ZOUT 6/7-2022 by ZOUT

Mustafa Stitou Johan Tahon Brian Wilson Donald Zuurmond Kim Zwarts

6-7

zout magazine (voorheen Zuiderlucht)

_ 16e jaargang _ 6-7/2022

Mathieu Bruls Eugène Dubois Tijs Goldschmidt Jan de Jong Jordi Möllering

Maurice Mentjens geeft Museum W de vorm van een gouden schrijn met cultuuragenda

Foto: Mischa Leinkauf / VG Bild-Kunst

De locaties van de Ruhrtriennale zijn monumentaal: mijnbouwen staalindustrie-architecturen worden van 11 augustus tot 18 september omgetoverd tot indrukwekkende podia. Internationale kunstenaars ontmoeten elkaar hier voor een festival op het raakvlak van muziektheater, drama, dans, concert, performance, literatuur en beeldende kunst.

Muziektheater / Openingspremière

Dans / voor alle vanaf 12 jaar

ICH GEH UNTER LAUTER SCHATTEN G. GRISEY / C. VIVIER / I. XENAKIS / G. SCELSI ELISABETH STÖPPLER / PETER RUNDEL / KLANGFORUM WIEN / CHORWERK RUHR

HILLBROWFICATION CONSTANZA MACRAS / DORKYPARK

vanaf 11 augustus 2022 Jahrhunderthalle Bochum

Muziektheater / Scenische première

HAUS SARAH NEMTSOV / HEINRICH HORWITZ / ROSA WERNECKE Tickets en het volledige programma www.ruhrtriennale.de

Shareholders and public sponsors

vanaf 25 augustus 2022 Gebläsehalle, Landschaftspark Duisburg-Nord

Installation / Première

EUPHORIA JULIAN ROSEFELDT / SAMY MOUSSA / CASSIE KINOSHI 25 augustus t/m 10 september 2022 Halle 5, Welterbe Zollverein, Essen

vanaf 31 augustus 2022 Turbinenhalle bij de Jahrhunderthalle Bochum

Funded by the German Federal Cultural Foundation

Funded by the Federal Government Commissioner for Culture and the Media

ZOMER 2022

Kunst aan de Maas brengt de komende jaren een ode aan het landschap en de rivier. Ontdek het programma.

KLEINE GEBAREN, GROTE IMPACT

LEVENSBOOM

WOORDKUNST

Benjamin Verdonck verkende al wandelend de Limburgse Maasvallei. Onderweg verzamelde hij objecten, alledaagse voorwerpen die hij behandelt als een soort relieken. Die presenteert hij in verschillende kapellen en kerken in het RivierPark Maasvallei. Het resultaat is een bijzondere reflectie over de relatie tussen mens en natuur.

De komende maanden groeit het kunstwerk van Mark Dion in Herbricht (Lanaken). Een indrukwekkende sculptuur symboliseert een levensboom met dieren, insecten en voorwerpen. Het kunstwerk staat volledig in relatie tot het landschap in en om Herbricht, waar de Maas en haar vallei overweldigend aanwezig zijn.

Om de cultuurzomer in Maaseik, die volledig in het teken staat van Harlindis en Relindis, extra kracht bij te zetten, zal kunstenaar Maarten Inghels een woordkunstwerk realiseren.

Q Museumkerk Oud-Rekem,

Q Herbricht, aan de noordrand

⓿

Mark Dion

Maarten Inghels

Benjamin Verdonck

Groenplaats 4, 3620 Lanaken 29/6 → 11/9 - Elke dag open van 13 → 17u

Een initiatief van:

van het gehucht

In opbouw - verwacht in september

KUN TAANDEMAA .BE

MELATI SURyodarmo winnaar Bonnefanten Award for Contemporary Art 2022

I AM A GHOST IN MY OWN HOUSE

: 12.06 – 30.10.2022

BONNEFANTEN

/ Beeld: Melati Suryodarmo, Transaction of Hollows, performed at Lilith Performance Studio, Malmø, 2012. Photo courtesy of the artist. Photographer: Petter Petterson

www.bonnefanten.nl @bonnefanten

A collaboration with the Design Museum, London and global e-commerce marketplace for current culture products, StockX

3 mei 2022 t/m 16 oktober 2022 designmuseum.nl DMDB-Sneakers-220x152-v1.indd 1

21/04/2022 16:25

04.06.22 t/m 17.07.22

Willem Twee Kunstruimte Boschdijkstraat 100, ‘s-Hertogenbosch www.willem-twee.nl ma-vr za-zo

9:00 - 17:30 11:00 - 17:00

expo

06.03 – 21.08.22

Charging Myths On-Trade-Off expo

10.04 – 07.08.22

Same Same but Different BC architects & studies & materials expo

12.05 – 15.08.22

Please do touch Lore Langendries Huis voor Actuele Kunst, Design & Architectuur Bonnefantenstraat 1, 3500 Hasselt

Reserveer je ticket via www.z33.be

@Z33be #Z33be

De zomer van Z33

Beeldende Tuinen Uit het Kunstroute in Historisch Eijsden leven van een vlinder

LANDSCHAP - BEHEER - KUNST

Stefan Cools

Sculptuur: Joop van Schie

Beeldende Tuinen is een buitenexpositie in de breedste zin van het woord. In de karakteristieke particuliere tuinen, gelegen in de historische kern van Eijsden, wordt beeldende kunst geëxposeerd. Deze kunst is zeer divers in vorm en materiaal. 15 regionale kunstenaars zullen hun werken tonen in de prachtig bloeiende tuinen. Hierbij zal er een muzikale en literaire omlijsting te beluisteren zijn van eveneens regionale musici en sprekers. Voor meer informatie kunt u terecht op de website van Stichting Chrisjteijn: www.cultuur-eijsden.nl

21 mei 30 okt 2022

25 en 26 juni 2022 Vanaf 11 tot 17 uur Toegang: gratis www.cultuur-eijsden.nl

t/m

Steun ons

Ligne 5, Sittard www.dedomijnen.nl

10e

Seizoen 2022-2023

EDITIE

ARTS & CRAFTS 2022

MA RC

VA N H O E F • H EN

P RI

K W

YKE

ERS

•

FIGEE • STU D

Theater / Dans / Familie / Comedy / Concert / Lezing

Mich Walschaerts & Alano Gruarin / Alexander Vantournhout / Cuarteto Quiroga en Doric Quartet / Ann Cnop / Four Aces Guitar Quartet / Wouter Deprez Quartetto di Cremona / Bart Peeters en De Ideale Mannen / Lazarus / Anja Linder Trio / Anne Teresa De Keersmaeker & Alain Franco - Rosas / Oxalys en Alon Sariel Yevgueni / La Llave Maestra / Grof Geschud / Ad Mosam / Stef Bos / Sprookjes enzo / De Roovers / Kurt Bertels en Bert Koch / Ozark Henry / Hetty Helsmoortel Keiko Shichijo / Bruno Vanden Broecke & Valentijn Dhaenens / Alice Reijs, Marthe-Geke Bracht, Lucas Van den Eynde, Tom Van Dyck / Michael Van Peel Herman van Veen / Boho Strings en Gwen Cresens / Alex Agnew / Rex Rebel Christophe Prégardien, Franziska Hölscher, Jens Peter Maintz en Daniel Heide Soulsister / HetPaleis / Ratas del viejo Mundo / Alma Quartet / The Bootleg Beatles / Ilse Eerens, Thomas Blondelle en Liebrecht Vanbeckevoort / Berlin Le Consort / Stijn Van de Voorde / Dez Mona / Piet Van Dycke / Ryelandt Trio Louise Lecavalier / Sylvia Huang en Eliane Reyes / Henk Rijckaert / The Amy Winehouse Band / Eliane Rodrigues / Compagnie Cecilia / Theater Froe Froe Hagen Quartett / Theater Zuidpool / Lieven Scheire / Compagnie Barbarie & Bronks / Jos van Immerseel / Maarten Westra Hoekzema / Claron McFadden en Alexander Melnikov / Lisbeth Gruwez & Maarten Van Cauwenberghe / Clematis Ensemble / Omar Pene & Super Diamono de Dakar / Bryggen Kwartet / … TICKETS & INFO WWW.CCMAASMECHELEN.BE

I N F O R M A T I E

E N

B R O C H U R E :

W W W . M A R C E L V A N H O E F . N L 4 – 2 6 J U N I • E X P O S I T I E I N H E T AT E L I E R E N W O O N H U I S VA N M A RCE L VA N H O E F • S WA L M ER S T R A AT 35 R O ER MO ND

Carmen Schabracq, zelfportret met Vincent’s pijp, 2020

De geboortestreek van Van Gogh als inspiratie

Rainer Fetting, Van Gogh und Mauer, 1983 Museum Sammlung Zimmer Merzig

Vanwege Vincent t/m 3 juli Rainer Fetting ziet Van Gogh

Oevers vol Romeinen t/m 4 september 2022

Meer dan 450 bijzondere archeologische vondsten

In samenwerking met:

Masker: Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken

colofon

zout magazine 6-7/2022

ZOUT (oplage 15.000) is een uitgave van Bodosz Media, in opdracht van de Stichting Zuiderlucht. De gedrukte versie is gratis verkrijgbaar op meer dan 600 plekken in Zuid-Oost-Nederland en Vlaanderen. Online: zoutmagazine.eu E-paper: zoutmagazine.eu/e-paper Inschrijven voor het wekelijkse online magazine ZOUTopZATERDAG kan via zoutmagazine.eu/ opzaterdag

editorial

28 in beeld

jaar thuisbezorgd. Abonnee worden kan via

Rijp voor de oorlog

zoutmagazine.eu/abonnees

De Russische voorliefde voor

Architect Jan de Jong wilde ‘een

tragedie is de onze niet. Laten we

dak voor het lichaam en een

dat zo houden

uitzicht voor de geest’

Abonnees krijgen ZOUT voor 69 euro per

Capucijnenstraat 21 C10 6211 RN Maastricht

Kim Zwarts

0031 433 500591 info@zoutmagazine.eu

14 Een schedeldak, ’n

bits

Christiane Gronenberg

dijbeen, ’n kies

0031 433 500591

Cyrille Offermans fileert de

Niet steeds opnieuw

wetenschappelijke methodes van

Mat van der Heijden: ‘Ik weet

Eugène Dubois

niet waarom dit nu boven komt

Bladmanager

0031 610 661205 c.gronenberg@zoutmagazine.eu Hoofdredacteur Wido Smeets 0031 433 500591 0031 653 338905 w.smeets@zoutmagazine.eu Eindredacteur online Marc Puyol-Hennin 0031 642 279977 m.puyol-hennin@zoutmagazine.eu Commercie Karin Winkelmolen 0031 628 646578

Maurice Mentjens tekent voor een bijzondere renovatie van

0031 626 789236 m.majorana@zoutmagazine.eu Administratie administratie@zoutmagazine.eu ZuiderLeven Christiane Gronenberg 0031 610 661205 c.gronenberg@zoutmagazine.eu Medewerkers

hebt’

Dijksterhuis, Fons Geraets, Jasper Groen, Mars van Grunsven (New York), John van Hamond, Mat van der Heijden, Emile Hollman, Gerrit van den Hoven, Rowland Jones, Pascalle Mansvelders, Ben van Melick, Griet Menschaert, Cyrille Offermans, An Olaerts, Adrienne Peters, Merlijn Schoonenboom (Berlijn), Paul van der Steen, Kevin Toma, Leon Verdonschot, Joep Vossebeld, Veerle Windels, Anneke van

antwerpen

Pieter Beek Grafisch ontwerp Andrea Bertus / Buro Bertus Druk Coldset Printing Partners, Beringen

Voor het eerst zagen ze hun

zinnen uitgelegd? Luister naar De

favoriete rapper écht live. Hun

Vogelspotcast

euforie was grootser dan groots

22 Mode in Arnhem:

Over oude en minder design,mechelen 34 nieuwe sneakers meer ambacht State of Fashion 2022 neemt

‘Ik zal, nog steeds, nóóit een paar

modeproblematiek ‘mee naar de

Nike Air Max kopen’

straat, naar de voorbijganger’

27 perron poëzie

Mustafa Stitou Als kind al / gebruikten we

Bankrekening

speelgoed nooit / waarvoor het

IBAN NL55SNSB 093 67 79 675

was bedoeld

Distributie T.U. Theaterfacilities Venlo MXvervoer Breda — ISSN: 2949-6535

Opkomstapplaus

De stikstofproblematiek in drie

Wolfswinkel, Patrick van IJzendoorn (Londen). Tekstcorrectie

turnhout

33 pleased to meet you

Dieter van den Bergh, Roger Cremers, Yannick Dangre, Marleen Daniëls, Ludo Diels, Edo

‘‘t Liefst organiseer ik alles zelf’ de 35 niets meer te onderzoeken

21 podcast

De perfecte vliegmachine

studio

Jordi Möllering: ‘Alsof je boven

Weerter museum

k.winkelmolen@zoutmagazine.eu Max Majorana

til

drijven. Mag ik dit zo wel delen?’

18 Museum W is een sieraad voor de binnenstad

breda

36 feuilleton

Rauw land Hybride architectuur in Hasselt | Tahon en Zuurmond in Tilburg | Nieuwe kijk op neorealisme in Arnhem | Imagine Ukraïn in Antwerpen

zout magazine 6-7/2022

inhoud

arnhem

45 &paper

nijmegen

38 The Beach Boys in

zeven symfonieën

Het maandelijkse serviceen agendakatern met:

Brian Wilson, de Mozart van de rock ‘n roll, wordt liever met

den bosch

46 Schildersdialoog tussen

Bach vergeleken

Maartje Elants en Emile van

41 an olaerts

Doren overbrugt de tijd

Nadia

47 Met ZOUT magazine naar

‘Rusland houdt van tragedie.

lburg

42 eindhoven

Het westen ook, met een koffie

muziektheaterfestival

verkeerd in een fauteuil’

Ruhrtiennale

helmond

blendr & filtr

‘Crisisbeleid van Rutte IV bestaat

49 column — ‘Zou ik met

Korter douchen

Poetin willen ruilen?’, vraagt

uit Postbus 51-spotjes. Daar zal

venlo

Poetin bang van worden’

Cultuuragenda

Hans Gubbels zich af

51 column — Dingeman

de voorkeur van

Mathieu Bruls

Kuilman over werk en woord van Claudy Jongstra

‘Een ode aan de ongebreidelde creativiteit. De spelende mens

54 Ondertussen in… de rest van

sterretje plus’

Europa

43 boekentoptien

Volle bak dus Boekenweek in april: 120 scholieren en 60 volwassenen in de winkel

44 het is niet niksgenk hasselt Maïsthee

heerlen

Griet Menschaert: ‘Were in my body is my tea?’

maastricht aken

tongeren

Cover: Ontwerper Maurice Mentjens bij Museum W in Weert. Zie pagina 18 e.v. foto John van Hamond

luik

lees en steun zout magazine - smaakmaker in kunst en cultuur

Ja! Ik wil een abonnement op ZOUT magazine en ontvang Morgenrood van Willem van Toorn als welkomstcadeau. Word abonnee van ZOUT magazine en ontvang Morgenrood als welkomstcadeau. U krijgt dan maandelijks ZOUT magazine toegestuurd à 69 euro per jaar. Wacht niet, op is op! zoutmagazine.eu/abonnees

Als de 27-jarige Thomas Corbelijn de dagboeken van zijn betovergrootvader Maarten in handen krijgt, wordt hij geconfronteerd met diens ervaringen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hij reist met zijn vriendin Susan naar Ieper, Duinkerken en Verdun, waar die oorlog ook vandaag nog alom aanwezig is. Meer en meer vraagt hij zich af of al de mensen toen omgekomen zijn voor de materialistische wereld waarin we nu leven.

7 Willem van Toorn, Morgenrood, Querido, 2022.

‘Ode to an Artist: Lynne’ | Luke McCowan | HKU Utrecht

editorial

zout magazine 6-7/2022

Rijp voor de oorlog

n december vorig jaar kreeg de Russische journalist Dmitri Moeratov de Nobelprijs voor de Vrede. Bij de uitreiking in Oslo waarschuwde hij dat ‘machtige figuren’ in Rusland de geesten rijp maakten voor oorlog. ‘Sterker nog, in de hoofden van sommige politici is een oorlog tussen Rusland en Oekraïne niet langer uitgesloten.’ De woorden klinken als een echo uit de vorige eeuw, toch is het nog geen vijf maanden geleden. In Rusland, zei Moeratov ook nog in Oslo, worden politici die bloedvergieten willen voorkomen, als zwakkelingen gezien. Dreigen met oorlog, dat is pas patriottistisch. Toen Moeratov zijn toespraak hield, had Rusland tienduizenden militairen langs de grens met Oekraïne samengetrokken. Poetin zei niet uit te zijn op een invasie, maar vergeleek de situatie in Oost-Oekraïne met volkerenmoord. Terwijl zijn legers al ruim drie maanden op barbaarse wijze huishouden in Oekraïne, doet hij dat nog steeds. De waarschuwende woorden van Moeratov, hoofdredacteur van de Novaja Gazeta, haalden niet de hoofdpagina’s, vaak niet eens de krant. Voor de tv-journaals was het al helemaal een ver-van-ons-bed-show - te druk met vox-poppen, het bevragen van ‘gewone mensen’ in de straat. Op 7 april werd in de trein van Moskou naar Samara een aanslag gepleegd op Moeratov. Een man goot een fles olieverf, verlengd met aceton, over hem heen. Nog geen uur later verscheen op Telegram een video van de aanslag, gefilmd door een handlanger, met als commentaar: ‘Zoals beloofd zullen onze veteranen in de nabije toekomst laten zien dat het bloeden van onze Glorieuze De Russische voorliefde voor Zonen niet zal worden getolereerd. Jullie, tuig, weten dat die vuile Oekraïners de tragedie is de onze niet. ‘Boetsja-tragedie’ hebben verzonnen en jullie ondersteunen deze leugen, maar jullie Laten we dat zo houden. zien niet hoe onze jongens de keel wordt doorgesneden! We pakken jullie allemaal, ⏤ wacht maar!’ Tuig, dat is ook het woord dat Geert Wilders gebruikt als hij journalisten bedoelt. Moeratov, die zijn belager nog achterna ging, kwam er van af met brandwonden aan gezicht en bovenlijf. Voor ons westerlingen is Rusland een ingewikkeld land, voor de oorlog en de (mogelijke) consequenties ervan geldt hetzelfde. Mijn generatie noch de generaties voor en na mij heeft een idee hoe het is om een oorlog mee te maken, hoe het is om voor langere tijd bedreigd te worden in vrijheid, je bestaan en je leven - en dat van je naasten. Mijn leven lang, en nog steeds, probeer ik me voor te stellen hoe het zou zijn om zélf in een oorlogssituatie te zitten. Het lukt me niet. In dit nieuwe ZOUT magazine beschrijft columniste An Olaerts de teloorgang van ons romantische beeld van Rusland. Ze citeert de Roemeens-Nederlandse schrijfster Mira Feticu: ‘Rusland houdt van tragedie. Het Westen ook, tenminste met een koffie verkeerd in een fauteuil. De westerse intellectueel zweert bij Fjodor Dostojevski en de dieptes van zijn personages, dieptes waarin hij zichzelf niet waagt, omdat het niet verstandig zou zijn.’ Nee, de Russische voorliefde voor tragedie is de onze niet. Laten we dat zo houden.

Where talent starts Bezoek het Apprentice Master program Expo • vr • za • zo • gratis entree kunstpodium-t.com • Tilburg

GODHEAD IDOLS IN TIMES OF CRISIS

26.06 02.10.2022 park De Oude Warande Tilburg

lustwarande.org

WIDO SMEETS hoofdredacteur w.smeets@zoutmagazine.eu

cacaofabriek.nl/ expo Cacaokade 1 5705 LA Helmond

Deamer Media Design

zout magazine 6-7/2022

Een schedeldak, een dijbeen, een kies Bij de speurtocht naar de eerste mens zou de Eijsdense burgemeesterszoon Eugène Dubois een prominente rol hebben gespeeld. Tijs Goldschmidt toont zich voorzichtig sceptisch. CYRILLE OFFERMANS gaat een stap verder. ‘Dubois’ houding was in essentie onwetenschappelijk. Hij was een gefrustreerde fantast, zonder literair talent.’

