Jaargang 112 | Nummer 5 | Mei 2020
ZuivelZicht
Nieuwe stappen Royal A-ware en AH in duurzamere keten
ZE LF ZUI VE L A A R S Klant omarmt vers van de boer in coronatijd
A N A LY S E Hoe bepaal je de ďŹ nanciĂŤle impact van het coronavirus?
Vakgerichte HBO Cursus Zuiveltechnologie Start 3 september 2020
Cursussen op het gebied van microbiologie & kwaliteit, (gezonde) productontwikkeling, voedselveiligheid en business & development. Kijk op www.haskennistransfer.nl voor ons totale aanbod.
INHOUD
10
22
14 Visie 6
Pieter Walstra Award Kelly Nichols wint zuivelprijs met onderzoek naar duurzame zuivel
8
Protecow Alternatieven voor soja zijn rendabel, leert Belgisch-Frans onderzoek
10 Nieuwe Wegen De strategie van Fons en Yvonne Kersten Weidegang is een van de belangrijke onderdelen van het programma ‘Beter voor Koe, Natuur en Boer’ van Royal A-ware, DeltaMilk en Albert Heijn. Foto: ZuivelZicht
Bedrijf 14 Albert Heijn en A-ware
18 Tine 2019 toont twee gezichten aan Noors zuivelconcern
20 Ornua Het is niet alleen (boter)goud dat er blinkt voor Ierland in Duitsland
Markt 22 Analyse Inzicht in het effect van de coronacrisis op de zuivelmarkt
25 Marktcijfers De internationale zuivelmarkt in één oogopslag
Zuivelbedrijf en retailer vervolgen samenwerking met nieuwe doelen
16 Zelfzuivelaars Vers van de boer populair in coronatijd
www.zuivelzicht.nl
ZuivelZicht mei 2020
3
FT JS HEELKPRI EIKT? ME BER DE DEM BO DE
• Nieuw en gereviseerde zuivelapparatuur
• RVS (proces) tanks • Ontwerp en realisatie van zuivellijnen
SA
Graafdijk oost 23 2973 XB Molenaarsgraaf The Netherlands T +31 184 64 1266 E info@heuvelzuivelmachines.nl www.heuvelzuivelmachines.nl
FE
GA NAAR WWW.ZUIVELZICHT.NL VOOR ZUIVELNIEUWS UIT DE EERSTE HAND!
Sijtsma N oord bv
EMS SYST TY
F OO D
P HACC
Specialisten in betonrenovatie, stralen, vloer- & wandcoating
IED
CERTIF
• Ruim 35 jaar dé specialist binnen de zuivel- en voedingsmiddelenindustrie • HACCP coating systemen voor vloeren, wanden, plafonds en pekelbaden • Werkzaamheden kunnen tijdens productieproces worden uitgevoerd 9&$ HQ +$&&3 JHFHUWLÀFHHUG
+31(0)517 23 22 00
info@sijtsma-noord.nl
www.sijtsma-noord.nl
ZuivelZicht
ZI JLI JN
ZuivelZicht is een uitgave van BDUvakmedia ISSN 0165-8573 Postbus 67, 3770 AB Barneveld www.bdumedia.nl
vakmedia
Bonuspunten
Managementteam Ron van de Hoef (commercieel manager) Peter Vorstenbosch (hoofd content) Redactie ZuivelZicht Postbus 93044 2509 AA Den Haag T: 070 2191707 E: redactie.zuivelzicht@bdu.nl I: zuivelzicht.nl Hoofdredactie René van Buitenen E: r.v.buitenen@bdu.nl Contentregie Albert Schuurman E: redactie.vakmedia@bdu.nl Medewerkers aan dit nummer Jeen Akkerman, Ria Besseling, Yves De Groote, Robert den Hertog, Hermann-Josef Martin Advertenties
Zo heftig als de zuivelsector reageerde elders in de wereld, zo rustig bleef het de afgelopen weken in Nederland. De impact van de coronacrisis wordt sterk gevoeld in de zuivelsector van de Verenigde Staten, Frankrijk, Italië en het Verenigd Koninkrijk. Daar lieten veehouders de melk weglopen, omdat ze er nauwelijks meer iets voor kregen of omdat hun afnemer de melk niet kwam ophalen bij gebrek aan afzetmogelijkheden. In Nederland draait de zuivelketen gewoon door. Wat heet gewoon, want corona doet ook hier zijn verwoestende werk. Het stilvallen van de internationale foodservicemarkt om maar iets te noemen raakt natuurlijk ook Nederlandse zuivelbedrijven – niemand uitgezonderd.
Hielke van der Werf T: 020 5736056, E: h.v.d.werf@bdu.nl Abonnementen Abonnementsprijzen (12 nummers): € 134,30 (studenten € 75,90); buitenland: € 177,49 Proefabonnement (3 edities): € 12,41 Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan en lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 2 maanden voor de vervaldatum is opgezegd bij de abonnementenservice. Zakelijke abonnementen worden niet tussentijds beëindigd. Abonnementenservice Abonnementenservice BDUvakmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld E: service@bdu.nl, T: 0342 494882
Hoe is het gesteld met de veerkracht van de sector?
En overal dalen de melkprijzen. Nu nog ontvangen de meeste Nederlandse melkveehouders een prijs die ruimschoots boven de € 30 per 100 kilogram ligt. Hun collega’s in België of in het Verenigd Koninkrijk ontvangen al snel € 3 à € 4 minder. Maar hoe lang duurt het nog voordat ook de Nederlandse melkprijzen onder die grens duiken, vragen melkveehouders zich af. Logisch, want hun kosten blijven stijgen en bij dalende melkprijzen zien zij hun toch al krappe marges verder slinken. Het is volstrekt onduidelijk hoe diep het dal is en hoe lang de crisis zal duren. Belangrijker is de vraag hoe het met de veerkracht van de sector is gesteld. Zijn melkveehouders, zuivelproducenten en zuivelhandelaren in staat om ondanks de penibele situatie een creatieve uitweg te vinden in de crisis? Wat dat betreft verkeren we in een goede uitgangspositie. De Nederlandse zuivelsector is er de afgelopen decennia steeds weer in geslaagd in te spelen op veranderingen in de vraag van klanten, consumenten en maatschappelijke vraagstukken. Kwaliteit, innovatie, handelsgeest, vakmanschap en de gunstige klimatologische omstandigheden zijn altijd de drijvende krachten van onze zuivelsector geweest. Het zijn de bonuspunten die in moeilijke tijden het verschil maken.
Op werkdagen bereikbaar tussen 8.00 uur en 16.30 uur.
René van Buitenen Hoofdredacteur
Ontwerp: GiesbersRetail, Duiven Druk: Vellendrukkerij BDU, Barneveld
ZuivelZicht mei 2020
5
V I SI E
Pieter Walstra Award 2020 laureaat voor Kelly Nicols voor WUR-onderzoek
Voederonderzoek draagt bij aan duurzame zuivel Onderzoeker Kelly Nichols van de leerstoelgroep Diervoeding van WUR ontving op donderdag 12 maart de Pieter Walstra Award 2020. Zij leverde een belangrijke bijdrage aan duurzame zuivelproductie door nieuwe voedingsstrategieën te ontwikkelen die de ammoniakemissies naar het milieu verminderen. Tekst: Yves De Groote
De zuivelprijs, genoemd naar hoogleraar zuivelkunde Pieter Walstra (1932-2012) aan de WUR, is bedoeld om bijzondere wetenschappelijke publicaties op het
Juryvoorzitter Tiny van Boekel reikte de oorkonde en de voucher van NZO uit aan Kelly Nichols. (Foto: Yves De Groote)
6
ZuivelZicht mei 2020
gebied van zuivel en technologie te stimuleren. De jury vindt Kelly Nichols’ proefschrift (‘Whole-body and mammary gland metabolism in dairy cattle:
Impact of postabsorptive energetic substrates and amino acid profiles’) niet alleen van zeer hoge wetenschappelijke kwaliteit, maar ook bijzonder relevant
V I SI E
gezien de huidige discussie over stikstof in de landbouw. Ze bestudeerde het eiwitmetabolisme in de uier van koeien. De resultaten uit het proefschrift bieden duidelijke uitgangspunten voor verduurzaming van de zuivelsector. Nichols haalde in 2013 in Canada haar Bachelor aan de Universiteit van Guelph in Ontario. In 2015 ontving ze haar Master aan de Wageningen University & Research, waarna ze promotieonderzoek ging doen aan de leerstoelgroep Diervoeding, waar ze nu verder onderzoek doet. Haar doctoraat haalde ze in april vorig jaar, onder begeleiding van Jan Dijkstra, hoofddocent aan deze leerstoelgroep.
