Boutique TV». 14.30 Тілеймін сізге. 15.30. «Приключения Фунтика». М/с.

15.45 «Тағдыр тезі». 17.55, 22.15 «Экономические новости». 18.05 «Большие люди». 18.30 Тілеймін сізге.

19.00, 22.30 Жаңалықтар. 19.15, 22.45 Новости. 19.30, 23.00 Музыка. 20.00 «Судьбы сестер». 22.25 «Долгая дорога в дюнах». 00.15 «Гармония». 01.00 К/ц. 01.30 «Мұзды жарып шыққан гүл». Т/х.

№45 (1295)

12 қараша 2015 жыл www.otarka.kz

АҚПАРАТТЫҚ ХАБАРЛАМА «Екібастұз қаласы әкімдігінің жер қатынастары бөлімі» ММ ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізуге арналған жер телімдерін жалға беру жөнінде 2015 жылғы 14 желтоқсанында сағат 16.00-де Мәшһүр Жүсіп көшесі, 45 а (қала әкімдігі ғимаратының 2-қабатындағы № 27 каб.) мекенжайы бойынша өтетін конкурс туралы жариялайды.

Ауыл шаруашылығы өндірістерін жүргізуге арналған жер телімдерін жалға беру жөніндегі конкурсқа ұсынылатын жер телімдерінің және оларға құқықтардың тізімі Жер учаскесінің №

Жер учаскесінің қысқаша сипаттамасы (пайдаланыстағы жерлердің құрамы және түрлері,бонитет баллы)

Алаңы, га

Жалға алу мерзімі, жыл

Жер учаскесінің орналасқан жері

1

2

3

4

5

1

Бонитет баллы 18 егістік 926 га

Жалпы алаңы 926 га

49 жыл

Академик Әлкей Марғұлан атындағы ауыл, 25 км

2

Бонитет баллы 7,1 жайылымдар 1009 га

Жалпы алаңы 1009 га

49 жыл

Бәйет ауылдық округі, 7 км

3

Бонитет баллы 9,0 жайылымдар 1505 га

Жалпы алаңы 1505 га

49 жыл

Академик Әлкей Марғұлан атындағы ауыл, 17 км

4

Бонитет баллы 9.0, шабындық 147 га

Жалпы алаңы 147 га

49 жыл

Академик Әлкей Марғұлан атындағы ауыл, 12 км

5

Бонитет баллы 18 егістік 400 га

Жалпы алаңы 400 га

49 жыл

Академик Әлкей Марғұлан атындағы ауыл, 7 км

Отарқа

15

Тұңғыш Президент күні қарсаңында

Футбол 9 қараша күні №11 мектепте Тұңғыш Президент күніне орай шағын футболдан 2005-2006 жылғы жасөспірімдер арасында жарыс өткізілді. Сонымен бірге, салауатты өмір салтын насихаттайтын тартысты да қызықты ойындар ұйымдастырылды. Жарысқа №№11, 26, 2, 22 мектептер командалары қатысты. Жарыста 1-орынға ие болған команда мүшелері: Ассабур Тиыштатов, Ерасыл Ораз, Бекзат Ерінбалы, Руслан Теміров;

2-орынды иеленген команда құрамы: Диас Рашид, Фархат Мейрам, Азамат Мұстафин, Әділ Жалдыбай; 3-орынды Ілияс Абулкин, Әділ Құлатаев, Әлихан Қуатов, Әли Гульзаде командасы иеленді. Жарысқа Мерхат Омаров төрешілік етті. Н. Нұғманов, «Спортсервистің» спорт нұсқаушысы

тж ескертеді

Нысаналы мақсатына сәйкес жер телімін пайдаланудағы міндетті шарттар: ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін, шаруа (фермер) қожалығын жүргізу үшін. Уақытша жер пайдаланушылар уақытша жер пайдалану туралы шарттарда қарастырылған басқа да міндеттерге ие болуы мүмкін. Конкурсқа қатысушы ретінде тіркелу үшін жеке куәлігін және конкурсқа өтінімін тапсыруы қажет. Конкурсқа қатысуға ниет білдірген заңды тұлға болса, онда оның конкурстық өтінімінде мынадай мәліметтер болуы тиіс: 1. Конкурсқа қатысу үшін өтінім (түпнұсқасы). Конкурсқа қатысуға ниет білдірген қатысушы бір немесе бірнеше жер телімдеріне өтінімін тапсырады.

2. Заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктің нотариалды куәландырылған көшірмесі.

3. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес төлеу мерзімі өтіп кеткен жағдайын қоспағанда, салық органына сәйкес, белгіленген салық органының мөрі басылған, бірінші басшысының немесе қол қоюға құқығы бар тұлғаның қолы қойылған формалы салық қарызының бары не жоқтығы туралы және жинақтаушы зейнетақы қорына конкурстық өтінімдердің конверттерін ашу күнінің алдынан үш ай артығырақ міндетті зейнетақы жарнасының қарызы туралы, нотариалды куәландырылған немесе түпнұсқасының көшірмесі. 4. Қатысушы ұсынатын бизнес-жоспар немесе жер телімін пайдаланудың еркін түрде жасалған өндірістік бағдарламасы.

5. Кәсіпорынның штатында ауыл шаруашылығының мамандықтары бойынша біліктілігі мен жұмыс стажы белгіленген, бірінші басшысының немесе қол қоюға құқығы бар тұлғаның қолы қойылған, заңды тұлғаның мөрі басылған анықтамасының түпнұсқасы.

6. Ауылшаруашылық дақылдарын өңдіру үшін ауылшаруашылық машиналары бары туралы (бірінші басшысының немесе қол қоюға құқығы бар тұлғаның қолы қойылып, заңды тұлғаның мөрі басылған) анықтаманың түпнұсқасы және (немесе) оларды сатып алу (жалға алу, қызмет көрсетуді сатып алуға және т.б.) шартының көшірмесі. 7. Қатысушыға, конкурстық комиссия жеңімпазды анықтағанда ескерілетін, өзі туралы басқа да сенімді ақпараттарды ұсынуға болады. Егер конкурсқа қатысуға ниет білдірген жеке тұлға болса, онда оның конкурстық өтінімінде мынадай мәліметтер болуға тиісті: 1) Жеке тұлға куәлігінің (төлқұжат) немесе уақытша куәлігінің көшірмесі; 2) Конкурсқа қатысуға өтінім (түпнұсқа); 3) Қатысушы ұсынатын бизнес-жоспар немесе ауыл шаруашылық дақылдар өңдіру үшін қажетті ауыл шаруашылық машиналары көрсетілген ерікті түрде дайындалған жер телімін пайдалану бағдарламасы және (немесе) оларды сатып алу (жалға алу, қызмет көрсетуді сатып алу және т.б.) шартының көшірмесі; 4) Білім туралы дипломның көшірмесі және ауыл шаруашылық саласындағы еңбек қызметі және жұмыс өтілі туралы мәліметтері бар өмірбаяны; 5) Қатысушыға конкурстық комиссия жеңімпазды анықтағанда ескерілетін өзі туралы басқа да сенімді ақпараттарды ұсынуға болады. Конкурсқа қатысуға тіркелу 2015 жылдың 8 желтоқсанына дейін Павлодар облысы, Екібастұз қаласы, Екібастұз қаласының 50 жылдығы көшесі, 10 (Привокзальная көшесі, 10, 3 қабат) мекенжайында жүргізіледі. «Екібастұз қаласы әкімдігінің жер қатынастары бөлімі» ММ-не, 754333, 754255 телефондары арқылы хабарласуыңызға болады.

Құрметті Екібастұз қаласының тұрғындары! Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 30 маусымдағы «Қазақстан Республикасының азаматтарына, оралмандарға және Қазақстан Республикасында тұруға ықтиярхаты бар адамдарға олардың мүлікті жария етуіне байланысты рақымшылық жасау туралы» №213-V ҚРЗ Заңына сәйкес, Екібастұз қаласы әкімінің аппараты мүлікті (ақшадан басқа) жария етуге ұсыну үшін Екібастұз қаласы Мәшһүр Жүсіп көшесі, 45, №35 каб. мекенжайында құжаттарды қабылдауды жүзеге асыруда. Анықтама телефоны: 34-45-00. Екібастұз қаласы әкімінің аппараты

Мұз үстінде абай болыңыз! Адам өміріне төнетін табиғи қауіптердің бірі - қыс мезгіліндегі су тоғанындағы мұз айдыны. Қала тұрғындары, әсіресе, жасөспірім балалар мен әуесқой балықшылар, қауіпсіздік ережелерін есте сақтаңыздар. Ересектердің мұз айдынында сырғанап жүрген балаларды қараусыз қалдырмағаны жөн. Мұз үстінде сақталуы тиіс негізгі ережелер: - мұздың қаншалықты мықты екенін