De vindplaats van Dubois' missing link in de bocht van de Solo bij Trinil

zout magazine 6-7/2022

en bekentenis vooraf: tot

van Dick Hillenius, Frans de Waal en Jan

relatie tussen mens en dier. Hij is […] een

voor kort wist ik vrijwel

van Hooff, een essayist met een brede

voorbeeld voor huidige onderzoekers. Hij is

niets van Eugène Dubois. En

belangstelling, relativiteitszin en dus gevoel

een man waar Limburg trots op kan zijn.’

dat minimale beetje dankte

voor humor en een fijne pen.

ik aan Huub Beurskens,

Zijn debuut, Darwins hofvijver, ‘een drama

Het zal niet verbazen dat vooral die laatste zin me aan het denken zette. Na

de uit Limburg afkomstige, maar zijn

in het Victoriameer’, had ik met rooie

Brand – ‘Het bier waar Limburg trots op

hele volwassen leven al in Amsterdam

oortjes gelezen, daarna nog twee of drie

is’ – moet Limburg nu dus trots zijn op

woonachtige dichter, schrijver en beeldend

boeken waarin Darwin een prominente

Dubois. Het zette bij mij alle stekels van het

kunstenaar. Beurskens publiceerde in

rol speelt; een speciale belangstelling

wantrouwen overeind. Hoe kwam Dubois

1983, samen met kompaan Wiel Kusters,

voor Dubois kan ik me niet herinneren.

erbij om uitgerekend in ‘een bocht van de

een bibliofiel tweeluik, Het graf van

Die wisselleerstoel zette me aan het

Solo-rivier bij Trinil op Java’ te gaan graven?

Dubois, half proza, half poëzie, waaruit

denken. Ging Tijs Goldschmidt Dubois

Was die plek hem ingefluisterd door hogere

zijn bewondering voor de wetenschapper

voorgoed aan de vergetelheid ontrukken?

machten? En lag die Javamens daar kant

ondubbelzinnig blijkt. Die bewondering

Was er van de paleoantropoloog dan

en klaar op deze eerzuchtige Limburger te

berustte op een biografisch toeval: kleine

toch meer overgebleven dan de schim

wachten, opdat die hem eindelijk, na al die

Huub zocht in dezelfde kleigroeven nabij

die nog af en toe kwam spoken in een

ondergrondse millennia, als ‘missing link’

zijn Tegelse geboortegrond naar schelpen,

dromerig dichtershoofd? Op Goldschmidts

tussen aap en mens aan het daglicht zou

stenen en fossielen waar Dubois dat ‘meer

bevindingen moest ik nog even wachten,

brengen?

dan een halve eeuw eerder’ ook al had

maar het genootschap Eugène Dubois

gedaan. Dat schept een band, begrijpelijk.

te Eijsden, initiatiefnemer van de

onmogelijk zijn, al was het maar omdat het

wisselleerstoel, zou me ongetwijfeld alvast

inmiddels duizelt van de eerste mensen.

kunnen bijpraten.

Het idee van die eerste mens, en dus van

Toch kon zelfs Beurskens me niet

die ene, eenduidige ontwikkelingslijn

enthousiasmeren voor de volwassen, wetenschappelijke versie van zijn jeugdige graafwerk, de paleoantropologie, de studie van het ontstaan van mensachtigen. Literair en sociaal veel interessanter vond ik de wijsgerige en culturele antropologie van pioniers als Alexander von Humboldt, Claude Lévi-Strauss, Thomas Macho, David Graeber en, dichter bij huis, Ton Lemaire. Bij hen gaat het, simpel gezegd, om het werkelijke, bovengrondse leven, niet om het gepuzzel met restanten van geraamtes.

Zo eenvoudig en eenduidig kon het

‘Er worden tegenwoordig in

van aap, mensaap, aapmens naar mens, is niet veel meer dan een variant op het scheppingsverhaal in het Oude Testament,

hetzelfde ontzagwekkende

al had Darwin aan de geloofwaardigheid daarvan dan ook definitief, zij het met

tempo eerste mensen en

tegenzin, een eind gemaakt. Geen serieus te nemen paleoantropoloog die de term

missing links ontdekt als

‘missing link’ nog in de mond durft te nemen; er worden tegenwoordig in

nieuwe melkwegstelsels in

hetzelfde ontzagwekkende tempo eerste mensen en missing links ontdekt als nieuwe

Bij een paleoantropoloog stelde ik me –

het heelal’

melkwegstelsels in het heelal. Zou dat de

met het oog op Beurskens overigens ten

⏤

reden kunnen zijn dat we zo weinig meer

onrechte – een wereldvreemde, bleke ziel ook als scholier al geen straf vond bij de

horen van Dubois? En zou Tijs Goldschmidt nu naar Maastricht zijn gelokt om diens

voor, een binnenvetter van het type dat het Helaas, heel veel meer dan ik al wist leerde

verbleekte reputatie ietwat op te poetsen? Het zojuist gepubliceerde Rechtop. Over

loting van de voetbalelftallen steevast op

de website van het genootschap me toch

de reservebank te belanden. Niet prettig

niet. De bekende feiten: geboren te Eijsden,

denken, graven en schrijven van Eugène Dubois

misschien, maar meedoen was nog erger.

als zoon van de burgemeester, op 28 januari

moet uitsluitsel bieden. Het boekje bevat

Dat was tot een maand of wat geleden

1858, gestorven op zijn landgoed te Haelen

een lichtvoetig essay van Goldschmidt over

wat mij betreft de stand van zaken. Toen

op 16 december 1940, etc etc. Opmerkelijk

‘de gravende arts’ plus een aantal uit diens

bracht een bericht in De Limburger me

zijn wel de formuleringen. ‘Dubois is

nalatenschap opgedoken brieven van en

aan het twijfelen. Tijs Goldschmidt,

een van de belangrijkste Nederlandse

aan hem; afgesloten wordt het door vier

las ik, was benoemd tot de zesde

wetenschappers. Hij is de ontdekker van

bijdragen van studenten die de lezingen

‘wisselleerstoelhouder Eugène Dubois’ aan

de Javamens […]. Hij groef deze oermens

van Goldschmidt gevolgd hebben. Tot

de Universiteit Maastricht. Van die leerstoel

op in een bocht van de Solo-rivier bij

spectaculaire nieuwe inzichten leidt dit

had ik nooit gehoord, de vorige vijf waren

Trinil op Java in de periode 1891-1892.

alles niet, wel tot nuanceringen die een wat

me blijkbaar ontgaan. Maar Goldschmidt

Zijn vondst markeerde het begin van de

realistischer licht op Dubois werpen dan

kende ik wel degelijk. En niet als eerste

paleoantropologie […]. Tevens drukte ze

zijn fanclub in Eijsden.

de beste. Ik kende hem als een gedreven

een onuitwisbaar stempel op de publieke

gedragsbioloog en auteur in de traditie

beeldvorming over de mens en over de

Allereerst: hoe kwam Dubois erbij om uitgerekend op die specifieke plek

9 mrt t/m 25 sep 2022

Keith Haring: Grace House Mural is organized by the Museum of Contemporary Art Denver. The Grace House Mural is the centrepiece of this exhibition, which SCHUNCK Museum Heerlen has complemented with additional artworks.

Grace House Mural Keith Haring artwork © Keith Haring Foundation

zout magazine 6-7/2022

‘Eugène Dubois was een oncollegiale, jaloerse man, op het paranoïde af’

⏤ iets concreter geformuleerd: ‘Van het

ondergeschikten, een sergeant van het

gouvernement kreeg hij de beschikking

NIL, daar nog onder zijn ‘indirecte leiding’

over vijftig dwangarbeiders die een

aan het werk is. Vijf jaar later, weer in een

gevangenisstraf uitzaten. Die moesten met

brief op hoge poten aan Zijne Excellentie,

hun pikhouweel in grotten naar fossielen

diskwalificeert hij een vrouwelijke collega

zoeken.’ En als dat niet genoeg opleverde,

(‘oppervlakkige kennis’, ‘onvoldoende

liet hij ‘extra mankrachten’ aanrukken.

ervaring’, ‘volstrekt’ geen ‘technische

‘Zij deden zwaar kolerewerk onder

aanleg’) die ook het snode plan had opgevat

erbarmelijke omstandigheden. Sommigen

naar Java af te reizen om opgravingen te

van hen werden ziek, anderen wisten te

doen.

ontsnappen, een enkeling stierf.’ En intussen, dat mag niet onvermeld

Tijs Goldschmidt. foto Keke Keukelaar

Was Eugène Dubois de grote geleerde die hij zelf dacht te zijn? Zo groot dat hij

blijven, zat onze burgemeesterszoon

een wisselleerstoel aan de universiteit van

thuis op de lommerrijke veranda van

Maastricht verdient? Tijs Goldschmidt

zijn woning bij Trinil, tussen de fossiele

is te beschaafd om dat glashard tegen

olifantskiezen en tijgerbotten. Als hij daar

te spreken, maar uit zijn elegante ironie

al vandaan kwam was het om op zoek te

spreekt voldoende scepsis. Volgens

gaan naar meer geschikte vindplaatsen.

‘sommige ingewijden’ had Dubois ‘een

Voor ons, postume lezers, is de spanning

Nobelprijs’ verdiend, maar zover kwam

er allang vanaf: zijn vasthoudendheid bleef

het niet, de man verschanste zich op zijn

niet onbeloond. De buit: ‘een schedeldak,

landgoed ‘om daar verbitterd en eenzaam te

later “het schedelkapje” genoemd,

sterven.’

een linkerdijbeen, en een kies van een

Wetenschap, voeg ik daaraan toe, is

mensensoort die ouder was dan sapiens’,

ook geen zaak voor ingewijden, geen

ofwel: de Javamens.

esoterie, wetenschap is per definitie

dat niet met wetenschappelijke maar met

exoterisch, algemeen toegankelijk en

‘Und man sieht nur die im Lichte / Die im

literair talent. Ook zijn brieven, autoritair,

commerciële motieven. Op Sumatra, waar

Dunkeln sieht man nicht’. Adequater is

formalistisch en houterig, bieden weinig

Dubois zich aanvankelijk op concentreerde,

de formulering waarin de naam van de

hoop op eeuwige roem. Z

verkochten ze hun ‘stenen botten’ aan

fossielenjager tussen aanhalingstekens

Chinezen, die er in vermalen vorm

staat: ‘Dubois’ groef… En bovendien: de

medische wonderen van verwachtten – als

‘oermens’, respectievelijk ‘de Javamens’ die

afrodisiaca, neem ik aan, middeltjes om de

‘hij’ heeft opgegraven, bestond vooralsnog

geslachtsdrift op te wekken. Toen het werk

uit niet meer dan drie schamele onderdelen

op Sumatra niet tot het gewenste resultaat

waarvan het nog maar de vraag is of die

leidde, verhuisde Dubois naar Java, omdat

bij een en hetzelfde individu hoorden. Erg

daar ‘verschillende plekken bekend waren

waarschijnlijk is dat niet. Er zijn later nog

die meer perspectief boden’ – te weten ‘de

talloze soortgelijke kiezen en dijbenen

fossielenrijke afzettingen in een bocht van

gevonden, je zou daar in die bocht van

de Solo bij Trinil.’

de Solo haast de indruk krijgen van een

op Java te gaan graven? Dat blijkt geen ingeving van de goden, noch een staaltje van telepathisch vernuft. Dubois groef op plekken waar door ‘lokale bewoners’ al uitgebreid gegraven werd, al deden ze

Dat onderzoek werd, langs een omweg, bekostigd door de Nederlandse staat.

wee kanttekeningen. Allereerst:

falsificeerbaar. Dat was aan Dubois

de trotse formulering ‘Dubois

niet besteed, zijn houding was in

groef de Javamens op’ bewijst

essentie onwetenschappelijk. Hij was

andermaal het gelijk van Brechts

een gefrustreerde fantast, maar zonder

massagraf. Maar Dubois was een oncollegiale, jaloerse

Officieel was Dubois militair arts bij

man, op het paranoïde af. Alles stelde hij in

het Nederlandsch-Indisch leger, het

het werk om te voorkomen dat het belang

NIL, maar hij kreeg het gedaan van die

van zijn primeur gerelativeerd werd. Tien

werkzaamheden te worden vrijgesteld

jaar na ‘zijn’ vondst eist hij in een brief aan

en zich op zijn onderzoek te richten.

Zijne Excellentie de Minister van Koloniën te

Goldschmidt formuleert het, niet zonder

’s-Gravenhage ‘dat onder geen voorwaarde

ironie, eufemistisch: Dubois ‘maakte

aan anderen wordt toegestaan te Trinil

gebruik van de koloniale infrastructuur’,

nasporingen te doen’, zolang een van zijn

Tijs Goldschmidt, Rechtop. Over denken, graven en schrijven van Eugène Dubois. Uitgeverij Van Oorschot, Amsterdam, 2022

zout magazine 6-7/2022

Museum W is een sieraad voor de stad

Het door Maurice Mentjens ontworpen gouden 'achterhuis' van Museum W in Weert, in het voormalige stadhuis. Op de achtergrond de Martinuskerk. foto Arjen Schmitz

Na vijf jaar is het gerenoveerde Museum W - ook de naam is nieuw - in Weert open voor het publiek. WIDO SMEETS sprak met Maurice Mentjens, verantwoordelijk voor de spectaculaire gevel en het ingetogen, op de collectie gericht interieur. ‘Het was de eerste én de laatste keer.’

p de gevel van het pas opgeleverde goudkleurige ‘achterhuis’ van het al even nieuwe Museum W in Weert zitten groenige corrosievlekken. Het werk van plassende honden,

concludeert ontwerper Maurice Mentjens, verantwoordelijk voor renovatie en inrichting van het museum. Even verderop, om de hoek, hetzelfde beeld. Of toch niet? Job Smeets, de kunstenaar die de eerste solo-expositie in het nieuwe museum voor zijn rekening neemt, komt net naar buiten om een sigaret te roken. Ook hij heeft de ‘plasschade’ opgemerkt. Hij schudt het hoofd, dit is niet het werk van honden, ‘die komen niet zo hoog. Dit is mensenwerk.’

zout magazine 6-7/2022

nog steeds lijkt Weert verdeeld in voor- en

verwijzen naar de grotendeels uit kerkelijke

tegenstanders. ‘Het heeft tijd nodig’, zegt

parafernalia bestaande collectie van het

Mentjens, ‘de mensen gaan er heus wel aan

museum.

wennen.’

Met de renovatie wil Museum W een

Misschien gaat die gewenning wel sneller

nieuw, kunstminnend publiek trekken,

dan verwacht nu het gebouw met de komst

vooral op de begane grond waar elk jaar

van de lente met grote regelmaat staat te

twee wisselexposities worden getoond. In

stralen. Zowel voor passanten die vanaf

de wetenschap dat Weert een relatief kleine

de Markt, bij de Martinuskerk, komen als

stad is, gelegen in een plattelandsregio

voor degenen die vanuit de Muntpassage

binnen de driehoek Eindhoven-Venlo-

het centrum inlopen biedt de goudkleurige

Roermond, houdt conservator John van

achterbouw een spectaculair gezicht. Een

Cauteren van Museum W de ambities

oppepper die Weert, met zijn saaie centrum,

beperkt. ‘Je kunt wel voor minderheden

wel kan gebruiken.

gaan programmeren, maar die komen hier

In een vergaderzaaltje op de eerste verdieping vertelt Maurice Mentjens

toch niet.’ De doelgroep voor Museum W bestaat

(Sittard, 1964) in de van hem bekende

naar zijn zeggen uit in de regionale

wijdlopige stijl over de opdracht om het

geschiedenis geïnteresseerden, scholen en

museum aanvankelijk van binnen, maar

kunstliefhebbers; die laatste categorie kan

daarna ook van buiten een nieuw aanzien te

tot begin oktober terecht in de expositie

geven. Hij vroeg zich af welke betekenissen

Forever Endeavour van de in Weert geboren

de musea in deze tijd nog in zich dragen.

Job Smeets. Maar ook over de beoogde

‘Het zijn de heilige plaatsen van een

bezoekersaantallen houdt Van Cauteren

intussen geseculariseerde samenleving;

zich op de vlakte. ‘De periode voor de

kunstwerken worden er bewaard als

sluiting waren het er enkele duizenden per

relikwieën.’ Zo ontstond het idee om de achterste deel van het museum, inclusief het dak, vorm te geven als een met goud beklede schrijn. Niet alleen de matglanzende gouden huid is een blikvanger in een weinig tot de verbeelding sprekende omgeving, ook

MUSEUM W IN CIJFERS

de grote, gastvrijheid uitstralende entree en de gigantische openstaande luiken waarvan de vensters fungeren als etalage voor kunstwerken, ogen spectaculair. Hier Mentjens reageert vrij laconiek op de van

diende de klassieke Adventskalender, met

weinig respect getuigende urinesporen.

zijn tot dagelijkse opening uitnodigende

Hij is wel wat gewend. Toen zijn plannen

vakjes, als bron van inspiratie.

vijf jaar geleden bekend werden gemaakt,

De openstaande luiken verwijzen ook naar

kreeg vooral de goudkleurige gevel die zich

de collectie, zijnde het echte goud van een

om het ’achterhuis’ van het gebouw vouwt

museum. De focus op de collectie verraadt

er op de sociale media flink van langs.

de manier van werken van Mentjens.

De toenmalige cultuurwethouder Geert

Zoals hij bij de inrichting van een winkel

Gabriëls, initiator van de renovatie, kreeg

denkt vanuit de producten die er worden

het Spaans benauwd. ‘Mensen vroegen

aangeboden, is hij bij Museum W uitgegaan

zich af welke zakkenvuller de stad nu

van de collectie die er wordt getoond.

weer had binnengehaald’, kijkt Mentjens,

De gouden schil is gemaakt van TecuGold,

een gelauwerd ontwerper die al wat

een flinterdunne legering van aluminium

jaartjes meedraait, terug. ‘Gelukkig kwam

en koper. Om die 1 millimeter dikke huid

er, ook op de sociale media, gauw een

de benodigde stijfheid te geven is er aan de

tegenbeweging op gang met mensen die het

achterkant een 20 mm dikke isolatieplaat

wél een mooi ontwerp vinden.’

tegenaan gezet. De religieuze connotaties

Vorige maand ging het museum open, en

in deze hedendaagse geveltoepassing

Museum W is gevestigd in het voormalige stadhuis van Weert dat in 1550 werd voltooid. In 1826 was er een fikse verbouwing en kreeg het pand een nieuwe, neorenaissancistische gevel. In oktober 2017 stelde de gemeenteraad 4,1 miljoen euro beschikbaar voor de renovatie van het Gemeentemuseum, dat inmiddels in het pand zat. Uiteindelijk bleek 5,6 miljoen nodig om het project te kunnen afronden. Museum W heeft 640 m2 aan zaaloppervlak, inclusief de educatieruimte op zolder. Op de begane grond zijn de zalen voor wisselexposities, op de eerste verdieping is de vaste collectie te zien.

zout magazine 6-7/2022

‘Het heeft tijd nodig, de mensen gaan er heus wel aan wennen.’

⏤

podcast DE PERFECTE VLIEGMACHINE

Interieur van Museum W. foto John van Hamond

jaar. Door corona is de wereld veranderd,

in de groene zaal om de geschiedenis van

ook voor de musea. We zien wel hoe het

Weert, in de als schatkamer ingerichte

loopt.’

zwarte zaal wordt het zilverwerk getoond.

Opvallende afwezige in de eerste

Van Cauteren: ‘Maurice heeft zich in zijn

presentaties is Jan Dibbets, de bekendste

ontwerp dienstbaar opgesteld. Door zijn

kunstenaar die Weert heeft voortgebracht.

gevoel voor oude kunst is het een organisch

Zijn werk zit wereldwijd in de collecties van

geheel geworden.’

grote musea, inclusief het MoMA in New

Ook Mentjens zelf is meer dan tevreden

York; ook Museum W heeft enkele stukken

over het eindresultaat, al is de combinatie

van hem in huis, maar ze hebben het niet

van architectuur, ontwerpen en inrichten

gehaald. Nóg niet, benadrukt Van Cauteren.

hem zwaar gevallen. ‘Dit was de eerste,

‘Aanvankelijk zou een werk van Dibbets in

én de laatste keer. Ik ben gewend om met

de oude raadszaal komen te hangen, maar

één opdrachtgever aan tafel te zitten.

daar hangen nu de in opdracht gemaakte

Hier belandde ik in een complex en traag

foto’s van Satijn Panyigay. Ook Job Smeets

verlopend project, waarbij iedereen er iets

wilde een Dibbets in zijn presentatie,

van moet vinden. Dat is vermoeiend, en niet

maar, zegt Van Cauteren, ‘hij paste niet in

altijd fijn. Het schuim heeft me wel eens

de vertelling. Je moet zijn werk de juiste

op de mond gestaan, andere ontwerpers

context geven. Hij komt gegarandeerd in

zouden het bijltje er al lang bij hebben

een van de komende wisselexposities.’

neergegooid.’