De efficiëntie van de omzetting van stikstof in het voeder in melkeiwit is van belang voor de stikstofemissie naar het milieu. (Foto: WUR)
Stikstof voor melkeiwit Herkauwers spelen een sleutelrol bij het omzetten van niet voor menselijke consumptie geschikte voeders in hoogwaardig menselijk eetbaar voedsel. De koe heeft stikstof uit het voeder nodig om melkeiwit te maken. De efficiëntie waarmee dit gebeurt, is van belang voor de stikstofemissie naar het milieu. Het voederpatroon van de koe speelt hierbij een belangrijke rol. Energiebronnen, zoals vetzuren en glucose, hebben effect op de efficiëntie waarmee stikstof wordt benut in de uiercellen, zo is uit het promotieonderzoek gebleken.
Energie- en eiwitmetabolisme Het promotieonderzoek van Nichols heeft met haar onderzoek de kennis van
energie- en eiwitmetabolisme bij melkvee flink verbeterd. Het vooraanstaande internationaal wetenschappelijk tijdschrift Journal of Dairy Science publiceerde zes hoofdstukken van het proefschrift. Dat is uitzonderlijk. De bevindingen van dit onderzoek maken praktische strategieën mogelijk om de vorming van melkeiwit uit voedereiwit te verhogen en de verliezen van stikstof te verminderen. Het onderzoek levert daarmee een belangrijke bijdrage aan duurzame zuivelproductie door nieuwe voedingsstrategieën die de ammoniakemissies naar het milieu verminderen.
Pieter Walstra Award De Pieter Walstra Award is in 2011 door de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO) in het leven geroepen ter ere van de unieke bijdragen van prof. dr Pieter Walstra op het gebied van zuivelwetenschap en -technologie. Het doel van de prijs is het stimuleren van excellente wetenschappelijke publicaties door jonge onderzoekers op het gebied van zuivelwetenschap en -technologie, in de geest van het werk van Pieter Walstra: kritisch, innovatief, geïnspireerd door en gericht op praktische problemen. De prijs wordt tweejaarlijks uitgereikt op het voorjaarssymposium van het Genootschap ter bevordering van Melkkunde. Vanwege de coronacrisis vond de uitreiking dit jaar in klein gezelschap plaats. Er waren dit jaar vijftien genomineerden met elf verschillende nationaliteiten. De volgende Pieter Walstra Award wordt uitgereikt in 2022.
Energiebronnen, zoals vetzuren en glucose, hebben effect op de efficiëntie waarmee stikstof wordt benut in de uiercellen Interventiestudies Nichols heeft in haar onderzoek verschillende interventiestudies gedaan. Zij onderzocht de stikstofefficiëntie van de koe wanneer deze verschillende specifieke aminozuren en energiebronnen toegediend kreeg. Deze aanpak maakte het mogelijk om de fundamentele ontdekkingen van het energie- en eiwitmetabolisme op het weefsel- en cellulaire niveau toe te passen op het hele dierniveau. De uitkomsten van de studie vormen een basis voor diervoedingsdeskundigen om adviezen te vormen over de samenstelling van energie- en eiwitcomponenten in rantsoenen voor melkvee. Een belangrijk onderzoeksresultaat dat van cruciaal belang is voor de praktijk is dat een opmerkelijk hoge melkstikstofefficiëntie en lage stikstofuitscheiding – en dus lage ammoniakemissies – kan worden bereikt door het rantsoeneiwit zodanig samen te stellen dat een mengsel van specifieke essentiële aminozuren voor het metabolisme van de koe beschikbaar komt.
ZuivelZicht mei 2020
7
V I SI E
Belgisch-Frans project Protecow:
Alternatieven voor soja in veevoer zijn rendabel De resultaten van het Belgisch-Franse project Protecow over alternatieven voor soja in veevoeder zijn niet nieuw, zegt Eddy Decaesteker van Inagro. “De sterkte van het grensoverschrijdend project ligt in de samenwerking tussen Vlaanderen en Frankrijk. Er is een taalbarrière, terwijl de koeien in mijn gedacht dezelfde taal spreken.” Tekst: Yves De Groote
Verbetering van de bedrijfsvoering van melkveebedrijven door boeren en agrarische organisaties in Vlaanderen, Wallonië en Noord-Frankrijk te laten samenwerken. Dat is het doel van het interregionale project Protecow. Vijf instanties, waaronder het WestVlaams praktijkonderzoekcentrum voor de plantaardige en dierlijke productie
Inagro, zes Vlaamse, zes Waalse en zes Noord-Franse melkveehouders in de grensstreek doen mee. Het moet niet alleen de rentabiliteit van de bedrijven verbeteren, maar ook de import van sojaschroot per geproduceerde liter melk doen verminderen, zegt de adviseur melkveehouderij bij Ingaro Eddy Decaesteker. De andere
Belgische kennispartners zijn Ilvo en CRA-W (Center Walloon Research Agronomiques). Vanuit Frankrijk participeerden de kennisinstellingen ACE (Avenir Conseil Elevage) en Idele (Institut de L’Elevage). Uit het project zijn interessante zaken naar voren gekomen, blikt Decaesteker terug. “In Vlaanderen zijn de melkveehouders ervan overtuigd dat minder sojaschroot in het veevoeder toegevoegd kan worden door goed grasbeheer en silage. Voor de Franse veehouders was dit nieuw. Ze gebruiken bij voorkeur meer koolzaadschroot. Zij vragen zich af of de melkveehouders in Vlaanderen hun ruwvoer niet voldoende vertrouwen en in plaats daarvan krachtvoer kiezen.”
Vijf strategieën
Het doel van het Interreg-project is verbetering van de bedrijfsvoering via uitwisseling van kennis”, zegt Eddy Decaesteker (links). (Foto’s: Inagro)
8
ZuivelZicht mei 2020
De partners bestudeerden verschillende alternatieven voor sojaschroot, zijnde beschikbaar ruwvoer van het melkveebedrijf of krachtvoer. Gebruik werd gemaakt van simulaties, gebaseerd op praktijktesten bij de deelnemende melkveehouders en berekeningen. “Omdat de diversiteit van de melkveebedrijven in het Belgisch-Frans grensgebied groot is om elk bedrijf aan te spreken, zijn de simulaties gebaseerd op drie bedrijfstypes”, verduidelijkt de adviseur. Het eerste type is een bedrijf met weinig oppervlakte voor ruwvoederteelten en een hoge krachtvoederkost
V I SI E
Uitsluitend duurzame geteelde soja
Vervangen van sojaschroot kan de nettomargewinst verbeteren.
als gevolg. De melkveehouders kunnen koolzaadschroot gebruiken in plaats van sojaschroot. Het tweede type omvat bedrijven met een rantsoen hoofdzakelijk op basis van maiskuil. Hier is een alternatief het inzaaien van tussenteelten met Italiaans raaigras om het aandeel gras in het teeltplan te verhogen. De in het grensgebied meest voorkomende melkveebedrijven met een rantsoen op basis van mais en gras, inclusief grasland, zijn het derde type. Voor deze groep stelden de partners drie alternatieven voor. Zo kan de kwaliteit van het ingekuilde gras worden verbeterd. Een ander alternatief is het gebruik van bedrijfseigen getoaste veldbonen. Het derde alternatief is omschakelen naar biologische landbouw met behoud van een hoge melkproductie. Meer in detail maakten de kennisparters voor de verschillende oplossingen een vergelijking (fiche) van de technische en economische resultaten van de drie bedrijfstypes en aansluitend analyseerden ze de impact op het teeltplan en de invloed op het voederrantsoen van de melkkoeien. Decaesteker: “Op het YouTube-kanaal van Protecow leggen de projectpartners op een helder wijze uit hoe een melkveehouder sojaschroot kan vervangen door bedrijfseigen of streekgebonden eiwitbronnen.” De simulaties tonen volgens hem aan dat sojaschroot in sommige gevallen bijna volledig vervangen kan worden
door bedrijfseigen en eiwitbronnen uit de regio, zonder negatieve gevolgen. “De rentabiliteit van de bedrijven is soms zelfs verbeterd dankzij het gebruik van de voorgestelde alternatieven.” De adviseur van Inagro rond af met op te merken dat uiteindelijk de melkveehouder de keuze maakt welke oplossing het best bij zijn bedrijf past.
