Thema
B
Thema
Bestaat dé montessorischool?
4 3,5 3 2,5 2
Jaap de Brouwer Montessoriopleider en onderzoeker bij lectoraat Vernieuwingsonderwijs van Saxion
1,5 1
Met regelmaat bezoek ik montessorischolen en het valt mij op dat er een grote diversiteit bestaat in de manier waarop scholen het montessoriconcept uitvoeren. Met meer dan 100 jaar aan ervaring zou je verwachten dat er een eenduidige uitvoering van het montessoriconcept bestaat. Maar niets is minder waar. Scholen in Nederland passen de ideeën van Maria Montessori op hun eigen manier toe. Ik
gemiddelde Nederland
vraag me daarom af: wat maakt een school tot een montessorischool? En bestaat er eigenlijk wel zoiets als dé montessorischool?
12
De gemiddelde scores van de montessorischolen in Nederland op de aspecten groepsstructuur, curriculum en vrijheid per bouw weergegeven.
De Amerikaanse onderzoeker Ange-
tessorischolen wijken hiervan af. Zij ge-
Als ik kijk naar de montessorischolen in
niet alleen verschillend, ze waarderen dit
gemiddeld een vier. Zulke verschillen
wijken. Dat kunnen namelijk gegronde
line Lillard doet al meer dan 25 jaar
bruiken bijvoorbeeld meer materialen
Nederland zal dit percentage vermoe-
ook op een andere manier.
zien we ook bij de aspecten montesso-
redenen zijn: nieuwe onderwijskundige
onderzoek naar de effectiviteit van het
dan alleen het montessorimateriaal,
delijk nog lager zijn. En dat is ook niet
ricurriculum en het toepassen van de
inzichten kunnen leiden tot andere
montessorionderwijs. In 2005 schreef
kennen geen ononderbroken werkperi-
zo raar. Volgens Lillard ben je óf een
Verschillen in kaart
groepsstructuur. Dit alles duidt op een
didactische keuzes. De eisen die we in
ze een boek met een titel die er niet
odes van drie uur en hebben niet louter
klassieke montessorischool óf een
De Nederlandse Montessori Onder-
wezenlijke variatie in de toepassing
onze tijd stellen aan ons curriculum
om liegt: Montessori: the science behind the genius.1 Haar studies en onderzoe-
AMI-opgeleide leraren.
submontessorischool en zit daar niks
zoeksgroep (NMO) en het lectoraat
van het montessoriconcept.
vragen wellicht om aanvullingen bij
Opvallend aan de uitkomsten van
tussen. En juist daar wringt de schoen:
Vernieuwingsonderwijs doen samen
ken verklaren deze titel want ze tonen
Lillards’ onderzoek: alleen de klassieke
de variaties in de uitvoering van het
onderzoek naar de verschillen tussen
Geen enkele school scoort op alle
keuzes leiden je weg bij de klassieke
telkens aan dat montessorischolen
montessoribenadering toont positieve
montessoriconcept komen hiermee niet
montessorischolen in Nederland.
aspecten maximaal. Van de klassieke
benadering, zoals Angeline Lillard ver-
beter scoren dan reguliere scholen op
resultaten. De submontessorischolen
tot hun recht.
Wij stelden een vragenlijst op waarin
montessoribenadering die Lillard
onderstelt in haar onderzoek. Tegelijk
leeruitkomsten, executieve functies en
scoren hetzelfde als reguliere scholen.3 Hoewel de klassieke montessorischo-
Tijdens studiedagen en lezingen op
montessorileraren kunnen aangeven
voorstaat is in Nederland dus geen
kunnen ze juist ook toevoegen wat de
montessorischolen valt het me op dat
in hoeverre zij het montessoriconcept
sprake. Hoewel sommige aspecten
school nodig heeft.
len en de submontessorischolen dus
de deelnemers verschillende ideeën
dagelijks in hun werk toepassen. 449
redelijk hoog scoren, zoals vrijheid van
Maar hoeveel mag een school afwij-
uitkomsten niet voor alle montessori-
beide het bordje ‘montessorischool’
hebben over de uitvoering van het
leraren reageerden op stellingen over
kinderen in de onderbouw en groeps-
ken om zichzelf montessorischool te
scholen gelden. Ze onderscheidt twee
aan de muur hebben hangen, zijn de
montessoriconcept op hun school.
de vrijheid van kinderen, de toepassing
structuur in de midden- en bovenbouw,
noemen? En bestaat er eigenlijk wel
montessorivormen: de klassieke mon-
effecten op het leren anders.
