heerlen - aken
z33
hasselt
schunck
bonnefantenmuseum
heerlen
maastricht iba parkstad schrit_tmacher kerkrade cube designmuseum aken luik
philharmonie zuidnederland
la boverie
Zuid-Limburg vormt samen met het omringende grensgebied de Euregio Maas-Rijn, waar bijna vier miljoen mensen wonen. Steden als Maastricht, Heerlen, Kerkrade, Aken, Luik en Hasselt bieden een grenzeloos aanbod aan kunst en cultuur.
kerkrade Het Bamboo Theater Hengkeng Village, ontworpen door Xu Tiantian. foto Wang Ziling © DnA_Design and Architecture
Cube design museum VERANDERENDE VERLANGENS IN LUXE? Ooit van een privacybril gehoord? Zo’n bril zorgt ervoor dat camera’s je gezicht niet goed kunnen vastleggen en je dus onherkenbaar wordt voor gezichtsherkenningssoftware. Het is één van de objecten in de tentoonstelling LUXE? Veranderende verlangens in Cube design museum te Kerkrade. In een interactief parcours wordt de vraag gesteld wat luxe betekent. Dat is natuurlijk voor iedereen anders. Door veranderingen in de samenleving is het idee over luxe voortdurend in beweging en vraagt het bovendien om bezinning. Wat vandaag luxe is, is dat misschien morgen niet meer. En wat morgen luxe is? Dat weten we niet. De tentoonstelling waagt zich wel aan een vooruitblik. Is luxe nog wel te verantwoorden nu grondstoffen steeds schaarser worden en het klimaat onder druk staat? Crystal Leg. foto Omkaar Kotedia
63 INTERNATIONALE DESIGNERS IN NATURE Hoe stoppen we het verdwijnen van het koraalrif? Zijn de grenzen van de natuur rekbaar? Hoe gebruiken we natuurlijke grondstoffen? Wat kunnen we nog leren van de natuur? Hoe brengen we mens en natuur weer met elkaar in contact?
2 _cultuur in de euregio 2019
Voorbeelden van vragen die aan bod komen tijdens de tentoonstelling NATURE in Cube design museum te Kerkrade die tegelijkertijd te zien is in Cooper Hewitt, Smithsonian Design Museum in New York. De tentoonstelling toont baanbrekende projecten op het gebied van architectuur, productontwerp, landschapsontwerp, mode, interactief en communicatieontwerp, en materiaalonderzoek. Een voorbeeld van zo’n project is Metamorphism een onderzoeks project van Nederlandse designer Shahar Livne, waarin ze zich een toekomst voorstelt waar ambachts lieden plastics, die nu de oceanen en aarde vervuilen, ontginnen als een nieuwe grondstof. Een grondstof die in overvloed aanwezig is: Livne heeft afgedankt plastic en ander materiaal ‘gedolven’ en creëert hiermee een nieuw materiaal genaamd Lithoplast. Naast dit voorbeeld maken nog 62 andere spraakmakende projecten van internationale topdesigners, onder wie Neri Oxman, Oron Catts en Mathieu Lehanneur, en gelauwerde Nederlandse designers als Klarenbeek & Dros, Atelier NL, Nienke Hoogvliet, Kirstie van Noort en Aliki van der Kruijs deel uit van de expositie. Met NATURE wil Cube design museum laten zien dat er mogelijkheden zijn
om de balans tussen de natuurlijke wereld en de door de mens gemaakte wereld te herstellen. Dit laatste sluit volgens Cube-directeur Hans Gubbels perfect aan op de doelstelling van het Kerkraadse museum: Cube: het tonen van design met impact, van design dat gemaakt is vanuit menselijke behoeften en ambitie. LUXE? Veranderende verlangens. Tot en met 14 april 2019 in Cube design museum in Kerkrade. NATURE. Cooper Hewitt Design Triennial co-organized with Cube design museum. Van 10 mei 2019 tot en met 19 januari 2020. cubedesignmuseum.nl
gesubsidieerd door de Provincie Limburg
hasselt
Dissidentie in ’t Hasseltse begijnhof
DONDERDAG 9 MEI 18U - 23U WWW.KUNSTENNACHT.BE
Werk van Navine G. Khan-Dossos in Z33 in Hasselt. foto’s Kristof Vrancken
TEGENDRAADSE QUILTS Tien (inter)nationale ontwerpers schoppen je een geweten met hun tegendraadse quilts in de groepstentoonstelling Dissidence Quilting Against. Inspiratie haalden ze bij de begijnen als dissidenten en voorlopers van het feminisme. Dat resulteert in tien zeer diverse quilts. Zo onderzocht Nienke Hoogvliet voor haar quilt de medicinale voordelen
van planten die 200 jaar geleden in het Hasseltse Begijnhof geteeld werden. Als reactie op de toxische verwerkingsprocessen in de modeindustrie, zoekt de ontwerpster naar een manier om die helende voordelen in garen te verwerken. Haar quilt focust op een genezende impact, want bij aanraking met de huid - ons grootste orgaan - draagt die bij tot ons welzijn. William Ludwig Lutgens brengt met zijn quilt een metaforisch werk dat verwijst naar het Belgische koloniale verleden in Congo. De Belgische bagage weegt als het ware zwaar op de ‘Guilt Quilt’ en bedekt een deel van de Congolese inhoud. Dissidence - Quilting Against is dus een tentoonstelling met een niet mis te verstane boodschap. Een waarin een hoofdrol is weggelegd voor experiment, creativiteit en expressie in textiel. Een warm pleidooi ook om het erfgoed van de Hasseltse begijnen verder te zetten.