Dan, breed lachend: ‘Maar daar ben ik

ij de herinrichting van het gebouw

veel te aardig voor. En het resultaat mag er

heeft Mentjens de aandacht niet

zijn. Het was supertof, maar vijf jaar is voor

willen afleiden van wat er zal worden

mij te lang.’ Waarna conservator John van

getoond. In de zalen waar de vaste

Cauteren de puntjes op de i zet: ‘Uiteindelijk

collectie te zien is, verwijzen de kleuren

is het precies geworden zoals we het

van de wanden naar de thema’s die er

wilden.’ Z

worden belicht. In de rode zaal gaat het om macht, in de roze zaal om het lichaam, in de

Riiiiibriiiiiibriiiibriiibri roept het beest voor de zoveelste keer. Met de verrekijker zoek ik het Schiermonnikoogse kwelderlandschap af. Mensen zijn visueel ingesteld, met onze ogen zoeken we de bevestiging voor wat onze oren al wisten. Dan spot ik hem, de wulp, met die lange steltpoten en de lange, gebogen snavel. Mijn vakantiepret kan niet op. Al ben ik geen vogelspotter, ik begrijp heel goed dat er mensen bestaan die hier hun leven aan wijden. Zoals Arjan Dwarshuis, wereldrecordhouder vogels kijken. Samen met jeugdvriend Gisbert van Baalen heeft hij een succesvolle podcast formule bedacht: vogelexpert en vogelleek gaan samen op pad. In natuurgebieden, en soms ook gewoon in een park of op een dakterras in hartje Amsterdam. Hun rolverdeling is strikt, Van Baalen is verwonderd, stelt vragen of vergist zich, Dwarshuis legt uit en corrigeert, soms in één zin. ‘Nee, niet cirkelvormig. Dan had die vogel ronde vleugels. Sikkelvormig bedoel je!’ Over de gierzwaluw, waarover het hier gaat, leren we ook dat hij in het eerste anderhalf jaar van zijn leven niet aan de grond komt. ‘Een door 44 miljoen jaar geperfectioneerde vliegmachine.’ Voor hun jongste aflevering gaan Dwarshuis en Van Baalen naar de Veluwe waar ze de bonte vliegenvanger en de gekraagde roodstaart spotten. De vogelnamen zal ik als niet-nerd over een week weer zijn vergeten - maar niet wat Dwarshuis vertelt over veehouderijen. De stikstofproblematiek in drie zinnen uitgelegd? Luister naar De Vogelspotcast. CHRISTIANE GRONENBERG

De Vogelspotcast, met Arjan Dwarshuis & Gisbert van Baalen. De Stroom, 2021/2022.

blauwe zaal om het gezin (ultramarijn is de traditionele kleur van de mantel van Maria),

zout magazine 6-7/2022

Mode in Arnhem: minder design, meer ambacht 22

Duran Lantink werkt duurzaam en hergebruikt kledingstukken voor zijn ontwerpen. foto's Marleen daniels

zout magazine 6-7/2022

Arnhem afficheert zich als modestad, maar hoe relevant is het modegevoel nog? In de biënnale State of Fashion 2022 gaat het niet over nieuwe collecties maar over duurzaamheid. VEERLE WINDELS peilt de stemming. ‘We nemen de huidige modeproblematiek mee naar de straat, naar de voorbijganger.’

rnhem is me niet

eindexamen. Het leek wel Antwerpen, maar

onbekend. Ik kwam er

dan met een Hollands sausje erover.

in 2009 en in 2013 voor

Anno 2022 lijkt de stad niet bijster veel

de modebiënnale die in

veranderd. Net als elders hebben winkels

2018 onder de naam State

door de lockdowns moeilijke tijden

of Fashion een tweede leven kreeg. Het

doorgemaakt, en zag een pak designers

was me goed bevallen. Niet alleen omdat

zich genoodzaakt hun werk via sociale

ik in een luttele 48 uur zowat de hele stad

media de wereld in te sturen. Toch is er

had kunnen verkennen, te voet nog wel,

de voorbije maanden naarstig gewerkt

maar ook omdat er op enkele vierkante

aan State of Fashion 2022, dat Arnhem als

kilometers zoveel creativiteit bijeen zat.

modestad terug op de kaart wil zetten. Zeven internationale curatoren hebben hun

Het begon die laatste keer al bij aankomst in

schouders gezet onder een event dat vijf

het hotel Modez, waar curator van dienst,

weken lang de grenzen van circulariteit en

illustrator Piet Paris, diverse kamers gelinkt

duurzaamheid aftast.

had aan evenveel designers. Ik bracht de

‘De internationale profilering is er altijd

nacht door in de kamer die ingericht was

geweest’, zegt Iris Ruisch, programma

door de designers van The People of the

directeur van State of Fashion 2022, ‘maar

Labyrinths, terwijl naast mij collega’s lagen

de focuspunten zijn telkens verschillend

te slapen in kamers die door designers

geweest.’ Dit keer wordt ingegaan op

als Spijkers&Spijkers en Francisco van

dieperliggende problemen binnen de

Benthum aangepakt waren. Een unicum,

mode-industrie: recyclage, upcycling,

vond ik toen.

herbruikbare stoffen, aandacht voor

Hotel Modez zat (en zit trouwens

ambacht, werken met afval, et cetera. ‘We

Iris van Herpen, hier backstage bij een modeshow, is een van de succesvolle afgestudeerden aan de Modeacademie van ArteZ.

Tom Van der Borght gaat als artist in

nog steeds) in het midden van het

zijn dus niet gaan selecteren op werk en

residence samen met jonge designstudenten

Modekwartier, waar diverse aanstormende

tonen geen nieuwe collecties, maar we

met afval aan de slag. De Londense Clara

designers voor een heuse revival van de

nemen de huidige modeproblematiek mee

Chu plant een citytrip met haar mobiel: ze

volkse buurt zorgden. Het was maar even

naar de straat, naar de voorbijganger, naar

zal toevallige passanten vragen naar hun

lopen naar het stadscentrum, waar ik heel

Arnhem.’

kijk op de winkelstraat van morgen. Door

blij werd van avant-garde modezaken als

Bepaalde initiatieven lijken alvast

middel van legoblokjes kan iedereen dat toekomstbeeld mede vorm geven.

Jones en me verbaasde over het feit dat

baanbrekend. Zo gaat Duran Lantink samen

de shop van Humanoid in een (weliswaar

met 80-plussers in bejaardentehuizen

ontwijde) kerk was ondergebracht. Ik

op zoek naar oude haak-, crochet- en

mode nog voelbaar aanwezig is in de

bracht toen ook een bezoek aan de fameuze

borduurtechnieken met de bedoeling dat

stad, ook buiten de mode-events? Sjaak

modeafdeling van ArteZ, een broeinest

stukje ambacht ook met jonge mensen te

Hullekens is na zijn ArteZ-studie in Arnhem

van creatievelingen waar eerder Iris Van

delen. De workshops worden gelivestreamd

blijven hangen. Hij voelt de modestad

Herpen, Viktor & Rolf en Jan Taminiau

en culmineren in een salsa-avond met de

dagelijks aan, in de warme contacten met

met glans waren geslaagd voor hun

senioren.

collega’s. ‘Het klinkt misschien gek, maar je

Maar terug naar de vraag in hoeverre

t/m 31 juli 2022

ORANJE NASSAUSTRAAT 8 VALKENSWAARD

rethink react

Pii Daenen

Kunst en design voor een vitale regio

29/03/22 – 28/08/22

Pii, Pii the Fisherman, 2010, Fotografie: Zebra Fotostudio’s / Egon Notermans

Pii-files 505

18/06/22 – 28/08/22

Nu te zien in museum VBVD Keulsepoort 1, Venlo / www.vanbommelvandam.nl

Irene Fortuyn / Sjaak Langenberg & Rosé de Beer / Robbert van der Horst / Pavèl van Houten / Tanja Nabben / Tjeerd Veenhoven

BOEK JE TICKETS OP WWW.STEENDRUKMUSEUM.NL

zout magazine 6-7/2022

‘Arnhem moet zich meer als maakstad profileren.’

⏤

zit wel overal in de stad. Het is

PORTRET BOUAZZA

wel zoeken naar Nederlandse

Marlene Dumas heeft het Stedelijk Museum Amsterdam een portret geschonken van schrijver Hafid Bouazza. Met de schenking wil Dumas de een jaar geleden op 51-jarige leeftijd overleden Marokkaans-Nederlandse schrijver gedenken. Bouazza maakte literair naam met boeken als De voeten van Abdullah (1996) en Paravion (2003). Kunstenaar en schrijver raakten in 2015 bevriend toen Bouazza gedichten van Shakespeare vertaalde en aan Dumas vroeg daar illustraties bij te maken. Vijftien van Dumas’ tekeningen werden in langdurig bruikleen gegeven aan het Stedelijk Museum.

deelnemers, terwijl mode toch echt een deel van onze identiteit is. We geven niet graag applaus aan Nederlanders, zeker niet dicht bij de deur.’ ‘De dingen borrelen hier weer’, zegt Judtih ter Haar, drijvende kracht achter conceptstore Jones, lachend. Vijftien jaar gaf ze les aan de modestudenten van ArteZ, kort geleden is ze er mee gestopt. Haar winkel verkoopt merken als Dries Van Noten, Sofie D’Hoore en Margaret Howell, binnenkort wil ze dat spectrum verbreden. Ze wil mode benaderen zoals dat met food gebeurt. Hoé precies, dat zien we

GEEN PRIJS Z33

binnenkort; het moet een invulling

De Mies van der Rohe Award, de architectuurprijs van de EU, gaat niet naar de uitbreiding en renovatie van het Hasseltse kunstenpodium Z33, maar naar het Town House, onderdeel van Kingston University in Londen. Het Z33-ontwerp van de Italiaanse architecte Francesca Torzo was een van de vijf kanshebbers op de shortlist. Het winnende gebouw, ontworpen door Grafton Architects, biedt onderdak aan een bibliotheek en een dansschool. De Grafton-oprichters Yvonne Farrell en Shelley MacNamara wonnen in 2020 de Pritzker Prize, ook wel ‘de Nobelprijs voor architectuur’ genoemd.

worden van hoe ze de mode Judith ter Haar van conceptstore Jones: ‘Ik denk dat studenten de praktijk van de mode anno nu te zien moeten krijgen.'

vandaag de dag, na ‘de grote shift’, aanvoelt. Het klassieke modemodel is achterhaald, zegt Ter Haar. ‘Moet

kan elkaar bellen als je ergens mee zit. We

de aandacht voor design er niet een voor

delen stoffen met elkaar, we verbroederen,

ambacht worden? Ik heb het daar met mijn

het voelt nooit aan als competitie.’

modestudenten ook dikwijls over gehad. Ik

Nog steeds is hij revreden met zijn keuze

denk vooral dat studenten de praktijk van

om na zijn afstuderen in 2005 in Arnhem

de mode anno nu te zien moeten krijgen.

te blijven. ‘Ik speelde even met het idee

Dat eerder dan theorie. En Arnhem zou

naar Amsterdam of Berlijn te gaan, maar

zich meer als maakstad moeten profileren.

goedkope atelierplek vinden was daar niet

Al zit het algemene gevoel over mode hier

aan de orde. Ik studeerde aan de academie

wel weer goed. Er zijn heel wat nieuwe

net na de piek van Le Cri Néerlandais, die

initiatieven. Mensen zijn goed bezig.’

eerste designergolf die tot in Parijs van

En passant

Aan de reserveringen te zien zijn de

zich liet spreken. In die tijd waren er 800

modeliefhebbers Arnhem niet vergeten.

ELIM CHAN BLIJFT

aanmeldingen om op Artez te gaan studeren

‘Het is door corona wel even erg stil geweest

en mochten er 40 modestudenten beginnen.

in het Modekwartier’, zegt Ruth Kuipers

Ik hield van het kleine dat Arnhem voor mij

van Hotel Modez, waar een van de kamers

inhield. Hier was geen ruis. We verveelden

is ontworpen door Sjaak Hullekens. ‘Maar

ons in dit dorp te pletter, maar we draaiden

de buurt is populairder dan ooit. Het

wel dolle contacturen en haalden een bulk

maakt, helaas, dat huizen onbetaalbaar zijn

huiswerk mee naar huis. Het was magisch,

geworden.’ Z

Elim Chan blijft tot 2025 chef-dirigent van het Antwerp Symphony Orchestra. ‘De afgelopen drie seizoenen is er een hechte band ontstaan tussen orkest en Chan’, laat intendant Joost Maegerman weten. De internationale carrière van Chan heeft intussen een hoge vlucht genomen. Zo dirigeerde ze de voorbije jaren onder andere het Concertgebouworkest, de Los Angeles Philharmonic en het Swedish Radio Symphony Orchestra. De 35-jarige Chinese is blij met de verlenging. ‘Dat we dagelijks kunnen repeteren en optreden in de prachtige Elisabethzaal is een droom voor elke dirigent.’

want wie doceerde, stond met beide voeten in het vak.’ Hullekens doet mee aan State of Fashion 2022, maar heeft ook bedenkingen. ‘Ik ben ontzettend blij dat er weer een biënnale is en het is top dat die in Arnhem plaatsvindt. Arnhem kan voor heel Nederland staan, als een soort Zwitserland, als een soort vrijplek. Misschien is de mode-uitstraling

State of Fashion 2022. Van 2.6 t/m 5.7 in Arnhem, op diverse locaties. stateoffashion.org

hier iets in kracht afgenomen, maar het

C-MINE Eerste tickets nu online!

C-mine.be

2022

2023

zout magazine 6-7/2022

perron poëzie

Via onze preparateur kochten we van een dierentuin een chimpansee, gestorven door vroeggeboorte. We maten het kadaver op, maakten een binnenwerk van purschuim, ijzerdraad, wol en touw. De preparateur had grote moeite het te villen; het voelde, mopperde hij, alsof je een baby opensnijdt. Maar niemand schept iets uit het niets. Kunst is deformeren en transformeren. Wij gebruiken alleen de huid. Het opzetten was een helse klus: breekbaar als luciferstokjes waren de vingers van ons aapje. Als Jezus hebben we het vereeuwigd, zonder kruis, maar wel in Bijbelse pose, de armen gespreid. De evolutietheorie vermengd met het katholieke geloof waarmee we zijn opgevoed; in beide zit iets dat aannemelijk is maar ons niet volledig kan overtuigen – wie de dubbele laag niet ziet noemt het kitsch. Als kind al gebruikten we speelgoed nooit waarvoor het was bedoeld. MUSTAFA STITOU

Uit: Mustafa Stitou, Waar is het lam? Uitgeverij De Bezige Bij, Amsterdam, 2022

Dit gedicht is een bewerking (of demontage of transformatie) van een interview met Les Deux Garçons (Volkskrant Magazine, 2 mei 2015).

zout magazine 6-7/2022

Dak voor het lichaam, uitzicht voor de geest 28

zout magazine 6-7/2022

in beeld

foto's Kim Zwarts

ien jaar geleden bezocht fotograaf Kim

creëren die niet alleen veiligheid, maar ook

vorig jaar overleden architectuurcriticus

Zwarts (Maastricht, 1955) het woonhuis

beschutting, rust en ordening boden. Dom

Hilde de Haan. Ze had Hans van de Laan

van architect Jan de Jong in Schaijk,

Hans van der Laan (1904-1991) ontwikkelde

diverse malen ontmoet en uitgebreid

gelegen in de uiterwaarden van de Maas

er een ingewikkeld stelsel van maatvoering

gesproken. Haar nog onaffe teksten werden

tussen Den Bosch en Nijmegen. Bekend als

en verhoudingen voor, samengebracht

na haar dood voltooid door haar dochter

hij, ook professioneel, is met de eigentijdse

in ‘het plastische getal’; zelf vergeleek

Georgia Kareola.

architectuur werd hij gegrepen door de

hij het met de zoektocht naar het uit de

verstilde ruimtes in de woning.

schilderkunst bekende vormprincipe van

de Jong als zijn inspirator Hans van der

de gulden snede.

Laan. De door de eerste in de omlijsting van

De Jong had er in 1960 een door hemzelf ontworpen Engels landhuis uit 1947 voor

Als navolger was Jan de Jong (1917-2002)

Het boek is een eerbetoon aan zowel Jan

een deur in zijn woning gebeitelde tekst

laten slopen. Hij verving het, onder de

zo mogelijk nog strenger in de leer dan

verwoordt het adagium van hun beider

indruk als hij was van de ideeën van

Van der Laan zelf. Zijn woning in Schaijk,

oeuvre: ‘Het betaamt een wijs architect de

architect/monnik Hans van der Laan door

tot haar dood in 2019 bewoond door zijn

ruimte te ordenen als dak voor het lichaam

iets totaal anders.

weduwe Riek, is een sacraal aandoend, naar

en een uitzicht voor de geest.’ (WS)

De vanuit het Zuid-Limburgse klooster

binnen gekeerd ensemble van ruimtes met

Mamelis opererende Van der Laan had

de ascetische sfeer van een klooster. In de

zijn ideeën verwoord in het boek De

foto’s die Zwarts tussen 2012 en 2019 maakte

architectonische ruimte uit 1977. Architectuur

is die sfeer van bezielde verstilling van het

diende méér te zijn dan een mooie gevel

stilaan wat onderkomen complex in de van

met daarachter een goed functionerend

hem bekende sobere stijl gevangen.

gebouw, vond hij. Het was de taak van

Zijn foto’s zijn nu samengebracht in het

de architect om afgebakende ruimtes te

boek Le jeu des marges, met teksten van de

Hilde de Haan + Georgia Kareola, Le jeu des marges. Portret van het Jan de Jonghuis in Schaijk. Fotografie door Kim Zwarts. Uitgeverij Architectura & Natura, Amsterdam 2022.

zout magazine 6-7/2022

Niet steeds opnieuw

e adem schuurt je keel als ik

‘In het kunstenveld mis ik de ruimte voor spontaniteit en het begrip voor de zoektocht’, zegt theatermaker Jordi Möllering. ‘Dat begrip is er alleen voor jonge makers. Alsof je boven de 35 niets meer te onderzoeken hebt.’

je wang streel naast me op

het kussen. Je slaapt, maar ook weer niet. Wat je voelt, wil je niet

‘Het liefst organiseer ik alles zelf’

zeggen. Niet steeds opnieuw, niet almaar weer. Soms is het weg. Ik zat in het zand hoog aan de Maas bij de kanoclub. Wachtend. Verslagen gaat niets door je heen. Toen we later

Bits

samen de draaideur verlieten en in een stralende zon de parkeerplaats op

liepen, was ik weer die ander. Ik weet niet waarom dit nu boven komt drijven. Mag ik dit zo wel delen?

e studio van theater maker Jordi Möllering is

MAT VAN DER HEIJDEN

tevens de toegangshal

naar het Matrastheater van Maison Florida in Hasselt. Het voelt meer als een doorgangs ruimte dan een werkplek. Passend, want hij lijkt voort durend onderweg en op zoek, zowel in zijn dagelijks leven als in zijn theatrale werk: hij werkt in verschillende talen, continenten en culturen, trekt als briefbezorger met de fiets door Europa en ontwikkelt een voorstelling met robotacteurs. Theater is bij Jordi Möllering overal, maar vooral elders. Hoe werd je theatermaker? ‘Na de middelbare school wilde ik niet meteen gaan studeren. Ik wilde graag Spaans leren, geen idee waarom, dat leek me gewoon een leuke taal. Eigenlijk wilde ik naar Spanje,

samen met een vriend een

een internetcafé, hij werkte

maar mijn vader zei: “Waarom

Spaanstalig theatergezelschap

daar. We hadden steeds meer

ga je niet naar Midden-

op, genaamd Artzénico. ‘Ik

gesprekken over de dingen

Amerika?”’

had geen toneelachtergrond

des levens, zo kwamen we dus

of opleiding, het was gewoon

ook over theater te spreken.

