26
Rozdział I. ŚWIĘCI
nowe Anna i Agnieszka oraz syn Henryk Pobożny w oczach współczesnych zeszli z tego świata w opinii świętości. Na temat jej działalności wychowawczej bulla kanonizacyjna zawiera jedno wymowne zdanie, że „wychowała dzieci swoje w bojaźni Bożej”23. Książę Henryk po śmierci braci i ojca, jako jedyny spadkobierca, objął w 1202 r. pełnię władzy w księstwie. Jadwiga wywierała znaczny wpływ na działalność męża, popierając jego plany polityczne. Jej dwór, stosownie do ówczesnych zwyczajów oddzielony od dworu władcy, słynął z karności i dobrych obyczajów. Księżna zwracała uwagę, aby urzędnicy nie uciskali poddanych. Obniżała chłopom czynsze, przewodniczyła sądom i często darowywała grzywny lub pokrywała je z własnych dochodów. W razie klęsk żywiołowych polecała, mimo protestów zarządców, aby rozdawać nagromadzone zapasy, nie licząc się z osobistymi potrzebami. Przy swoim dworze zorganizowała szpitalik, w którym osobiście zajmowała się chorymi i kalekami. Szerzyła zamiłowanie do wspólnej lektury Biblii, a wyrazem zrozumienia przez nią liturgii są zachowane do dzisiaj XII-wieczne księgi: iluminowany Psałterz Trzebnicki oraz Modlitewnik, zdobny w bogate inicjały oraz 150 miniatur, połączony z kalendarzem i zapiskami nekrologowymi rodu Piastów, Przemyślidów i Andechsów, znajdujący się obecnie w Bibliotece Morgano w Nowym Jorku24. Wielkim dziełem pary książęcej była fundacja klasztoru cysterek w Trzebnicy. Założony w 1202 r. klasztor szybko zaludnił się mniszkami, wśród których znalazło się grono Polek oraz niewiasty z kręgu rodziny i dworu książęcego. Pierwsza grupa mniszek przybyła z bamberskiego klasztoru Najświętszej Maryi Panny i św. Teodoryka, założonego przez biskupa Eberharda w 1157 r. Za radą św. Jadwigi ksienią została Petrusa, niegdyś jej wychowawczyni w Kitzingen, która przybyła wraz z bamberskimi mniszkami. Przywiozły one ze sobą na Śląsk księgi liturgiczne i własną frankońską tradycję. W 1212 r. do klasztoru wstąpiła córka pary książęcej Gertruda, pełniąca przez wiele lat obowiązki ksieni. Do Trzebnicy przybywała często sama fundatorka w celu długich rozmów z Chrystusem Ukrzyżowanym. Księżna śląska była gorliwą protektorką budowy nowych kościołów, szpitali i klasztorów na Śląsku. Tradycja przypisuje jej powstanie 20 fundacji o charakterze religijno-społecznym, chociaż niektóre powstały wcześniej, ale odbudowane przez Jadwigę, słusznie uważały ją za swoją fundatorkę25. Księżna popierała osiedlające się na Śląsku za rządów jej męża klasztory cystersów, dominikanów i franciszkanów. Dla chorych, opuszczonych i starców wznosiła szpitale i przytułki. Szczególnie litowała się nad trędowatymi kobietami, opiekując się ich leprozorium w Środzie Śląskiej. Przy swoim dworze urządziła hospicjum dla podróżujących duchownych pielgrzymów. Hojnie wspierała uczącą się młodzież. Wpływała 23 K l e m e n s I V, Bulla quam Clemens papa quartus ad laudem sanctae Hedwigis composuit, w: Der Hedwigs-Codex von 1353, wyd. W. B r a u n f e l s, t. 2, Berlin 1972, s. 168. 24
A. W i t k o w s k a, Jadwiga Śląska, w: EK, t. 7, szp. 664.
A. G r z y b k o w s k i, Średniowieczne kaplice zamkowe Piastów śląskich (XII–XIV wiek), Warszawa 1990, s. 53. 25
