Behandelingen

kalking verergeren. Het risico op tandvleesontsteking loopt op en piekt op het veertigste levensjaar. Je moet daarom twee keer per dag ten minste twee minuten je tanden en kiezen goed poetsen met een zachte of medium borstel en fluoride tandpasta. Bezoek zeker eens per jaar de tandarts en wacht niet tot er een klacht is ontstaan.

De risicofactoren zijn voor mannen en vrouwen gelijk. Maar de gevolgen van deze risicofactoren wegen bij vrouwen veel zwaarder dan bij mannen en er zijn ook een paar specifiek vrouwelijke risicofactoren. Daarover gaat het volgende hoofdstuk. Erfelijke aanleg voor hart- en vaatziekten kun je niet veranderen, maar risicofactoren zoals roken of hoge bloeddruk zijn wél te beïnvloeden. Je kunt je kans op een hart- of vaatziekte voor een deel zelf beïnvloeden door te kiezen voor een gezonde leefstijl. Hiermee verlaag je de bovengenoemde risico’s. Dit is extra belangrijk als je erfelijke aanleg voor hart- en vaatziekten hebt. Of je aanleg daadwerkelijk zal leiden tot een hart- of vaatziekte wordt namelijk voor een groot deel bepaald door je leefstijl. Hierover meer in hoofdstuk 7.

Behandelingen

Veelvoorkomende behandelingen om een hartinfarct te voorkomen, zijn dotteren en een stentbehandeling. Hiermee worden de vernauwingen in de kransslagaders van het hart opgeheven. Via een slagader in de lies of pols wordt een slangetje (de katheter) opgevoerd tot aan de vernauwing in de kransslagader in het hart. Daar wordt een soort ballonnetje opgeblazen om de ader op te rekken. Om het bloedvat te verstevigen en open te houden wordt ook vaak een stent geplaatst. Dit is een soort harmonicagaasje dat in de vaatwand blijft zitten. Deze behandeling wordt alleen uitgevoerd als de doorstroming op de plek van de vernauwing nog minimaal 80 procent is.

Dotter en stent

Als meerdere kransvaten zijn dichtgeslibd of de doorstroming is minder dan 80 procent, dan moet meestal een bypassoperatie plaatsvinden. Hierbij worden er nieuwe verbindingen gemaakt tussen de dichtgeslibde bloedvaten en andere bloedvaten (de ‘bypasses’) om het hart weer van voldoende zuurstof te kunnen voorzien.

Bypass

5 | Het vrouwenhart

Waarom krijgen gezonde vrouwen hartproblemen?

Hart- en vaatziekten zijn niet alleen mannenziekten. In Nederland overlijden meer vrouwen dan mannen aan hart- en vaatziekten en meer vrouwen dan mannen overlijden als gevolg van een acuut hartinfarct. Wereldwijd is het bij vrouwen doodsoorzaak nummer 1. In Nederland overlijdt een op de vier vrouwen aan een hart- of vaatziekte. Toch denken veel mensen nog steeds dat hart- en vaatziekten vooral mannen overkomen. Ik had ook nooit gedacht dat ik een hartaanval zou kunnen krijgen. Het beeld dat je hebt bij een hartaanval is toch dat van een oudere man die naar zijn borst grijpt en ter aarde stort? Bij veel vrouwen worden de signalen dat er iets mis is met het hart (te) laat herkend. De diagnose hart- en vaatziekten wordt bij meer dan de helft van de vrouwen te laat gesteld. Bij mannen is dit ‘slechts’ een derde. En bij een acuut hartinfarct hebben de vrouwen zelf, maar vaak ook de artsen, het te laat door waardoor de juiste hulp te laat op gang komt. Dit komt vooral omdat de medische kennis over het hart grotendeels gebaseerd is op studies die zijn gedaan met mannen. Veel

vrouwen hebben zelf ook te weinig kennis van hart- en vaatziekten, de symptomen van hart- en vaatziekten bij vrouwen en de typisch vrouwelijke risicofactoren.

