KIERUNEK KULTURA
Zbigniew Machej
Dzieło Romana Bergera pozostało i zasługuje na poznanie 22 grudnia 2020 roku w wieku dziewięćdziesięciu lat zmarł w Bratysławie Roman Berger. Był wybitnym kompozytorem o międzynarodowej renomie, pianistą i teoretykiem muzyki, wybitnym humanistą, artystą polskim i słowackim zarazem, ściśle związanym z Zaolziem, Śląskiem i Akademią Muzyczną w Katowicach. To jeden z tych twórców, którzy wywodzili się ze Śląska Cieszyńskiego, a są tutaj, w swojej domowinie, bardzo słabo znani.
Roman Berger (1930 - 2020)
Urodził się 9 sierpnia 1930 w Czeskim Cieszynie. Od 1949 studiował w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach teorię muzyki u Jana Gawlasa (kompozytora, który urodził się w Żukowie pod Cieszynem) i grę na fortepianie w klasie Marty Gabryś-Furmanik. W 1952 roku, w okresie najgorszych represji stalinowskich, został przez władze czechosłowackie wypędzony wraz z rodziną z Czeskiego 36
TRAMWAJ CIESZYŃSKI • V 2021
Cieszyna do Bratysławy. Kontynuował tam naukę w Vysokej Škole Muzickich Umeni, studiując grę na fortepianie i kompozycję. Od 1956 do 1966 r. pracował jako wykładowca gry na fortepianie w Bratysławskim Konserwatorium. W latach 1959-1969 komponował muzykę do wielu filmów krótkometrażowych, m. in. Poznačení tmou (reż. Štefan Uher, 1959), Tokajík (reż. Vlado Kubenko, 1962), Kam nechodil inšpektor (reż. Ladislav Kudelka, 1964), Analógie (reż. Dušan Hanák, 1965) czy Čierna a červená (reż. Ladislav Kudelka, 1967) w ramach współpracy ze Studiem Filmów Dokumentalnych w Bratysławie. W 1967 r. związał się zawodowo ze Słowacką Telewizją w Bratysławie. W latach 1965-71 wykładał muzykę współczesną, propedeutykę kompozycji i muzykę elektroniczną na Wydziale Teorii na VŠMU. W latach 1980 - 91 pracował w Instytucie Historii Sztuki Słowackiej Akademii Nauk. Od 1984 prowadził tam wspólnie z matematykiem Beloslavem Riečanem nieoficjalne seminaria na temat zastosowania matematyki w muzyce pt. Muzyka i matematyka. Od 1989 był również członkiem zespołu do wypracowania nowych koncepcji edukacji artystycznej przy Ministerstwie Edukacji oraz członkiem Komitetu Doradczego Ministra Kultury (do marca 1991). Roman Berger działał w Związku Kompozytorów Słowackich. Od 1966 pełnił funkcję sekretarza. Został jednak wykluczony ze stowarzyszenia w 1968 r. za udział w „Praskiej Wiośnie”. Członkostwo przywrócono mu dopiero w 1977 r., ale po 12 latach – w 1989 – Berger sam się go zrzekł. Nie przerwał związków z Polską i polskim środowiskiem muzycznym. Od 1996 roku był członkiem Krakowskiego Oddziału Związku