Fiches In vijf fiches vergelijken de partners de technische en economische cijfers van de voeders die de melkveebedrijven gebruiken en het alternatief. Het type 1melkveebedrijf (met weinig oppervlakte voor ruwvoederteelten en een hoge krachtvoederkost als gevolg) heeft gemiddeld honderd melkkoeien met een productie van 9.700 liter melk per jaar op 35 hectare. Sojaschroot is volledig te vervangen door koolzaadschroot; 1.150 kilo minder sojaschroot per koe per lactatie; een nettomargewinst van € 10.883 per jaar; verhoging van de melkproductie met 0,6 kilo per dag, een hoger eiwitgehalte (+0,3 gram per kilo)
‘De rentabiliteit van de bedrijven is soms verbeterd dankzij het gebruik van de voorgestelde alternatieven’
De Belgische veevoedingindustrie gebruikt uitsluitend duurzame geteelde soja. In 2018 werd 380.000 ton gecertificeerde maatschappelijk verantwoorde soja aangekocht, die voldoet aan de criteria van de Round Table on Responsible Soy (RTRS). Dit volume dekt in ruime mate het totale verbruik in de rundveehouderij (inclusief exportproducten), maar ook en de varkens- en kippenhouderij bestemd voor de Belgische markt. Volgens de Belgian Feed Association daalde in 2018 de import van soja voor veevoer met 37,5 procent (450.000 ton). Soja wordt steeds vaker vervangen door eiwitproducten die in Europa geproduceerd worden, zoals koolzaadschroot, maar ook steeds meer granen, zoals mais of tarwe.
en een lager vetgehalte (-1,2 gram per kilo (cijfers: 2018). Voor het type 2-bedrijf – (met een rantsoen hoofdzakelijk op basis van maiskuil) honderd melkkoeien, 9.700 liter melk per jaar op 100 hectare – kan het sojaschrootgebruik 14 procent lager, een besparing van 16 ton per jaar. De nettomargewinst komt neer op € 4.689 per jaar. De melkproductie blijft dezelfde. Risicofactoren zijn droogtestress van de tussenteelten met Italiaans gras en variabele opbrengsten per jaar. De tussenteelt kan een negatieve impact hebben op het rendement van de nateelt (mais). Het type 3-melkveebedrijf (met een rantsoen op basis van mais en gras, inclusief grasland) heeft gemiddeld honderd melkkoeien met 9.700 liter melk per jaar op 100 hectare. Grasmaaien op het moment dat het eiwit- en energiegehalte optimaal is, is een van de drie alternatieven. Een besparing op sojaschroot met 23 procent (18 ton per jaar) is mogelijk. Een nettowinstmarge van € 8.132 per jaar. Dezelfde resultaten worden geboekt door het aan een verbeterde kwaliteit van ingekuild gras. De melkproductie blijft ongewijzigd. Van groot belang is de nauwgezette controle van de weides en grasland om op het juiste moment te oogsten.
ZuivelZicht mei 2020
9
V I SI E
Fons en Yvonne Kersten: koeien, vergaderen, samenwerken
‘Verbreding maakt kans op overname groter’ Veranderingen om je heen kunnen kansen bieden. Door er verstandig op in te spelen bouw je, met een beetje geluk, een veelzijdig bedrijf op. Samenwerking met ondernemers die ook een grote stap durven te maken vergroot de kans dat ook de volgende generatie zijn ei kwijt kan, in een bedrijf dat meer is dan alleen koeien en melken. Tekst: Jeen Akkerman
“Onze kinderen zijn 18, 16 en 13 jaar oud. Ze zijn bezig met school, met zichzelf en met het ontdekken van de wereld. Je weet niet of ze ooit serieuze interesse in dit bedrijf hebben. Door meer activiteiten te ontplooien, maak je de kans groter dat het past. En we beleven nu zelf ook veel plezier aan onze nieuwe activiteiten en onze bijzondere samenwerking met collega-melkveehouders.” Fons Kersten (50) vat het antwoord op de vraag “waarom doen jullie dit allemaal?” samen. Dat doet hij in aanvulling op het enthousiaste verhaal van zijn vrouw Yvonne (49), terwijl we
‘Vergaderen bij de boer’ wordt ‘landelijk vergaderen’ of ‘vergaderen in het groen’ koffiedrinken aan een van de tafels in de vergaderlocatie op het melkveebedrijf in het Noord-Limburgse Sevenum. Om preciezer te zijn: op het voormalige melkveebedrijf dat sinds kort onderdeel is van een fusieonderneming met een collega-melkveebedrijf.
Hightechtour Het begon in 1992, toen Fons in maatschap ging werken met zijn vader. In 2000 nam hij het bedrijf met toen
10
ZuivelZicht mei 2020
honderd melkkoeien en 800.000 kilo melk over. Yvonne werkte destijds als financieel adviseur bij de Rabobank. Het melkveebedrijf groeide naar 180 koeien met 1,8 miljoen kilogram melk in 2011. In het daaropvolgende jaar werd Fons bestuurder bij fokkerijorganisatie CRV en onderwijsgroep Citaverde. En agrarisch Noord Limburg raakte in de ban van de Floriade 2012 in Venlo. “Dat was in onze achtertuin. Iedereen had het over de spin-off voor lokale ondernemers. Daar ben ik over gaan nadenken”, herinnert de melkveehouder zich. Samen met collega-ondernemers bedacht hij een ‘hightechtour’ voor buitenlandse bezoekers van de tuinbouwtentoonstelling. Er waren toen al twee melkrobots en de plannen voor automatisch voeren zaten in de pijplijn.
Oude stal Maar waar ontvang je die buitenlandse gasten? De oude stal werd daarvoor geschikt gemaakt. Samen bedachten ze hoe het zou moeten worden. “Dan kom je al snel tot de conclusie dat je het goed moet doen of niet”, motiveert Fons de luxe inrichting en uitstraling die ze hebben gecreëerd, waar ooit de koeien op een grupstal stonden. Yvonne nam ouderschapsverlof om te ervaren of het runnen van de boerderijvergaderlocatie iets voor haar zou zijn. Ze had al onderzocht of er zoiets was in de regio.
Dat was niet het geval en al voordat de verbouwing definitief af was, kwamen de eerste boekingen binnen. De hightechtour voor de Floriade ging bij gebrek aan belangstelling niet door, herinnert Fons zich met een glimlach. Maar business-to-businessvergaderlocatie Hoeve Rosa was geboren.
Fons inhuren De ligging aan de rand van Venlo in een gebied met veel (agrarische) bedrijvigheid speelde hen in de kaart. Yvonne brengt de vergaderlocatie tot bloei. “Sommige groepen willen dan ook wat meer weten over het melkveebedrijf. Daarvoor huurde ik dan Fons in”, zegt ze met een knipoog. Ze spreekt in de verleden tijd, want de melkkoeien zijn onlangs verhuisd naar een nieuwe locatie. Fons en Yvonne zetten samen met een bevriende melkveefamilie een volgende stap. De aanleiding is de verkoop van het grootste deel van hun grond voor de groei van het bedrijventerrein Greenport Venlo. Dit biedt de mogelijkheid om de vergaderlocatie uit te breiden. Het erf wordt groter en omgedoopt tot een soort agrarisch park, inclusief vijver, fruitboomgaard en hoekjes om rustig na te denken en te vergaderen. Er komt een nieuw vergadergebouw bij, aansluitend op de stijl van de hoeve die begin vorige eeuw werd gebouwd. Enthousiast laten
V I SI E Melkveehouders krijgen te maken met nieuwe beperkingen en nieuwe kansen. Hoe spelen ze hierop in? In deze serie komen ondernemers aan het woord die ieder op hun eigen manier de toekomst van hun bedrijf vormgeven.
Fons en Yvonne Kersten. (Foto’s: Ivo Hutten)
Yvonne en Fons de ontwerpschetsen zien. Het wordt vast mooi, maar het kan niet meer ‘vergaderen bij de boer’ heten. Over een nieuwe omschrijving denken ze nog na, misschien wordt het ‘landelijk vergaderen’ of ‘vergaderen in het groen’.
Campina-vergaderingen De grondverkoop is financieel aantrekkelijk en biedt mogelijkheden, maar zou ook betekenen dat Fons afscheid moet nemen van de melkveehouderij. “Eigenlijk wil ik dat nog niet, dus we dachten na over een manier om toch betrokken te blijven.” Op dat moment meldde de familie Van Lipzig zich, oude
bekenden. “Jaren geleden reden Jan van Lipzig en ik samen naar de vergaderingen van Campina. Hij liep al wat langer mee en leerde me veel over de coöperatie”, herinnert Fons zich. Jan en Marleen van Lipzig hebben, samen met hun zonen Mark en Martijn, flink geïnvesteerd in uitbreiding van hun melkveebedrijf. In het nabijgelegen Velden staat hun nieuwe ligboxenstal voor 375 koeien, die tot voor kort maar voor een deel was gevuld. Oorzaak: de fosfaatwetgeving, die groei bemoeilijkt.
