5 minute read

Guia di lesamentu

Next Article
Suplemento

Suplemento

M’a bolbe haña e mesun sintimentu. Na e empresa, nan tabatin un apartamento kaminda mi por a bai drumi un ratu. Despues di diessinku minüt e no a pasa ainda. Mi sla di kurason tabata iregular i mi kurason a kuminsá bati pa loko. Mi no a konfia e asuntu i ya komo ku wikènt tabata aserkando, m’a bai mi dòkter di kas tòg. Ei, nan a hasi un ECG mesora. For di esaki a sali na kla ku mi tabatin un defisiensia di ritmo kardiako. Nan a bèl un kardiólogo i esaki a pasami mesora pa hospital. Mi no tatin ni mag di bai kas pa buska algun paña. Dos dia m’a drumi den un kuartu apart pa opservashon ku yen slan i athesivo na mi kurpa i yen inyekshon den mi barika. Dankidjo mi kurason a kuminsá bati normal atrobe despues. Despues di dos luna m’a hasi un operashon pa blòkia e impulsonan eléktriko den mi kurason ku ta stroba e ritmo.”

Hilde: “El a kuminsá seis aña pasá, tempu mi tatin 68. Mi no tabata sa kiko ta pasa ku mi. M’a studia na akademia di deporte i hinter mi bida m’a hasi ehersisio. Diripiente, mi no por a hasi nada mas. Rosea pisá despues di kana djis un pida. E ora ei m’a pensa: mi mester bai train mas duru ainda. Pero esaki no a yuda. M’a disidí di bai mi dòkter di kas tòg e ora ei. I denter di un ora m’a hañami den hospital den vigilansia kardiako. Nan a pensa ku mi tabatin un infarto di kurason. Pero mi no tabatin doló den pechu etc. A resultá ku tabata un asina-yamá ‘infarto silensioso’, algu ku ta surgi hopi biaha serka hende muhé. Mi tabatin un forma di defisiensia di ritmo kardiako i un embolia pulmonario, pasó mi pianan tabata hinchá tambe. Diripiente m’a bin kòrda ku binti aña promé, tempu mi tatin 48 aña, m’a haña un paro kardiako despues di un operashon chikí den hospital. E kardiólogonan por a mira esaki riba imágennan di ègo ku nan a saka. Mi a pusha e evento di binti aña pasá ei un banda den mi mente. Mi no ker a pensa riba dje, pasó mi ruman hòmber i tur dos mi mayornan a fayesé dor di problema ku kurason. I binti aña largu mi no tatin molèster di nada. Pero awor ta resultá ku tantu aña despues bo por hañabo ku e konsekuensianan di esaki tòg.”

Faktornan di rísiko

Faktornan di rísiko pa malesa kardiako i vaskular ta hasi ku bo tin chèns oumentá riba arterianan ku ta bira smal (kalsifikashon di arteria), angina pectoris òf un infarto di kurason. Si b’a yega di haña un malesa kardiako òf vaskular, bo tin mas tantu rísiko pa bolbe hañ’é. I si bo tin un tata, mama, ruman hòmber òf ruman muhé ku a haña un malesa kardiako òf vaskular promé ku edat di 65, bo tambe tin un rísiko haltu pa hañ’é (predisposishon genétiko). Malesa di suku (diabétis) tambe ta oumentá e rísiko riba malesa kardiako i vaskular. Mayoria malesa kardiako i vaskular ta surgi dor di kalsifikashon di arteria. Pero un estilo di bida insaludabel tambe ta oumentá e chèns riba malesa kardiako i vaskular. E faktornan di rísiko ku tin ke ber ku un estilo di bida insaludabel ta: • humamentu (e faktor di rísiko mayó!); • nutrishon insaludabel; • uzo eksesivo di alkohòl; • insufisiente moveshon di kurpa; • muchu tiki soño; • strès.

Un estilo di bida insaludabel por kondusí na e siguiente faktornan di rísiko: • preshon di sanger muchu haltu; • nivel di kolesteròl haltu; • sobrepeso.

E rísiko riba malesa kardiako i vaskular ta oumentá ku edat. Mas ku 80 porshentu di hende muhé tin un òf mas faktor di rísiko despues di menopousa. Tin faktor ku ta duna mas rísiko ku otronan; huntu nan ta fortifiká otro. Ke men, ta

importante pa analisá i dil ku tur faktor di rísiko ku ta konta pa bo. Bo mester aspirá pa yega na un skor mas abou posibel riba tur faktor di rísiko ku bo tin. Kuna di bakteria den boka, manera infekshon di karn’i djente (parodontitis), por hasi e proseso di infekshon di kalsifikashon di arteria mas pió. E rísiko riba infekshon di karn’i djente ta sigui oumentá i ta yega su pik na edat di kuarenta aña. P’esei dos biaha pa dia bo mester skeiru bo djente- i kisnan por lo ménos dos minüt ku un skeiru suave òf medio i pasta di djente fluoride. Bishitá bo dentista sigur un bia pa aña i no warda te ora bo hañabo ku un keho.

E faktornan di rísiko ta meskos pa hende hòmber i hende muhé. Pero e konsekuensia di e faktornan di rísiko akí ta pisa hopi mas pisá serka hende muhé ku serka hende hòmber i tin un par di faktor di rísiko ku ta spesífikamente femenino. E siguiente kapítulo ta trata esaki. Bo no por kambia predisposishon genétiko pa malesa kardiako i vaskular, pero faktornan di rísiko manera humamentu òf preshon di sanger haltu sí bo por influensiá. Pa un parti, bo mes por influensiá bo chèns riba un malesa kardiako òf vaskular, dor di skohe pa un estilo di bida saludabel. Di tal manera lo bo baha e rísikonan ariba menshoná. Esaki ta èkstra importante si bo tin predisposishon genétiko pa malesa kardiako i vaskular. T’asina ku bo estilo di bida lo determiná pa gran parti si bo predisposishon enbèrdat lo resultá den un malesa kardiako òf vaskular. Mas riba esaki den kapítulo 7.

Tratamentu

E tratamentunan di mas komun pa prevení un infarto di kurason ta dòter (angioplastia) i un tratamentu di stènt. Di e maneranan akí ta eliminá biramentu smal di e arterianan koronario di e kurason. Via un arteria den lis òf pols ta skùif pasa un slan chikí (e kateter) te na e punto kaminda e arteria koronario den kurason ta bira smal. Einan ta supla un tipo di blas chikí yena ku airu pa rèk e ardu. Hopi biaha, pa fortifiká e vaso di sanger i manten’é habrí, ta pone un stènt tambe. Esaki ta un sorto di gasa harmónika ku ta keda mará den e muraya di vaso. Ta hasi e tratamentu akí solamente si e fluho na e lugá di e biramentu smal ta minimalmente 80 porshentu ainda.

Si diferente vaso koronario a sera ku plak òf si e fluho ta ménos ku 80 porshentu, e ora ei mayoria biaha mester hasi un operashon di bypass. Akinan ta hasi konekshonnan nobo entre e vasonan di sanger ku a sera ku plak i otro vasonan di sanger (e ‘bypassnan’) pa por bolbe suministra e kurason sufisiente oksígeno.

Dòter i stènt

Bypass

This article is from: