Sprawiedliwe przejście do gospodarki o obiegu zamkniętym
■
(źródła fotowoltaiczne, wiatrowe, małe elektro-
węgla kamiennego i brunatnego, trudno mówić
wnie wodne).
o wyraźnym planie odchodzenia od paliw kopalnych
Podział korzyści z rozwoju odnawialnych źródeł
w energetyce. Stworzony mechanizm rynku mocy
energii w społeczeństwie – czy będą to korzyści
zaplanowano tak, aby wspierał energetykę węglową.
dla większości, jak podpowiada koncepcja ener-
Rozwój wzrastających do 2016 roku w Polsce mocy
getyki rozproszonej i powiązany z nią ruch spół-
źródeł energii odnawialnej został drastycznie wyha-
dzielczości energetycznej, czy też tylko dla
mowany zmianami prawnymi. Były to m.in. ograni-
dużych koncernów energetycznych, w formule
czenie możliwości budowy farm wiatrowych na lądzie
spółek i grup kapitałowych? Problem ten mocno
i wprowadzenie faktycznego opodatkowania pro-
wiąże się z tym, jaką rolę będzie odgrywał konsu-
dukcji energii w małych elektrowniach przydomo-
ment energii92.
wych. Światełkiem w tunelu jest jednak program
Ponieważ transformacja energetyczna wymaga
tworzenia lokalnych klastrów energetycznych, zmie-
wdrożenia rozwiązań z zakresu odnawialnych źródeł
rzających do tworzenia bilansujących się energetycz-
energii (OZE) praktycznie od zera, wydaje się, że
nie lokalnych obszarów produkcji i konsumpcji ener-
można zapewnić sprawiedliwe zasady i równy start
gii. Niestety tworzone entuzjastycznie na poziomie
każdemu członkowi społeczeństwa. W praktyce czę-
lokalnym klastry nie spotykają się od dłuższego
sto okazuje się to jednak fikcją. Wiele narzędzi wspar-
czasu z realnymi propozycjami wsparcia finanso-
cia odnawialnych źródeł energii charakteryzuje się
wego zaplanowanych działań. Drugą jaskółką jest
wysokimi barierami wejścia na rynek dla pojedyn-
sformułowany przez rząd program Czyste powietrze.
czego zainteresowanego. W Polsce tak działał system
W najbliższych 10 latach na pełną modernizację
zielonych certyfikatów, a obecnie system aukcji,
energetyczną domów jednorodzinnych w Polsce
które dostępne są jedynie dla przedsiębiorstw dys-
przeznaczone zostanie 103 mld zł.
ponujących dużymi instalacjami. Dotychczasowe wsparcie OZE instalowanych przez osoby fizyczne (działające do 2015 roku) wymagało od nich wkładu własnego. To pozbawiało wiele osób możliwości otrzymania dofinansowania. Nieco lepiej udało się wdrożyć wsparcie dla odnawialnych źródeł energii
Narzędzia przywracające sprawiedliwość
w Niemczech. Barierą wejścia na rynek była jedynie płynność finansowa poszczególnych inwestorów,
Osoby lub grupy dysponujące dużym kapitałem
ponieważ
gwarantowało
mają zapewniony lepszy start, nie tylko w procesie
spłatę ewentualnych kredytów na zakup instalacji.
wdrażania gospodarki niskoemisyjnej. Dlatego poja-
Ruch
dodatkowo
wiają się postulaty wdrożenia rozwiązań w polityce
obniżył próg wejścia na rynek do poziomu umożli-
klimatycznej, które zapewniałyby daleko idącą redys-
wiającego inwestycje w odnawialne źródła nawet
trybucję kapitału, głównie na rzecz osób dotychczas
osobom o bardzo niskich dochodach.
wykluczonych. Takim mechanizmem byłaby na
dedykowane
spółdzielczości
wsparcie
energetycznej
Przedstawione w rządowym raporcie z realizacji
przykład dywidenda węglowa. Mechanizm ten został
celów zrównoważonego rozwoju w 2018 roku dzia-
opisany w książce Marcina Popkiewicza Rewolucja
łania w zakresie transformacji energetycznej w Pol-
energetyczna – Ale po co? „Zbieramy opłaty za każdą
sce są bardzo zachowawcze. Jako główne zadanie
tonę węgla, ropy i gazu. Odbywa się to »u źródła«.
przedstawiono zwiększanie efektywności elektrowni
W kopalni, w rafinerii, na granicy… Cała kwota jest
węglowych oraz rozbudowę nowych mocy w postaci
zbierana na jedno krajowe konto, a na koniec mie-
energetyki gazowej. Biorąc pod uwagę to, że w Pol-
siąca jest dzielona między obywateli (lub podatni-
sce zaplanowano dalszy rozwój sektora wydobycia
ków) i w formie dywidendy przelewana na ich konta.
93
Budżet państwa nie otrzymuje z tego ani grosza”. 92
A. Bator, W. Kukuła, Rola konsumenta w transformacji energetycznej, ClientEarth i Fundacja im. Heinricha Bölla w Warszawie, Warszawa 2016. 93
Ibidem.
Mechanizm ten ma na celu zwiększenie wartości energii produkowanej z paliw kopalnych, a tym samym wywołanie tendencji do oszczędzania ener-
35