анықтамайынша, мұз үстіне шықпаңыз, автокөлікпен жүрмеңіз, жыраларда балық ауламаңыз. МАЭС-1, МАЭС-2 техникалық салқындатқыш су қоймалары болып табылады, олар әрқашан жылы сумен шайылып отыратындықтан, аязды күндердің өзінде мұздың қалыңдығы жұқа, опырылғыш болуы мүмкін. М. Хамитова, Екібастұз қаласының ТЖ басқармасы алдын алу тобының бас маманы

Көктайғақ Қыс мезгілінде адамдар жиі жарақаттанады. Адамдар мұндай жағдайға көбіне салғырттықтан душар болып жатады. Дұрыс әрекет етсе, яғни, сақтанып жүрсе, қауіптің алдын алуға болады. Көк тайғақта жолға ыңғайлы аяқ киіммен шыққан дұрыс. Аяқ киімнің табаны микрокеуекті, резеңкелі немесе жұмсақ болуы керек. Былғары, пластик тайғақ болады. Поролонның қимасынан немесе лейкопластырьдан кесіп алып, өкшенің қалыбына келтіріп жапсыруға болады; ал табанға – лейкопластырь немесе қатпарлы изолента, зімпара қағазын (барлық табанға, айқастырып немесе бірінің үстіне бірін) жапсырған жөн. Шығар алдында құмға үйкелеп алу керек. Жүріс. Нық басып, асықпай жүру керек. Қолыңыз бос болуы керек. Көктайғақта асығып жүру қауіпті жоғарылатады. Жүргінші жолында ерекше абай болу керек.

Қарт адамдарға бірнеше кеңес береміз. Үйден шыққан кезде ұшы резеңкелі немесе ұшында тікенектері бар таяқ ұстауға тырысыңыз. Сөмкені иыққа іліп алу керек. Статистикаға сүйенсек, жарақаттанудың үштен екісі 60 жастан асқан адамдарға тиесілі. Қалай дұрыс құлау керек? Құлаған кезде қысылып, бұлшық еттерді ширықтыру керек, ал жерге құлаған соң міндетті түрде домалап түсу керек: сізге бағытталған соққының энергиясы тұтас денеге жұмсалады. Марат Оспанов, «ҚР ІІМ ТЖК Павлодар облысы бойынша жедел құтқару жасағы» ММ 3-ші бөлімшесінің бас құтқарушысы

Екібаст ұз қалалық мәслихатының аппараты Екібаст ұз қалалық мәслихаты аппаратының басшысы Бибіг үл Мүбәракқызы Амановаға

анасының

қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақ тасып көңіл айтады. Екібаст ұз қалалық мәслихаты «Екібаст ұз әкімдігінің ішкі саясат бөлімі» мемлекеттік мекемесінің Зинаида Әшімқызы Мұ хамед жановаға орны толмас қайғы

қаласы басшысы

ағасының

қайтыс болуына байланысты көңіл айтады.

Жарнама бөлімі: 34-95-03

Отарқа

№45 (1295)

12 қараша 2015 жыл www.otarka.kz

Сырт көз

Байқау

Бұрымды ару– Салтанат

Ж. СӘДУАҚАС

Таксист, даяшы һәм қазақтың қадірі Тойға асығыс жиналып, такси шақырдық. Лып етіп келе қалды. Жайғаса бере той өтетін кафенің атын атадым. Таксист орыс өңді жас жігіт екен. Басын шұлғыды, содан соң құлақ тұндырған шетелдік әуенді көңілге жайлы сазды қазақ әніне ауыстырды.

- Мына жігіт біздің қазақ екенімізді көріп қазақ әнін қойып жатыр. Ұлттар арасындағы сыйластық жалаң сөзден емес, бірбіріне жасаған осындай ілтипат, құрметтен көрінгені қандай жарасымды,-дедім келіншегіме қазақша сөйлеп. Бейтаныс таксист жігіт: «Сіздің сөзіңіз жөн» деп, орысша әңгімеге араласты. «Е,е. Қазақ тілін ұғады екенсің ғой. Ендеше, өркенің өссін!»