gendergerelateerd geweld en het vrouwenlichaam als reden voor uitbuiting en verzet. De titel verwijst naar het advies dat men aan de leden van de GSG 9 gaf, een Duitse antiterreureenheid die begin jaren zeventig werd opgericht. Het werd al snel het standaardadvies van Interpol aan andere Europese eenheden in de nasleep van de RAF (Rote Armee Fraktion) waarbij vrouwelijke terroristen betrokken waren. In Z33 creëert ze als het ware een alternatieve schietstand, met een reeks kartonnen werken, werken op paneel en een muurschildering. Met deze twee tentoonstellingen sluit Z33 zijn periode in de oude Hasseltse begijnhofhuisjes af. In het najaar van 2019 opent het nieuwe gebouw van Z33, naast het bekende tentoonstellingsgebouw aan de Zuivelmarkt. Volg de vorderingen van het nieuwe Z33 via instagram @z33be#z33bouwt.
VROUWEN ALS DOELWIT?
Navine G. Khan-Dossos aan het werk.
De Griekse kunstenares Navine G. Khan-Dossos focust zich voor haar eerste Belgische solotentoonstelling Shoot the Women First op
De tentoonstellingen lopen tot 26 mei 2019. Info & tickets: z33.be
KUNSTENNACHT Op donderdag 9 mei is het opnieuw Kunstennacht in Hasselt. Van 18.00 tot 23.00 uur kan je (gratis) een kunstenparcours in de Hasseltse binnenstad volgen. Zo ontdek je in het Modemuseum de tentoonstelling Wonder Woman en stellen onafhankelijke galeries als Alley en Multiple hun deuren open. Ook individuele kunstenaars, onder wie Herman Maes, laten hun werk zien in hun atelier. De Kunstennacht wordt afgesloten met een afterparty. Check kunstennacht.be voor het volledige programma.
cultuur in de euregio 2019
_3
aken - heerlen
Een regenboog aan danskleuren Sadeh21 door Batsheva Dance Company. foto Gadi Dagon
schrit_tmacher 2019 brengt internationale danstop naar euregio
VIJF WEKEN DANS MET VIJF (INTER)NATIONALE PREMIÈRES Dinsdag 12 maart barst in Theater Heerlen schrit_tmacher 2019 los met de Nederlandse première van Giselle door Dada Masilo. Na deze voorstelling van de recent bekroonde choreografe presenteert het dansfestival een eigenzinnig programma met nog eens drie spraakmakende Nederlandse premières en één wereldpremière van gezelschappen uit alle windstreken. De pioniers achter het festival beloven u een feestje. Voor bezoekers én dansers! schrit_tmacher, dat in het Duits ‘pionier, gangmaker’ betekent, doet zijn naam eer aan. Net als voorgaande jaren brengt de 24e editie van dit internationaal dansfestival veel nieuws op de planken in Heerlen en Kerkrade, het Duitse Aken en het Belgische Eupen. De Zuid-Afrikaanse Dada Masilo bijt het spits af met haar moderne herinterpretatie van de balletklassieker Giselle. Dada plaatst Giselle in de context van het ZuidAfrikaanse platteland en kaart met 4 _cultuur in de euregio 2019
haar geweldige gezelschap thema’s als seksualiteit en vrouwenrechten aan. De creatieve wijze waarop zij de actualiteit vervlecht in eeuwenoude balletklassiekers leverde haar in december 2018 de prestigieuze Next Generation Award van het Prins Claus Fonds op.
PERSOONLIJKE ‘TOUCH’ De vorige editie van schrit_tmacher trok ruim 18.000 bezoekers. Daarmee hoort schrit_tmacher bij de best bezochte dansfestivals in de Benelux. Volgens organisator Rick Takvorian ligt het succes deels in de persoonlijke ‘touch’ van het festival. “Elke voorstelling wordt voorafgegaan door een inleiding. Maar onze troef is toch de focus op internationale dans. We kiezen bewust niet voor een specialisme, elk festival laat een regenboog aan danskleuren zien.” Deze regenboog telt ditmaal 17 titels, een GENERATION2-programma voor en door jongeren, workshops onder leiding van professionals en een randprogramma met films, performances en discussies in de schrit_tmacher-salon onder leiding van
choreograaf/curator Karin Post. Ook ‘die andere Giselle’ van het Balletto di Roma, die tijdens het festival te zien is, komt aan de gesprekstafel voorbij.
