Sprawiedliwość międzypokoleniowa a zrównoważony rozwój
na zasadach zrównoważonego rozwoju konkuren-
odgrywają kobiety. One dokonują bardziej wyważo-
cyjności nie kształtują tanie produkty i niskie płace,
nych zakupów.
ale wytwarzanie unikatowych produktów, odpowiadających wysokim standardom. Wyznacznikiem jakości produktu powinna być innowacyjność, co jednak wymaga ze strony firm gotowości do podejmowania ryzyka.
To właśnie biznes może odgrywać ważną rolę
w zmianie paradygmatu gospodarczego, przyjmując
Perspektywy gospodarki obiegu zamkniętego w Polsce
odpowiednie standardy i zasady, jednak nie nastąpi to bez nacisku świadomych obywateli (konsumentów). Konieczny jest również system odgórnych regulacji (takich jak np. wprowadzony we Francji zakaz sprzedaży telefonów komórkowych z wbudowaną baterią, co skracało cykl życia takiego telefonu). Niemniej w obecnej epoce rozpasanego konsumpcjonizmu same regulacje bez presji społecznej (np. dotyczącej większej trwałości i bezawaryjności urządzeń i produktów czy standardów redukujących ilość odpadów z opakowania żywności) nie przyniosą pożądanych zmian. Dlatego niezmiernie ważne jest pokonanie bariery, jaką jest stan wiedzy i świadomości konsumentów, producentów i decydentów, który przekłada się na określone postępowanie, wybory i decyzje. Często nie przywiązujemy wagi do utraty gatunków roślin i zwierząt, bo nie wiemy nawet o ich istnieniu i roli w ekosystemie. Mamy ograniczone możliwości przyswajania tak szerokiej wiedzy, jaka jest potrzebna do bycia odpowiedzialnym konsumentem. Niejednoznaczna jest rola rozwoju technologii, który narzuca nam sposób konsumpcji, a jednocześnie sięga do zasobów krytycznych. Na przykład, żeby wypożyczyć rower w mieście, musimy mieć smartfon, do którego produkcji trzeba było użyć metali ziem rzadkich.
Niezależnie od tego, że postępowanie zgodnie
z zasadami odpowiedzialnej konsumpcji wymaga coraz bardziej zaawansowanej wiedzy, wyzwaniem jest dotarcie do każdego konsumenta i obywatela (np. ze szczegółową informacją dotyczącą segregacji odpadów), a więc umożliwianie w ogóle zajścia zmian w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Oznacza to, że przekaz do społeczeństwa musi być
Polska w wyniku transformacji, a przede wszystkim upadku nieefektywnych zakładów przemysłowych oraz działań poprawiających produktywność zasobów, ograniczyła swój ślad węglowy z ponad 6 gha/ osobę do 4,3 gha/osobę. Jednak nadal dwukrotnie przekracza wskaźnik dotyczący biopojemności137. Według rządowej oceny: „Polska jest na początku swojej drogi w kierunku gospodarki o modelu cyrkularnym. W chwili obecnej w Polsce istnieje znaczny potencjał do poprawy poziomu odzysku surowców wtórnych z odpadów, a także zmniejszania zasobochłonności gospodarki. W latach 2004–2016 Polska dokonała nieznacznej poprawy w zakresie wydajności zasobów, jednak wciąż plasuje się poniżej średniej europejskiej. Obecnie tylko nieco ponad 1/4 odpadów w Polsce jest poddawana recyklingowi” 138. Tę początkową drogę obrazuje poniższy wykres. (rys. 12).
Jednak należy stwierdzić, że polska gospodarka
nadal należy do najmniej efektywnych energetycznie i energooszczędnych gospodarek w UE. W zakresie innowacji ekologicznych, które prowadzą do oszczędności kosztów i wyższej produktywności zarówno w zakresie produkcji, jak i świadczenia usług, Polska lokuje się od lat na ostatnich miejscach w UE. W 2015 roku była to przedostatnia pozycja (rys. 13). Jednocześnie stanowi to strategiczną opcję dla przedsiębiorstw i polityków. Ta możliwość (inwestycje finansowane ze źródeł krajowych i unijnych) pozostaje w dużej mierze niewykorzystana. Także opracowanie ram legislacyjnych powinno zachęcać do inicjatyw w zakresie innowacji ekologicznych i gospodarki o obiegu zamkniętym w nadchodzących latach.
kierowany krok po kroku. Siła sprawcza tkwi w ludziach, świadomych i wyedukowanych. Jak podkreślono we wcześniejszym rozdziale, istotniejszą niż mężczyźni rolę w odpowiedzialnej konsumpcji
137
Global footprint Network, National Footprint Accounts, 2017.
138
Realizacja celów zrównoważonego rozwoju w Polsce, op. cit.
55