1985) vertrekt naar Guatemala

iets wat ik heel graag wilde

Uiteindelijk is dat voor ons

om er af en aan vijf jaar te

doen en die vriend toevallig

allebei wel iets heel groots

blijven. Ter plekke richt hij

ook. Ik leerde hem kennen in

geworden.’

Jordi Möllering (Nijmegen, Mat van der Heijden, De dag (2022). Potlood, papier, 32,5 x 25 cm.

zout magazine 6-7/2022

’Ik gedij goed onder het nomadische, de verandering van routine en setting, maar ik moet wel een doel hebben.’

⏤ mezelf regisseur, waardoor ik

Met Artzénico reizen ze vanuit Guatemala langs de migranten

vragen kon stellen. Als je mij nu

routes richting de VS. Onderweg

vraagt om hier de stad in te lopen

spelen ze voorstellingen en

en contact te leggen met mensen

organiseren ze workshops voor

dan zou ik dat niet doen. Dan

migranten. ‘Het idee was dat

vind ik dat eng. Maar als het voor

de voorstelling zelf ook zou

een voorstelling is dan doe ik het

migreren, dat we de indrukken

wel.’

en verhalen die we langs de route

Is zo’n nomadische voorstelling

verzamelden zouden verwerken.

ook een manier om onafhankelijk

In de praktijk bleek dat lastig,

te blijven?

de indrukken zijn intens, de

‘Ik werd tijdens corona helemaal

verhalen die je hoort heftig.

gek van het contact met

Achteraf gezien hadden we op

theaters. Het is ongelooflijk

elke plek wel een week kunnen

hoe hooghartig je soms te

blijven, nu was dat één of twee

woord wordt gestaan. Het liefst

dagen, en dan weer door. Wat

organiseer ik alles zelf. Kijk naar

wel weer representatief is voor

dit theatertje hier in Maison

het fenomeen migreren.’

Florida. Er zijn veel beperkingen,

Zitten mensen in zo’n situatie

we werken met weinig middelen,

wel te wachten op een

maar hebben de vrijheid om

theaterworkshop?

te doen wat we willen. Dat mis

‘Het was enerzijds een soort

ik wel in het kunstenveld, die

verademing tijdens hun migratie,

ruimte voor spontaniteit en het

het was vanuit ons ook vooral

begrip voor de zoektocht. Dat

dienend bedoeld, toch zit er

begrip is er wel, maar meestal

ook een hele grote maar aan dit

Samen met Bonifaz Diaz, zijn

heb, het liefst ook nog zonder

alleen voor jonge makers. Dat

verhaal. Theater, het spel met

theatervriend uit Guatemala, wil

woorden. Ik kom immers door

is toch gek? Alsof je boven de

fictie en werkelijkheid is voor

hij dan brieven gaan bezorgen

landen waarvan ik de taal niet

35 niets meer te onderzoeken

mij een privilege. Als de situatie

tot in Zuid-Afrika en onderweg

spreek.’

hebt…’

mij teveel wordt, kan ík ermee

voorstellingen maken. ‘Een paar

Wat is er zo fijn aan fietsen?

stoppen. Zij niet. Je wil mensen

jaar geleden ontdekte ik dat ik

‘Ik gedij goed onder het

helpen, maar komt daardoor in

lange afstandsfietsen erg leuk

nomadische, de verandering

een spanningsveld waar het niet

vind, sindsdien heb ik tochten

van routine en setting, maar ik

Dit is het achttiende deel in een reeks

makkelijk is om goed te doen.

gemaakt van meer dan duizend

moet wel een doel hebben. Dus

over kunstenaars, muzikanten en

Je wilt het liefst dat de situatie

kilometer. Het theaterproject

als ik op bezoek ga bij mijn tante

ontwerpers in hun werkomgeving.

helemaal niet bestaat, omdat

begon met een heel eenvoudige

in Eindhoven pak ik de fiets.

het oneerlijk is, tegelijkertijd lijd

gedachte: “Wat als ik het fietsen

Maar ik ga niet voor mijn plezier

ik er niet direct onder. Achteraf

nu eens met mijn werk kan

een rondje fietsen door het

denk ik dat het onmogelijk is

combineren, zou dat niet een

Heuvelland. Wat ik het leukste

om op die manier geëngageerd

ideale situatie opleveren?”

vind is het contact met mensen

theater te maken, dus dit zou ik

Tijdens de voorstellingen aan

onderweg, tegelijkertijd is het

ook nooit meer zo doen.’

het begin van de tocht vertelde

ook iets dat ik ook heel moeilijk

ik over reizen, waarbij ik

vind. Van nature ben ik geneigd

In 2021 speelde Jordi drie

beelden maakte met een grote

om in mezelf gekeerd te zijn.

voorstellingen waarbij hij het

wereldkaart. Die kaart heb ik de

Door die brieven te bezorgen

publiek vroeg om brieven te

hele reis meegesleept, een super

had ik een reden om op al die

schrijven. Die brieven bracht

onhandig ding van twee kilo. In

plekken met mensen te praten.’

hij vervolgens persoonlijk rond

welke vorm ik die voorstellingen

Je creëert voor jezelf een rol

op de fiets, een tocht van 3700

volgend jaar ga doen is me nog

waardoor je meer durft?

kilometer door heel Europa.

niet helemaal helder. Ik zou

‘Zo voelt het wel. Nu ik er

In 2023 wil hij dit project

willen dat het hele theaterproject

over nadenk was dat tijdens

verder uitwerken onder de

echt reizend is, waarbij ik alleen

het migratieproject in Mexico

naam Global Unification Tour.

speel met de dingen die ik bij me

misschien wel net zo. Ik noemde

JOEP VOSSEBELD

Stadspark Hasselt

Saluti d’Agriturismo Poggio Antico

Artikelen, columns en agendatips voor uw weekend, elke week gratis in uw mailbox. Meld u aan op zoutmagazine.eu/opzaterdag

U bent bij ons te gast in een agriturismo op de top van een heuvel bij het meer van Chiusi. Poggio Antico staat garant voor een onvergetelijk verblijf in het groene hart van Italië, met historische steden als Siena, Perugia, Rome en Florence binnen handbereik. poggioantico.net

zout magazine 6-7/2022

Henry van Loon

Voor het eerst zagen

unkband Bad Religion is op tournee om met de fans het 40-jarige jubileum te vieren. Nou ja, eigenlijk bestaat de band 40+2 jaar – er kwam een pandemie tussendoor. De Ierse rockband Therapy? doet de ‘So Much For The 30 Year Plan’tour, op de poster is 30 doorgestreept en vervangen door een handgeschreven 32. Het is een treffende samenvatting van de live-sector op dit moment: een tijdreis. Concerten en voorstellingen zijn twee jaar vooruit geschoten in de tijd, niet rechtstreeks, maar via een hobbelig parcours vol omleidingen. Het nieuwe mirakel is dat van de verdwenen bezoekers. Ze hebben geen kaartje gekocht, en als ze wel een kaartje hebben gekocht, komen ze vaak niet opdagen. Ik zag Henry van Loon, een comedian die voorheen elke zaal uitverkocht, op een zaterdagavond, de populairste theateravond. Zaal vol, balkon vrijwel leeg. Twee dagen later zag ik Rowwen Hèze op een maandagavond, de minst populaire avond in een theater. Nood breekt wet, en de pandemie breekt met gewoontes: een artiest mag blij zijn dat er überhaupt nog een plekje is, tussen al die andere opgeschoven shows van 2020, 2021 en 2022. Inmiddels krijg ik van podia een nieuw soort mails: met een reminder dat ik een kaartje heb gekocht. Zoals laatst, met een tekst als deze: ‘De band zou bij ons spelen op 18 november 2020, maar het optreden moest worden verplaatst naar 1 mei 2021, daarna naar 22 januari 2022 en ten slotte naar 4 juni 2022.’ Of ik dat nog in mijn agenda heb staan. Zo ja: leuk, graag tot dan. Zo nee: begrijpelijk, maar of ik me dan zou willen melden, dan krijg ik mijn geld terug en kan mijn kaartje naar iemand die wél komt opdagen - en dan ook wat drinkt aan de bar. Lange tijd vroeg ik me af welk een extra euforie al die zo vaak en zo lang verplaatste concerten zouden geven als ze alsnog zouden doorgaan. En hoe raar zou het zijn tijdens zo’n optreden een nieuw album te vieren dat intussen alweer twee jaar oud was. Het antwoord, zo weet ik inmiddels, is dat alles snel went. Het is weer zoals het ooit was, en niet alsof het er twee jaar niet is geweest. Het opkomstapplaus, ja: dat is harder. Daarin echoën twee jaar gemis door. Als dat gemis is weggeklapt, is alles weer als vanouds. De enige uitzondering zag ik tijdens het Bevrijdingsfestival in Den Bosch, bij het optreden van rapper Donnie. Daar stonden kinderen van 13 en 14 op de eerste rij, die na twee jaar online leven hun eerste festival ooit meemaakten. Voor het eerst zagen ze hun favoriete rapper écht live. Hun euforie was grootser dan groots.

pleased to meet you

Het opkomstapplaus klinkt harder dan ooit

ze hun favoriete rapper écht live. Hun

LEON VERDONSCHOT

euforie was grootser dan groots.

⏤

zout magazine 6-7/2022

Over oude en nieuwe sneakers De sneaker past ons allemaal. Een tentoonstelling over het meest alledaagse designobject doet ANNEKE VAN WOLFSWINKEL terugdenken aan de schoenen die ze zelf ooit droeg. ‘Ik zal, nog steeds, nóóit een paar Nike Air Max kopen.’

ijn blauw-gele sneakers, net nieuw, zijn van het veganistische merk DUUO; al kan ik een mooie schoen zeker waarderen, ik ben geen sneakerhead.

Ben je dat wel, dan kun je je hart ophalen in de expositie Sneakers Unboxed in het Design Museum in Den Bosch. De sneakers Young Boys, Brooklyn, NY, 1981. Met dank aan Jamel Shabazz

horen tot de meest gewilde designobjecten

zout magazine 6-7/2022

van deze tijd. In 2021 werden er wereldwijd 1,1 miljard paar verkocht. Veel van de in Den Bosch getoonde schoenen hebben een hoog wow-gehalte en zijn echte verzamelobjecten. Een ronduit krankzinnig ontwerp is de Jesus Shoe, een witte Nike Air Max 97 die in 2019 door designbureau MSCHF uit Brooklyn werd gepimpt met een glimmend crucifix aan de veter, een Bijbeltekst op de zijkant van de neus en heilig water uit de rivier de Jordaan in de luchtkamers in de zool. Er zijn 24 paar van gemaakt, één daarvan staat nu in Den Bosch. Toch focust de tentoonstelling niet alleen op het uitzonderlijke, ze laat ook zien hoe de sneaker het alledaagse fenomeen kon worden dat het nu is. Van de eerste Converse All Stars uit de jaren dertig van de twintigste eeuw, via de ontwikkeling van

Converse All Star, ca. 1930. foto Ed Reeve

Puma-sportschoenen voor basketballers in de jaren zestig, tot aan de explosie van sneakerstijlen in de jeugdculturen van de

sneakers, en speciaal Adidas, betekende

jaren tachtig en negentig. Een deel van die

voor met name zwarte jongeren: een

geschiedenis heb ook ik aan mijn voeten

eigen stijl. En daarmee: trots, identiteit,

hadden, was een diepgevoelde afkeer van

gehad.

emancipatie. De Adidas Superstar, in

gabbers. Van hun kaalgeschoren hoofden,

voeten en de binnenkant van je schoen. Wat skaters, alto’s en kakkers gemeen

de jaren zeventig ontwikkeld voor

van hun Australian-trainingspakken, van

me nog heel goed - vooral omdat ik ze

professionele atleten, werd begin jaren

de house en van het hakken. En vooral van

nooit gekregen heb. Het was 1989, ik was

tachtig razend populair onder jongeren

‘hun’ schoenen: de Nike Air Max. In het

negen jaar en kon uren in de Piet Kerkhof-

uit kansarme wijken in New York. Ze

Design Museum in Londen, waar Sneakers

folder kijken naar die ene ongelooflijk

droegen ze zonder veters en met naar

Unboxed eerder te zien was, ontbrak de

begerenswaardige schoen. Geel was hij, met

buiten geduwde tong. Hiphopgroep Run

verwijzing naar de gabber – zo niet in Den

twee schuine zwarte strepen. Ik was een

DMC maakte het schoenenmerk in 1986

Bosch. Gabbers waren een Nederlands

tomboy die fikkies stookte met de jongens;

onsterfelijk met hun gesponsorde hit My

fenomeen, en daarmee eigenlijk best

de zwarte lakschoentjes waar andere

Adidas. Toen ik, bijna twintig jaar na die

bijzonder. Toch zal ik, nog steeds, nóóit een

meisjes uit de klas van droomden zeiden

hit, als student een paar Adidas Superstars

paar Nike Air Max kopen.

mij niets.

kocht, zwart met gouden strepen, wist ik

Mijn eerste paar sneakers herinner ik

De grootste uitdaging van hedendaagse

niets van die voorgeschiedenis. De sneakers

sneaker-ontwerpers is duurzaamheid.

decennia voordat dat woord in de mode

waren standaard-cool geworden, en dat

Adidas experimenteert met Mylo, leer

kwam wordt in de tentoonstelling niet

zijn ze eigenlijk nog steeds.

gemaakt van paddenstoelen. Stella

Dat sneakers al genderneutraal waren

benoemd. Niet alleen voor mij (tomboy for life) maar ook voor veel anderen zal het toch deel uitmaken van de aantrekkingskracht van de sneaker: hij gaat voorbij aan de traditionele tweedeling

n mijn middelbare schooltijd, in de jaren

de Loop sneaker waarvan elk onderdeel

negentig, vielen leerlingen uiteen in

recyclebaar is. En ik, op mijn veganistische

vier categorieën: alto’s, skaters, kakkers

fair trade DUUO’s, doe dus als vanzelf weer

en gabbers. Als wannabe-skater droeg ik

in herenschoenen en damesschoenen. De

T-shirts over longsleeves, extreem wijde

Adidas Superstar past ons allemaal.

broeken en natuurlijk Vans. O, wat hield ik

Misschien dat ik als negenjarige al in de

zolen - die nooit sleten omdat ik nooit op

heeft met ergens bij willen horen - bij de

een skateboard stond. Ik droeg de mijne

jongens, in mijn geval - en je tegelijk willen

mét veters, maar níet gestrikt: gedurende

onderscheiden - van de lakschoenmeisjes.

mijn hele middelbareschooltijd was

Op foto’s die gemaakt zijn in New York

mee aan de nieuwste sneakertrend. Z

van die schoenen, met hun dikke zachte

gaten had dat een sneaker alles te maken

rond 1980 zie je wat het dragen van

McCartney, de dochter van, ontwierp

strikken een absolute doodzonde. De losse

Sneakers Unboxed. Van 5.5 t/m 16.10 in het Design Museum Den Bosch. designmuseum.nl

einden van je veters propte je weg tussen je

zout magazine 6-7/2022

Met bijdragen van Yannick Dangre, Ludo Diels, Pascalle Mansvelders en Anne van Wolfswinkel

Dunne, kale bloemstengels

er diep van binnen in hen omgaat,

In de tentoonstelling Same Same but

hand van een door hen gerealiseerd

is niet te duiden of te benoemen;

Different in Z33 wordt de bezoeker

huis in Tienen lieten ze daar zien op

dat laat Zuurmond aan ons als kijker

een blik in de keuken gegund van

welke manier ze het bouwproces

over.

een Brussels architectenbureau

willen herontwerpen, met een

dat zowel ontwerpt en onderzoekt,

hoofdrol voor het hergebruik van

van Johan Tahon (Menen, 1965). De

als ook een productiebedrijf runt.

materialen en een andere manier

sculptuur Wir überleben das Licht

BC Architects & Studies is een

van het gebruik van grondstoffen.

staat groot en wit voor de zwarte

hybride architectuurpraktijk die

schilderijen van Zuurmond. Het

het bouwproces wil hervormen en

staalkaart van internationaal

beeld is opgebouwd uit delen van

de samenleving verduurzamen.

gerealiseerde of in aanbouw zijnde

mensfiguren die niet bij elkaar lijken

Verwacht geen duizelingwekkende

projecten, zoals een privévakantie

te passen, deels ondersteboven

maquettes, maar panelen van rijst

woning in Wallonië waarbij ze

geplaatst, een groot verstild hoofd

en zonnebloemen en biologische

gebruik maakten van stenen, aarde

en een kleine, fragiele figuur ernaast.

bouwstoffen als leempleister en

en afvalmateriaal uit de directe

Het was een van de blikvangers

kalkhennep. Geen ego-architectuur,

omgeving. In plaats van op beton

van de tentoonstelling die Tahon

maar ecologisch en circulair

is het gebouw gefundeerd op

in 2018 had in het Bonnefanten in

bewustzijn voert de boventoon.

samengedrukt grind.

Net zo is het met de mens-wezens

Johan Tahon, Beluga Self. 2022

Maastricht.

De expositie bevindt zich in de

Same Same but Different is een

BC Architects & Studies verricht

‘oude’ Vleugel 58 waar je, als je de

baanbrekend werk op het gebied

zijn sommige een paar jaar oud,

aangegeven route volgt, pas aan het

van circulair bouwen. In tijden dat

andere helemaal nieuw. Ze zijn

eind aanbelandt. Hierdoor wordt

termen als ontmoeten, verbinden en

De Nederlandse schilder Ronald

onderling zeer verschillend, alleen

de geest rijp gemaakt voor een

samenwerken ook sleutelwoorden

Zuurmond en de Belgische

al van formaat, maar stuk voor

presentatie die eerder het karakter

zijn geworden in stadsontwikkeling

beeldhouwer Johan Tahon schuwen

stuk hebben ze een krachtige, in

heeft van een bouwplaats dan van

en architectuur heeft het bureau de

de diepgang niet. Hun verstilde

zichzelf gekeerde aanwezigheid

een tentoonstelling die opgeleverde

wind stevig in de rug. Participatie in

figuren ontmoeten elkaar bij PARK

en suggereren ze een diepe

projecten toont. Je komt er nadat

het bouwproces, waarin plaatselijke

in Tilburg.

gevoelswereld. Van het zwarte

je langs foto’s, installaties en

en regionale grondstoffen worden

Van de negen schilderijen van

kinderkopje Park en de geknielde,

video’s bent gelopen waarin de

gebruikt en waarbij ook de stad

Ronald Zuurmond (Den Haag, 1964)

met blauwwit glazuur overgoten

verhouding tussen de schaarste aan

als ‘groeve’ van her te gebruiken

hangen er acht aan de achterwand,

Virgin Sun tot de jongensachtige

grondstoffen en de impact hiervan

materialen kan worden gezien, is

naast en boven elkaar. Ze hellen

witte figuur Kykhill: elke figuur is

op het milieu fraai wordt uitgediept.

even belangrijk als het betrekken

schuin naar voren, en twee ervan

stilgezet in de ruimte en in de tijd, en

Duidelijk wordt dat ons systeem

van de gebruikers bij het ontwerp

hangen zelfs in de hoeken, zoals

maakt iets voelbaar van wat boven

van bouwen allesbehalve duurzaam

en de bouw van hun projecten. Bij

in 1913 Zwart vierkant van Kazimir

de tastbare werkelijkheid uitstijgt.

is door de voortdurende extractie

duurzaamheid komt het niet op

Malevitjs, het summum van de

In hun stilte roepen ze, net als de

en exploitatie van grondstoffen en

woorden, maar op daden aan. BC

abstractie.

dichter van Psalm 130 lang geleden,

mensen.

Architects & Studies laat zien dat

De schilderijen van Zuurmond

Van de zes sculpturen in PARK

uit de diepten. (AvW)

BC Architects & Studies benadert

gaat. (LD)

zijn eveneens zwart, maar niet

Johan Tahon, Ronald Zuurmond, Uit

het bouwen als actie én discours.