Vertrouwen In gesprekken tussen de beide families rijpte het idee om samen te werken. Wat
daarbij ook hielp was de goede ervaring die de Kerstens hadden met Martijn van Lipzig, die met zijn loonbedrijf jarenlang naar tevredenheid op hun bedrijf de voederwinning verzorgde. “We hebben lang en diepgaand gesproken, ook met externe adviseurs erbij en toen de knoop doorgehakt. We vertrouwen elkaar en zien mogelijkheden”, vat Fons samen. De melkkoeien van de Kerstens zijn inmiddels ondergebracht in Velden. De beide bedrijven zijn samengevoegd in een nieuwe vennootschap met de naam Brosa. Het bedrijf van de Van Lipzigs heette De Brem Holsteins, die naam is samengevoegd met Hoeve Rosa. Het motto van het gezamenlijke bedrijf is
ZuivelZicht mei 2020
11
V I SI E
‘farming with a smile’. Brosa betekent in het IJslands glimlach.
Zuivel van Nu Op het bedrijf in Velden verwerken opvolgers Mark en Ineke van Lipzig een deel van hun melk zelf tot vloeibare verse zuivel. Onder de naam Zuivel van Nu gaat dat naar enkele lokale supermarkten, hotels, restaurants en cateraars. “We verwerken nu zo’n 1.000 liter per week”, vertelt Yvonne Kersten. Fons vult aan: “We willen voor deze melk een hogere marge realiseren. Maar het is net zo belangrijk om met dit merk het draagvlak voor moderne melkveehouderij bij burgers te ondersteunen.”
Volop betrokken
Fons en Yvonne Kersten kozen voor een bijzondere samenwerking met collegamelkveehouders.
12
De gezamenlijke onderneming Brosa is een modern melkveebedrijf, met nu 375 melkkoeien op 215 hectare grond, waarvan 35 hectare natuurland, die worden gemolken door zes robots. Komende zomer groeit de jongveestapel naar ongeveer tweehonderd dieren, als de laatste koeien van Hoeve Rosa verkassen naar Velden. Voor Fons en Yvonne betekent dat niet
ZuivelZicht mei 2020
Vergaderen bij de boer: een groeimarkt Vergaderen bij de boer is de afgelopen tien jaar steeds populairder geworden. Op diverse websites die locaties aanbieden groeit het aantal boerderijlocaties. Zo ook bij buitenbusiness.nl een site die zich toelegt op locaties in het groen. Toen daar elf jaar geleden mee werd begonnen, moesten bedrijven nog worden overgehaald om een keer een sessie op de boerderij te organiseren. Vandaag de dag is er veel vraag naar en is ook het aanbod sterk gegroeid. Voordelen die het vaakst worden genoemd zijn dat je de locatie voor jezelf hebt, dat je de bijeenkomst zelf kunt inrichten en dat op veel boerderijen leuke activiteiten mogelijk zijn als vergaderbreak. Te denken valt aan een speciale wandeling, boerengolf, een rondleiding op het bedrijf of een proeverij.
meteen meer rust. Er breekt een drukke periode aan van verbouwen, uitbreiden en klanten werven voor de grotere vergaderlocatie. Yvonne heeft er zin in. En Fons? Gaat hij de dagelijkse omgang met de koeien missen? “Ik denk het niet. Via mijn bestuurswerk blijf ik volop betrokken bij de melkveehouderij. En ik kan in Velden genieten van hoe onze koeien het daar doen, samen met die van Van Lipzig.” Het is een bijzondere samenwerking
tussen twee families die het aandurven. Niet geschikt voor iedereen, wel verrijkend, zo vult Yvonne aan. Want er zijn drie generaties in het spel: Jan en Marleen van Lipzig, Fons en Yvonne Kersten en Mark en Martijn van Lipzig met hun partners. “Een onderdeel van onze afspraken is dat de kinderen van beide zijden, als ze dat willen, in kunnen stromen in het gezamenlijke bedrijf”, zegt Fons. Met een brede glimlach.
De Nr.1 specialist in gereviseerde zuivelmachines Melk Yoghurt Boter Margarine
Smeltkaas Kaas
2.000 machines in voorraad Garantie bij levering Snelle levertijden Lage investering Complete projecten
+31(0)348-558080 info@lekkerkerker.nl
www.lekkerkerker.nl
Wanneer kennis en
kwaliteit telt
De beste plank voor kwaliteitskaas
engineered wood products
Meer informatie: www.vidarwood.nl of tel. 0031 (58) 251 87 57.
Albert Heijn, Royal A-ware en DeltaMilk zetten hun samenwerking in het programma ‘Beter voor Koe, Natuur en Boer’ voort. (Foto: Royal A-ware)
Programma ‘Beter voor Koe, Natuur en Boer’ samen met A-ware en DeltaMilk
Albert Heijn streeft naar klimaatneutrale melk in 2021 Albert Heijn gaat samen met melkveehouders van zuivelonderneming Royal A-ware en zuivelcoöperatie DeltaMilk extra stappen zetten in het verder verduurzamen van het kaas- en zuivelschap, zo maakten partijen onlangs bekend. Tekst: René van Buitenen
In 2017 ontwikkelden Royal Aware en Albert Heijn het programma ‘Beter voor Koe, Natuur en Boer’. Het doel van dat programma is het realiseren van een
14
ZuivelZicht mei 2020
gesloten en daarmee transparantere productieketen en zo zuivel en kaas verder te verduurzamen. “In de eerste jaren van het programma zijn op gebied
van dierenwelzijn en biodiversiteit mooie resultaten bereikt. Voor de extra inspanningen krijgen melkveehouders in het programma een premie boven op de
B E D R I JF
‘Verduurzamen van de keten is een zaak voor de lange termijn, daarom is verlenging van deze samenwerking ook een logische stap’ melkprijs”, melden de betrokken ondernemingen. De komende jaren is het de bedoeling dat de melkveehouders die aan het programma deelnemen verdere stappen zetten, met name op het gebied van klimaat, biodiversiteit en dierenwelzijn. Zij ontvangen daarvoor een hogere premie op hun melkprijs. Die wordt verhoogd naar 5 cent per liter en komt boven op de weidemelkprijs.
Lange termijn Inmiddels leveren circa driehonderd melkveehouders de melk die door Royal A-ware en Deltamilk exclusief verwerkt wordt tot Albert Heijnproducten met het ‘Beter voor Koe, Natuur en Boer’-logo. Dat betreft 40 procent van de zuivelproducten die onder het Albert Heijn-huismerk in het schap staan, zoals melk, karnemelk, yoghurt, Goudse kaas en Zaanlander kaas. “Verduurzamen van de keten is een zaak voor de lange termijn en doen we samen met ketenpartners, daarom is verlenging van deze samenwerking ook een logische stap”, meent Henk Sierksma, bij Albert Heijn verantwoordelijk voor het kaas- en zuivelschap. “De komende drie jaar leggen we de lat weer hoger en gaan de melkveehouders werken aan klimaatneutrale melk van de boerderij. Daarnaast zetten we opnieuw extra stappen op het gebied van biodiversiteit en dierenwelzijn.”
vastlegging van CO2 door het gras in de bodem. Na verloop van tijd zal de vastlegging in de bodem groter zijn dan de uitstoot op de boerderij. “Er is in het buitenland al veel onderzoek naar CO2-vastlegging gedaan, maar in Nederland is het uniek en wordt het nog niet op deze schaal uitgevoerd”, stelt Robert van Ballegooijen, coo bij Royal A-Ware. “We zijn er bijzonder trots op dit samen met Albert Heijn op te zetten.” “Onze boeren gaan samen ruim 19.000 hectare blijvend grasland creëren”, vervolgt Van Ballegooijen. “Dat zijn ruim 40.000 voetbalvelden. Daar mag niet meer worden geploegd. Daar worden klaver en kruiden ingezaaid; daar wordt geen kunstmest opgebracht en er is ook geen toepassing meer nodig van gewasbeschermingsmiddelen. Dat is dus goed voor de biodiversiteit en voor de weidevogels.”