JUST DANCE! Maar bij schrit_tmacher draait het toch vooral om dans. Dit jaar van topgezelschappen als Batsheva Dance Company (isr), Balletto Teatro di Torino en Ivgi& Greben (it/il/ne) en São Paulo Companhia de Dança (bra), die hun werk tijdens schrit_ tmacher in Nederland in première laten gaan. Van YY Dance Company (chn/usa) dat met de wereldpremière van The Edge of 30 Degrees terugkeert naar Aken waar het stuk één jaar geleden tijdens een residency is ontstaan. Van nieuwe ontdekkingen, zoals James Wilton (gb). En van bekende namen, zoals Carolyn Carlson en ook Scapino Ballet Rotterdam dat met Pas de Deux niet in Nederland maar juist op het Duitse podium staat. schrit_tmacher vindt plaats van 12 maart t/m 14 april. schrittmacherfestival.nl of plt.nl
maastricht
Verrassend onderscheidend in oude en hedendaagse kunst
Bonnefantenmuseum O
ude meesters vinden samen met moderne en hedendaagse kunst hun plek in het iconische, door de Italiaanse architect Aldo Rossi ontworpen gebouw. Het Bonnefantenmuseum vertelt verhalen met de vaste collectie, tijdelijke tentoonstellingen en rondleidingen. Daarmee biedt het museum zijn bezoekers betekenisvolle, esthetische, educatieve en culturele ervaringen.
David Lynch, I Was a Teenage Insect, 2018, mixed media painting, 66 x 66 inches. Courtesy the artist and Kayne Griffin Corcoran, Los Angeles
Meester van Elsloo, Sint-Anna-te-Drieën. Parochie Sint-Augustinus Elsloo. © KIK-IRPA, Brussel. foto Jean-Luc Elias
David Lynch - Someone is in my House Tot en met 28 april Het Bonnefanten toont een indrukwekkend artistiek overzicht van het veelzijdige kunstenaarschap van David Lynch. De tentoonstelling omvat schilderijen, foto’s, tekeningen, litho’s en aquarellen uit de jaren zestig tot heden, unieke tekeningen op luciferboekjes uit de jaren zeventig, schetsboektekeningen, zwart-wit foto’s, waaronder de befaamde Snow Men-fotoserie (1993), cartoons uit de serie The Angriest Dog in the World (1982-1993), audiowerken, lampsculpturen én een aantal kortfilms uit de periode 1968-2015. Voor het eerst sinds het ontstaan in 1967 is het allesbepalende academiewerk Six Men Getting Sick (Six Times) in een museumtentoonstelling te zien. Meester van Elsloo. Van eenling naar verzameling Tot en met 16 juni Aan het einde van de middeleeuwen bestond in de huidige provincie Nederlands Limburg en de aangrenzende gebieden in Duitsland en België een levendige productie van houtsculptuur. De LuiksBourgondische oorlogen van de 15e eeuw zorgden voor veel verwoesting. Veel kerken moesten worden heropgebouwd en heringericht. Vaak weten we niet wie in die periode de beelden heeft besteld of gemaakt.
Om toch houvast te krijgen werden deze beeldhouwers met een ‘noodnaam’ voorzien, veruit de bekendste daarvan is de zogenaamde ‘Meester van Elsloo’. Het Bonnefanten presenteert een unieke verzameling van middeleeuwse houtsculpturen. Zijn ze wel of niet toe te schrijven aan deze Meester? Een Postume Samenwerking. Ine Schröder en haar Archief Tot en met 1 september Een kunstenaar laat het merendeel van haar oeuvre verdwijnen omdat ze er geen plek meer voor heeft of het materiaal opnieuw wil gebruiken, en omdat ze het de kans wil geven ‘iets anders te worden’. Deze experimentele tentoonstelling brengt het weinig bekende maar baanbrekende kunstenaarschap van Ine Schröder (Heerlen, 1951-Maastricht, 2014) tot leven. Dan Walsh – Pressing Matter Tot en met 5 januari 2020 Overduidelijk geworteld in de economische vormentaal van minimal painting toont de Amerikaanse schilderveteraan Dan Walsh (1960 Philadelphia) een nieuwe horizon voor abstracte schilderkunst. Het Bonnefanten toont recente doeken, een reeks handgemaakte boeken van Dan Walsh, werken op papier en een tape interventie op de wand.