BC Architects & Studies, Same Same

abstract. Een aantal ervan zijn

de diepten. Van 23.04 t/m 12.6 in PARK,

Hoofd en handen. In 2018 waren ze

but Different. Van 10.4 t/m 7.8 in Z33

bloemstillevens, dat klinkt een stuk

Tilburg. park013.nl

met hun Act of Building present op

Hasselt. z33.be

de Biënnale van Venetië. Aan de

lieflijker dan de diepzwarte doeken met dunne, kale bloemstengels die



het zijn, op de andere zijn mensen te zien. Een kind met een hond, een vrouw met een baby op schoot, twee kinderen hand in hand, een van hen houdt een geel springtouw vast. Het

Hetzelfde en toch anders

negende doek, No Party, hangt in

zijn eentje aan een andere wand, het

Z33 in Hasselt is geen museum,

doet denken aan de piëta: moeder

maar een instelling die kunst,

Maria die haar overleden zoon

architectuur en design verbindt met

Jezus wiegt. De verf zit dik op het

maatschappelijke thema’s. Meer

doek, het is donker, de mensen zijn

leer- en experimenteeromgeving

stilgezet en in zichzelf gekeerd. Wat

dan een kunstpaleis.

BC Architects & Studies, Detail van maquette. foto Kristof Vracken

zout magazine 6-7/2022

van massa-executies grijpen, mede dankzij hun extreme, haast misplaatste esthetiek, naar de keel. David Chychkan daarentegen probeert de hoop erin te houden. Zijn tekeningen vol spelende kinderen, arbeidsters en vrolijke motieven vormen een synthese van de Sovjeterfenis en de Oekraïense geschiedenis. Zelfs wanneer hij militairen afbeeldt, lijken die eerder goedlachs dan dreigend. Zijn tegenhangster is Anna

Wim Schumacher, Mevrouw D. foto Marc Pluim

Anna Scherbyna, Landscape With Staffage, 2022 (detail van muurschildering).

Scherbyna, die een indrukwekkende, in zwart-wit uitgevoerde muur

geweest, zoals Pyke Koch. Beide

Rauw land

tekening presenteert. De toon is

kunstenaars zijn met hun werk wel

grimmig, gebouwen staan schots en

verenigd in de kerncollectie van

kunstenaars krijgen zo hun rol in de

scheef, de afgebeelde personages

Museum Arnhem.

kunstgeschiedenis terug die ze op

Niet alleen in de politiek zijn alle

maken zich uit de voeten.

De tentoonstelling Van links naar

basis van hun artistieke kwaliteiten

ogen op Oekraïne gericht, maar

Verlossing lijkt ver weg - tussen de

rechtsbiedt een nieuwe kijk op een

toekomt. Vrouwelijke kunstenaars

ook in de kunst is er aandacht

contrasterende kunstwerken van

eeuw neorealisme, de stroming

in de eerste plaats, zoals de

voor het geteisterde land. De

Chychkan en Scherbyna lezen we het

die rijkelijk is vertegenwoordigd

communistische Anneke van der

kunstpodia Bozar (Brussel) en M

gedicht Hopen tegen beter weten in

in de collectie van het prachtig

Feer en Charley Toorop-leerlinge

HKA (Antwerpen) slaan samen met

van Lesia Ukrayinka.

gerenoveerde museum. Blikvangers

Berthe Edersheim. Dat het museum

daarin zijn kunstenaars als Carel

in een polariserende tijd terugblikt

eerder verzameld is. Vergeten neorealistische

het Europees Parlement de handen

In het videowerk van enkele

in elkaar met Imagine Ukraine, een

jonge Oekraïense kunstenaars

Willink, Pyke Koch en Dik Ket, maar

op een periode die bepalend was

drieluik van tentoonstellingen,

spelen identiteit en ontregeling

de in de jaren twintig ontstane

voor haar eigen bestaan, getuigt

activiteiten en filmvertoningen die

een cruciale rol. Zo vertelt Yana

stroming omvat zoveel meer

niet alleen van lef, maar laat ook

draaien om de centrale vraag: hoe

Bachynska haar familiegeschiedenis

kunstenaars. Waarom zijn ze zo

zien waar zijn nieuwe sociaal-

een land in oorlog te verbeelden?

aan de hand van objecten, zoals

goed als vergeten?

artistieke waarden liggen.

Het artistieke zwaartepunt van

het militair uniform van haar

het project is in het M HKA, het

grootvader. In Live Stream van

Arnhem ziet ook de collectie een

deelcollecties van je huis evalueren

Museum voor Hedendaagse Kunst

Malashchuck en Khimei is een

nieuw levenslicht, aan de hand

en bijstellen vraagt soms pittige

Antwerpen, waar werk wordt

bataljon soldaten te zien dat

van drie openingspresentaties.

keuzes – al is dat iets wat het

getoond van enkele prominente

dansoefeningen houdt in een

Een vaste presentatie komt er niet

Arnhems museum altijd al deed.

Oekraïense kunstenaars. Zo zien

museum - tot consternatie van de

meer, aldus directeur Saskia Bak, ‘de

Na de oorlog werd klassieke

we onder andere een recente video

toeschouwers.

collectie zal steeds getoond worden

ambachtelijke kunst in de ban

in een ander perspectief zodat deze

gedaan omdat ze te veel aan het

van Sergey Bratkov, die zijn broer,

Imagine Ukraine is een kleine

Met het herboren Museum

Opvattingen over de belangrijkste

een architect, filmt tijdens het

maar indringende presentatie die

in beweging blijft’. Het museum

nationaalsocialisme deed denken;

opmeten van een gebouw in het

ons laat voelen hoe rauw, grillig en

streeft ernaar maatschappelijk

omwille van de kunsthistorische

kapotgeschoten Kharkiv. De broer

absurdistisch oorlog kan zijn. (YD)

relevante thema’s vanuit meerdere

waarde bleef het museum dat werk

gaat ernstig en haast maniakaal

Imagine Ukrain. Van 6.5 t/m 21.8 in

invalshoeken te belichten.

toch verzamelen.

secuur door met zijn taak terwijl

het M HKA. muhka.be

In Van links naar rechts is de

Van links naar rechts brengt niet

invloed van de politiek op kunst

alleen kunstenaars als Schumacher

en de carrièreontwikkeling van

en Koch opnieuw bijeen; je vraagt

kunstenaars opnieuw te ontdekken.

je af of niet elk tijdsgewricht, dus

Kunstenaars die kiezen voor een

ook het onze, behoefte heeft aan

activistische houding zien hun

realistische kunst, ongeacht of die

met gehavende gezichten van

bekendheid en carrière daardoor

van boven of beneden of van links of

boksers, en momentopnames uit de

Schilder Wim Schumacher

wel eens ten onder gaan – met

rechts komt. (PM)

opleiding van vrouwelijke rekruten

weigerde na de Tweede

alle gevolgen van dien voor de

Van links naar rechts. Van 13.5

in het kernwapendepartement. Er

Wereldoorlog te exposeren met

collectievorming van musea. In

t/m 23.11 in Museum Arnhem.

hangen ook schilderijen van Nikita

kunstenaars die op de hand van

deze expositie wordt met een

museumarnhem.nl

Kadan. Zijn geschilderde evocaties

het nationaalsocialisme waren

hedendaagse blik gekeken naar hoe

buiten de stad in brand staat; het conflict tussen het persoonlijke



en de wereld wordt pijnlijk tastbaar. In een andere zaal hangen indringende foto’s van Bratkov

Kunst en politiek

zout magazine 6-7/2022

Dirigente Alexandra Arrieche en initiator Rob van Weelde tijdens de cd-opnames in Galaxy Studios in Mol.

The Beach Boys in zeven symfonieën ‘H

Rob van Weelde wilde weten hoe de surfmuziek van The Beach Boys in de concertzaal zou klinken, en betrok het Antwerp Philharmonic Orchestra in het complot. DIETER VAN DEN BERGH zocht hem op, dirigente Alexandra Arrieche luisterde mee. ‘Het is als werken met een compositie van Strauss of Mahler.’ 38

eiligschennis!’ Niet iedere popliefhebber begrijpt zijn project The Seven Symphonies even goed, merkt Rob van

Weelde. Het zou heiligschennis zijn, en met de zang zou je het meest kenmerkende van The Beach Boys, de harmonieën, weghalen. ‘Het is juist begonnen om die prachtige harmonieën’, reageert Van Weelde ‘Hoe mooi zouden die instrumentaal wel

niet klinken? Om de schoonheid van die harmonieën recht te doen, moest het wel een symfonisch orkest worden.’ Voor The Seven Symphonies worden 33 Beach Boys-songs door arrangeur Roeland

zout magazine 6-7/2022

Brian Wilson zelf wordt liever met Bach vergeleken dan met Mozart.

⏤

Jacobs omgesmeed tot instrumentale

Weelde, die de liedjes uitzocht. Zoals The

symfonieën. De eerste van de zeven,

Nearest Faraway Place of Our Prayer. Ook

Capella, bestaat louter uit de vierstemmige

Full Sail is zo’n ondergewaardeerde song,

a capella-songs van de band. Van Weelde:

vult Arrieche aan, die in haar nopjes is met

‘Roeland kon hun samenzang één op één

de eigenwijze selectie van Van Weelde en

vertalen naar instrumenten in het orkest,

Jacobs.

van hoog naar laag: violen, alten, celli,

The Beach Boys waren qua populariteit

contrabassen. Geen noot aan veranderd,

ooit de Amerikaanse tegenhangers van The

paste perfect.’

Beatles. ‘Ik groeide in de jaren tachtig op

Orkestrator Dominique Vanhaegenberg

in Brazilië, zonder internet’, zegt Arrieche.

vertaalde alles naar zestig verschillende

‘Maar The Beach Boys kende iedereen.’ Het

‘boeken’ voor zestig muzikanten van het

was de tijd van God Only Knows – ‘pure ear

Antwerp Philharmonic Orchestra, die het

candy’ – en I Get Around. ‘Je kreeg visioenen

op 2 juni eenmalig opvoeren in Antwerpen,

van Californië, al was je er nooit geweest.

onder leiding van de Braziliaans/

Het is universele muziek, ik heb er altijd van

Amerikaanse dirigente Alexandra Arrieche.

gehouden.’

De symfonieën zijn ook uit op cd en high end-vinyl. ‘Het is een uniek concept’, zegt Arrieche

‘Er is zeker een connectie tussen Beach Boys en klassieke muziek’, zegt Van Weelde. ‘Mijn moeder was volledig klassiek

vanuit Nevada. ‘De arrangementen en

ingesteld, maar ook Beach Boys-fan. We

orkestratie zijn kleurrijk, maar behoorlijk

zaten bij Podium Witteman, bleek Paul

complex. De klassieke wereld moet hier

Witteman ook een groot liefhebber.’

soms nog aan wennen, maar het is echt als

Muzikaal genie Brian Wilson gold als de

werken met een compositie van Strauss

Mozart van de rock-’n-roll - hoewel hij zelf

of Mahler, ook het formaat van het orkest.

liever met Bach wordt vergeleken. Arrieche:

Geweldig ook dat we een klavecimbel

‘Grappig dat als een popcomponist wordt

hebben.’

vergeleken met een klassiek componist, dat altijd Mozart of Beethoven is. Voor mijn

Weelde haalt de schouders op: ‘Muziek is

van Weelde (67) verdiende een fortuin in de

gevoel is Wilson juist meer gerelateerd

nu eenmaal geen verdienmodel meer.’ En

scheepvaartwereld. Als muzikant bereikte

aan Schumann.’ De dirigente werkt met

ja, hij zou het best nóg een keer willen laten

hij naar eigen zeggen zijn hoogtepunt als

grote popsterren en laveert graag op de

opvoeren. ‘We kijken of het in Los Angeles

drummer van de schoolband, maar omdat

grens van pop en klassiek. ‘Dat mensen

kan, in het hol van de leeuw.’ Lachend:

hij ‘altijd veel met muziek gehad heeft’ geeft

verschil maken vind ik frustrerend. Vorig

‘Zoiets als een Japanner die André Hazes

hij zijn geld graag uit in de muziekwereld.

jaar ben ik de podcast Beethoven Was a

komt zingen in de Ziggodome.’

Hoe het allemaal begon: Nederbelg Rob

Met Roeland Jacobs runt hij de WedgeView

Rockstar begonnen. Fascinerend om te

Toevallig komen The Beach Boys deze

Studios in Nieuwkoop, thuis in vooral

zien dat er in het verleden helemaal geen

zomer naar Europa, en ze komen ook

latinjazz. Van Weelde heeft de rol van

scheiding was tussen pop en klassiek. Voor

in de buurt: op 25 juni in Casa Blanca in

executive producer, ‘de man waar de

de Beatlemania had je de Lisztomania.

Hemiksem en op 26 juni in 013 Tilburg.

rekeningen naartoe gaan’, maar toch ook

Een concert was een variety show, puur

Van de oude bezetting zijn alleen Mike

degene die creatief meedenkt.

entertainment. Symfonieën werden niet

Love en Bruce Johnston van de partij. Van

in hun geheel gespeeld, en het publiek

Weelde wil er graag heen, maar niet voor de

trompettist Teus Nobel, met symfonische

werd aangemoedigd om tijdens de stiltes te

muziek. ‘De grote aantrekkingskracht zit

versies van composities van Antonio

klappen.’

nu vooral in wie je ziet, niet in wat je hoort,

Het Edison-winnende album Saudade van

Carlos Jobim, vormde de aanzet tot The

De klassieke inslag van The Beach Boys

Seven Symphonies. ‘Dat smaakte naar meer

is het best te horen op meesterwerk Pet

symfonisch werk’, zegt Van Weelde. ‘Ik

Sounds (1966), waar een hele symfonie aan

dacht meteen aan The Beach Boys, omdat ik

gewijd is. De hoes van The Seven Symphonies

hun muziek goed ken en weet dat hun werk

knipoogt naar die van Pet Sounds, alleen zijn

zich leent voor een symfonie.’

de zangers weggehaald ten bate van nog

The Seven Symphonies zijn zeven

meer geiten. Van Weelde: ‘Omdat wij geen

thematische symfonieën, voor een

zangers hebben. Dat vinden wij grappig.’

aanzienlijk deel samengesteld uit minder

Het moet een kostbaar project zijn,

bekende Beach Boys-songs. Niet de surfhits,

zo’n eenmalige wereldpremière met een

maar die met ‘veel meer diepgang’, zegt Van

symfonieorkest. De zakenman in Van

vrees ik.’ Z

Antwerp Philharmonic Orchestra, The Seven Symphonies, a Classical Tribute to Beach Boys Music. Op 2.6 in de Stadsschouwburg Antwerpen. antwerpphilharmonicorchestra.be

GA VOOR BEELDENDE KUNST & MEDIA

18 - 19 | 06 25 - 26 | 06 14 - 18 UUR Still uit de filminstallatie Euphoria van Julian Rosefeldt.

ZOUT magazine gaat op vrijdag 26 augustus naar de Ruhrtriennale. Gaat u mee?

Alle info over onze lezerstrip vindt u op pagina 47 of surf naar zoutmagazine.eu/beleven

EINDEJAARS OPEN TENTOON DEUR STELLING DAGEN Mijndepot-Thor Park André Dumontlaan 67 - Genk

Welzijnscampus 9 Genk

GAVOORKUNST.BE

Hij kan niet binnen maar jij wel Kunst- en cultuurbeleving deze zomer in Tongeren

18/06 - 19/09 Info & tickets: moment.tongeren.be

zout magazine 6-7/2022

column

Nadia

‘Rusland houdt van tragedie’, schreef ze. ‘Het westen ook, tenminste met een koffie verkeerd in een fauteuil.’

⏤

oe zou het met Nadia zijn? Ze is vast dood. Haar huis stond in Zvizdal, een dorpje in Oekraïne, te dicht bij Tsjernobyl. In 1986 werd de hele zone ontruimd voor de straling. Alle mensen moesten weg. Ze verhuisden naar nieuwe huizen. Behalve Nadia en haar man. Zij bleven thuis. ‘Waar je moeder je het leven gaf is de grond van onschatbare waarde’, zei Nadia in het Russisch. Ik ken Nadia uit een documentaire. Theater Berlin ging vijf jaar lang bij Pétro en Nadia op bezoek. Ze maakten er een voorstelling van: Zvizdal, half echt, half toneel; Nadia en Pétro zaten op een bankje voor hun huis, in een dorp met alleen maar struiken en eenzaamheid. ‘Het dorp bestaat niet meer’, zei Pétro. ‘We hadden alles: water en elektriciteit. Daar was de post! Onze radio werkte!’ Hij draaide aan de knop. Krrrrrrrrk. De knokkels van zijn oude handen waren dik. ‘We moeten aardappelen planten’, zei Nadia. ‘En veeg de straat eens! Moet je al die bladeren zien.’ Ik genoot van de voorstelling. Ik kijk graag naar het harde bestaan in Rusland. Zeker als het een beetje romantisch is. Die Russen hebben iets romantisch. Of toch duizenden kilometer hier vandaan. Of nee, verleden tijd. Rusland is niet meer romantisch. Ik las een stukje van Mira Feticu in de krant. ‘Rusland houdt van tragedie’, schreef ze. ‘Het westen ook, tenminste met een koffie verkeerd in een fauteuil. De westerse intellectueel zweert bij Fjodor Dostojevski en de dieptes van zijn personages, dieptes waarin hij zichzelf niet waagt, omdat het niet verstandig zou zijn.’ Mira Feticu schreef hoe ze de bewondering voor de klassieke Russische romantiek heeft afgeschaft. Ze denkt te vaak aan Anna Politkovskaja, Aleksandr Litvinenko en Boris Nemtsov. Het is nieuwe gruwel, cynisch in plaats van romantisch. Tragedies vragen tijd en afstand, zeker als je er plezier aan wil beleven. Het moet een oud litteken zijn, en anders mag het in ieder geval jouw litteken niet zijn. In Zvizdal vrat het bos alles op, behalve het asfalt. Nadia en Pétro zaten op de bank te wachten. Bij ieder bezoek van de documentairemakers hing het hek schever. Het rechterbeen van Nadia zat los. Er was een magere koe en een paard dat mankte. De beesten gingen allebei dood, maar Nadia en Pétro bleven leven. ‘Als ik niet sterf’, zei Nadia, ‘zal ik overleven.’ De voorstelling is inmiddels langer dan vijf jaar geleden, Nadia zal intussen wel dood zijn. Tijd voor andere miserie. AN OLAERTS

zout magazine 6-7/2022

De voorkeur van... Mathieu Bruls Blendr & Filtr DOUCHEN _ ‘Crisisbeleid van Rutte IV bestaat uit Postbus 51-spotjes. Boetsja

De spelende mens sterretje plus

Caspar Thomas in De Groene

Amsterdammer.

handschrift en een visie. ‘Problemen

Wereldtentoonstelling 1958 in Brussel

ontstaan niet omdat er te weinig vooruit

maakten de componist Xenakis en de

HANGPLEK _ ‘Twitter is een hangplek

denkers zijn, maar vooral omdat er te veel

architect Le Corbusier een technisch

voor journalisten en personen die

achterblijvers zijn.’

ongekend gebouw, met binnen dia-

ruimt de slachtoffers op. Nederland gaat korter douchen. Daar zal Poetin bang van worden.’

p zijn twaalfde wist Mathieu

maquettelandschap van houten

Bruls al dat hij architect zou

modeltreinen; een ode aan de ongebreidelde

worden. Vijftig jaar later heeft

creativiteit. De spelende mens sterretje plus.

hij een bloeiende praktijk met een eigen

projecties en hyperabstracte muziek van

journalistieke aandacht willen.

ARCHITECTUUR ‘Als student was ik al

Varèse. Wat daar stond was de tijd een eeuw

geïmponeerd door de Japanse architect

vooruit. Eigenlijk bouwde Le Corbusier

ERGER _ ‘Leiders moeten ons

Kazuo Shinohara. Ik maakte toen over zijn

wat de tijd vroeg, maar de wereld liep

voorbereiden op prijsstijgingen,

werk een tentoonstelling in Maastricht,

hartstikke achter. Problemen ontstaan niet

cyberellende, sociale offers, misschien

die daarna de wereld bereisde. Nu blijkt

omdat er te weinig vooruitdenkers zijn,

wel erger. Mensen kunnen veel hebben

hij op dit moment de godfather te zijn

maar vooral omdat er te veel achterblijvers

en zetten zich graag in voor een hoger

van alle hippe architecten in Japan. Als je

zijn. Eindhoven moet overigens dat Philips

doel. Maar alleen als ze weten waar ze

hem bestudeert, valt je mond open. Zo

Paviljoen zo snel mogelijk herbouwen.

het voor doen.’

hip kan ik nooit bouwen, mede door de

Caroline de Gruyter in NRC over de

Nederlandse betuttelzucht. Alles wat ik

heb ik vaak gezien: hoe kun je door film en

politieke moed van de EU-leiders.

maak, is door hem geïnspireerd. Ik meen

muziek zo in de ruimte gezogen worden? Ik

Marc Hijink in NRC.