- дедім мен бұл жолы орысша тіл қатып. Бұл кезде жеңіл көлік кафенің алдына келіп тоқтап жатқан. Арада бір-екі апта уақыт өтті. Екі-үш жігіт уәде бойынша кафеде кездестік. Түс ауған мезгіл, іші тып-тыныш. Тағы да шетелдік музыка ойнап тұр. Біз ана тілімізде емін-еркін әңгімелесуге көштік. Осыны аңдаған даяшы келіншек, түрәлпетінен кавказдыққа ұқсаттым, кофе ұсынған соң, музыкалық орталыққа барып, қазақ әнін қойды. Ана жолғы көрініс айнақатесіз қайталанды. Осы екі оқиға біраз уақытқа дейін ойландырды. Таксишіге де, кафеге де клиент керек. Сол себепті де, бәлкім, адамның көңілінен шығуға тырысады. Тіптен, солай болған жағдайда да, кәдімгідей риза болып, көңілің өседі екен. Өйткені сол көңілді жүдететін кереғарлықтар да жиі алдыңыздан шығады емес пе?! Тіршілікті күйттеп жүріп мемлекеттік мекемелерде де болып тұрамыз. Әр столдың басында қонжиып қазақтың жап-жас ұл-қыздары отырады, өзге ұлт мемлекеттік қызметте некен-саяқ. Әлгі қаракөздерді өзімсініп ана тілімізде сөйлесең, көзі бажырайып немесе жыпылықтап бетіңе қарайды да, судыратып орысша сөйлей жөнеледі. Тыңдап алып, қайта қазақша айтсаң, ол тағы орысша жауап береді. «Қабылдауға келген адам қай тілде сөйлесе, сол тілде жауап беру қажет» деген мемлекеттік қызмет қағидасы көбінесе сақталмайды. Орысша сөйлеуді дағдыға айналдырғандар үшін бәрібір, адам көңіліне де қарамайды. Қарап қайтеді, қай тілде сөйлесе де, алатын кесімді айлығын алады, яғни, ұпайы түгел. Дөрекілік көрсетсе де, шаруасы бар адам сол шенеуніктің алдына бәрібір келеді. Қызметім керексіз болып қалса қайтемін деген уайым болмаған соң, білгенін істейді. Әйтсе де, әңгімені ұлттар мен ұлыстардың бір-бірін сыйлай, құрметтей білуінен бастадық қой. Осы орайда жоғарыда сөз болғандай жақсы нышандар байқалады. Ол тіптен жаппай үрдіске де айналар еді-ау, әттең, біз, қазақтар, өз қадірімізді өзіміз кетіріп жүр емеспіз бе? Әйтпесе «Өз-өзіңді сыйласаң, жат бойынан түңілер» еді. Пікіріңіз болса, газет редакциясына немесе Otarka1@yandex.ru электрондық почтасына жолдаңыз.

Дәрігер Кривоносенко Сергей Иннокентьевич

Әуезов көшесі, 38, 2-қабат.

211-бөлме. Тел. 40-02-57, 8-705-706-90-67, 8-702-491-89-18, ж.т. 75-56-29. Мем.лиц. №00712 DS, Павлодар обл. денс. сақтау басқ. берілген.

№11048

МЕНШІК ИЕСІ: «Екібастұз дауысы - ақпараттық орталығы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі Директор: АЙНҰР Мейрамова Тел.: 34-93-92 Редактор: ЖАНАРГҮЛ ҚАДЫРОВА Тел.: 34-11-05 Редактордың орынбасары: ДАРИЯ ЖҰМАДІЛОВА Тілші: БЕКТҰРҒАН ЛАҚАДЫЛ Аға оператор-бет қаттаушы: Ерқанат Нұрпейісов Бет қаттаушы: Бақытгүл Мәукілова

«Қайнар» балалардың бос уақытын қамту кешенінде дәстүрлі «Бұрымды ару – 2016» қалалық байқауы өтті. Оған қала мен ауыл мектептерінен он бір ару қатысты. Атап айтар болсақ, Айсұлу Аманханқызы (№5 мектеп), Мәдина Қамзина (№11 мектеп), Айжанар Шәйкенова (№17 мектеп), Бәтима Тілектесова (№18 мектеп), Дәмел Смайылова (№21 мектеп), Айдана Оралханова (№ 23 мектеп), Индира Дүйсенбаева (№25 мектеп), Салтанат Әубәкірова (№22 гимназиямектеп), Ләйла Уахитова (№26 гимназия-мектеп), Гүлсім Сағынбаева (Екібастұз орта

мектебі) және Әсем Сапар (Комсомол орта мектебі). Олар бес кезең бойынша бақ сынады. «Қызға көрік беретін арқадағы қос бұрым» атты бірінші кезеңде жарысқа қатысқан қыздардың шаш ұзындығы өлшенді. Екінші кезең «Парасат, ақыл, мінез» деп аталып, мұнда қыздардың ақыл-парасаты, түсінік-пайымы, дүниеге деген көзқарасы сынға түсті. Олар «Шашбау», «Шолпы», «Шашқап», «Жеті қазына», «Қызға қырық үйден тыйым» деген сияқты атаулардың мағынасын түсіндіріп берді. Үшінші кезеңнің тапсырмасы – күнделікті тұрмыста шаш жинаудың түрлері мен оны халықтық тәсілмен күту жол-

«думан»

Құттықтаймыз!