LATER DIT JAAR Andy Summers – A Certain Strangeness 07.06.2019 – 27.10.2019 Paloma Varga Weisz oktober 2019 – januari 2020 bonnefanten.nl
cultuur in de euregio 2019
_5
Maastricht: TEFAF & the City T
Discover Maastricht Region during TEFAF tefafandthecity.com
6 _cultuur in de euregio 2019
he European Fine Art Fair (TEFAF) en Maastricht. Twee namen die onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Deze maand is het MECC andermaal het decor voor de vooraanstaande kunstbeurs. Maar eigenlijk ademt heel Maastricht twee weken lang TEFAF. De stad ontvangt handelaren en bezoekers met open armen, op de beurs als in hotels, restaurants, winkels en cafés. Ook de programmering van de stedelijke cultuurinstellingen draagt hieraan bij met spraakmakende exposities, theater-, muziek en dansvoorstellingen en speciale evenementen. De volledige programmering is samengebracht in ‘TEFAF & the City’.
EEN KWALITEITSHUWELIJK
14 - 24 MARCH 2019
Natuurlijk moest Annemarie Penn-te Strake, burgemeester van Maastricht, even slikken toen in 2016 bekend werd dat TEFAF ook een kunstbeurs in New York ging organiseren. Zeker toen in de wandelgangen daaraan werd toegevoegd: “Dan zal TEFAF wel uit Maastricht vertrekken.” Maar de organisatie van TEFAF stelde Maastrichts burgemeester gerust. New York is aanvullend, en geen vervanging van Maastricht. Inmiddels is de werkelijkheid dat Maastricht, TEFAF en de provincie
Burgemeester Annemarie Penn-te Strake
Limburg een nieuw, tienjarig, contract hebben gesloten. TEFAF en Maastricht horen bij elkaar, stelt de burgemeester. Een kwaliteitshuwelijk. Maar net zoals in elk ander huwelijk, is het ook bij TEFAF en Maastricht van belang om te blijven verbeteren, om elkaar te blijven versterken. Neem ‘TEFAF & the City’, het stedelijk cultureel programma dat gekoppeld is aan de kunstbeurs. Penn: “Daarmee voegen we samen iets toe aan de TEFAF-periode. Dit programma is aansprekend voor mensen uit de hele wereld. Dat moet ook, want die mensen zijn dan te gast in Maastricht.” Maastricht is trots op TEFAF, en andersom is dat net zo, weet de burgemeester. “Maastricht heeft TEFAF iets te bieden. De stad uiteraard, maar ook de sfeer, het karakter en het goede leven hier. Met onder andere ‘TEFAF and the city’ hopen we de band tussen stad en
maastricht
Maastricht Antiquarian Book & Print Fair in de Sint Janskerk © MABP
Mosa Design te zien in Centre Céramique © Centre Céramique
de beurs verder te verstevigen. Een mooie gelegenheid om onszelf aan de bezoekers en standhouders van TEFAF te laten zien.” Angst voor een vertrek van TEFAF heeft Penn al lang niet meer. “New York is geen bedreiging. Sterker nog: we vullen elkaar aan. Handelaren uit New York komen nu ook naar Maastricht en zijn vol lof. Daaruit blijkt maar weer dat TEFAF hoort bij deze stad.”
DESTINATION FAIR “De relatie tussen TEFAF en Maastricht is hecht”, bevestigt Patrick van Maris, CEO van TEFAF Maastricht. “De kracht van de beurs is de locatie: TEFAF Maastricht is een destination fair. Onze gasten nemen de tijd om naar Maastricht af te reizen om de beurs te bezoeken, met onze deelnemers te spreken en te kopen. TEFAF is volop in ontwikkeling. Dit
jaar verwelkomen we veertig nieuwe deelnemers. Met deze nieuwe groep internationaal vooraanstaande hedendaagse galeries presenteren wij de internationale top. Onze band met provincie, congrescentrum MECC en de stad Maastricht is sterk. Afgelopen jaar hebben wij met deze partijen een tienjarige samenwerking getekend om dat te bevestigen. TEFAF en Maastricht zijn een gouden combinatie, en dat blijft wat mij betreft ook zo. Wij zijn ‘here to stay’.”
UNIEKE SFEER Standhouder Eric Gillis (48) van Eric Gillis Fine Art noemt TEFAF ‘uniek in zijn soort’. “Ik sta op veel kunstbeurzen, maar de sfeer van TEFAF vind je nergens. Ik kan dat moeilijk onder woorden brengen. Het is voor mij, en vele handelaren met mij, het hoogtepunt van het jaar. Kwaliteit, kennis en gezelligheid komen samen in Maastricht.” De Belgische handelaar roemt ook het contact tussen de standhouders. “Ik denk dat de bezoeker voelt dat de handelaren een goede band hebben samen. TEFAF voelt daarom als familie.”