The Revenant uit 2015 van Alejandro Iñárritu

hem een heel eind te begrijpen, maar ergens

ben een man van de ruimte hè, daarom is

VERVEELD _ ‘We zijn zo verveeld

breekt het. De Japanse ziel blijft voor mij

mijn werk ook zo moeilijk te fotograferen.

geraakt met al onze vrijheden dat we

ondoorgrondelijk.

Alle films die ik hier noem, maken dat je in

ze voor lief nemen. We zijn met onszelf

We waren in Brazilië om gebouwen van

een ruimtelijk construct geraakt. Je bent

bezig. Het eigenbelang moet beschermd

Paulo Mendes te bekijken. Als ik dat oeuvre

daar gewoon, je stáát op die besneeuwde

worden, met tot gevolg dat alles wat

overzie, vraag ik me echt af: waar maken

pampa en voelt de verte.’

over het grotere geheel gaat, wordt

wij ons in Nederland toch interessant mee?

weggeduwd.’

Sowieso geldt voor die Braziliaanse cultuur:

BOEKEN ‘Silences so Deep, memoires van

Schrijfster Lisa Weeda maakt zich boos over

alles lijkt intenser en vol overgave, ook hun

componist John Luther Adams, echt een

haar generatiegenoten.

belijdenis aan het brutale modernisme.

gemis als je hem niet kent. Hij verhuisde

Gordon Bunshaft is de Mies van der Rohe

al heel jong naar randje Alaska. Glenn

GOED MENS _ ‘Zonder enige twijfel (…)

van de haute finance. Mijn God, wat heeft

Gould woonde daar ook een tijd. Adams is

was je deels zo’n steengoede schrijver

die prachtig gebouwd, vooral de Beinecke

onmiskenbaar geïnspireerd door Morton

omdat je zo’n goed mens was. Je was uit

Library in New Haven. In Jeddah bouwde

Feldman, die ik ongekend vind; de architect

liefde opgetrokken, vandaar ook de haat

hij de enige betekenisvolle wolkenkrabber

onder de componisten met een volstrekt

en de teleurstelling die dikwijls uit je pen

in de woestijn, een driehoekig, gesloten,

eigen taal: zet Coptic Light op je headphone

tevoorschijn kwam gevlamd.’

stenen object met een paar grote,

en luister naar de diepte in je lichaam.

Christop Vekeman richt zich in De

schaduwrijke gaten, zo blijft het er altijd

Standaard to de overleden schrijver Jeroen

super koel. Evengoed snappen we dat een

en Mary Wright, eigenlijk de vooroorlogse

Brouwers (1940-2022)

glazen, airco-wolkenkrabber van 800 meter

voorlopers van al die woongoeroes. Ze zijn

hoog in de woestijn een aanslag is op de

beroemd geworden met hun antropomorfe

beschaving.’

tableware, met boeken over koken en hoe

NETTO _ ‘Als stackerdraaier kreeg ik tot

Een boek over de vergeten geniën Russel

je je tafel moet opmaken. Ze kochten een

drie tientjes per uur netto. Veel meer dan

Voor het Philips-paviljoen op de

als ik stukjes schrijf.’

FILM ‘Ray en Charles Eames vormden

oude steengroeve in Manitoga ten noorden

NRC-medewerkers Arjen van Veelen werkte

indertijd een ongelofelijk creatieve

van New York die ze Dragon Rock noemden

een tijdje in de Rotterdamse haven.

denktank in Venice, LA. Ze maakten

en waar ze hun huis bouwden. Daar komt

ook prijswinnende films, zoals Toccate

vrijwel niemand, maar ik ben er geweest:

for toy trains uit 1957: een gefilmd

een levenskunstwerk.’

zout magazine 6-7/2022

Boeken top 10 Mathieu Bruls (Wijnandsrade, 1960) is architect en productontwerper. Een door hem ontworpen, in mintgroene baksteen en keramische elementen opgetrokken wooncomplex is de blikvanger van het prestigieuze Sphinxkwartier in Maastricht.

BEELDENDE KUNST ‘In Parijs bezoek ik altijd het herbouwde atelier van Brancusi. Bij hem begon mijn fascinatie voor de moderne kunst. Bij sommige kunstenaars voel je intuïtief aan dat het om zielsverwanten gaat; ik had bij wijze van spreken zelf het werk van Brancusi of Yves Klein kunnen maken. Ze zijn beiden in staat om met heel weinig middelen een super krachtige wereld neer te zetten die je naar binnen zuigt. Het gaat nooit nergens over. En dan het overrompelende werk van herman de vries over de fascinerende natuur. Ik snap niet dat mensen zich

1 — Marieke Lucas Rijneveld Het warmtefort (-) 2 — Nicci French De gunst (-) 3 —P ieter Waterdrinker Biecht aan mijn vrouw (-) 4 — Paul Verhaeghe Intieme vreemden (-) 5 — Lisa Weeda Aleksandra (3) 6 — Isabel Allende Violeta (1) 7 — Tom Lanoye Draaischijf (9) 8 — David Graeber en David Wengrow Het begin van alles (-) 9 — F rank Bokern Crapuul (6) 10 — A nne Frank Het achterhuis (5)

kunnen vervelen terwijl de Brunssummer heide om de hoek ligt of er een boom in je tuin staat.’

MUZIEK ‘In 1975 of zo kocht ik de

Deze lijst is samengesteld op basis van actuele verkoopcijfers van de boekhandels Dominicanen (Maastricht), Gianotten Mutsaers (Tilburg), Grim (Hasselt), Krings (Sittard), Malpertuis (Genk), Van Piere (Eindhoven) en De Tribune (Maastricht).

lp Borboletta van Santana met daarop Aspirations. Met die muziek in mijn hoofd zwierf ik door de straten van Heerlen en later New York. Ik moest weg; de verte fysiek en mentaal gaan bereizen. Nog steeds geraak ik onderweg naar de verte als ik Aspirations hoor. Tristezas De un Doble A van Piazzolla heb ik stom genoeg maar één keer live gezien in 1986. Wat een genie. Hij vertelt een

The Missing Inks

denkbeeldig levensverhaal in veertien minuten. Je wordt meegesleept in dat leven, eerst in de jeugdige overmoed, ergens halverwege komen de kindjes, het gezin, het huis, het werk en uiteindelijk in de fase waar ik me nu veronderstel, de epiloogfase. Ik dacht: shit, de vertelkracht van architectuur schiet tekort. Zo ben ik op het idee gekomen om een huis voor een LAT-relatie te ontwerpen. Eindelijk eens architectuur bedrijven over echte levensthema’s. Dank Piazzolla.’ EMILE HOLLMAN

Volle bak dus

‘W

e waren aangenaam verrast’, zegt Marlous Mutsaers van boekhandel Gianotten Mutsaers in Tilburg over de dit jaar naar april verplaatste Boekenweek. Niet alleen in de weekends, alle tien de dagen was het lekker druk in de winkel. Echt een Boekenweek als vanouds.’ De verplaatsing viel niet overal even goed. Jan Feys van boekhandel Malpertuis in Hasselt noemt de respons in Vlaanderen mager. ‘De Boekenweek viel bij ons dan ook zeer ongelukkig in de paasvakantie. De lezingen die we in het kader van de Boekenweek organiseerden net voor en net na de paasvakantie, kregen dan weer wel veel bijklank en het was telkens een vol huis.’ ‘Wegens al geplande vakanties moesten we het met een minimale bezetting doen’, zegt Henk Groenewegen van De Tribune in Maastricht. ‘Hierdoor waren activiteiten buiten de winkel niet mogelijk. Maar we hebben in de winkel de heerlijke drukte gehad waar je op hoopt tijdens de Boekenweek.’ Jan Verhagen van boekhandel Van Piere in Eindhoven spreekt van ‘een mooie plus’ ten opzichte van het laatste ‘normale’ jaar 2019. Ook de online omzet bij Van Piere ligt een stuk hoger dan vóór corona. Elk jaar laat Verhagen de auteur van het Boekenweekgeschenk (of -essay) interviewen door middelbare scholieren. Dit jaar gingen leerlingen van het Van Maerlant Lyceum in gesprek met Ilja Leonard Pfeiffer. Verhagen haalde er 120 scholieren en 60 volwassenen mee in zijn zaak. ‘Volle bak dus, en een inspirerende avond.’ Net als de Boekenweek vinden we ook de Maand van de Filosofie terug in de ZOUT top-10 van afgelopen maand. Intieme vreemden van filosoof Paul Verhaeghe staat op 4, het Boekenweekessay Het warmtefort, waarin Marieke Lucas Rijneveld teruggaat naar haar basisschool in Nieuwendijk, staat zelfs bovenaan. (WS)

themissinginks.com

het is niet niks

zout magazine 6-7/2022

Maartje Elants. foto Selma Gurbuz

te doen in juni & juli

LEZERSTRIP VAN ZOUT MAGAZINE NAAR MUZIEK THEATERFESTIVAL RUHRTRIENNALE | 47 GROEPSEXPOSITIE ARTS & CRAFTS IN HET ATELIER VAN MARCEL VAN HOEF IN ROERMOND | 50 MUSIC MEETING FESTIVAL IN NIJMEGEN BRENGT STERREN UIT CUBA | 52 CULTUURAGENDA | 48 ONDERTUSSEN IN... DE REST VAN EUROPA | 54 column

MET WIE DURF JE JE LEVEN TE RUILEN, VRAAGT HANS GUBBELS | 49 DINGEMAN KUILMAN OVER WERK EN WOORD VAN CLAUDY JONGSTRA | 51

Maartje & Emile Schildersdialoog tussen Maartje Elants en Emile Van Doren overbrugt de tijd | 46

&paper 6-7/2022

BINNEN & BUITEN, MAARTJE & EMILE Maartje Elants en schilderij Emile Van Doren in haar atelier in Heks. foto's Selma Gurbuz

Net zoals Emile Van Doren (1865-1949) op het einde van de negentiende eeuw het bruisende Brussel inruilde voor het Genkse landschap, verhuisde Maartje Elants vanuit het drukke Amsterdam naar het rustieke dorpje Heks in Belgisch Limburg.

ot daar de overeenkomsten tussen beide kunstenaars. Want in hun werk zou je ze elkaars tegenpolen kunnen noemen. Van Doren schilderde buiten, in het landschap, op zoek naar de verre horizon, de seizoenen en speling van het licht. Maartje Elants schept haar eigen intieme wereld, tussen vier muren en in de beslotenheid van haar atelier.

BINNEN BUITEN, tot 2 oktober in het Emile Van Dorenmuseum in Genk. Open do-vr-za-zo van 14 tot 18 uur of op afspraak (groepen). Gratis toegang. Gratis rondleiding op elke eerste zondag van de maand om 15 uur. Alle info en randprogramma: emilevandorenmuseum.be

Maartje Elants aan het werk in haar atelier.

Al is Maartje Elants geen landschapsschilder, toch voelde ze zich aangetrokken tot Van Dorens schildertechnieken. Daarom vroeg ze het Emile Van Dorenmuseum in Genk enkele van zijn schilderijen te ontlenen, om zijn werk te analyseren, zowel artistiek als ambachtelijk. Bijna een jaar lang dwaalde ze als het ware door zijn landschappen en seizoenen, met open blik, en bracht Emiles toetsen en kleuren op een speelse manier binnen in haar eigen werk. Van buiten naar binnen, en andersom. Een avontuurlijk proces, dat op de voet gevolgd werd door fotografe Selma Gurbuz. Het verrassende resultaat ontdekt u deze zomer in de tentoonstelling BINNEN BUITEN, een schildersdialoog tussen Maartje Elants en Emile Van Doren, tussen binnen en buiten, tussen vroeger en nu. f

STIEMERKAMER Zoals Emile Van Doren vroeger, gingen ook hedendaagse kunstenaars Charlotte Peys, Valerie Van Leersum, Ellen Schroven en Aaron-Victor Peeters aan de slag in de natuur, meer bepaald in de vallei van de Stiemerbeek. In de Stiemerkamer toont BINNEN BUITEN het resultaat van hun artistieke ontdekkingstochten. Buiten pakt Aaron-Victor Peeters uit met een groeiende installatie waarmee hij in de voetsporen treedt van zijn landschapschilderende overgrootvader Camille Raveel. OP DE BORREL MET MAARTJE EN EMILE Op 17 juni ontvangt Maartje u op de borrel voor een exclusieve rondleiding en gesprek. Later volgen ook nog een aperitief (28/8) en koffie (7/9). Maximaal 16 deelnemers. Deelnameprijs: 15 euro. Alle info en inschrijven via emilevandorenmuseum.be

&paper 6-7/2022

MET ZOUT MAGAZINE NAAR DE RUHRTRIENNALE

De zangers van Chorwerk Ruhr. foto Pedro Malinowski De Maschinenhalle Zweckel in Gladbeck in festival sfeer tijdens de Ruhrtriennale. foto Christiane Palm

De Ruhrtriennale is een internationaal kunstenfestival in het Duitse Ruhrgebied. De voormalige industriehallen, stille getuigen van het mijnverleden, vormen het imposante decor voor muziektheater, dans, beeldende kunst, opera en concerten. Voor het zevende jaar biedt ZOUT magazine een dagtrip naar de Ruhrtriennale aan, volgens de deelnemers van eerdere edities een garantie van een onvergetelijke dag.

ONS PROGRAMMA In de Maschinenhalle Zweckel in Gladbeck wonen we de première van Schwerkraft & Gnade bij, een concert geïnspireerd op de Franse filosoof Simone Weil. Zij erkende zwaartekracht en genade als de twee krachten waaraan de menselijke ziel onderworpen is. In deze levensopvatting is zij verwant met Lili Boulanger. Van deze visionaire componist worden in Gladbeck de Psalmzettingen ten gehore gebracht, door Chorwerk Ruhr en de Bochumer Symphoniker, onder de leiding van Florian Helgath. Tussendoor bieden twee

Still uit de filminstallatie Euphoria van Julian Rosefeldt.

motetten van Igor Stravinsky troost en klinkt het Stabat Mater van Francis Poulenc. In Lili Boulangers Vieille prière bouddhique waarmee het concert afsluit overwint de menselijke stem de verschrikkingen van de beschaving en de taal zelf. Voorafgaand aan de voorstelling bezoeken we de langverwachte filminstallatie Euphoria van Julian Rosefeldt op het terrein van de Zeche Zollverein, een kolenmijn en industriecomplex in Essen dat sinds 2001 op de werelderfgoedlijst van de UNESCO staat. Lezers die in 2016 mee zijn geweest herinneren zich zeker Manifesto, een filminstallatie waarin Cate Blanchett in dertien verschillende rollen te zien was. Rosefeldts nieuwe werk is een reis door de geschiedenis van de economische theorie waarbij hij citeert uit teksten van beroemde economen, schrijvers, filosofen en dichters. Al met al schetst hij een 2000-jarige geschiedenis van menselijke hebzucht.

PRAKTISCH De dagtrip vindt plaats op vrijdag 26 augustus. U kunt instappen in Eindhoven (Parktheater), in Maastricht (Geusselt stadion) of in Venlo (busstation bij NS station). Opstapmogelijkheden in Urmond en Herten zijn afhankelijk van de belangstelling. Indicatie vertrek en terugkomst in Eindhoven/ Maastricht: 11.30.- 00.00 uur Vertrekgarantie vanaf 55 personen Tarief: 200 euro (190 euro voor abonnees van ZOUT magazine) Inclusief: busvervoer, toegang tot de voorstelling (zitplaatscategorie 2 van 4), toegang tot de installatie, 2-gangen diner, Nederlandstalige begeleiding, groepsverzekering Uw reisbegeleiders en aanspreekpunten:

Christiane Gronenberg

Erica van den Oever

c.gronenberg@

denoever@gmail.com

zoutmagazine.eu

+31 (0)6 40291714

+31 (0)6 10661205

Voor informatie en aanmelding ga naar zoutmagazine.eu/beleven

&paper 6-7/2022 EINDHOVEN > Plastic Justice. Studenten van de Kunstacademie Den Haag buigen zich over plastic. T/m 28 juni in Yksi Expo – Wall. Expositie pasafgestudeerden Design Academy Eindhoven. Eerbetoon aan het Craftoceen. T/m 4 september in Yksi Expo- Podium. Rethinking Plastic. Anders ontwerpen met ’s werelds meest verguisde materiaal. T/m 31 december in Yksi Expo- ruimte Square. yksiexpo.nl HASSELT > Same same but different. Hoe kan je ontginnen zonder de aarde leeg te halen of uit te putten? Dat toont BC architects & studies & materials. T/m 7 augustus in Z33. z33.be HEERLEN > Francine Houben over het Heerlense Stadskantoor. Tijdens deze lezing neemt architecte Francine Houben u mee in haar gedachtegang over de karakteristieken van het nieuwe pand. Op 29 mei om 15.00 uur in Stadskantoor Heerlen. iba-parkstad.nl > Dromen, Durven, Doen. Deze tentoonstelling toont de IBAprojecten die (nog) niet klaar zijn en ook de projecten die er nooit gaan komen. T/m 26 juni in SCHUNCK. iba-parkstad.nl

Camille Henrot, 3, 2, 1… (2021), te zien in het Middelheimmuseum in Antwerpen © ADAGP Camille Henrot. Courtesy of the artist and Kunstgiesserei St. Gallen. foto Annik Wetter

Architectuur, design&mode DEN BOSCH > Sneakers Unboxed. Expo over ‘het belangrijkste designobject van onze tijd’. T/m 16 oktober in Design Museum Den Bosch. designmuseum.nl

KERKRADE > Innovatiegalerij. Eigentijdse, circulaire ontwerpen uit de provincie Limburg. Stad in de steigers. Kinderen leren aan de hand van bijzondere (bouw)projecten van IBA Parkstad spelenderwijs wat er komt kijken bij het bouwen van een stad. T/m 31 december in Discovery Museum. discoverymuseum.nl MAASTRICHT > Prepper Paradise. Gastcurator Ward Janssen koppelt de verbeelding van het einde der tijden in kunst, ontwerp, architectuur en wetenschap aan droombeelden en speculaties over hoe we ons daarop kunnen voorbereiden. T/m 14 augustus in Bureau Europa. bureau-europa.nl 

Beeldende kunst ANTWERPEN > Fred Bervoets – Gewoon Ongewoon. Overzichtstentoon stelling ter ere van de 80e verjaardag van Fred Bervoets. Van 27 mei t/m 29 augustus in Museum De Reede. museum-dereede.com > Camille Henrot. Solotentoon stelling van de Franse kunstenares Camille Henrot. Van 11 juni t/m 16 oktober in het Middelheimmuseum. middelheimmuseum.be ARNHEM > Van links naar rechts. Een nieuwe kijk op een eeuw neo-realisme. T/m 23 november. Tenminste houdbaar tot. Tenminste Houdbaar Tot toont de verschillende manieren waarop kunstenaars vanaf de 17de eeuw tot nu de natuur verbeelden. T/m 9 januari. Open. Met Open geeft Museum Arnhem een impuls aan de educatieve traditie, die door Pierre Janssen is gestart. T/m 1 januari 2024 in Museum Arnhem. museumarnhem.nl BERG AAN DE MAAS > Naar de Natuur! Inspiratie door de natuur met Jacobien de Rooij, Emmy Bergsma en Reinoud van Vught T/m 28 juni. Zomerexpositie! Groepsexpositie met diverse kunstenaars. Van 10 juli t/m 28 augustus in Galerie JoLi. galeriejoli.nl BEUGEN > Lentelicht. Kunst van F. Suzanne Scholten met een bijzondere rol voor natuur. T/m 2 juli in Kunstruimte ALARM. hergens.net BREDA > Marenne Welten – House of Men. Het Brabant van de 18e tot de vroege 20e eeuw is de inspiratie voor Marenne Weltens levensgrote fictieve portretten en collages. Vanwege Vincent. Vincent van Gogh en diens geboortegrond vormen de inspiratie voor 68 deelnemende kunstenaars. T/m 3 juli. Rick van Meel – TJ-II. Nieuwe houten sculptuur op de binnenplaats van het museum, geïnspireerd op de kernfusiereactor TJ-II in Spanje. Razende Stilstand. Werk uit de

