áárvulaseviäru eŋgâlâskielân

Kuobžâ-Saammâl päikkinoomâi sänirááju

Veik prinsiiplávt päikkinoomâst puáhtá leđe masa mii peri saanijd, te kevttum sanij meeri lii kuittâg viehâ ucce. Noomâi vuáđu-uássin lii táválávt miinii enâdâhsaanijd ađai sääni, mii muštâl maggaar enâmân nommâ lii adelum. Aanaar puoh táválumos sämikielâg enâdâhsäneh láá jávri ~ jáávráš, vääri ~ váárááš, juuhâ ~ juuvâš, njargâ ~ njaargâš já luohtâ ~ luovtâš. Tain šadda pyeri kove tast, magareh enâmeh Anarist láá já magareh enâdâhuásih láá lamaš tergâdeh ulmuid. Miärusoosijn kevttum sanij meeri lii stuárráb ko vuáđuoosijn, mut tain-uv táválumoseh láá olâttettee uccâ sänijuávkku. Siämmááh säneh uáinojeh noomâin Anarist kuávlust nuubán.

Kuobžâ-Saammâl päikkinoomah iäráneh eres sämikielâi päikkinoomâin noomâin kevttum sanij tet. Taan ääši seelvâtmist päikkinommâtotkee ij lah luhhoost tarbâšâm lyettiđ tuš jieijâs mielâkuuvijd, mut sun lii puáhtám kevttiđ iššeen Vuoli Ilmar kirje Anarâš päikkinoomah materiaal.

Kuobžâ-Saammâl päikkinoomâin láá vuáđuoosijn 20 jieškote-uvlágán enâdâhsäännid, moh láá iänááš aaibâs táváliih, uápis säneh, nuuvtko lááduš, njargâ já ämmir. Ohtâ spiekâstâh lii kuittâg toi-uv juávhust. Tot lii sääni lyemesajadâs noomâst Erkkii Aaslâk lyemesajadâs. Tot oro lemin jurgâlus suomâkielâ säänist hillapaikka. Tom puáhtá verdidiđ tagarij enâdâhsanijgijn ko jolgâdâs (< jolgâd) teikâ rohâdâs (vrd. rokkâsiđ). Vuoli Ilmar päikkinommâkirjeest sääni sajadâs lii tuš kuulmâ päikkinoomâst já ain kuálussääni lyemesajadâs uássin. Tain kyehti láá Kuobžâ-Saammâl nabdem noomah já ohtâ lii ránnjákuávlu noomâst. Páihálâš innovaatio ušom. Kuobžâ-Saammâl päikkinoomâi miärusoosij säniráájust láá ennuv argâpiäiváliih, uápis säneh, mut uási tain láá tagareh, maid iä laavii kevttiđ sämikielâ päikkinoomâin. Tagareh láá ovdâmerkkân arve, enni, madrâs, osto, pusseer já puttâl. Mut mondiet toh iä laavii tuhhiittuđ päikkinoomáid? Tain arve já enni láá tagareh ääših, moh láá nuuvt táváliih jyehi ulmuu elimist, et toh iä lah pyereh päikkinoomâi amnâseh. Osto-saanijn puáhtá leđe siämmáš suijâ, tondiet ko Anarist láá poijuuh jyehi kuávlust. Nommâ ferttee leđe taggaar, et tot sierree oovtâ pääihi nubbeest. Nube tááhust mikrotoponymeh láá nuuvt uccâ juovhuu aanoost, et tain pyehtih leđe tagareh-uv säneh: juáháš tiätá, kii lii “mii perruu enni”. Madrâs, pusseer já puttâl oroččii ton tááhust lemin hiäivuliih, mut lii-uvks nuuvt, et tagareh ulmuu tävireh mieskih nuuvt jotelávt meecist, et toh iä táválávt tuhhii pisovái päikkinoomâi amnâsin?

Jieijâs kategorian kuleh päikkinoomâi miärusuásih, moh láá táváliih suomâkiel päikkinoomâin, mut iä sämikielâst. Tagareh láá ovdâmerkkân asento, pommi já puolik (vrd. suomâkielâ puolikko ađai ucceeb faarpâl, mii kiäsá tommit ko peeli táválii farppâlist). Lii meid máhđulâš, et nommâ Riämnjáräigi lii uážžum aainâsuv vaikuttâsâid suomâkielâ säänist ketunkolo. Ij lah kuittâg oskottettee, et taah noomah liččii jurgâlum suomâkielâst, tastko lii tiäđust, et taid lii nomâttâm sämmilâš, iäge tain lah suomâkiel varianteh. Ton sajan lii aaibâs luándulâš juurdâ, et Kuobžâ-Saammâl kielâst lijjii suomâkielâst luávnejum säneh. Saanijd pommi já puolik lohtaseh vala tagareh tuáváduvah, moh iä lah lamaš sämmilâš kulttuur uásih hirmâd kuhháá. Asento lii lamaš sääni, mon láá tarbâšâm suomâkielâg puásuiulmuigijn.

Kuobžâ-Saammâl noomah já päikkinommâkielâoppâ

Kuobžâ-Saammâl päikkinoomâi analyysist puátá pyereest oovdân päikkinommâkielâoopâ ovddiist uápis jiešvuotâ: kielâkevtteeh tobdeh mottoom kielâoopâ oosijd pyerebeht ko nuubijd. Ovdâmerkkân päikkinoomâi rááhtus lii taggaar uási, mii lii tegu mielâvuálááš laahâ. Tom ij lah pyeri mutteđ, iäge kielâkevtteeh tuhhit ton nubástusâid älkkeht. Toin iä ulmuuh laavii sierâdâllâđ, já tondiet tot nubástuvá uáli hitá-