3 . Ś W. J A D W I G A Ś L Ą S K A
25
Największym blaskiem okryła ziemię śląską św. Jadwiga – Niemka z pochodzenia, Polka z wyboru, małżonka wielkiego władcy polskiego, matka ludu śląskiego. Urodziła się ok. 1178/1180 r. w Andechs, grodzie położonym nad jeziorem Amer w Bawarii. Była najstarszą córką Bertolda IV, hrabiego Diesen-Andechs, od 1180 r. tytularnego księcia Meranii (Istria) i jego drugiej żony Agnieszki, córki Dedona V z Rochlic, margrabiego miśnieńskiego. Ród Andechsów należał u schyłku XII w. do najbardziej znanych i rozgałęzionych niemal w całej ówczesnej Europie. Wydał on 34 biskupów i prałatów, opata, sześć ksień, znanych poetów, a zwłaszcza osób świątobliwych na czele z Jadwigą i jej siostrzenicą Elżbietą oraz ciotkami Mechtyldą i Edeltrudą. Przyszła księżna śląska miała czterech braci i trzy siostry. Na chrzcie otrzymała staroniemieckie imię Hadwigis (Hedwig), „walcząca”20. Początkowo wychowaniem Jadwigi zajmowali się rodzice, kapelani i służba dworska. W wieku pięciu lat została oddana na wychowanie do klasztoru benedyktynek w Kitzingen k. Würzburga. Tam zaprawiała się do głębokiej pobożności i otrzymała staranną, jak na ówczesne czasy, wszechstronną formację intelektualną. Była dziewczynką poważną, małomówną, zarazem – według biografa – bene litterata, dobrze wykształconą. W klasztorze nabyła umiejętności muzykowania, śpiewu liturgicznego, haftu, które przekazała na Śląsku swoim dworkom i mniszkom trzebnickim. Sama chętnie pozostałaby w klasztorze, ale wola rodziców przeznaczyła ją do stanu małżeńskiego21. Z Kitzingen Jadwiga wróciła do domu i miała zostać żoną żupana serbskiego Toljena Tohu, aby umocnić wpływy rodu i cesarstwa w Serbii. Przewidziane małżeństwo nie doszło jednak do skutku z powodu zmian politycznych i zbrojnej interwencji Bizancjum na Bałkanach. Wówczas wysłano ją na dwór księcia Bolesława Wysokiego, gdzie po 1190 r. została jego synową, poślubiając Henryka, następcę tronu książęcego. Małżeństwo to miało umocnić stronnictwo Staufów, do którego należał ród Andechsów, w okresie koalicji antycesarskiej, a także miało dopomóc do utrzymania całości księstwa śląskiego, z pominięciem starszego brata Jarosława. Młoda małżonka weszła w polskie środowisko i przyswoiła sobie język otoczenia, co zbliżyło ją do ludności polskiej22. Małżeństwo Jadwigi z Henrykiem okazało się wzorowe, a jego cnoty chrześcijańskie i społeczną działalność podziwiali współcześni. Książęca para małżeńska wydała na świat siedmioro dzieci: Bolesława (ur. ok. 1194), Konrada (1195), Henryka (1197), Agnieszkę (ok. 1196), Zofię (przed 1208) i Gertrudę (ok. 1200). Najmłodszy syn, którego chrzest odbył się w okresie Bożego Narodzenia na zamku w Głogowie w 1208 r., zmarł bardzo wcześnie i jego imię nie jest znane. Również dwaj najstarsi synowie zmarli młodo. Wychowawczy wpływ księżnej i przykład jej życia był tak przemożny, że córka Gertruda, obie sy20 J. S w a s t e k, Rodzina świętej Jadwigi, w: Księga Jadwiżańska. Międzynarodowe Sympozjum Naukowe Święta Jadwiga w Dziejach i Kulturze Śląska, Wrocław-Trzebnica, 21–23 września 1993 roku, red. M. K a c z m a r e k, M.L. W ó j c i k, Wrocław 1995, s. 45.
A. K i e ł b a s a, Święta Jadwiga Śląska, w: PŚw, t. 9, s. 30–31.
21
W. M a r s c h a l l, Geschichte des Bistums Breslau, Stuttgart 1980, s. 23.
22