De expositie Microsculpture, te zien in het Natuurhistorisch Museum © Levon Biss
HIGHLIGHTS TEFAF & THE CITY David Lynch – Someone is in my House Bonnefantenmuseum Regisseur David Lynch is ook altijd actief gebleven als beeldend kunstenaar. De tentoonstelling presenteert het veelzijdige kunstenaarschap van Lynch in al zijn facetten. Het meisje, de jurk en de parel Museum aan het Vrijthof Couturier Ronald Kolk toont een kleurrijke selectie van ruim vijftig jurken uit zijn oeuvre. Goudsmid/ créateur Margareth Stalman presenteert een indrukwekkende collectie juwelen. philharmonie zuidnederland - Dmitri Liss leidt Brahms Theater aan het Vrijthof Dmitri Liss weet de idylle van de Tweede Symfonie van Johannes Brahms te combineren met ‘sombere overpeinzingen’. Hij maakt van Brahms ‘een innemend mens van vlees en bloed’.
Internationaal Theater Amsterdam Scènes uit een huwelijk Theater aan het Vrijthof Johan en Marianne zijn getrouwd, hebben kinderen en hun carrières zijn succesvol. Als Johan op een dag vertelt dat hij een andere vrouw heeft ontmoet, is hun huwelijk voorbij. In zes scènes volgen we hun helletocht, van de eerste wrijvingen tot een ultiem fysiek gevecht. Maastricht Antiquarian Book & Print Fair (MABP) Sint Janskerk Tijdens MABP, de grootste Antiquarian Book & Print Fair van de Benelux, laat een dertigtal gerenommeerde antiquarenhuizen uit binnen-en buitenland het meest waardevolle en interessantste uit hun collecties zien. Facts & figures TEFAF 30.500 m2 vloeroppervlak Meer dan 70.000 bezoekers 279 Kunsthandelaren uit 21 landen
tefafandthecity.nl
Patrick van Maris, CEO van TEFAF cultuur in de euregio 2019
_7
heerlen
Basquiat, de kunstenaar als jonge man
Basquiat in the apartment, 1981. foto Alexis Adler
J
ean-Michel Basquiat geldt als de bad boy van de jaren tachtig-kunst wiens werk wordt gekleurd door zijn turbulente leven en vroege dood. De tentoonstelling Basquiat: The Artist and His New York Scene in SCHUNCK in Heerlen werpt licht op de kunstenaar die hij al was voordat hij een ster werd. Na zijn vroege dood in 1988, hij was pas 27, groeide Jean-Michel Basquiat uit tot een mythe. In 2017 werd een schilderij van hem afgehamerd op ruim 110 miljoen dollar, het hoogste bedrag ooit betaald voor een Amerikaans kunstwerk. In 2013 zorgde de herontdekking van het Basquiat-archief van Alexis Adler, zijn vriendin in de jaren 1979-1980, voor een broodnodige hap frisse lucht. Het bleek een tijdscapsule die een beeld schetst van Basquiat voor hij beroemd werd, voor het rookgordijn van kapitaal, drugsverhalen en overspannen ego’s het zicht op zijn talent vertroebelde. Het archief, nu te zien in Heerlen, geeft een beeld van de kunstenaar als een jonge man, voordat hij een merk en een mythe werd. Behalve muren werden ook de deuren, radiator, tv en koelkast in zijn appartement het doelwit van zijn 8 _cultuur in de euregio 2019
artistieke expressie. Hierover gaat het expositiedeel getiteld Basquiat Before Basquiat: East 12th Street, 1979–1980. De in de New Yorkse wijk Brooklyn geboren Basquiat ging al op jonge leeftijd ‘s nachts op pad met een rugzakje vol spuitbussen. Hij was een van de weinige kleurlingen, de New Yorkse graffitiscene bestond toen nog vooral uit blanken. De muurteksten die hij samen met zijn vriend Al Diaz maakte, ondertekend met SAMO©, vielen al snel op door hun raadselachtige en geestige uitspraken over de samenleving. Het nu zo welvarende Manhattan oogde in die jaren nog als een oorlogsgebied. De middenklasse was de stad massaal ontvlucht, de verkrottende wijken waren het domein van straatbendes, pooiers en drugsdealers. En kunstenaars, ze grepen de kansen die krimp, leegstand en goedkope ruimte nu eenmaal bieden. Het kunstenaarscollectief COLAB organiseerde in 1980 de tentoonstelling The Times Square Show in een leegstaand bordeel op Times Square, destijds een beruchte buurt. Het werd Basquiats publieke doorbraak, net als die van Keith Haring, Kenny Scharf, Nan Goldin, Kiki Smith, Tom Otterness en vele anderen. Een half jaar later volgde het beslissende zetje in de vorm New York/New Wave, de overvolle expositie met 1600 werken van 119 kunstenaars die inmiddels wordt gezien als ‘ground zero’ van het New York neoexpressionisme. Ook hier viel Basquiat op met een eigen zaal met vijftien werken op canvas, stukken sloophout en schuimrubber. Verzamelaars en galeriehouders boden tegen elkaar op, de dakloze kunstenaar verdiende in één klap duizenden dollars en zijn naam was gevestigd. De rest is geschiedenis. Basquiat - The Artist and His New York Scene. Van 2 februari t/m 2 juni in SCHUNCK Heerlen. schunck.nl/basquiat
Beeld van de expositieruimte in SCHUNCK. foto Kaths Photography
Basquiat voor een SAMO tag. Bobby Grossman, Bleecker & Mulberry Streets, 1980. Photograph, Courtesy Bobby Grossman, New York City
aken
Carmina Burana in zandgroeve Beaujean in Heerlen, augustus 2018. foto Jean-Pierre Geusens
Philharmonie gaat over de grens N
tot stand te brengen. Wij vinden dat daarbij veel meer over de grens gekeken mag worden. Bovendien staat philharmonie zuidnederland voor een hoog kwaliteitsniveau.” Niet voor niets trekt het orkest ook publiek uit de buurlanden naar Nederland, met opvoeringen van de West Side Story (2017) in Maastricht en de Carmina Burana in de zandgroeve Beaujean in Heerlen (2018). Omgekeerd presenteert het orkest zich samen met Opera Zuid komende zomer met de opera Fantasio tijdens het Offenbach Festival in Keulen.
