De mooiste vierkanten film van de maand

Wat is uw favoriete beeldverhouding? Ik vermoed dat je een filmnerd moet zijn om die vraag te kunnen beantwoorden, en al helemaal om hem te willen stellen.

Toch zou ik serieus willen weten wat er in u omgaat wanneer u denkt aan de beeldverhouding oftewel de verhouding breedte/ hoogte van het beeld, in vaktermen de aspect ratio van films. En of u nu, drie zinnen verderop in deze rubriek, daadwerkelijk zit te bedenken welke u het beste bevalt. Het zeer brede CinemaScope (2.35:1) van de epische Hollywood-blockbusters, wellicht? Of toch het kalmere, meer op het menselijk perspectief toegesneden widescreen (1.85:1) van de standaard-breedbeeldtelevisie? Moeten films in alle breedte kunnen schitteren, of valt u voor de geconcentreerde kracht van het postzegelformaat?

Tegenwoordig is breedbeeld de norm, zowel in het filmtheater als de thuisbios

Ik kom hierop omdat deze maand minstens twee films gaan rouleren die in de verhouding van 1.33:1 (academy ratio) zijn gedraaid. Dat is het formaat waarin vrijwel alle films in de jaren twintig tot veertig van de vorige eeuw werden opgenomen - daarna gingen de filmmaatschappijen bredere formaten verzinnen om het publiek terug te winnen van de snel in populariteit groeiende televisie. Terwijl het witte doek steeds breder en spectaculairder werd, bleven de tv’s lange tijd steken in datzelfde, nagenoeg vierkanten kader van de films van weleer - tot de opkomst van widescreen televisies. Tegenwoordig is breedbeeld de norm, zowel in het filmtheater als de thuisbios.

En toch zijn er steeds weer films die zich van die norm niets aantrekken en zichzelf een veel kleiner kostuum aanmeten. Deze maand is dat onder andere Darren Aronofsky’s veelbekroonde The Whale, waar de academy ratio een duidelijke inhoudelijke functie heeft. Held Charlie (Brendan Fraser), een door obesitas geplaagde docent Engels, lijdt een volkomen geïsoleerd bestaan: de film verlaat vrijwel nooit Charlie’s flat, en zijn isolement wordt nog eens extra benadrukt door die krappe, benauwende 1.33.1-beeldverhouding. Charlie’s honderden kilo’s wegende lijf lijkt er ook groter, onhandiger en zwaarder door te worden.

In de hedendaagse cinema wordt het vierkanten (of zelfs nog smallere) beeldformaat wel vaker als claustrofobisch en metaforisch kader ingezet. Zelf vind ik het vooral in esthetisch opzicht de fijnste, meest opgeruimde aspect ratio. Méér dan CinemaScope en widescreen kan de academy ratio de intrinsieke schoonheid van een landschap blootleggen: de natuurlijke balans tussen voor- en achtergrond lijkt vooral in het vierkanten kader tot uiting te komen.

Iets dergelijks benoemde regisseur Felix van Groeningen in dagblad Trouw toen hem werd gevraagd waarom hij en coregisseur Charlotte Vandermeersch bij hun verfilming van Paolo Cognetti’s De acht bergen voor het vierkanten formaat kozen en niet voor breedbeeld. ‘Het gaat hier om bergen, die zijn verticaal, en op de een of andere manier bleek het veel mooier om niet de breedte maar de hoogte van de bergen te benadrukken.'

Het menselijk gezicht komt bij 1.33:1 eveneens het meest tot zijn recht, en hetzelfde voor de relatie tussen figuur en landschap. Neem Falcon Lake van Charlotte Le Bon, de mooiste vierkanten film van de maand. In dit aangrijpende en enigmatische Canadese coming of age-drama brengt de dertienjarige Bastien (Joseph Engel) de zomervakantie door aan het in de titel genoemde meer, samen met de iets oudere Chloé (Sara Montpetit): een broeierige vriendschap die voor Bastien stilletjes uitmondt in verliefdheid, terwijl zijn en Chloé’s gevoelens nooit onder woorden worden gebracht en de film dromerig tussen jeugd en volwassenheid blijft huiveren, tussen onschuld en verlangen.

En dat dus in de hier haast pastoraal werkende beeldverhouding van 1.33:1. De schittering van het zonlicht op het water, de puberlijven, Bastiens naar betekenis zoekende ogen, het wordt allemaal volmaakt met elkaar in verband gebracht. Een geschikter formaat had Charlotte Le Bon niet kunnen kiezen voor haar fantastische debuut. Het nagenoeg vierkante beeld bewaakt de rust in Falcon Lake, terwijl onderhuids alles broeit, hunkert en vloeit.

KEVIN TOMA