Het is dus van levensbelang om de specifieke symptomen van hart- en vaatziekten bij vrouwen te kennen (zie hoofdstuk 4) en je moet weten wat de specifieke risicofactoren voor hart- en vaatziekten voor vrouwen zijn. Uit (internationale) onderzoeken blijkt namelijk een aantal belangrijke verschillen tussen mannen en vrouwen op het gebied van (risico’s voor) hart- en vaatziekten: • Vrouwen krijgen op latere leeftijd hart- en vaatziekten dan mannen. Ze gaan gemiddeld ook zes jaar later dood aan een hart- of vaatziekte dan mannen. • Vrouwen hebben vaak een scala aan hartklachten, zoals pijn op de borst, kortademigheid en andere lichamelijke klachten, maar geen zichtbare afwijkingen aan de kransslagaders rond het hart. Dit heet de vrouwenhartparadox.

Onderzoek heeft aangetoond dat de klachten bij vrouwen veelal komen door afwijkingen in de kleine vaten van het hart, die niet te zien zijn bij hartkatheterisatie (de 90 procent van het vaatstelsel dat niet in beeld kan worden gebracht, omdat het te klein is!). • Slagaderverkalking ontwikkelt zich bij vrouwen vaak anders dan bij mannen. Bij vrouwen zijn de kransslagaders meestal over een grotere lengte, verspreid over het vaatstelsel, vernauwd. Ook de kleine haarvaten hebben dan vernauwingen. Bij mannen zit vaker een steeds groter wordende ophoping (plaque) in een grotere tak van de kransslagaders. De verspreide vernauwing van de kleinere vaten bij vrouwen wordt niet zo snel opgemerkt als de grote plaatselijke vaatvernauwing bij mannen. • Vrouwen van wie de kransslagaders verspreid en over grote lengte dichtgeslibd zijn, hebben vaak ook last van kramp of spasmen in de kransslagaders. De kleine bloedvaatjes kunnen ineens samentrekken en verkrampen en er treden

Slagaderverkalking bij vrouwen (A) en mannen (B)

dan een soort vaatspasmen op. Vaak gebeurt dit in rust, dus juist niet als je je inspant. Het bloedvat wordt meestal niet helemaal afgesloten, maar er gaat wel minder bloed doorheen. • Bij mannen met problemen in de grote vaten treedt pijn op de borst vaak pas bij zware inspanning of hevige emoties op. Bij vrouwen met problemen met de kleinere vaatjes treden de klachten juist eerder op bij normale dagelijkse activiteiten of bij stress. Ook klachten in rust komen voor.

Dat zijn vaker spasmen van de kransslagaders. • Ook de vrouwelijke vorm van aderverkalking van de kleine vaten kan uiteindelijk leiden tot vernauwing van de grote

kransslagaders en kan zonder behandeling leiden tot een fataal hartinfarct. • Het risico op hart- en vaatziekten is bij vrouwen met diabetes hoger dan bij mannen met diabetes. • Roken is twee keer zo schadelijk voor het hart van vrouwen als voor dat van mannen. Het is de belangrijkste risicofactor bij vrouwen voor het krijgen van een hartinfarct voor het 50e levensjaar. • Een hoge bloeddruk leidt bij vrouwen tot meer hart- en vaatproblemen dan bij mannen. • Het vrouwenhart is veel gevoeliger voor stress dan het mannenhart. En vrouwen moeten over het algemeen meer ballen in de lucht houden dan mannen, met een baan buitenshuis, de zorg voor de kinderen, het huishouden, soms ook nog mantelzorg. Al deze drukte, gecombineerd met een hoge stressgevoeligheid van het vrouwenhart, kan tot hartklachten leiden. • Hormonale veranderingen hebben een grote invloed op de gezondheid van het vrouwenhart. Hormonale invloeden kunnen bijvoorbeeld leiden tot hartkloppingen. • Vrouwen met een verhoogde bloeddruk tijdens de zwangerschap, die zwangerschapsdiabetes (suikerziekte) of zwangerschapsvergiftiging hebben gehad, hebben op latere leeftijd een grotere kans op een verhoogde bloeddruk, diabetes en hart- en vaatziekten. • Andere vrouwspecifieke risicofactoren zijn: migraine in de jeugd (vaak in relatie met de menstruatiecyclus), (meerdere) miskramen, vroege overgang (< 40 jaar), cystes aan de eierstokken, schildklierproblemen en reumatische ziekten (bijvoorbeeld reumatoïde artritis of psoriasis). • Risicofactoren voor hart- en vaatziekten, zoals verhoogde bloeddruk en een hoog cholesterolgehalte, gaan bij vrouwen na de overgang zwaarder wegen. Hierna stijgt de bloeddruk vaak, wordt het cholesterolgehalte gemiddeld 14 procent hoger en kan het gewicht toenemen. • Rondom de overgang wordt de binnenkant van de bloed-