u het orkest ijzersterk is gekomen uit de fusie van vijf jaar geleden kijkt philharmonie zuidnederland steeds meer over de landsgrenzen naar mogelijke samenwerkingen in de Euregio. Het opvallendste wapenfeit daarin is een eigen concertserie in Aken. “Andere Nederlandse provincies kijken op zee uit, wij kijken richting Europa”, zegt Stefan Rosu, intendant van philharmonie zuidnederland simpelweg. “Zo vreemd is dat niet. Een deel van onze musici en medewerkers woont in België of Duitsland.” Vanuit die euregionale praktijk begint philharmonie zuidnederland dit seizoen met een opvallende serie Meisterkonzerte in het Eurogress in het Duitse Aken. Rosu: “Zowel philharmonie zuidnederland als ook gastorkesten verzorgen de concerten. In de voorprogramma’s geven we artistieke partners uit Limburg, zoals Opera Zuid, de gelegenheid zich te presenteren. De Provincie Limburg vond het zo belangrijk dat we extra
Stefan Rosu
subsidie kregen om de serie in ieder geval drie seizoenen te kunnen garanderen.”
VERBINDING “Wij streven zo veel mogelijk verbindingen na met onze buurlanden, zeker op cultureel gebied’, zegt de Limburgse gedeputeerde Ger Koopmans (financiën, sport en cultuur). “Cultuur en muziek zijn bij uitstek wegen om verbindingen
alleen een kloppend cultureel hart van de Euregio, maar ook een ensemble dat een steeds internationalere uitstraling krijgt. “In onze subsidie beschikking van de Provincie NoordBrabant staat dat het orkest een stad als Eindhoven internationaal moet profileren”, licht Rosu toe. “De meeste orkesten gaan eens in de twee jaar op tournee. Wij hebben ervoor gekozen de krachten in de Euregio te bundelen en te focussen op duurzame en doorlopende samenwerking.” philharmoniezuidnederland.nl
INTERNATIONALE UITSTRALING “We zijn volop aan het onderzoeken wat er nog meer mogelijk is”, zegt Rosu. “Zo zijn we van plan om met het educatieprogramma HeartBeat de grens over te gaan en om Leading the South, het programma dat cultuur, politiek en bedrijfsleven samenbrengt, ook in Aken te organiseren. Het Duitse bedrijfsleven is voor Nederland immers van groot belang.” Zo is philharmonie zuidnederland niet cultuur in de euregio 2019
_9
parkstad Zomer Park Urbana, Heerlen-centrum © IBA Parkstad
Parkstad, regio Z
even Zuid-Limburgse gemeentes, samen goed voor een kwart miljoen inwoners, vormen samen de regio Parkstad waar, in een grensgebied tussen Duitsland en België, wordt gewerkt aan een nieuwe toekomst. In die nieuwe toekomst speelt IBA Parkstad een belangrijke rol, met beeldbepalende projecten op het gebied van architectuur, erfgoed, natuur, onderwijs, economie en duurzaamheid. Omdat veel projecten een experimenteel karakter hebben, is Parkstad de afgelopen jaren door de IBA uitgegroeid tot de stedenbouwkundige proeftuin van Nederland en de Euregio. Daarbij geldt cultuur als belangrijkste verbindend element tussen thema’s als flexibiliteit, energie, recycling. De Parkstadgemeenten en provincie Limburg investeren samen ruim 46 miljoen euro in IBA Parkstad. “IBA staat voor Internationale Bau Ausstellung, een Duits concept dat
10 _cultuur in de euregio 2019
al zich daar al meer dan 100 jaar bewijst als methode om een regio te transformeren”, licht IBA-directeur Kelly Regterschot toe. “En Parkstad is bij uitstek een regio in transformatie. Sind de mijnsluitingen, midden jaren zeventig, moesten we naar een nieuwe toekomst en identiteit zoeken. Nieuw perspectief ontstond door de regio te vergroenen en in te zetten op toerisme en recreatie. Die inspanning werd in 2016 beloond toen Parkstad in Dallas de prijs voor beste toeristische
Kelly Regterschot, Algemeen Directeur IBA Parkstad © Nose for Photography, Pascal Moors
bestemming wereldwijd ontving. De regio kenmerkt zich door een aaneenschakeling van stedelijke en landelijke gebieden, met tal van kleine en grote toeristische attracties zoals Snowworld en Gaia Zoo. Parkstad is een regio waar het prettig wonen, werken en verblijven/recreëren is.”