Drie pijlers Het programma is gestoeld op de pijlers Koe, Natuur en Boer. Voor iedere pijler zijn voor komende jaren nieuwe stappen opgenomen in het programma van eisen. Zo wordt in de pijler ‘Koe’ weidegang verder geoptimaliseerd door onder andere de eis dat ook jongvee moet worden geweid. In de pijler ‘Natuur’ wordt gestreefd naar optimale draagkracht van een melkveebedrijf met haar omgeving. Zo streven beide partners er naar dat het aantal dieren en grasland met elkaar in balans zijn.
Vastlegging CO2
Groene stroom
Het vernieuwde programma moet er toe leiden dat de deelnemende melkveebedrijven in 2021 klimaatneutrale melk leveren. Hierbij wordt de uitstoot van broeikasgassen op de boerderij geneutraliseerd door
In de pijler ‘Boer’ streven de melkveehouders naar een zo klein mogelijke footprint door uitsluitend groene stroom te gebruiken en kalveren op het bedrijf of binnen een straal van 25 kilometer op te fokken.
B E D R I JF
Klant omarmt in coronatijd vers van de boer Zuivel, kaas en ander lokaal vers worden in deze coronatijd gretig via de korte keten gekocht. De klant heeft in recordtijd vers van de boer omarmd. Melkveehouders werken in een concept dat consumenten nu zo waarderen: een vers, kwalitatief super, herkenbaar en vertrouwd product uit de buurt. Kopers willen bovendien een eerlijke prijs betalen, want de omzet van lokaal knalt omhoog. De cijfers zijn indrukwekkend, leert een rondgang langs concepten. Tekst: Ria Besseling
Versautomatiek BoerThijs in winkelcentrum Stadspoort in Ede ziet een flinke toeloop van klanten uit de buurt. Ze bestellen zuivel, kaas, eieren, groenten, fruit en vlees op een touchscreen, pinnen en openen vervolgens een kluisje met het gewenste product. Online bestellen via de website van BoerThijs gaat nog harder. Dirk Fuite: “Het is een gekkenhuis, zo druk is het. De omzet is in korte tijd explosief gestegen. We startten eind vorig jaar met wekelijks € 1.500, momenteel is dit € 14.000 tot € 15.000 per week. We leveren aan klanten in het hele land, vooral in de grote steden. Ze bestellen dan het complete versassortiment, gemiddeld € 50 per keer.” Zijn ervaringen? “Zorg dat je marketingverhaal klopt en lever een goed pakket met kwaliteitsproducten zodat de klant opnieuw bestelt. We zien dit bevestigd door kopers die een- en tweewekelijkse bestellingen doen.” Fuite hoopt dat de koopstroom ook straks blijft doorlopen, “al zal er een kleine krimp komen. Het is afwachten”. Melkveehouder Roel van Dijk van melk- en vleesboerderij Het Binnenveld in Rhenen levert volle melk, volle yoghurt, vanillevla, geitenkaas en vleesproducten aan BoerThijs. “Zuivel was begin dit jaar nog in opstart met wekelijks 200 tot 220 liter, maar we zagen dit groeien naar ongeveer 300 liter per week. Voor alle afzetpunten
16
ZuivelZicht mei 2020
Dankzij de onlineverkopen zien zelfzuivelaars hun omzet groei in de huidige coronaperiode.
laten we nu wekelijks 800 tot 900 liter verzuivelen.” “Onze omzet heeft een megaverschuiving richting consument doorgemaakt”, vervolgt Van Dijk. “Dat betekent betere marges, maar meer werk. In plaats van volle kisten leveren werken we nu in kleinere hoeveelheden. De klant – dat
zijn er inmiddels iedere week ongeveer tweehonderd in onze eigen winkel – weet ons te vinden voor dagelijkse zuivel als melk, yoghurt, vla en binnenkort karnemelk.” De melkveehouder verwacht dat de klant ook straks lokale zuivel blijft kopen, voor de weekenden en feestdagen.
B E D R I JF
Melkbrouwerij Rick in ’t Veld van de Melkbrouwerij in Lettele bij Deventer ziet dat consumenten 20 procent meer zuivel afnemen dan normaal. “Ze komen onze dagverse melk, yoghurt, karnemelk, kefir en roomboter met hun abonnement ophalen in onze zelfbedieningswinkel op de boerderij.” Daarnaast gaat er rond 300 liter wekelijks naar de klanten. Normaal gesproken is de horeca een belangrijk afzetkanaal met zo’n 1.000 liter per week. Er gaat ook aardig wat afzet via Support Your Locals in Deventer, het landelijke initiatief waar lokale voedselproducenten hun aanbod onder de aandacht kunnen brengen. In ‘t Veld en zijn vrouw Arjuna verwerken van de 45 koeien op hun extensieve biologische melkveebedrijf jaarlijks 50.000 liter tot zuivel in flessen met eigen logo. Dat is een vijfde van de totale capaciteit die naar coöperatie Eko Holland gaat. De zuivel kost € 1,50 per liter melk en € 2 per liter yoghurt.
dan naar de supermarkt gaan. Hij heeft tijd om iets nieuws te proberen en om lekker en bewust te koken, bijvoorbeeld met verse producten van de lokale boer.” De klant kan terecht bij het platform dat in totaal vijftig boeren in het noorden helpt met het verkopen van lokale producten. Er doen tien zuivel- en kaasboeren mee. Consumenten kunnen via de site van De Streekboer wekelijks een bestelling plaatsen bij lokale boeren. Iedere donderdag worden de bestellingen door de boeren verzameld. Klanten kunnen deze dan afhalen op een van de 29 afhaalpunten in Friesland en Groningen. Hier zijn drie nieuwe afhaalpunten bij gekomen waaronder zuivelboerderij Westerlaane in Terwispel en geitenhouderij Ter Veen in Dokwerd. Blijft de klant straks ook lokaal kopen? Heida: “Dat is de grote vraag. De consument heeft straks weer minder tijd en meer moeite om dit aankoopgedrag vast te houden. Een grote groep heeft nu echter kennisgemaakt met lokaal voedsel, is enthousiast en zal het meenemen in zijn aankoopgedrag.”
van Buurderij Alkmaar. De besteding voor het gemiddelde winkelmandje ligt momenteel 43 procent hoger dan vorig jaar. Het bedrag varieert per Buurderij en regio, maar ligt tussen de € 20 en € 45. Zuivel vult ongeveer een zesde deel van het mandje, groenten en fruit doen ongeveer een derde, vlees is goed voor 20 tot 25 procent en brood en banket voor 10 procent. De Cock denkt dat straks ook de aankoop vanuit de korte keten overeind blijft. “Een deel van de klant zal terugvallen in zijn oude gedrag maar ook een deel zal blijven. Het gaat om een consequente verandering van koopgedrag en dat kost tijd. Het coronatijdperk laat in ieder geval zien dat er een alternatief is voor de supermarkt. Een manier om lokale producenten te ondersteunen waarbij je precies weet waar je eten vandaan komt.” Advertentie
De Streekboer Minstens 1.000 consumenten in Noord-Nederland maakten in de afgelopen weken kennis met de Streekboer door een voedselbox te bestellen. “Ruim 2.000 huishoudens doen inmiddels op deze bewuste manier boodschappen”, zo maakt Janco Heida van De Streekboer de balans op. “Het was behoorlijk pieken de afgelopen tijd, want de omzet werd in een week tijd viermaal zo hoog als normaal. Nu is deze drie keer zo hoog. Dit is deels compensatie voor het wegvallen van leveringen aan horeca, catering en onderwijsinstellingen waarmee we net waren begonnen. Een enorme klap met 70 procent omzetverlies”, vertelt Heida. “De eerste twee weken na het stilvallen van deze afzetkanalen hebben we ingezet op afzet van partijen overtollig product. In de voedselbox zat een compleet assortiment vers waaronder de zachte geitenkaasjes van Doetie’s Geiten.” “De consument zit veel thuis en wordt zich bewust van het belang van gezondheid”, meent Heida. “Bij het kopen van eten wil hij vaak liever thuis bestellen
Boeren & Buren Boeren & Buren zien deze weken een gigantische toename van het aantal klanten. Ze komen hun online bestelde vers in een tijdslot afhalen op een van de Buurderijen. In deze tijd verkopen de producenten als zuivel- en kaasmakers, en Buurderijen in het netwerk van Boeren & Buren meer dan drie keer zoveel dan in een gewone week. Er kwamen in de eerste helft van april 211 mensen bij die voor de eerste keer bij Boeren & Buren bestelden. De zestien Nederlandse Buurderijen – waarbij 36 lokale zuivel- en kaasproducenten zijn betrokken – verzorgden samen in een week een recordaantal van zeshonderd bestellingen. Klanten bestellen melk, boter, verse room, harde en zachte kazen van koemelk en geitenmelk, kefir, yoghurt puur of met fruit, karnemelk en kwark. “Vooral kazen en yoghurt zijn mensen nu relatief meer gaan consumeren, daarna zijn de populairste producten boter, kefir en melk”, vertelt Patrick de Cock van Boeren & Buren en oprichter
ZuivelZicht mei 2020
17
B E D R I JF
2019 toont twee gezichten aan Noors zuivelconcern
Omzetgroei behoedt Tine niet voor winstdaling Tine, het op een na grootste zuivelbedrijf van ScandinaviĂŤ, heeft enkele pittige jaren achter de rug. De jaarcijfers over 2019 tonen twee gezichten. Tekst: Hermann-Josef Martinx
Door wetten en regels waar het bedrijf zelf geen invloed op had, begon het huishoudboekje van Tine de afgelopen jaren hier en daar op eigen Jarlsberg-
kaas te lijken: overal gaten. Om een voorbeeld te geven: op last van de World Trade Organisation moest de Noorse overheid de nationale exportsubsidies
Met een nieuwe reeks producten hoopt de Noorse producent Tine de weg omhoog weer te vinden. (Foto: Tine)
18
ZuivelZicht mei 2020
op kaas stopzetten. Vanaf 2016 werd deze subsidie tandenknarsend afgebouwd, om in juli 2020 te eindigen op nul. Daarnaast stegen de invoerrechten
B E D R I JF
voor kaas die richting EU-landen gaat. De impact van dergelijke handelspolitieke maatregelen op Tine’s kaas-export is groot. Zoals Zuivelzicht in 2018 al meldde, kon de kaasexport van Tine zich zonder overheidssubsidie sowieso amper staande houden tegenover de binnen- en buitenlandse concurrentie. Het management van Tine reageerde met een reeks kostenbesparende maatregelen, investeringen in goedkopere productiemethoden en modernisering, plus een aantal verschuivingen om de export overeind te houden. Tegelijk wordt nagedacht over nieuwe mogelijkheden op de binnenlandse markt. De Noorse consumenten krijgen de komende jaren meer Noorse kaas en nog andere, nieuwe zuivelproducten uit eigen land aangeboden.
Samen sterk Om de eigen concurrentiepositie te versterken, leunt het vanuit oude zuivelcoöperaties ontstane Tine wat meer op zijn samenwerkingspartners. Het gevoel dat je samen sterker staat zit immers in het bedrijfs-DNA. Zo presenteerde het bedrijf in maart 2019 samen met Orkla Foods Norge een nieuwe, Noorse cheddarkaas. Orkla, al jarenlang een trouwe partner van Tine, gebruikt de nieuwe cheddar vooral voor de
Tine in 2019 Uit de jaarcijfers 2019 van Tine blijkt dat het netto bedrijfsresultaat daalde naar € 85,2 miljoen euro. Dat is 27,3 procent minder dan in 2018. Tine verwerkte in 2019 in totaal 1,163 miljard liter koe- en geitenmelk in dertig Noorse zuivelfabrieken –vergeleken met het voorgaande jaar een daling van circa 3 procent. Aantal medewerkers Tine Group: 5.408 Investeringen 2019: € 219 miljoen Ledenaantal moedercoöperatie Tine SA: 9.567
Duurzaamste van Noorwegen De Tine Group werd in 2019 door consumenten uitgeroepen tot ‘meest duurzame onderneming van Noorwegen’. Een van de meest in het oog springende wapenfeiten is de bouw in 2019 van een nieuwe, buitengewoon energiezuinige zuivelfabriek. De fabriek is aangesloten op het lokale stadsverwarmingsnet en wekt elektriciteit op via 6.000 vierkante meter zonnepanelen. Ter plaatse voorziet een eigen tankstation de vrachtwagens van biogas, terwijl laadpalen het gebruik van elektrische personenauto’s stimuleren. Een warmtepomp levert energie voor zowel de magazijnkoeling als ook stoom voor in de fabriek. Overtollige warmte wordt elders benut, bijvoorbeeld voor vloerverwarming en warm water. Voor de bouw van de modelfabriek ontving het zuivelconcern € 1,7 miljoen investeringssteun van het Noorse energieagentschap Enova.
pizzaproductie. Na een serie verbouwingen en aanpassingen in een van de eigen kaasmakerijen startte de productie eind 2019. Ook met dochteronderneming OsteCompaniet komt een nieuw samenwerkingsproject van de grond. Dit richt zich op de bereiding van witte kaas. Witte kazen komen momenteel voor 90 procent vanuit het buitenland. Tine en OsteCompaniet zetten in op witte kaas van Noorse melk. Buitenlandse partners zijn er ook. Bijvoorbeeld het Ierse zuivelbedrijf Dairygold. Samen met de Ieren bouwde Tine de afgelopen jaren een kaasfabriek in Ierland. De partners willen van hieruit zowel de Europese als ook de Amerikaanse markt bedienen. Tine investeerde in totaal ongeveer € 77 miljoen in dit project. De fabriek draait sinds kort, eerst nog op proef.
Echte witte geitenkaas Tine stak vorig jaar ook € 17,4 miljoen in de uitbreiding en modernisering van zijn zuivelfabriek in de regio Troms, in het noorden van het land. Hier vernieuwde men onder meer de productie-installatie en het rijpingsmagazijn voor geitenkaas. Door de uitbreiding neemt de melkverwerkingscapaciteit van de zuivelfabriek met meer dan 30 procent toe, van ongeveer 35 miljoen liter tot meer dan 45 miljoen liter per jaar. Daar was uiteraard over nagedacht: vooral de verkoopcijfers van een zogenoemde ‘echte witte geitenkaas’ voorspelden goed nieuws. Dat nieuws werd nog
beter toen Tine al snel een grote order voor deze kaas binnensleepte vanuit de Verenigde Staten.
Ommekeer Een volgende investering is ruim € 10 miljoen voor het omvormen van een grote kaasmakerij in het westen van Noorwegen. Zodra de gewenste aanpassingen in het najaar van 2020 klaar zijn, zullen hier de bekendste Noorse kazen zoals Jarlsberg en Norvegia worden geproduceerd. Begin 2020 kondigde het Tine-management bovendien een capaciteitsverdubbeling en modernisering aan voor de centraal in het land gelegen zuivelfabriek in Dovre. Hier mikt men op de toenemende vraag naar speciale kaasjes met namen als Snøfrisk (met room van geitenmelk) en Selbu Blå (een blauwe schimmelkaas). Alle investeringen passen naadloos binnen de vijf jaar geleden ingezette bedrijfsstrategie. Tine besloot toen al de bakens te verzetten en heeft in de periode 2015 tot en met 2019 zo’n € 674 miljoen geïnvesteerd in uitbreiding, modernisering en verlaging van kosten voor productie en logistiek. Dit pakket betaalde zich in 2019 nog niet volledig uit. Ondanks de internationale belemmeringen en toenemende concurrentie werd een omzetstijging ter waarde van € 70,5 miljoen bereikt. De binnenlandse omzet bereikte zelfs een recordhoogte: 3,5 procent boven het niveau van 2018. Maar klinkende winstcijfers ontbreken nog. De netto winst daalde met 27,3 procent, om uit te komen op € 85,2 miljoen. Nog niet de grote ommekeer waar Tine naar uitkijkt.
ZuivelZicht mei 2020
19
B E D R I JF
Ornua vecht om behoud marktpositie
Paradepaardje Kerrygold breidt concurrentiestrijd uit Na het Verenigd Koninkrijk is Duitsland al jaren de belangrijkste buitenlandse afzetmarkt voor Ierse zuivel. Exportorganisatie Ornua spint vooral garen bij de populariteit van het premiummerk Kerrygold. Tekst: Hermann-Josef Martin
In 2019 ging er voor € 336 miljoen aan Ierse zuivel naar Duitsland – een groei van ongeveer 9 procent vergeleken met het jaar daarvoor. Een belangrijk deel van de groei was te danken aan de toegenomen verkoop van kaas. Met binnen het segment kaas een glansrol voor Ierse cheddar. Vooral jongere consumenten kiezen voor deze trendy kaas, die in een groot aantal smaakvarianten in de schappen ligt met als merknaam Kerrygold. Het A-merk scoort met een groen imago: in Ierland loopt het melkvee
gegarandeerd driehonderd dagen per jaar in de wei, aldus de Kerrygoldreclame. Naast de kaas doen ook boter, margarines, yoghurt en ‘originele Ierse kruidenboter’ het goed in de Duitse winkels.
Matthias Brune, verantwoordelijk voor marketing & sales bij Ornua Duitsland, gaf vorig jaar aan dat de activiteiten vanuit de fabriek bij Düsseldorf worden uitgebreid. Deels vanwege de stijgende verkoopcijfers, deels ook omdat er nieuwe zuivelproducten in de pijplijn zitten. Ook die zullen onder de naam Van simpel naar premium Kerrygold in de markt worden gezet. De Ornua Duitsland richt zich ook op grote zuivelfabriek in Noordrijn-Westfalen die afnemers zoals horecagelegenheden en dit allemaal mogelijk moet helpen zorginstellingen. Onder het label maken, dateert uit 2007. Ornua invesKerrygold Catering wordt vooral veel teerde er inclusief een aantal uitbreidindiepgevroren boter verkocht. Het portioneren, verpakken en distribue- gen al € 60 miljoen in. ren van de zuivel gebeurt in een ultramo- Meer productie betekent dat ook extra derne fabriek nabij Düsseldorf. De fabriek afzet nodig is. Om dat te bereiken, leunt bedient niet alleen de Duitse markt maar Ornua al jaren op opvallende marketingcampagnes. Het ingehuurde reclamebuis ook het distributiepunt voor Ierse zuivel die naar andere Centraal-Europese reau won er al diverse prijzen mee. Kernboodschap is dat de Kerrygoldlanden (Oostenrijk, Polen) gaat. producten van ‘gezonde pure weidemelk De Duitse tak van Ornua staat sinds zonder kunstmatige toevoegingen’ medio 2019 onder leiding van Danica worden gemaakt, afkomstig van het Siemer, die haar sporen als manager verdiende bij de Amerikaanse multinatio- ‘groene Ierse eiland waar de koeien vrijwel alleen maar gras eten’. De Duitse nal Johnson & Johnson. Zij volgde vorig consument blijkt gevoelig voor die jaar Gisbert Kügler op, die in de vijftien uitstraling. Verschillende Kerrygoldjaar dat hij aan het roer stond de omzet producten werden in relatief korte tijd zag verdrievoudigen. Onder Kügler populair. groeide Kerrygold al uit van een ‘simpel’ Ornua’s best verkochte merkartikel botermerk tot premiumzuivelmerk dat Kerrygold Original Irish Butter geldt al ook allerlei spreads, yoghurt en kaas jaren als populairste botermerk van produceert. De Kerrygold-verkoop ligt Duitsland. In een groot, kapitaalkrachtig inmiddels boven de 80.000 ton. land met felle concurrentie van andere aanbieders is dat geen geringe prestatie. Marketingoffensief In 2018 waren ook de spreads (marktMet intensieve marketingcampagnes probeert Ornua de positie van Onder Danica Siemer zal de groeistrateaandeel 30 procent) en de cheddar haar merk Kerrygold te versterken op de Duitse markt. (Foto: Ornua) gie onverminderd worden doorgezet.
20
ZuivelZicht mei 2020
B E D R I JF
Ornua ziet de concurrentie van andere botermerken, waaronder die van Frau Antje, toenemen. (Foto: Shutterstock)
(marktaandeel 45 procent) van Kerrygold marktleider binnen hun segment. Toch is het niet alleen maar (boter)goud dat er blinkt voor Ornua Duitsland. De groei in 2019 stond wel degelijk onder druk. De belangrijkste reden was de krimpende vraag naar boter, met als gevolg een dalende prijs. Tegelijk nam de concurrentie stevig toe. Ornua’s Kerrygold moest concurreren met aanzienlijk goedkopere merken, vooral waar het boter en gemengde vetten betrof. Daarbij was het uitgerekend een Ierse concurrent die Ornua in de nek begon te hijgen: de Kerry Group. Kerry zet in verschillende landen ‘Dairygold from County Kerry’ in de markt en schrikt er niet voor terug verpakkingen te gebruiken die qua kleur en uitstraling heel wat gelijkenis vertonen met de Ornua/Kerrygoldproducten. Het leidde bijna tot een rechtszaak tussen de concurrenten. Maar Ornua koos uiteindelijk voor een andere strategie: een grote reclamecampagne gericht op de Duitse levensmiddelenbranche. De campagne richtte zich vooral op gespecialiseerde bladen voor retailers, horeca en andere vakmensen. De oproep was duidelijk: ‘Kies voor marktleider Kerrygold, kies voor The Original from Ireland!’. Met als argumentatie dat de Kerrygold-producten
van betere kwaliteit zouden zijn: geen surrogaat van gepasteuriseerde melk. Daarnaast zou de klant nu eenmaal ‘het populairste zuivelmerk van Duitsland’ wensen.
Gouden koe In de eerste helft van 2019 startte Ornua Duitsland de grootste consumentenactie in de geschiedenis van het bedrijf. Via een zegeltjesactie konden Kerrygoldkopers een bijzonder servies bij elkaar sparen. In de tweede helft van het jaar, vrijwel gelijktijdig met het offensief richting de retailers, startte Ornua direct een tweede consumentenactie. Wie een gouden koe vond in een Kerrygoldverpakking kon liefst € 10.000 winnen. Er waren tien gouden koeien. De campagne ging gepaard met een reclameoffensief via tv, radio, social media en andere kanalen. Zo vocht het bedrijf om de marktpositie te behouden. Een gevecht dat óók via prijsstelling werd gevoerd. Ornua gaf Duitse discounters toestemming om
Het is niet alleen (boter)goud dat er blinkt voor Ornua Duitsland
sommige producten tegen verlaagde prijzen aan te bieden. Dat neemt de concurrentie de wind uit de zeilen, maar volgens Ornua gaat het om een bredere strategie. Het zou ook om toegankelijkheid gaan: Kerrygold als een merk dat voor iedere Duitser ‘verkrijgbaar en haalbaar’ is. Vorig jaar kocht 60 procent van alle Duitse consumenten minstens een keer een Kerrygold-artikel, blijkt uit marktonderzoek. Om zo’n hoog percentage te bereiken, voelt Ornua zich niet te goed om het paradepaardje Kerrygold ook via prijsvechters aan de man te brengen.
2020 Matthias Brune toont zich intussen optimistisch. Al helemaal als het over cheddar gaat: geraspte cheddar, cheddarpizzakaas en cheddarblokjes gaan bij onze Oosterburen als een speer. Ook qua verkoop van boter en smeerbare vetten zoals margarines staat de Duitse tak van de Ierse zuivelexporteur in de top. Ornua wil datzelfde bereiken met andere Kerrygold-producten. Voor 2020 is onder meer een reclamecampagne aangekondigd die minimaal 1,25 miljard keer gezien zal worden. Via traditionele media, maar ongetwijfeld ook via influencers die op social media zo’n heerlijke ‘Käsesnack’ naar binnen werken.
ZuivelZicht mei 2020
21
MARK T
Analyse Annual Insight
Hoe bepaal je de financiële impact van het coronavirus? Annual Insight analyseert maandelijks in ZuivelZicht de ontwikkelingen in de zuivelmarkt op basis van data. Het bedrijf gelooft dat het gebruik van data in toenemende mate van belang is om de juiste strategische beslissingen te kunnen nemen. Deze maand aan antwoord op de vraag: hoe bepaal ik de financiële impact van het coronavirus voor mijn bedrijf? Tekst: Robert den Hertog
De import van kaas in Japan is door de coronacrisis gedaald, maar modellen van laten zien dat herstel ook weer redelijk snel mogelijk is, (Foto: Shutterstock)
22
ZuivelZicht mei 2020
MARK T
Industriële koeling Highcare Kaasrijping Cleanrooms Airconditioning Maatwerk
Genormaliseerd consumentenvertrouwen Japan in vergelijking met Azië (exclusief China). *0 = neutraal; >0 = verbeterd consumentenvertrouwen; <0: verslechterd consumenten vertrouwen.
Het coronavirus heeft onze samenleving een flinke klap gegeven. Dat had niemand zien aankomen een halfjaar geleden. In alle elementen van de samenleving zien we dat het nu essentieel is om snel en dynamisch te kunnen reageren op marktontwikkelingen. Economische voorspellingen van banken en investeerders, veelal gebaseerd op het verleden, bieden ineens geen houvast meer. De Rabobank stelde de voorspelling voor de impact op de wereldeconomie al verschillende keren bij. Van een plus van 1,6 procent naar een min van 2,9 procent, waar een negatiever scenario van 8,9 procent al klaar ligt om ‘gepubliceerd’ te worden. Marktmodellen zijn dus juist niet in beton gegoten. Waar moeten deze voorspellingen aan voldoen? En hoe kunnen we dit specifiek maken voor bepaalde markt?