Ik vraag hen altijd om na te denken
van het montessoricurriculum en de
zijn er ook aspecten die verhoudings-
zoiets als dé montessorischool? Het
over de vraag wat een school tot een
manier waarop de leraren hun groep
gewijs laag scoren, zoals de toepassing
blijft lastig om hier antwoord op te
sociale competenties.2 Maar Lillard laat ook zien dat de
tessorischool en de submontessori-
het materiaal. Zulke beredeneerde
school. De klassieke montessorischool
Dé montessorischool
montessorischool maakt. Ik hoor dan
structureren en organiseren. Observe-
van het montessoricurriculum in de
geven. Beter is het dan ook om de
voert het concept zo strikt mogelijk
De klassieke montessorischolen zijn in de
vaak: Je merkt het direct al bij binnen-
ren zij om hun dagelijkse begeleiding
midden- en bovenbouw.
vraag om te draaien: hoeveel vertrou-
uit, met als leidraad de authentieke
minderheid. Zo vindt slechts 28% van alle
komst. Er heerst rust. Er is respectvolle
te plannen? Is er een ononderbroken
pedagogiek die Maria Montessori in
openbare Amerikaanse montessorischo-
omgang met elkaar. Ik zie het aan de
werkperiode van drie uur? Kiezen
haar boeken beschrijft. De submon-
len dat zij de klassieke vorm toepassen.4
houding van de leraar. Aan de manier
kinderen hun eigen werk en/of activi-
Goede redenen om af te wijken
waarop de kinderen zich gedragen.
teiten? Leraren schaalden zichzelf in
De resultaten uit het onderzoek geven
Prachtige gesprekken ontstaan door
met scores van één tot vier: met een
een profielschets van de gemiddelde
deze vraag. Het valt mij op hoeveel uit-
vier score gaven zij aan dit montes-
montessorischool in Nederland en
eenlopende ideeën er bestaan over wat
soriprincipe altijd toe te passen in hun
vooral ook een startpunt voor reflectie.
het montessoriconcept precies inhoudt.
groep. Een één score gaf aan dat zij dit
Interessant is namelijk de vraag in hoe-
Op de NMV-meet&greet in november
montessoriprincipe nooit in hun groep
verre jouw klassenpraktijk afwijkt van
vorig jaar vroeg ik 30 directeuren om een
toepasten. Onderbouwleraren vulden
deze gemiddelden: welke montessori-
cijfer te geven voor de uitvoering van
een andere vragenlijst in dan midden-
aspecten pas ik goed toe en welke as-
het montessoriconcept op hun school.
en bovenbouwleraren.
pecten vragen verbetering? Samen met de NMO ontwikkelde ik daarom een
Gemiddeld gaven zij de uitvoering een
Montessori Magazine
wen heb je in het montessoriconcept
7,9. Niet onverdienstelijk zou ik zeggen.
De resultaten tonen inderdaad
eenvoudige ‘tool’ die kan helpen om
Maar het verschil tussen de cijfers was
verschillen aan tussen de montesso-
ook groot: de laagste score was een vier en de hoogste een negen.5 Scholen
rischolen. Bij ’vrijheid van kinderen’
jezelf te vergelijken met de gemiddelde scores in Nederland.6 Nog interessan-
zijn er leraren die zichzelf gemiddeld
ter is het om na te denken over de re-
definiëren het montessoriconcept dus
een één geven, andere leraren scoren
denen om van deze gemiddelden af te
nummer 2 | jaargang 43
Montessori Magazine
en hoeveel redenen heb je om daarvan te willen afwijken? 1 Lillard, A. (2005). Montessori: the science behind the genius. New York: Oxford University Press. 2 Zie onder andere: Lillard, A. S. (2017). Montessori preschool elevates and equalizes child outcomes: A longitudinal study. Frontiers in Psychology. 8, 1-19. 3 Lillard, A.S. (2012). Preschool children’s development in classic Montessori, supplemented Montessori and conventional programs. Journal of School Psychology. 50, 379-401. 4 (Murray, A., & Peyton, V. (2009). Public Montessori elementary schools: A delicate balance. Montessori Life, 20, 26–30. 5 Poll op NMV meet&greet 13 november 2019, gehouden met de mentimeter. 6 De tool en vragenlijst zijn te downloaden via http://bit.ly/toolmontessori-nl
nummer 2 | jaargang 43
13