&paper 6-7/2022 TIMO DE RIJK, DIRECTEUR VAN HET DESIGN MUSEUM DEN BOSCH, EN HANS GUBBELS, DIRECTEUR VAN DISCOVERY MUSEUM KERKRADE, SCHRIJVEN HIER BIJ TOERBEURT OVER DESIGN EN ANDERE ZAKEN.

column

Let’s switch for a minute

S Jachthond van Erik Buijs in de expositie Vieren en Brevieren van Huub Hannen Galerie in de Andries Kapel in Maastricht.

museumcollectie, aangevuld met nieuwe aanwinsten en bruiklenen van hedendaagse kunstenaars. T/m 13 november. BIAK Stories. In herdenkingsjaar 2022 is het 60 jaar geleden dat Nederland zijn laatste stukje Indië prijsgeeft: de kolonie Nederlands Nieuw-Guinea. Stedelijk Museum Breda besteedt in programma NEXT aandacht aan deze geschiedenis aan de hand van een bijzondere analogie: een liefdesrelatie op het eiland Biak. Van 9 juli t/m 4 september. Pieter Laurens Mol – Nachtvlucht. Een ode aan de duisternis. Van 23 juli t/m 13 november in Stedelijk Museum Breda. stedelijkmuseumbreda.nl DEN BOSCH > Touching Worlds. Collectie tentoonstelling met keramiek van onder meer Pablo Picasso. T/m 6 september in het Design Museum. designmuseum.nl DEURNE & DRACHTEN > Vrouwenpalet 1900-1950 - haar kunst haar verhaal. Ruim 100 werken van 24 vooruitstrevende Nederlandse vrouwelijke kunstenaars. Van 10 juli t/m 20

november in Museum de Wieger in Deurne en Museum Dr8888 in Drachten. vrouwenpalet.nl EIJSDEN-MARGRATEN > Beeldende Tuinen. Beeldende kunstenaars exposeren in het historische centrum van Eijsden. Op 25 & 26 juni op diverse locaties. cultuur-eijsden.nl EINDHOVEN > Radically Mine. Tijdens het jaarlijkse project laten jongeren van diverse scholen zich inspireren door de museumcollectie. T/m 6 juni. A Lasting Truth is Change. Kunstwerken uit de collectie verkennen thema’s als emancipatie, gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid. T/m 24 juli. Silvia Martes – Omsluiten. Kunstenaar Silvia Martes onderzoekt het conflict tussen isolatie en blootstelling. T/m 9 oktober. Dwarsverbanden. Nieuwe, doorlopende collectiepresentatie die alle zintuigen prikkelt. T/m 1 juli 2024 in het Van Abbemuseum. vanabbemuseum.nl

oms stuit je op iets dat je bezig blijft houden. De inmiddels 74-jarige Yann Arthus Bertrand kende ik van zijn geweldige productie Home. Een film uit 2009 die op overtuigende wijze de diversiteit van het leven op aarde laat zien en hoe de mensheid het ecologische evenwicht bedreigt. In 2015 was dit een belangrijke bron van inspiratie voor de immersieve beleving Earth, our home, our planet in ons eigen museum, nog steeds een van onze publiektrekkers. Uitgekeken op Netflix, Amazon en Disney Plus vond ik op YouTube van Betrand’s hand Human, een zoektocht naar wat ons Ik zie mezelf als menselijk maakt. ‘open minded’ Mocht ook u door zijn ogen en avonturier, willen zien wat ons menselijk maar zou ik dat maakt, ga er dan maar liefst aandurven? 192 minuten voor zitten. Wat mij betreft echter elke minuut kijken waard, zeker vanuit onze ‘geciviliseerde’, westerse en veilige fauteuils. Eigenlijk verdienen alle getoonde, ‘spraakmakende’ en authentieke mensen een plekje in deze column. Maar de ‘middle-aged’ Afro-Amerikaanse Roslin uit de VS met zijn hoodie en twee tanden in zijn mond zet mij aan het denken. Roslin heeft het levensgeluk schijnbaar niet aan zijn zijde gehad en doet mij een voorstel: ‘Let’s switch for a minute, you come here and be me, and I’ll go there and be you.’ Ai, ik zie mezelf als ‘open minded’ en avonturier, maar zou ik dat aandurven? Gelukkig verwacht hij geen antwoord van mij en kijk ik de film anoniem tot het eind. In de afgelopen dagen vraag ik me echter af, met wie zou ik een minuut durven wisselen? Of met wie zou ik willen wisselen? Of wie zou ik gunnen dat hij of zij met mij zou kunnen wisselen? Zou ik een minuut met mijn geliefde willen wisselen zodat we elkaar eens door de ogen van de ander zagen? Zou ik met Poetin willen wisselen zodat ik de oorlog kon stoppen en hij kon zien waarom ik met hem wilde wisselen? Ik ben er niet uit gekomen. Wel heb ik ontdekt dat het nadenken over met wie ik zou willen wisselen meer zegt over mijzelf dan over de ander. Weet u wel met wie u een minuut zou willen wisselen? Ik hoor het graag. HANS GUBBELS

&paper 6-7/2022 > Eyecatchers. Philips Graphic Art 1910 - 1965. Origineel drukwerk en voorstudies. T/m 30 oktober in het Philips Museum. philips-museum.com GENK > LABIOMISTA. Evoluerend kunstenpark van Koen Vanmechelen. T/m 6 oktober bij LABIOMISTA. labiomista.be

HASSELT > Couveuse. Een expo van Koen Vanmechelen over onvoorspel baarheid, toeval en serendipiteit. T/m 26 juni in KUBE. uitstalling.com > Lore Langendries - Please do touch. De harige objecten en sieraden van Lore Langendries smeken om aangeraakt te worden. Langendries werkt met natuurlijke materialen, in het bijzonder met dierenhuiden. T/m 15 augustus. Charging myths. Kunstenaars collectief On-Trade-Off volgt het spoor van lithium - het nieuwe goud - en vertrekt vanuit het Congolese Manono. T/m 21 augustus in Z33. z33.be

> Expo BINNEN BUITEN. Een schildersdialoog tussen Maartje Elants en Emile Van Doren, tussen toen en nu, tussen binnen en buiten. T/m 2 oktober in Emile van Dorenmuseum. emilevandorenmuseum.be > De Finale. Eindejaars tentoonstelling. Op 18, 19, 25 en 26 juni van 14.00 tot 18.00 uur bij Mijndepot-Thor Park. gavoorkunst.be > Open deur dagen. Op 18, 19, 25 en 26 juni van 14.00 tot 18.00 uur op de Welzijnscampus. gavoorkunst.be

HEERLEN > Driver’s Seat X Aad de Haas X collectie SCHUNCK. Driver’s Seat presenteert de tentoonstelling We Don’t Live Forever Anyway met werken uit de collectie SCHUNCK. T/m 19 juni. Zhu en

agendatip

Arts & Crafts

4 T/M 26 JUNI

10e Editie van de jaarlijkse expositie in het atelier en huis van Marcel van Hoef

Van 4 t/m 26 juni vormt het atelier en woonhuis van kunstschilder Marcel van Hoef te Roermond het bijzondere decor voor de jaarlijkse expositie Arts & Crafts. Dit jaar vindt de feestelijke tiende editie plaats. Telkens combineert Van Hoef recente schilderijen met kunstwerken van hooggewaardeerde collega’s. Marcel van Hoef, Islands, 2022, tempera op canvas, Het betreft dit keer vier 80 cm 80 cm Nederlandse kunstenaars: Yke Prins met beelden in steen, staal en brons, Thea Figee met unica in glas, Henk Wolvers met objecten in porselein en designer Job Smeets (Studio Job) die speciaal voor deze 2e lustrum-editie een sculptuur in brons vervaardigd heeft. De toegang is gratis en alle kunstwerken zijn te koop. Arts & Crafts, van 4 t/m 26 juni elke zaterdag en zondag + Tweede Pinksterdag, telkens van 11.00 – 17.00 uur, Swalmerstraat 35 in Roermond. Private views zijn op afspraak mogelijk van maandag t/m vrijdag, overdag en ’s avonds (max 20 p). De expositie is vanaf 4 juni ook als online gallery te bekijken via ateliermarcelvanhoef.nl. Download brochure voor info en contact: marcelvanhoef.nl

Nobel. Wandschildering van Dan Zhu en Astrid Nobel in het trappenhuis; droombeelden voeren de boventoon. T/m 10 juli. Keith Haring: Grace House Mural. Tentoonstelling over het vroege werk van Keith Haring (1980 – 1984). Met in de hoofdrol de Europese première van de Grace House Mural. T/m 25 september in SCHUNCK. schunck.nl

de Beeldentuin Galerie Mestriner. beeldentuingaleriemestriner.nl

HELMOND > Emilie Wesselman - Van Helmond. Tentoonstelling over het leven van de dochter van de laatste kasteelheer. T/m 30 oktober in Kasteel Helmond. museumhelmond.nl

> Open dag. Beeldhouwatelier Dick van Wijk en Galerie Mariska Dirkx. Op 29 mei om 14.30 uur bij Wilhelminasingel 67, Roermond. galerie-mariska-dirkx.business.site

HEUSDEN-ZOLDER > Magisch Zwart. Monochrome selectie werken van 17 kunstenaars, waaronder Eduardo Chillida en Karin Borghouts. T/m 26 juni in Kunstgalerij De Mijlpaal. demijlpaal.com MAASMECHELEN > Freddy Tsimba - Lignes De Vie. Sculpturen, installaties en tekeningen van een geëngageerde intrigerende Congolese kunstenaar. T/m 16 oktober in het cultuurcentrum. ccmaasmechelen.be MAASTRICHT > The Derailment of the Usual. Groepstentoonstelling met werken van Paul Devens, Lis Rhodes en Heba Y. Amin. T/m 28 augustus. Beating Around the Bush #7: Vals Plat. Vormen van schilderkunst in en rond de collectie van het Bonnefanten. bonnefanten.nl > Art Moderne dans la Tradition Parisienne. Galerie MOA in Maastricht viert dit jaar haar tienjarig bestaan met een expositie in boekhandel Dominicanen. Van 25 juni t/m 16 juli. galeriemoa.nl > Vieren en Brevieren. Expositie van Huub Hannen Galerie met werken van Carolein Smit, Erik Buijs en Nicolas Dings. Van 4 t/m 12 juni van 12.00 tot 18.00 uur in de Andries Kapel. huubhannen.nl NOORBEEK > Spring. Exposanten: Theo Lenssen, Gerrie Severens, Irene Levy, Vivianne Schuijren, Wim Mestriner en Hans Keuls. T/m 5 juni op zondagen in

ROERMOND > Arts & Crafts 2022. Expositie in het atelier en woonhuis van Marcel van Hoef, met werk van Yke Prins, Henk Wolvers, Thea Figee, Studio Job en Marcel van Hoef. Van 4 t/m 26 juni op de Swalmerstraat 35. ateliermarcelvanhoef.nl

SITTARD Stefan Cools - Uit het leven van een vlinder. Botanist en beeldend kunstenaar die opereert op het snijvlak tussen kunst, natuur en wetenschap. T/m 30 oktober in De Domijnen. dedomijnen.nl TEGELEN > Expositie Colour – kunstenaars kiezen kleur. Gerenommeerde kunstenaars uit binnen- en buiten land kiezen elk op eigen wijze hun kleur. T/m 25 september in Keramiekcentrum Tiendschuur. tiendschuur.net TONGEREN > MoMeNT festival. Multidisci plinair kunstenfestival op diverse locaties. Van 21 juni t/m 23 september. moment.tongeren.be TILBURG > Uit de Diepten. Beelden van Johan Tahon en schilderijen van Ronald Zuurmond komen samen onder de titel Uit de diepten, verwijzend naar Psalm 130. T/m 12 juni in Park 013. park013.nl > GODHEAD. Internationaal toonaangevende exposities van hedendaagse sculptuur in prachtig sterrenbos. Van 26 juni t/m 2 oktober. Brief Encounters #1. Drie event sculptures van kunstenaars Caz Egelie, Joris Roosen en Mette Sterre. Op 10 juli om 14.00 uur. Tilburg Brief Encounters #2. Drie event sculptures van kunstenaars buren (BE), Clédat & Petitpierre (FR) en Julian Weber (DE). Op 4 september om 14.00 uur in Park de Oude Warande. lustwarande.org

&paper 6-7/2022 STIJN HUIJTS, DIRECTEUR BONNEFANTENMUSEUM MAASTRICHT, EN DINGEMAN KUILMAN, DIRECTEUR STEDELIJK MUSEUM BREDA, SCHRIJVEN HIER BIJ TOERBEURT OVER BEELDENDE KUNSTEN EN ANDERE ZAKEN.

column

Atlas of sokkel

I Werk van Johan Tahon is nog tot 12 juni te zien bij Park in Tilburg. foto Gert Jan van Rooij

TURNHOUT > MAKING FUN. De Warande en STORMOPKOMST presenteren een tentoonstelling waar het maakplezier van afspat. T/m 14 augustus in de Warande. warande.be VALKENBURG > Homeless. Leden van de Limburgse Kunstkring presenteren werk rond het thema vluchtelingen en daklozen. T/m 24 juli. C’est le ton qui fait la musique. Groeps expositie van leden van Kunstkring Henri Jonas. Van 5 juni t/m 3 juli. Uit hetzelfde hout. Overzichts tentoonstelling van Gène, Frans, Titia, Anneke en Coen Eggen. Van 10 juli t/m 16 oktober in Museum Valkenburg. museumvalkenburg.nl VALKENSWAARD > Privat-Livemont. Affiches van een meester van de Belgische art nouveau. T/m 31 juli in het Nederlands Steendrukmuseum. steendrukmuseum.nl VELDHOVEN > Vruchtbare Grond. Een expositie van kunstenaars met een hart voor natuur en de grond waarop we leven. T/m 5 juni in De Kunstpraktijk. dekunstpraktijk.nl VENLO > André Wiehager - See you in Heaven. Eerste grote solo

tentoonstelling met werken uit dertig jaar carrière. T/m 6 juni. PiiFiles 505. Overzicht van de video’s, foto’s, performances en installaties van Pii Daenen. T/m 28 augustus in Museum van Bommel van Dam. vanbommelvandam.nl > Limburgers in Beeld. Tentoon stelling met portretten van gewone Limburgers. T/m 19 juni in het Limburgs Museum. limburgsmuseum.nl VENRAY > ZINZIN. Werken van Petra Laaper en Mat van der Heijden. T/m 12 juni in Odapark. matvanderheijden.nl 

Fotografie &film ANTWERPEN > Diana Markosian. Op verrassende en ontroerende wijze vertelt Markosian het migratieverhaal van haar gezin. Bertien van Manen. Sinds de jaren zeventig fotografeert de Nederlandse fotograaf Bertien van Manen (NL, 1942) het dagelijks leven van de mensen die ze tijdens haar reizen ontmoet. T/m 28 augustus in FoMu. fomu.be

n een vorig leven werkte ik in bij Philips Design in Eindhoven. Het moederbedrijf was nog een fascinerend conglomeraat, ternauwernood gered van de ondergang. Mijn baas nam me vanaf de eerste dag in bescherming. Hij tekende twee concentrische cirkeltjes. ‘In dit bedrijf,’ zei hij, ‘heb je een kleine kring van verantwoordelijkheid en een grote kring van zorg en betrokkenheid. De kunst is om je geen zorgen te maken over de dingen waarvoor je niet verantwoordelijk bent. Dan raak je gefrustreerd of word je ongelukkig.’ Ik moest daaraan denken toen ik Claudy Jongstra recent hoorde spreken over haar wandkleed Guernica de la Ecologia. Jongstra maakt zich grote zorgen over de toekomst van onze planeet, in het bijzonder over de verfplanten. Vanuit Claudy Jongstra’s haar boerderij en landerijen werk dringt je leven binnen zoals in Friesland heeft ze op een bewonderenswaardige zonlicht door de manier haar eigen duurzame wolken breekt wereld geschapen. Daar maakt ze haar wol- en viltkunst, veelal monumentale kleden en installaties. Op de beste momenten dringt haar werk je leven binnen, zoals zonlicht door de wolken breekt. En toch, zoals Jongstra daar stond, leek ze op het beeld van Atlas die de hemelruimte op zijn schouders draagt, als een enorme globe. Als de driedimensionale versie van de grote cirkel van mijn Philips-baas. Dat de kwesties die Jongstra benoemt ernstig en urgent zijn, zal niemand ontkennen. Tegelijkertijd werkt die boodschap in dit geval verlammend. Guernica de la Ecologia weerspiegelt het noodlot, zonder de hoop op bezwering. De energie van haar werk verdwijnt in een somber en boos verhaal. Misschien zijn geëngageerde kunstenaars, ook de allergrootste, altijd ‘kleinkunstenaars’. Hun zorgen over ideologieën, politieke en economische systemen zetten ze om in een persoonlijk gesprek over verantwoordelijkheid. Dat vraagt ook om een gevoel van relativering. De kunstenaar hoeft niet te kreunen onder de zware last van een hemelglobe. In 1961 gaf Piero Manzoni met zijn Socle du Monde (hommage à Galilée) het goede voorbeeld: een sokkel die de wereld draagt als een gewichtloos kunstwerk. DINGEMAN KUILMAN

&paper 6-7/2022 EINDHOVEN > Fotokafeine. Samen eten & samen beleven met een fotograaf als gast. Op 23 juni om 18.00 uur. Op Kracht en Karakter. Expositie Laura de Mildt over Nederlandse vrouwen in de topsport. AgriValley. Expositie (video) van Mirte van Duppen over innovatie in de Nederlandse landbouw. T/m 25 juni in Pennings Foundation. penningsfoundation.com HELMOND > Antropoceen. Drie Canadese kunstenaars leggen de impact van de mens op de planeet vast. T/m 11 september in Kunsthal Helmond. museumhelmond.nl MAASTRICHT > Best of Fotobond Limburg 2022. T/m 1 oktober in Centre Céramique. centreceramique.nl VENLO > Zilveren Camera. De beste nieuwsfoto’s van 2021. Van 9 juli t/m

16 oktober in het Limburgs Museum. limburgsmuseum.nl WEERT > Gaze Into Space. Fotografie van Satijn Panyigay. T/m 28 augustus in Museum W. museumw.nl 

Dans, muziek &toneel ANTWERPEN > Vrijdagmiddagconcerten. Middagconcerten in AMUZ met een inleiding door Wilfried Westerlinck. Op 3, 10 en 17 juni om 12.00 uur. Antwerp Symphony Orchestra - Kamermuziek: muziek voor blaaskwintet. Musici van het Antwerp Symphony Orchestra demonstreren tijdens een avontuur lijk programma de kleurenpracht van hun instrumenten, van Ligeti’s

agendatip

4,5 & 6 JUNI

Music Meeting Festival Brenda Navarette. foto Fernando-Florit

Op 4, 5 en 6 juni 2022 vindt Music Meeting Festival als vanouds plaats in Park Brakkenstein in Nijmegen, met als thema Cuba Upside Down. De liefde voor de cultuur en muziek uit Cuba zit diep en dat wil de organisatie van Music Meeting met alle bezoekers delen. Zo verwelkomt Music Meeting dit jaar zowel gevestigde artiesten als opkomend talent uit de invloedrijke Cubaanse muziekscene. Daarnaast komen er natuurlijk ook artiesten uit alle windstreken op het festival. Het programma van Music Meeting Festival 2022 bevat flink wat muzikale parels, zet in dat opzicht alvast de optredens van Latin Grammy Award winnaar Alain Pérez y la orquesta, Osain del Monte, Damar Imamović, Rita Payés, Antibalas, Trio da Kali en het bijzondere pianisten-project Ping Pong Piano in de agenda. Music Meeting Festival, op 4, 5 en 6 juni in Park Brakkenstein in Nijmegen. Programma info en tickets op musicmeeting.nl en musicmeeting.nl/cuba

Het groepsportret van kunstenaars op Kasteel Oost in Eijsden, geschilderd door Hans van Norden, is te zien in het Limburgs Museum in Venlo.

