lohosääni

nabdemvyevih leevvân vijđáht. Tagarij uccâ páihái päikkinoomâid kočodeh mikrotoponymin.

Tagareh spontaanlávt šoddâm, ucceeb paaihij noomah, moi kevtteejuávkku lii ucce, láá päikkinommâtotkee mielâst tuođâi mielâkiddiivááh. Toh láá totkei áinoo vyehi peessâđ analysistiđ tom, maht ovtâskâs ulmuuh heiviitteh teikâ tulkkojeh päikkinommâkielâoopâ. Tain noomâin ovtâskâs olmooš puáhtá oov-

Päikkinoomâi ráhtus tutkâmist selvâttuvvoo tot, et magareh kielâliih ráhtuseh já amnâseh päikkinoomâin láá. Ko sämikielâ päikkinoomah láá távjá kuálussäneh, te táválávt analysistojeh meid noomâ oosij ađai noomâst kevttum sanij koskâvuođah. Kielâtiettuu termâigijn selvâttuvvojeh päikkinoomâi morfologia, morfofonologia, morfosyntaks já syntaks.

Kuobžâ-Saammâl päikkinoomah láá ráhtusis peeleest aaibâs táváliih sämikielâ päikkinoomah. Mut mon vuáđuld nuuvt puáhtá ettâđ? Eksakt verdidemtiäđuid sämikielâ päikkinoomâi ráhtusist päikkinommâtotkee puáhtá ruggâđ náguskirjestis, mast sun lii analysistám 561 ránnjákuávlu Čovčjäävri já Kosseennâm päikkinommâd nuuvt tárkká ko tot lii máhđulâš. Ko noomah láá nuuvt uccáá, te sun ferttee tuuttâđ meid váhá epitieđâlijd metodáid, nomâlâsân sun ferttee kevttiđ jieijâs hárjánem já ibárdâs tast, et mii lii táválâš já mii vuod ij.

Päikkinommâtotkee tutkâmušâi mield anarâškielâ päikkinoomâi juávhust láá suullân käävci prosenttid tagareh noomah, main lii tuš ohtâ syntaktlâš uási. Eres noomâin láá vuod kyehti syntaktlii uási. Kyevtiuáság päikkinoomâ maajeeb uási kočoduvvoo vuáđu-uássin. Tot muštâl, mii paaihijd tiätupäikki lii, ovdâmerkkân jävri. Vuosmuš uási, mii kočoduvvoo miärusuássin, miäruštâl, et maggaar jävri tot lii. Miärusuási puáhtá leđe ovdâmerkkân sääni kuhes já talle päikkinommâ lii Kuhesjävri (jävri, mii lii kukke). Oovtâuáság päikkinoomâst lii tuš vuáđu-uási, mii muštâl, mii tot lii. Oovdân meid jieijâs kulttuur persovnlii tulkkum.

Koččâmuš lii-uv: maggaar tulkkum päikkinommâtotkee kávná Kuobžâ-Saammâl päikkinoomâin? Já ton oolâ vala váruttâs: ko päikkinommâtotkest láá ain vájuvâš tiäđuh tutkum päikkinoomâin, jis ij lâš jieš taid hutkâm, te tot puáhtá vaiguttiđ päikkinoomâi tulkkuumân. Tondiet päikkinommâtotkei analyysijd ferttee ain mušteđ luuhâđ kriittisávt.

Kuobžâ-Saammâl päikkinoomâi rááhtus

tâuáság päikkinoomah láá ovdâmerkkân Kaamâs, Äijih, Morâstâš, Ocomâš já Šarideijee, mut oovtâuáság päikkinommâ puáhtá leđe meid kuálussääni, nuuvtko Pield'ááiđáš já Viercâkállu.

Kuobžâ-Saammâl päikkinoomâin tuš kyehti láá oovtâuáságeh, nomâlâsân Pođhâspäikki já Riämnjáräigi. Pođhâspäikki lii luámááš, mii puátkee kyehti kuhessiähá moorâst. Tot lii noomâs mield pođhâspäikki. Riämnjárääigist lii vuod (lamaš) riämnjá räigi ađai piäju. Taggaar nommâ lii ovdâmerkkâ nommâtiijpâst, mast pääihi ohtâ uási (nomâlâsân piäju) oovdâst ubâ pääihi, mii lii vijđásub ko tuš tot ohtâ räigi.

Čielgâsávt kyevtuáság noomah láá ovdâmerkkân Vyelligâsmoorâst (moorâst, mii lii vyeligâš), Čuánjákuoškâš (kuoškâš, kost láá oinum čuánnjááh), Mattii Piättâr sátku (sátku, mon Mattii Piättâr oonij) já Puuvkolappumroto (roto, kost puuvko lappui). Kuobžâ-Saammâl noomâi juávhust láá váhá ucceeb meeri oovtâuáság päikkinoomah ko maid vuordâččij. Nube tááhust kuohtuuh tiijpah láá fáárust. Stuárráb iimâš ličij, jis nubbe tijppâ váiluččij.

Päikkinoomâi ráhtus analyysân kulá meiddei päikkinoomâ miärusoosij säniluoka já jienâdâhnubástusâi analysistem sehe päikkinoomâi kukkoduv ađai noomâst kevttum sanij mere rekinistem. Lohhee niärvái šeštim tet päikkinommâtotkee lii kuittâg meridâm muštâliđ puátusijd tuš uánihávt. Puoh táválumos säniluokah láá fáárust, mut adjektiveh, substantiveh já ge-