DE IBA-METHODE Om de regio verder te transformeren wordt in Parkstad sinds 2013 de IBAmethode toegepast. Een intensieve stedenbouwkundige aanpak moet een economische impuls geven aan de stedelijke gebieden in Parkstad. Tegelijkertijd wordt veel aandacht besteed aan ontsluiting en zichtbaarheid van de landschappelijke schil. Maar, zo geeft Regterschot aan “ook bouwen aan de trots op de eigen regio is van groot belang. IBA is als een vliegwiel dat niet alleen zorgt voor een fysieke verandering in een gebied, maar ook voor een sociaaleconomische transformatie. En juist hierin speelt cultuur een belangrijke rol.”
IBA PARKSTAD EXPOJAAR 2020 - 2021 Kenmerk van een IBA is dat zij eindig is. Het Expojaar dat de IBA Parkstad afrondt, tussen zomer 2020 en najaar 2021, begint en eindig met festival Cultura Nova. Gedurende dat jaar worden vijftien sleutelprojecten en 35 andere projecten op diverse manieren tentoongesteld. Via exposities, routes, participatietrajecten, maar óók door de projecten te verbinden met de festivals en culturele instellingen in de regio zoals Pinkpop, De Parade en het Wereld Muziek Concours (WMC). Tijdens het Expojaar organiseert IBA Parkstad twee grote meerdaagse vakcongressen.
Emma, Locatievoorstelling Toneelgroep Maastricht © Toneelgroep Maastricht
Afbeelding locatie Parkstad in NL: Parkstad is gelegen in het Zuidoosten van Nederland, ingeklemd door België en Duitsland.
in transitie CULTUUR ALS BINDMIDDEL Cultuur wordt door IBA Parkstad ingezet als ‘bindmiddel’ tussen projecten en IBA-thema’s. Daartoe wordt nauw samengewerkt met de culturele instellingen en festivals in Parkstad als festival Cultura Nova, Pinkpop en Toneelgroep Maastricht. “Parkstad heeft een sterk cultureel profiel. De cultuurinstellingen en festivals trekken veel bezoekers van binnen én buiten de regio. Voor IBA is de cultuursector een belangrijke partner om de boodschap van IBA onder de aandacht te brengen. Afgelopen jaar hebben we tijdens festival Cultura Nova de Carmina Burana van Carl Orff laten opvoeren in één van de zilverzandgroeves in de regio. Een IBA-project op een heel bijzondere locatie die normaliter niet toegankelijk is voor publiek. Het was een groot succes, met duizenden bezoekers volledig uitverkocht.” IBA is sinds 2018 ook naamgever van de IBA Parkstad Stage op Pinkpop, de voormalige 3FM Stage. “Voor IBA is dat dé plek om de
jongerendoelgroep aan te spreken en te ontmoeten. Vijftig procent van de Pinkpopbezoekers is afkomstig uit de regio. In drie dagen tijd brengen we de IBA-boodschap over aan meer dan 200.000 mensen.” Ook met Toneelgroep Maastricht wordt intensief samengewerkt. Producties als Ich Bau dir ein Schloss en Emma vertellen de geschiedenis en thema’s van de regio en dragen zo ook de IBA-boodschap uit. De voorstellingen zijn steevast uitverkocht.
BEWONERS MAKEN PARKSTAD Een belangrijke opdracht van IBA is het bevorderen van verbinding tussen bewoners van en met de regio. Om initiatieven vanuit de inwoners van Parkstad te stimuleren heeft IBA het project ‘Bewoners maken Parkstad’ opgezet. Bewoners kunnen ideeën indienen die mensen bij elkaar brengen of bijvoorbeeld de omgeving mooier maken. Die ideeën en initiatieven sluiten aan op een IBA-project of -thema. Volgens
Het IBA-podium op Pinkpop. foto Jeroen Roest
Regterschot zijn de bewoners heel creatief om de eigen leefomgeving te verbeteren. “De bewoners kennen hun buurt en het verenigingsleven het beste. Ze weten wat nodig is om de leefbaarheid te verbeteren. IBA Parkstad helpt de bewoners daarbij. De resultaten zijn schitterend. Naast de reguliere IBA-projecten ontstaan prachtige bewonersprojecten waarin
de bewoners Parkstad beter maken. Betrokkenheid, verantwoordelijkheid en trots: daar doen we het voor.” iba-parkstad.nl
cultuur in de euregio 2019
_11
luik
Luik. Meesterwerken.