Bagatelles tot Iberts Trois pièces brèves. Op 12 juni om 15.00 uur in AMUZ. amuz.be ARNHEM > Moving Futures. Festival voor vernieuwende dans. Van 1 t/m 3 juni op diverse locaties. movingfutures.nl BREDA > A Midsummer Night’s Dream. Bruisende sprookjesopera van Benjamin Britten. Met een hoofdrol voor het kinderkoor van de Limburgse Koorschool. Op 2 juni om 19.30 uur in Chassé Theater. philharmoniezuidnederland.nl > BRIK - Brabants Internationaal Kinderfestival. Spannende, ontroerende en inspirerende verhalen, verteld door gezel schappen uit Nederland, Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje en Engeland. Van 8 t/m 12 juni op diverse locaties. stiltefestival.com DEN BOSCH > Bosch Parade. Kunstmanifestatie te water met Jheronimus Bosch als inspiratiebron. Op 16, 17, en 18 juni om 20.00 uur en op 19 juni om 15.00 uur bij De Dommel. boschparade.nl > Nacht in... Geïnspireerd door het voor haar terugkerende motief ‘eenzaamheid’ vertrekt gelauwerd regisseur Liliane Brakema dit keer niet vanuit bestaand repertoire, maar vanuit het thema ‘ontmoeten’. Op 17 en 18 juni om 20.30 uur in Theater aan de Parade. hzt.nl EINDHOVEN > Symphonic Mob. Philharmonie

zuidnederland gaat de straat op met symphonic mobs. Het orkest nodigt amateurs van alle leeftijden uit om samen te spelen. Op 18 juni om 13.00 uur in Piazza Eindhoven. philharmoniezuidnederland.nl HEERLEN > AMeeZing SCHUNCK. Voor deze dag werkt SCHUNCK samen met AMeeZing Projects: een laagdrempelig internationaal initiatief voor zangers om te leren zingen in groepsverband. Op 26 juni om 13.00 uur in SCHUNCK. schunck.nl KERKRADE > Openingsconcert 19e Wereld Muziek Concours. Het symfonieorkest van ZuidNederland mag niet ontbreken bij de muzikale opmaat naar het 19e WMC en brengt met een programma waarin slagwerk en blazers centraal staan een muzikale hommage aan het WMC. Op 7 juli om 20.30 uur in de Rodahal. philharmoniezuidnederland.nl > Goud! In de familieopera leert jong en oud wijze lessen over hebzucht. Op 6 juni om 14.00 uur in Parkstad Limburg Theaters. operazuid.nl LIMBRICHT > Let’s begin again. Cantori la Vera o.l.v. Alice Hendriks, met Maartje Rammelo als sopraansolo. Op 11 juni om 15.00 uur in het Salviuskerkje. MAASMECHELEN > EnAccord & Hendrickje Van Kerckhove – Liebesreise. Unieke bewerking van Mendelssohns

&paper 6-7/2022 liederen. Op 8 juni om 20.15 uur in de Sint-Pieterskerk in Leut. Raymond Van het Groenewoud – 70. Een stukje muziekgeschiedenis tussen uitgepuurd breekbaar en onverslijtbaar rockend. Op 15 juni om 20.15 uur in de Schouwburg. Dirk De Wachter - Van de schoonheid en de troost. Lezing: Kan schoonheid en kunst van ons betere mensen maken? Op 20 juni om 20.15 uur in de Schouwburg. ccmaasmechelen.be MAASTRICHT > Borrel Noten. Diverse, zomerse live muziek op een bijzonder sfeervolle locatie. Van 20 juli t/m 21 augustus bij de Helpoort aan de stadsmuur. culturamosae.nl > A Midsummer Night’s Dream. Bruisende sprookjesopera van Benjamin Britten. Met een hoofdrol voor het kinderkoor van de Limburgse Koorschool. Op 14 juni om 19.30 uur in Theater aan het Vrijthof. philharmoniezuidnederland.nl > Symphonic Mob. Philharmonie zuidnederland gaat de straat op met symphonic mobs. Het orkest nodigt amateurs van alle leeftijden uit om samen te spelen. Op 19 juni om 11.00 uur in Winkelcentrum Entre Deux. philharmoniezuidnederland.nl NIJMEGEN > Music Meeting Festival. Het muziekfestival staat dit jaar onder het thema Cuba Upside Down, met onder andere Alain Pérez y la orquesta, Osain del Monte en Damar Imamović. Op 4, 5 en 6 juni in Park Brakkenstein. musicmeeting.nl SITTARD > A Midsummer Night’s Dream. Bruisende sprookjesopera van Benjamin Britten. Met een hoofdrol

voor het kinderkoor van de Limburgse Koorschool. Op 16 juni om 19.30 uur in het Toon Hermans Theater. philharmoniezuidnederland.nl TURNHOUT > Circus Ronaldo - Sono Io? Een queeste naar hereniging, tussen vader en zoon, tussen speler en publiek, tussen oude glorie en nieuwe kansen. Van 1 t/m 5 juni in het Gielsbos, Lille. Stef Bos. Stef Bos presenteert zijn laatste plaat Tijd. Op 9 juni om 20.15 uur. Spinvis. Het grote en het kleine. Het eeuwige en het vluchtige. Dat wat levens verandert en dat wat nauwelijks wordt opgemerkt. Daar gaat de muziekvoorstelling Soms Breekt Er een Hart, Soms Blaft Er Een Hond van SPINVIS over. Op 11 juni om 20.15 uur in de Warande. Toneelhuis | Olympique Dramatique - Wachten op Godot. Koen De Sutter, Tom Dewispelaere, Nico Sturm en Tom Van Dyck spelen in openlucht in Weelde de oerklassieker. Actueler dan ooit. Van 21 juni t/m 2 juli in Navo-hal Weelde. warande.be UDEN > Nacht in... Geïnspireerd door het voor haar terugkerende motief ‘eenzaamheid’ vertrekt gelauwerd regisseur Liliane Brakema dit keer niet vanuit bestaand repertoire, maar vanuit het thema ‘ontmoeten’. Op 29 en 30 juni en op 1 juli om 20.30 uur in Markant. hzt.nl VALKENBURG > A Midsummer Night’s Dream. Bruisende sprookjesopera van Benjamin Britten. Met een hoofdrol voor het kinderkoor van de Limburgse Koorschool. Op 21 juni om 19.30 uur in het Openluchttheater. philharmoniezuidnederland.nl

VENLO > A Midsummer Night’s Dream. Bruisende sprookjesopera van Benjamin Britten. Met een hoofdrol voor het kinderkoor van de Limburgse Koorschool. Op 9 juni om 19.30 in De Maaspoort. philharmoniezuidnederland.nl WAALWIJK > Nacht in... Geïnspireerd door het voor haar terugkerende motief ‘eenzaamheid’ vertrekt gelauwerd regisseur Liliane Brakema dit keer niet vanuit bestaand repertoire, maar vanuit het thema ‘ontmoeten’. Op 24 en 25 juni om 20.30 uur in Theater De Leest. hzt.nl

uur. Demonstratie draaischijf. Demonstratie potten draaien op de pottenbakkersschijf. Op 31 juli om 14:00 uur in Keramiekcentrum Tiendschuur. tiendschuur.net TONGEREN > MoMeNT festival. Multidisci plinair kunstenfestival op diverse locaties. Van 21 juni t/m 23 september. moment.tongeren.be VALKENBURG > De Gemeenschap - Influencers van 100 jaar geleden. Objecten gerelateerd aan een vernieuwend, literair tijdschrift (1925-1941). T/m 3 juli in Museum Valkenburg. museumvalkenburg.nl



Diversen HEERS > HEX Festival. Tuinfestival bij Kasteel Hex. Van 3 t/m 5 juni en van 10 t/m 11 september. hex.be HEERLEN > Expeditie Euregio met de Romeinen. TV-presentator Jeroen Kramer neemt als virtuele Romeinse gids de bezoeker mee door de verschillende aspecten van het Romeinse leven. T/m 31 oktober 2023 in het Thermenmuseum. iba-parkstad.nl KERKRADE > Expeditie. Themawerelden over gezondheid, voeding, wonen, werken en leren. Aarde theater. Spectaculaire bioscopen met een uniek zicht op onze planeet. T/m 31 december in het Discovery Museum. discoverymuseum.nl > Sphinxmarkt. Tijdens de Sphinxmarkt kunt u alle makers en ondernemers uit het Sphinxkwartier ontdekken. Op 3 juli bij Fenikshof 1, Maastricht. sphinxmarkt.nl

VENLO > Oevers vol Romeinen. In een interactieve tentoonstelling voor het hele gezin ontdekt u hoe de Romeinen zo’n tweeduizend jaar geleden woonden, speelden en vochten. T/m 4 september in het Limburgs Museum. limburgsmuseum.nl 

colofon &paper &PAPER is het serviceen agendakatern van ZOUT. &PAPER bevat sponsored content en valt buiten de verantwoordelijkheid van de ZOUT-redactie.

De sprookjesopera A Midsummer Nights’ Dream van Benjamin Britten is in juni in diverse steden te zien in de enscenering van Opera Zuid. foto Bjorn Frins

TEGELEN > Demonstratie 3D-printer. De keramist legt uit hoe hij van een ontwerp op het computerscherm komt tot een object in klei. Op 6 juli om 14:00 uur. Demonstratie kalibreerapparaat. Voor de demonstraties wordt een originele kalibreermachine gebruikt van omstreeks 1940. Op 14 juli om 14:00

Coördinatie en eindredactie Christiane Gronenberg Wilt u advertorials of agendatips plaatsen? Kijk op zoutmagazine.eu/adverteren Wilt u agenda-items aanleveren? Kijk voor de voorwaarden op zoutmagazine.eu/zout-agenda

&paper 6-7/2022

ondertussen in... 1891 om een spirituele en artistieke zoektocht naar Frans-Polynesië te beginnen. Hij bleef er wonen tot aan zijn dood in 1903 en maakte enkele van zijn meest bekende schilderijen. De tentoonstelling benadert Gauguins werk en zijn voorstelling van een aards paradijs vanuit verschillende, kritische perspectieven en nodigt hedendaagse kunstenaars Angela Tiatia, Yuki Kihara, Nashashibi/ Skaer en Henri Hiro uit om hun zienswijzen in te brengen. — T/m 10 juli in Alte Nationalgalerie. smb.museum A Manifesto of Fragility — De expositie laat een aangrijpend hoofdstuk in de moderne geschiedenis van Beiroet herleven: de periode tussen de Libanoncrisis van 1958 en het uitbreken van de Libanese burgeroorlog in 1975 die getekend was door onder andere een artistiek kosmopolitisme en grote politieke tegenstellingen in Beiroet. — T/m 12 juli in Gropius Bau. berlinerfestspiele.de Werk van Donatello in de expositie Il rinascimento in Palazzo Strozzi in Florence. foto Ela Bialkowska / OKNOstudio

AMSTERDAM It’s Our F***ing Backyard — Tachtig projecten van ontwerpers en bedrijven van over de hele wereld laten zien wat slim materiaal- en grondstofgebruik is. Soms door vernieuwende experimenten, soms door terug te grijpen op ‘vergeten’ kennis. De expositie gaat ook in op hoe de uitputting van de bodem samenhangt met praktijken van het kolonialisme, die nog altijd door sommige multinationals worden voortgezet. — Van 26 mei t/m 4 september in het Stedelijk. stedelijk.nl Eye Art & Film Prize — EYE presenteert het werk van de drie laatste winnaars van de Eye Art & Film Prize: Meriem Bennani, Kahlil Joseph en het Karrabing Film Collective. - Van 11 juni t/m 18 september in EYE. eyefilm.nl Barbara Hepworth — Van de Engelse beeldhouwer Barbara Hepworth (1903-1975) zijn

negen werken te bewonderen in de tuin van het museum. — Van 3 juni t/m 23 oktober in de Rijksmuseumtuinen. rijksmuseum.nl BASEL Jean Jacques Lebel — Het aan Jean Tinguely gewijde museum vestigt met deze expositie de aandacht op de Franse artiest Jean Jacques Lebel en de expositie Anti-Proces die hij 1960 in Venetië organiseerde. Ingezoomd wordt op een happening waarbij een werk van Tinguely plechtig in de Canal Grande werd gegooid. ‘Gooi het maar in de gracht’ was de instructie van Tinguely geweest voor het (toen waarschijnlijke) geval dat zijn werk aan het einde van de expositie nog niet zou zijn verkocht. — T/m 18 september in Museum Tinguely. tinguely.ch BERLIJN Why are you angry? — Paul Gauguin verliet de kunstmetropool Parijs, zijn vrouw en vijf kinderen in

BRUSSEL Het zelfportret en zijn dubbel — Toen na haar dood het fotoarchief van de Amerikaanse kinderjuffrouw Vivian Maier (1926-2009) werd ontdekt, bleek dat ze op grandioze manier een stuk Amerikaanse geschiedenis had vastgelegd. Haar werk maakte snel furore. Haar opnames uit New York en Chicago weerspiegelen een periode van grote sociale en economische veranderingen. — Van 8 juni t/m 21 juli in Bozar. bozar.be

DEN HAAG Rondom Mondriaan — Ter gelegenheid van het Mondriaan jubileumjaar – de kunstenaar werd 150 jaar geleden geboren – presenteert het Kunstmuseum een tentoonstelling waarin het laat zien hoe Mondriaan zich bewoog tussen zijn vrienden en tijdgenoten, en hoe groot zijn artistieke invloed is op de kunstenaars na hem. Naast werk van Mondriaan (het Kunstmuseum heeft met driehonderd werken de grootste Mondriaan collectie ter wereld in huis) is er werk te zien van onder andere Bridget Riley, Fred Sandback, Rob van Koningsbruggen, Bob Bonies, Isa Genzken en Remy Jungerman. — T/m 25 september in het Kunstmuseum. kunstmuseum.nl

This is what you came for — De expositie is gewijd aan de laureaat van de Belgian Art Prize 2021, beeldend kunstenaar en filmmaker Els Dietvorst (1964, Kapellen). Zij is gefascineerd door vraagstukken als migratie, racisme en klimaatverandering. De tentoonstelling vindt plaats op, en tussen twee plekken in Brussel en is een mix tussen sculptuur, installatie, video en performance, geïnspireerd op de bijna rituele handelingen die Dietvorst begon tijdens de lockdown. — T/m 21 juli in Bozar en De Centrale. bozar.be

FLORENCE Il rinascimento — Twee Florentijnse musea tonen samen een grote presentatie over Donatello (1386-1466), een van de belangrijkste Italiaanse Renaissance-meesters. Zijn werk wordt afgewisseld met die van andere kunstenaars zoals Brunelleschi, Masaccio, Andrea Mantegna, Giovanni Bellini, Raphael en Michelangelo. De expositie reist in het najaar door naar Berlijn. — T/m 31 juli in Palazzo Strozzi en Musei del Bargello. palazzostrozzi.org

&paper 6-7/2022 beweging. — T/m 2 oktober in Tate Modern. tate.org.uk Surrealism Beyond Borders — Wat is surrealisme? Het is geen stijl, zegt Tate Modern, maar een gemoedstoestand. Het wil de werkelijkheid ondermijnen om het griezelige in het alledaagse te vinden. Het museum zegt ook dat surrealisme tot nu toe te kleinschalig werd gepresenteerd, met een focus op de kunstscene van Parijs in de jaren twintig. Deze tentoonstelling toont Surrealistische kunst van over de hele wereld en uit meer dan 50 jaar. — T/m 29 augustus in Tate Modern. tate.org.uk

KASSEL Documenta — De vijftiende editie van de vijfjaarlijkse kunstmanifestatie wordt voor het eerst geleid door een collectief, ruangrupa uit Indonesië. De basis van hun artistieke concept is de ‘lumbung’. Het woord betekent rijstschuur en verwijst naar een gemeenschappelijk gebruikte schuur waarin de overtollige oogst wordt opgeslagen en via gemeenschappelijke principes wordt verdeeld. — Van 18 juni t/m 25 september op diverse locaties. documenta-fifteen.de LONDEN The World of Stonehenge — Een expositie die niet alleen de fascinerende historie van Stonehenge vertelt maar ook laat zien dat 5000 jaar geleden de leefomgeving van Europeanen al voortdurend aan verandering onderhevig was als gevolg van immigratie en uitwisseling. — T/m 17 juli in het British Museum. britishmuseum.org Lubaina Himid - De oorspronkelijk in theaterontwerp geschoolde kunstenares Lubaina Himid (Zanzibar, 1954) mocht in 2017 de Turner Prize in ontvangst nemen. Ze staat bekend om haar innovatieve benadering van schilderen en zij engageert zich in de Britse Black Arts

METZ Le Musée sentimental d’Eva Aeppli — De retrospectieve gewijd aan Eva Aeppli nodigt de bezoeker uit om haar textiel werk te ontdekken dat het museum als het hoogtepunt van haar kunst beschrijft. In dit ‘sentimentele museum’, geïnspireerd op dat van Daniel Spoerri in het Centre Pompidou in 1977, gaan haar werken in dialoog met die van Jean Tinguely, Niki de Saint Phalle, Louise Bourgeois, Annette Messager en Sarah Lucas. — Van 7 mei t/m 14 november in Centre Pompidou Metz. centrepompidou-metz.fr

Lumières de Finlande — De vierde expositie in een reeks over Scandinavische kunstenaars wijdt het Petit Palais aan de Finse schilder Albert Edelfelt (1854-1905). Aan de hand van een honderdtal werken volgt de bezoeker Edelfelts carrière, van zijn studietijd in Antwerpen en later in Parijs waar hij zich ook vestigde, tot zijn jaarlijkse reizen naar zijn geboorteland. — T/m 10 juli in Petit Palais. petitpalais.paris.fr ROTTERDAM Typisch Nederland — Waarom zetten mensen witte HOME-letters voor het raam? Deze en andere vragen stelde zich Fotograaf des Vaderlands Jan Dirk van den Burg in de afgelopen drie jaar. Ter afsluiting van zijn ambtsperiode presenteert hij een overzichtstentoonstelling van zijn fotografische bevindingen. Volgens de tentoonstellingsmakers levert dit een ‘bizar portret op van een land dat zichzelf zo normaal vindt.’ — Van 3 juli t/m 30 oktober in het Nederlands Fotomuseum. nederlandsfotomuseum.nl

hoofdtentoonstelling werk van meer dan tachtig procent vrouwelijke kunstenaars. Voor de Nederlandse inzending zorgt dit jaar Melanie Bonajo, in de Belgische paviljoen is werk van de Belgisch-Mexicaanse kunstenaar Francis Alÿs te zien. — T/m 27 november op diverse locaties. labiennale.org WENEN Edvard Munch. Im Dialog — De Albertina presenteert meer dan zestig werken dan Edvard Munch (1863–1944) samen met werken van ondere andere Georg Baselitz, Andy Warhol, Miriam Cahn, Peter Doig, Marlene Dumas, Tracey Emin en Jasper Johns. Het verbindende element, zo schreef een recensent, is het naar buiten keren van het innerlijke leven, ‘de bijna exploderende emoties, de uitdrukking van lijden, eenzaamheid, ziekte. Welkom bij de club der zielen’. — T/m 19 juni in Albertina. albertina.at 

VENETIË La Biennale di Venezia — ‘s Werelds grootste kunstmanifestatie staat dit jaar onder de artistieke leiding van Cecilia Alemani. Zij koos voor de

OSNABRÜCK 13 April, 13 April, 13 April — Kunstenares Mounira Al Solh (Beiroet, 1978) woont en werkt in Libanon en Nederland. Voor deze expositie verdiepte zij zich in het leven en werk van de schilder Felix Nussbaum. Net als Nussbaum in zijn tijd confronteert Al Solh zichzelf met haar eigen kwetsbaarheid, intieme verlangens, hoop, wonden en pijn in de vorm van zelfportretten. — T/m 13 november in het Felix-Nussbaum-Haus. museumsquartier-osnabrueck.de PARIJS Jochen Lempert — Van opleiding is hij bioloog en libellen specialist; pas op 31-jarige leeftijd begon Jochen Lempert aan zijn carrière als fotograaf. De natuur speelt hierin nog steeds de hoofdrol. Zijn fotografie doet denken aan het werk van Anna Atkins en Karl Blossfeldt. — Van 11 mei t/m 4 september in Centre Pompidou. centrepompidou.fr

Georg Baselitz, Edvards Geist (1983), te zien in de Edvard Munch expositie in de Albertina in Wenen. foto Jochen Littkemann

Woaah... Hét museum voor nieuwsgierige mensen van alle leeftijden. Zien we je snel? www.discoverymuseum.nl

ZOUT 6/7-2022

Articles inside

feuilleton

Over oude en nieuwe sneakers

in beeld

podcast

Museum W is een sieraad voor de binnenstad

pleased to meet you