14
Dominik Owczarek
grupy, ale wręcz niekiedy nawet decyzje polityczne
postaci ruchów ani skrajnie lewicowych (z powodu
forsowały zmiany w obszarach, które dysponowały
świeżo pamiętanej lekcji komunistycznego totalita-
jeszcze pewną odpornością społeczną i gospodar-
ryzmu), ani prawicowych (z powodu lekcji nazistow-
czą. Po stopniowym otwarciu granic w efekcie
skiego totalitaryzmu) – w każdym razie nie w skali,
w wstąpienia Polski do Unii Europejskiej znaczna
która pozwalałaby wynieść je do władzy i dała zna-
grupa osób doświadczonych radykalną transforma-
czący wpływ na rzeczywistość. Populizm przyjął raczej
cją zmuszona sytuacją bytową ratowała się ucieczką
postać antyelitystyczną i rozliczeniową. Ponadto
do krajów zamożniejszych. Szacuje się, że obecnie
można także dostrzec wybijający się nurt poglądów,
2,5 mln Polaków czasowo przebywa za granicą, co sta-
które bliskie są Spencerowskiemu ewolucjonizmowi
nowi ok. 7% całej populacji . Dopiero proces dosto-
społecznemu (zwanego też publicystycznie darwini-
sowania regulacji prawnych i instytucji w Polsce do
zmem społecznym), stanowiącemu przeciwieństwo
wymagań członkowskich w Unii Europejskich, które
empatii społecznej i włączenia społecznego. Nie-
połączone zostały z hojnym strumieniem funduszy
rzadko postawy te idą w parze z ksenofobią wobec
strukturalnych, sprawił, że negatywne skutki trans-
różnych grup mniejszościowych: uchodźców, mig
formacji stopniowo zaczynały zanikać, a polityka kra-
rantów, mniejszości seksualnych itp.
43
jowa – i w ślad za nią również procesy społeczne i gospodarcze – zaczęła nieco zbliżać się do modelu zrównoważonego. Przykładem tego było osiągnięcie dwóch znaczących celów strategii Europa 2020 – co znaczące, przed wyznaczonym czasem (czyli do 2020 roku). Już w 2013 roku udało się w Polsce zrealizować cel redukcji ubóstwa o 1,5 mln osób (w latach 2008–
Sprawiedliwe przejście do włączającego społeczeństwa i gospodarki
2016 łącznie było to aż 3,3 mln osób), a w ostatnich kwartałach 2017 roku udało się osiągnąć wyznaczony dla Polski poziom zatrudnienia 71% (ta tendencja
Pytanie o sprawiedliwe przejście ze stanu peryferyj-
prawdopodobnie będzie utrzymywać się w najbliż-
nego ustroju społeczno-gospodarczego Polski kształ-
szych kwartałach). Pozytywny wpływ na redukcję
towanego przez ostatnie milenium jest zasadne
ubóstwa miał również program Rodzina 500+, który
z punktu widzenia realizacji celów zrównoważonego
zauważalnie poprawił sytuację materialną rodzin
rozwoju. Jednak niemal niemożliwe jest udzielenie
wielodzietnych (choć należy zwrócić uwagę, że dłu-
wyczerpującej i zadowalającej odpowiedzi45. Zasad-
gofalowo wpływać on będzie na zakonserwowanie
nicze struktury globalnej gospodarki musiałyby
nierówności społecznych szczególnie między rodzi-
zostać gruntownie przeorganizowane, żeby cele
nami z różnych szczebli struktury społecznej).
mogły zostać zrealizowane, co nie jest wcale ideą
Zarówno kryzys transformacji lat 90., jak i glo-
obcą części inicjatorów idei zrównoważonego roz-
balny kryzys gospodarczy rozpoczęty w 2008 roku
woju, np. samej Gro Brundtland. Zważywszy na ogra-
(w Polsce raczej spowolnienie wzrostu gospodar-
niczone ramy tego opracowania, skoncentruję się na
czego), które wzmacniały skutki niezrównoważo-
wymienieniu
nego rozwoju społeczno-gospodarczego, doprowa-
w debacie publicznej, które miałyby kierować
dziły do przejęcia władzy przez partie populistyczne
w stronę zrównoważonego rozwoju nie tylko Polskę,
(lub ich udziału w niej) . W Polsce nie przyjęły one
lecz także inne kraje.
44
43
Główny Urząd Statystyczny, Informacja o rozmiarach i kierunkach emigracji z Polski w latach 2004–2016, Warszawa 2017. 44
D. Owczarek, The roots of populism in Poland: unsustainable growth and cultural backlash, Barcelona Centre for International Affairs, kwiecień 2017, https://www.cidob. org/en/articulos/cidob_report/n1_1/the_roots_of_populism_ in_poland_unsustainable_growth_and_cultural_backlash, dostęp 1.10.2018.
kilku
pomysłów
dyskutowanych
Najpowszechniej wykorzystywanym instrumen-
tem zmniejszania nierówności społecznych i zaspokajania potrzeb socjalnych najmniej uprzywilejowanych grup społecznych jest progresywny system podatków dochodowych. Powodem wskazania tego 45 Choć niektórzy podejmują się odpowiedzi na to ambitne pytanie, np. Anthony B. Atkinson, Nierówności. Co da się zrobić?, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2017.
