Andrzej Kassenberg
59
Instytut na rzecz Ekorozwoju
Zakończenie Omawiane powyżej przykłady pokazują w szerokiej perspektywie problemy zrównoważonego rozwoju – społeczne, gospodarcze i środowiskowe oraz powiązania pomiędzy nimi. Brak zrównoważenia jest widoczny w wielu obszarach na świecie, w tym w Polsce. Sprawiedliwość międzypokoleniowa, poza werbalnym przedstawieniem, nie ma żadnych instrumentów, które nawet w wąskim zakresie broniłyby praw następnych pokoleń. Jak zatem zatrzymać proces pogłębiania się nierówności międzypokoleniowej w dostępie do zasobów niezbędnych – nie tylko do godnego życia, lecz przede wszystkim do przetrwania? W podsumowaniu tego opracowania można pokusić się o następujące konkluzje: 1.
Wyraźna nierówność pomiędzy statusem mężczyzn a kobiet jest bardzo powszechna i dotyka bardzo wielu aspektów. Kobiety mniej zarabiają, rzadziej pełnią funkcje kierownicze, więcej czasu poświęcają na realizację obowiązków opiekuńczych nad dziećmi i osobami starszymi. Częściej dotyka je bieda i przemoc, także o charakterze ekonomicznym.
2. Wiąże się z tym wyraźnie rozwarstwienie w polskim społeczeństwie. Dotyka je ubóstwo ekonomiczne, w tym energetyczne. Jednocześnie w Polsce w dalszym ciągu dialog społeczny jest konsekwentnie ignorowany przez kolejne rządy, układy zbiorowe pracy nie odgrywają niemal żadnej roli w gospodarce, a członek związku zawodowego przedstawiany jest przez różnych interesariuszy życia publicznego w sposób stereotypowy i nieadekwatny do rzeczywistości. Polska, a także Unia Europejska, doświadczają deficytu demokracji, wiele procesów i decyzji przebiega w ogóle poza kontrolą społeczną. 3. Najważniejszy jednak jest kapitał ludzki i jego kreatywność. Instytucje i rozwiązania prawne powinny tworzyć się na drodze dialogu, a nie dyktatu politycznego – współdecydowanie jest warunkiem współodpowiedzialności, a dialog pozwala uzyskać bardziej wszechstronny ogląd sytuacji i wybrać bardziej adekwatne, a więc skuteczniejsze rozwiązania.