Voor en na ‘lockdown’
In vergelijking met het gemiddelde van Azië is de voorspelling voor Japan aanzienlijk beter
Japan
Om een juiste inschatting te maken van de impact die corona heeft op een afzetmarkt, is het belangrijk om te kijken naar zowel de situatie gedurende de lockdown als naar de periode daarna. - Gedurende de lockdown: dit is de fase waarin de markt het hardst geraakt wordt, echter is het startpunt en eindpunt voor elk land anders. Net als dat de impact per afzetkanaal verschilt (bijvoorbeeld foodservice versus retail). - Na opheffing van de lockdown: de coronacrisis heeft niet alleen een impact op de marktomvang tijdens de lockdown, maar ook op de periode daarna. Bijvoorbeeld door nieuwe regels om de 1,5 meter te handhaven, of omdat de consument minder te besteden heeft en doordat consumentenvertrouwen daalt. Het combineren van deze variabelen geeft inzicht in het perspectief van een bepaalde afzetmarkt.
Annual Insight heeft een model ontwikkeld waarin een outlook gemodelleerd is voor specifiek de foodservice, de afzetmarkt die wereldwijd het hardst wordt geraakt. We nemen Japan als voorbeeld, in combinatie met Goudakaas. Een aantal feiten op een rij: - Japan bevindt zich vlakbij China, het
Voets & Donkers ontwikkelt met grote precisie luchtbehandelingssystemen die exact de juiste condities creëren voor kaasrijping.
www.voetsdonkers.nl
MARK T
startpunt van het virus. Op 16 januari werd de eerste besmetting in Japan naar buiten gebracht. Eind april waren er meer dan 14.000 bevestigde besmettingen (Nederland: bijna 40.000). - Het land importeerde in 2019 54.000 ton Gouda-kaas, waarvan 54 procent of 29.000 ton afkomstig was uit Nederland. Gezien het feit dat Japan zelf geen Gouda-kaas produceert, is dit een goede indicator van de lokale consumptie. - Het consumentenvertrouwen valt in Q2 en Q3 2020 sterk terug, om vervolgens ook weer snel te herstellen. In vergelijking met het gemiddelde van Azië (exclusief China) is de voorspelling voor Japan aanzienlijk beter.
Importcijfers januari 2020 Het importvolume van Japan van Gouda-kaas in januari was bijna 4.000 ton, een daling van meer dan 1.000 ton ten opzichte van januari 2019. - Nederland exporteerde in januari 2020 1.851 ton Gouda-kaas naar Japan, voor een prijs van € 3,12. Het importvolume vanuit Nederland laat ook een sterke daling zien ten opzichte van januari 2019 (-301 ton kaas). - Nieuw-Zeeland vult een groter deel in van de import van Japan (+245 ton ten opzichte van een jaar eerder), met een prijs van € 3,51. De rol van Denemarken lijkt vrij klein te zijn geworden.
Consumentenvertrouwen Als aanvulling op de handelscijfers bekijken we de consumptie. Als het consumentenvertrouwen op een hoog niveau is, mag je ervan uitgaan dat er
meer aankopen worden gedaan. Als het vertrouwen laag is geven mensen minder uit, en sparen ze meer. Het uitgavenspatroon van de consument is een bewezen indicator van de economische situatie, gezien het feit dat het consumentenvertrouwen toeneemt als de economie groeit en andersom. Belangrijk om te beseffen is dat er twee fases zijn. Tijdens en na. Het virus gaat een nasleep hebben: hoe snel is het herstel? En hoe bepalen we dit? De consumentenvertrouwensindex, aangevuld met overige economische factoren, geeft de mogelijkheid om vooruit te kijken als het gaat om de consumptie van een land. Op basis van de index is onze verwachting van de foodservicemarkt in Japan als volgt. Door de informatie over de status van de Foodservice in Japan én de outlook op basis van macro-economische parameters te combineren kan er voor zowel 2020 als 2021 een prognose worden gemodelleerd voor Japan. - Gedurende de lockdown: Japan is pas later dan gemiddeld maatregelen gaan doorvoeren omtrent het beperkt open houden van bijvoorbeeld restaurants en hotels. Hierdoor is het volume
minder hard getroffen in de afgelopen maanden dan andere landen in Azië. - Na opheffing van de lockdown: op basis van de macro-economische parameters zoals het consumentenvertrouwen is de verwachting dat Japan zich sneller zal herstellen van de corona-impact en begin 2021 weer terug zal zijn op het oude niveau Dit samengenomen zorgt ervoor dat in het meest waarschijnlijke scenario de Japanse marktomvang van Goudse kaas in 2020 met 15,4 procent terugloopt en voor 2021 geen noemenswaardige daling laat zien. Dit is tevens gelijk aan het beste scenario in het model. In het meest ongunstige scenario zou dit respectievelijk -24,9 procent en -20,1 procent zijn, echter is dit hoogst onwaarschijnlijk. Voor Japan kan geconcludeerd worden dat het marktvooruitzicht in vergelijking met andere landen positief is. Daarmee staat Japan als afzetmarkt er goed op in de huidige tijd. De exportstromen in de eerste twee maanden in 2020 laten eenzelfde beeld zien: een terugloop van 5,04 duizend ton naar 3,95 (-21,6 procent) en in februari een terugloop van 4,91 duizend ton naar 4,12 (-16,4 procent). In totaal is dit voor de eerste twee maanden een terugval van 18,9 procent in vergelijking met dezelfde periode in 2019. Het huidige Market Modellering biedt de mogelijkheid om toegepast te worden op meerdere markten, en is daarmee uniform en flexibel inzetbaar. De kern is de selectie van de juiste parameters, en de dynamiek van het model. Robert den Hertog is Industry Lead Zuivel bij Annual Insight.
24
ZuivelZicht mei 2020
MARK TCIJFERS
PRODUCTIE Melkaanvoer mondiaal (jan’20 - feb’20, % t.o.v. ’19) EU-27+VK waarvan: Duitsland Duitsland
Verwerking EU (jan’20 - feb’20, % t.o.v. ’19) Kaas
+2,8% +2,7%
Frankrijk Frankrijk
NMMP
x 1.000 ton
x 1.000 ton
2.000
150
1.600
120
+3,1% +4,2%
Nederland Nederland
+5,5%
Verenigde Staten
+3,3%
Nieuw-Zeeland
+2,5%
-0,4%
Argentinië
+9,9%
Australië
+3,9%
Wit-Rusland
+5,7%
Uruguay
+4,1% 0
+27,1% 90
1.200
800
-0,6%
400
+9,7% -2,8%
-8,4% 60 +14,6% +18,6%
30
+31,9%
+2,0%
-7,1% 0
0
10
20
30
40
Overig IT
50
x miljard kg
NL FR
Overig FR
PL DE
BE DE
DK NL
PRIJZEN Melkprijs (mrt’20 t.o.v. feb’20, in %)
Marktprijs (apr’20 t.o.v. mrt’20, in %)
LTO melkprijsvergelijking 36
7.000
35
€/1.000 kg
6.000
34 33
2018 2019 2020
32 31 jan
2.500 2.000
3.000
1.500 apr-19
apr-20
€/1.000 kg
3.000
4.000 2.000 apr-18
dec
3.500 NL -20,2% WM +3,7%
5.000 -2,8%
Mager melkpoeder ADPI
Boter 82%
€/100 kg
NL -17,2% WM -5,9%
1.000 apr-18
apr-19
apr-20
EXPORT Kaas (jan’20, % t.o.v. ’19) Wereldhandel
Intrahandel EU
x 1.000 ton 100 80
500 +19,0%
60 +21,2% +0,3%
20
+14,1%
x 1.000 ton
200
+2,3%
NL*
VS
NZ
x 1.000 ton
x 1.000 ton 50
300
120
30
200
80
20
+0,9%
+5,0%
40
EU
NL
NZ
EU*
-14,8%
10 -7,3%
0
0 EU*
Intrahandel EU
40
100
0
Wereldhandel
160 -18,3%
400
40
Niet mager melkpoeder (jan’20, % t.o.v. ’19)
NL*
-8,1% VS
-16,8% 0 EU
NL
*Derde landen export
Bron: ZuivelNL
www.zuivelnl.org
ZuivelZicht mei 2020
25
BELRUBRIEK KAASPROMOTIE
KAASBEWERKINGSMACHINES
INDUSTRIÃ&#x2039;LE AUTOMATISERING
IN- EN VERKOOP TANKS
LUCHTBEHANDELING
KAASVERWERKINGSMACHINES RVS TANK- EN APPARATENBOUW