кафесі шақырады:

Ардақты ағамыз Жанат Қалиұлы Қалиевты

* Үйлену тойы, қыз ұзату, мерейтой! * Тұсаукесер, тілашар, сүндет той! * Бәрі де сіздер үшін - игілікке!

Туған күнімен және зейнеткерлік жасқа шығуымен құттықтаймыз! Құтты болсын сіздің туған күніңіз, Жеңгемізбен ұзақ өмір сүріңіз. Шөбере мен немерелер аймалап, Ақ маңдайлы ата болып жүріңіз. Туыстары

Құрметті оқырман!

Ауру түрлерін емдейді: протрузим, диск жарығы, остеохондроз, радикулит, сколиоз, мойынның қисаюы, бас ауруы, бас айналуы, бақайдың ауырсынуы, жарақаттан кейінгі дерттер, ауыр босанудың салдары. Үйге шақыру, массаж.

www.otarka.kz

Б. ЛАҚАДЫЛ

Көңілді жаңа жыл кештеріне алдын ала жазылу басталды.

Мекенжайымыз: М.Әуезов көшесі, 157 «А» (19 ш/а. «Сәуле» СҮ артында, квартал ішінде).

№11157

Мануальды терапия

Отарқа

Қазылар алқасының мүшелері Салтанат арудың шаш ұзындығын өлшеуде

дарын көрсету тақырыбында буклет жасау. Ол әркімнің өз еркі, қалауы бойынша жасалды. Бұл үй тапсырмасы болғандық тан, жасалған әр жұмыс қазылар алқасының алдына қойылып, олар жеке-жеке қарап шығып, бағаларын берді. «Білектей арқасында өрген бұрым, шолпысы сылдыр қағып жүрсе ақырын» кезеңінде сайыскерлер бұрымды қыздардың шашын екі бұрым қып өруден жарысты. Кейбіреулер ұсақ қып өру тәсілін қолданса, енді біреулер тығыз өрді. Мұнда самайдағы қысқа шаштардың көзге түспеуі үшін төбеден бастап өру тәсілі көпшілікке ұнады. Бұл тәсіл қыздардың көркіне көрік қосты. Сонымен бірге, шаш түюдің түрлі тәсілдерін көрсеткендер де болды. Байқау нәтижесінде қазылар алқасының шешімімен №22 гимназия-мектебінің оқушысы Салтанат Әубәкірова «Бұрымды ару – 2016» байқауының жеңімпазы атанды. Ал қалған қатысушылар түрлі аталымдарда марапатталды. Сурет В.Фадеевтікі

Тел.: 33-35-18, 8-705-276-84-80

Редакцияға мақалаларыңызды жолдағанда, суретті WORD-бағдарламаның, яғни, мәтіннің ішіне салмай, жеке сақтауларыңызды өтінеміз.

№11026

Жарнама бөлімі: 34-95-03

Автордың жеке пікірі үшін редакция жауап бермейді. Қолжазба, фотосурет авторға қайтарылмайды. «Отарқада» жарияланған материалдарды көшіріп немесе өңдеп басу үшін редакцияның жазбаша рұқсаты алынып, газетке сілтеме жасалуы міндетті. Редакцияның мекенжайы: 141202, Екібастұз қаласы, Мәшһүр Жүсіп көшесі, 46-үй, 1-қабат Тел/факс: 40-06-19 Электрондық пошта: Otarka1@yandex.ru Таралым 2550 Тапсырыс: №2225 Индекс 63700 Газет аптасына бір рет, бейсенбі күні қазақ тілінде шығады. Көлемі 4 б.т. Газетке 11.11.2015 ж. сағат 18.00-де қол қойылды.

Газет Қазақстан Республикасының Мәдениет және Ақпарат министрлігі, Ақпарат және мұрағат комитетінде 28.08.2012 жылы тіркеліп, №12979-Г куәлігі берілген.

Газет редакцияда компьютермен теріліп, беттеліп, Павлодар қаласындағы «Дом печати» ЖШС баспаханасында басылды. Павлодар қаласы, Ленин көшесі, 143-үй.