vaten gevoeliger voor verhoogd cholesterol en hoge bloeddruk. Uit onderzoek blijkt dat bij vrouwen met een licht verhoogde bloeddruk er een direct meetbare verslechtering van de vaatwand is. Een goede bloeddruk is dus heel belangrijk voor het vrouwenhart. Zelfs een beetje te hoge bloeddruk (hoger dan 120/80 mmHg) kan al tot hartklachten leiden. • Rond de overgang verandert vaak de vetverdeling in het vrouwelijk lichaam. Er komt meer vetophoping op de hoogte van de taille en in de buik. Meer buikvet geeft een hoger risico op hart- en vaatziekten. • De symptomen bij hartproblemen kunnen bij vrouwen anders zijn dan bij mannen zoals je hebt gelezen in het vorige hoofdstuk. Vrouwen hebben vaker vage klachten zoals vermoeidheid, kortademigheid en gevoelens van angst of onrust. Deze klachten komen vaak al naar voren een aantal maanden voordat ze een hartinfarct krijgen. • Hartklachten bij vrouwen worden regelmatig verward met overgangsklachten. • Vrouwen die een hartinfarct krijgen op jonge leeftijd (onder de 65) hebben meestal minder afwijkingen in de kransslagaders dan mannen van dezelfde leeftijd, maar toch overlijden twee keer zoveel van deze vrouwen na dertig dagen en na één jaar na het hartinfarct dan de mannen. • Vrouwen die thuis, in de supermarkt of op de markt een hartstilstand krijgen en vervolgens gereanimeerd worden, zijn slechter af dan mannen. Ze overlijden bijna dubbel zo vaak. Van de mannen die gereanimeerd worden, overleeft 20 procent, terwijl dit bij vrouwen slechts 12,5 procent is. • Minder vrouwen dan mannen worden gereanimeerd door omstanders. Amerikaanse onderzoekers stelden in 2017 dat omstanders bang zijn om de borsten aan te raken.

Tot nu toe vindt wetenschappelijk onderzoek naar hart- en vaatziekten vooral plaats bij mannen. De kennis uit onderzoek bij mannen kan echter niet altijd zomaar worden

toegepast op vrouwen. Ook therapieën, behandelingen en medicijnen die getest zijn op mannen hoeven niet altijd goed te zijn voor vrouwen. Zelfs het bekende hartfilmpje (ecg), dat artsen gebruiken om afwijkingen van het hartritme vast te stellen, is gebaseerd op een normaal hartritme van een mannenhart. Meer onderzoek naar hart- en vaatziekten bij vrouwen is daarom hard nodig.

Een ander belangrijk verschil tussen vrouwen en mannen is de manier waarop vrouwen met hun klachten omgaan. Vrouwen zijn meester in het negeren en afzwakken van hun eigen klachten. We verbijten de pijn of nemen een paracetamolletje en gaan door met alles wat we nog moeten doen. Met onze kinderen gaan we veel sneller naar de dokter dan als we zelf ziek zijn. En als we dan toch naar de dokter gaan, weten we vaak geen duidelijk antwoord te geven op de vraag wat ons scheelt. Dat komt natuurlijk ook omdat de symptomen van hartproblemen bij vrouwen vaak vaag zijn, maar toch is het heel belangrijk om zo duidelijk mogelijk te omschrijven wat je klachten zijn. Probeer niet zelf een verklaring of excuus te verzinnen voor je klachten (“ik heb pijn in mijn schouder, maar dat zal wel komen omdat ik zwaar getild heb”). Vertel zo duidelijk mogelijk wat je voelt, waar in je lichaam en wanneer (bij inspanning of juist in rust), en vertel ook over je mentale gesteldheid: heb je last van angstgevoelens, slaap je slecht, voel je je vaak onrustig of opgejaagd? Hoe beter je je klachten kunt omschrijven, hoe eerder de dokter de juiste diagnose kan stellen.

Normaal ecg