De nieuwe vleugel van La Boverie gelegen op een eiland in de Maas, in Luik © Jean-Pierre ERS Ville de Liege
Luik, stad van verandering
O
ogde Luik aan het eind van de vorige eeuw nog als een stad van verval, inmiddels is er sprake van een opmerkelijke dynamiek, ook op cultureel gebeid, waar nog te weinig mensen kennis van hebben genomen. Daar mag nu wel verandering in komen, zegt Jean Pierre Hupkens, schepen van Cultuur, Toerisme en Interculturele betrekkingen van Luik, op zo’n 25 kilometer ten zuiden van Maastricht bijna een grensstad.
Jean Pierre Hupkens, schepen van Luik
Dankzij forse financiële impulsen uit Europa en Wallonië is Luik, met bijna 200.000 inwoners de vierde stad van België, er bovenop gekomen. Aan de basis van die transitie lagen ambitieuze stedenbouwkundige plannen, zoals ‘Liège retrouve son fleuve’. Zo heeft een volledige renovatie van de Maasboulevards de stad een verfrissend nieuw gezicht gegeven. Als andere grote projecten van de laatste decennia noemt Hupkens, wiens grootouders vanuit Maastricht naar Luik verhuisden, het door Santiago Calatrava ontworpen nieuwe station Liège-Guillemins en de voetgangers-/fietsersbrug over de Maas, La belle Liégeoise, die het nieuwe station verbindt met het vernieuwde museum La Boverie. “Met drie andere veelbelovende projecten is een begin gemaakt”, zegt Hupkens, zoals de herstructurering van de wijk Val-Benoît, de ecologische wijk in Coronmeuse en last but not least de aanleg van de tram. Ook cultureel ondergaat de stad een revival. “Behalve de van oudsher
bekende muziek- en theaterhuizen zoals de Opéra Royal de wallonne, de Philharmonie en het Théatre de Liège hebben we drie grote musea, La Boverie, de Grand Curtius en het Musée de la Vie wallonne. Verder is er nog de Cité Miroir, de in het voormalige stedelijk badhuis gevestigde kunsthal, de kunstenaars residentie RAVI en internationale festivals zoals Les Ardentes en Mithra Jazz. Deze grote culturele diversiteit laat de stad weer bruisen.” Ook andere culturele activiteiten wil Hupkens, bezig aan zijn derde en laatste periode als schepen, een boost geven. Een voorbeeld is de renovatie van het MAD Musée, een museum voor ‘art brut’ in het Parc d’Avroy, en de komst van nieuwe instellingen voor eigentijdse kunst en dans. “Ook willen we het interculturele gezicht van Luik, een stad met meer dan 150 verschillende nationaliteiten, benadrukken.” Waarmee Luik zich weer laat zien als de stad met een indrukwekkend cultureel en historisch erfgoed, volop in beweging en zichzelf voortdurend
vernieuwend. Niet langer de stad dus waar Nederlanders met een boog omheen rijden, op weg naar de Route du Soleil. Hupkens: “Dat is een achterhaald beeld. Het hotelaanbod in Luik groeit nog steeds en de Luikse jeugdherberg, de grootste van Wallonië, is aanzienlijk uitgebreid. En aan de ingang van de stad komt binnenkort een volledig ingerichte parkeerplaats voor caravans en motor homes. Omrijden is er dus niet meer bij. Een bezoek brengen aan Luik wel!” Luik. Meesterwerken. T/m 18 augustus in La Boverie. laboverie.com Festival Émulation. Van 19 t/m 24 maart in Théâtre de Liège. theatredeliege.be Masques. La Collection du Musée du Quai Branly-Jacques Chirac, Paris. Van 23 maart t/m 20 juli in La Cité Miroir. citemiroir.be Leonardo Da Vinci, les inventions d’un génie. T/m 12 mei in Musée de la Vie wallonne. expo-davinci.com
colofon Deze publicatie werd mede mogelijk gemaakt door Bonnefanten Museum, gemeente Luik, gemeente Maastricht, IBA Parkstad, Cube design museum Kerkrade, philharmonie zuidnederland, Provincie Limburg, Schrit_tmacher Festival, Schunck Heerlen en Stad Hasselt. De teksten vallen buiten de redactionele verantwoordelijkheid van Zuiderlucht. | Concept en realisatie: Bodosz Media Maastricht | Cover-ontwerp: Andrea Bertus | Vormgeving: Andrea Bertus/Buro Bertus
12 _cultuur in de euregio 2019
