60 minute read
COVID 19
from Medici.com 106
by Medici.com
Odbor za kardiovaskularnu patologiju SANU Board on Cardiovascular Pathology of the Serbian Academy of Sciences and Arts
15 PITANJA i 15 ODGOVORA O BORBI ČOVEČANSTVA PROTIV COVID-19 I BUDUĆIH OPASNIJIH VIRUSNIH PANDEMIJA
Advertisement
15 QUESTIONS and 15 ANSWERS ON HUMANITY’S STRUGGLE AGAINST COVID-19 AND FUTURE MORE DANGEROUS VIRUS PANDEMICS
Vladimir Kanjuh, Nebojša Antonijević, Snežana Kanjuh, Momir Pušac
1. Virusi – kakva su to živa bića?1,2
Virusi su najmanja živa bića. Mogu se videti samo elektronskim mikroskopom. Jednostavne su građe: u sredini je njihov genom (RNK ili DNK), opkoljen i čuvan lipidno-belančevinastom membranom, koja na površini ima strukture za ulazak u ćelije ljudi, životinja i biljaka. Nesavršeni su jer su aktivni i razmnožavaju se samo u ćelijama u koje su ušli. Naime, njihov genom tada nateruje ćelijske organele – ribozome da stvaraju kopije virusa.
Virusi imaju superiorne biološke osobine za svoje održavanje: brojnost, raznovrsnost, otpornost i prilagodljivost2 .
Prodrle viruse u ćeliju napada naš imuni sistem svojim: (1) humoralnim imunitetom (limfocit se preobrazi u plazmocit, koji sekretuje antitela) i (2) urođenim i adaptativnim ćelijskim imunitetom (posebne imunološke ćelije ubijaju ćelije zaražene virusom). Neki virusi miruju u ćelijama (biološka ravnoteža između virusa i domaćina – čoveka). Drugi izazivaju teška i smrtonosna oboljenja ljudi (Ebola hemoragična groznica, velike boginje, HIV). Zatim, zapaljenja mozga, srca, pluća, jetre i drugih organa. Onkogeni virusi sudeluju u nastanku zloćudnih tumora. Virusi se koriste kao vektori (prenosioci) gena, lekova i vakcina do ćelija. 1. Viruses - what are these living beings?1,2
Viruses are the smallest living beings. They can only be seen with an electron microscope. The structure are simple: in the middle is their genome (RNA or DNA), surrounded and guarded by a lipid-protein membrane, which has structures on the surface for entry into human, animal and plant cells. They are imperfect because they are active and reproduce only in the cells they have entered. Namely, their genome then forces cellular organelles - ribosomes to make copies of the virus.
Viruses have superior biological properties for their maintenance: abundance, diversity, resistance and adaptability2 .
The viruses that have penetrated the cell are attacked by our immune system with its: (1) humoral immunity (the lymphocyte is transformed into a plasma cell, which secretes antibodies) and (2) innate and adaptive cellular immunity (special cells of the immune system kill the cells infected with the virus).
Some viruses are dormant in cells (biological balance between the virus and the human host). Others cause severe and deadly human diseases (Ebola hemorrhagic fever, smallpox, HIV). Then, inflammation of the brain, heart, lungs, liver and other organs. Oncogenic viruses are involved in the formation of malignant tumors. Viruses are used as vectors (carriers) of genes, drugs and vaccines to cells.
2. U kakvom su međusobnom odnosu: životinje - virusi - ljudi?
Ljudi su suočeni sa oko 5.000 različitih virusa od kojih je 3.500 životinjskog porekla2. Slepi miš nosi oko 200 različitih virusa (dokazano je još šest novih korona virusa). Kinezi jedu supu od slepih miševa. SARS-CoV-2 postoji kod slepih miševa (ne smeta im) i preko pangolina (vrsta mravojeda sa njuškom, čiju krljušt koristi tradicionalna kineska medicina kao afrodizijak) preneo se na ljude. Pangolin je prodavan na pijaci u Vuhanu. Virus je, dakle, iz životinje preskočio barijeru vrste i ušao u humanu populaciju, koja je za njega ’’slepa ulica’’2. Za viruse koji su ušli u ćelije ljudi je najbolje ako uspeju da se neograničeno razmnožavaju uz nizak letalitet svojih domaćina – ljudi (za virus je najbolje da bude više zarazan a manje opasan)2-10 . (Sl. 1,2). 2. What is the relationship between: animals - viruses - humans?
Humans are faced with about 5,000 different viruses, of which 3,500 are of animal origin2. The bat carries about 200 different viruses (6 more new corona viruses have been proven). The Chinese eat bat soup. SARS-CoV-2 exists in bats (they don’t mind) and has been transmitted to humans through pangolin (a type of anteater with a snout whose scales are used by traditional Chinese medicine as an aphrodisiac). Pangolins were sold at the market in Wuhan. The virus, therefore, jumped over the species barrier from the animal and entered the human population, which is a “dead street” for him2. For viruses that have entered human cells, it is best if they manage to multiply indefinitely with the low lethality of their hosts – humans2-10 (Fig. 1, 2).
Foto: Profimedia.rs
3. Da li COVID-19 postoji i kod domaćih i divljih životinja11?
Može li se sa kućnih ljubimaca (maca i kuca) preneti na ljude i obrnuto?
Virusom SARS-CoV-2 mogu se zaraziti izvesne domaće i divlje životinje i dobiti bolest COVID-19. Od domaćih životinja to su: mačke, psi, goveda, svinje i kamile, a od divljih: slepi miš, afrička mačka, velike mačke (lav, tigar, puma, snežni leopard), gorila, hamster, kunić, zec, belorepi jelen, mink i dr. – što je sve konstatovano u zoološkim vrtovima i relevantnim farmama. Kućni ljubimci (mace i kuce), mogu preneti virus na ljude vlasnike i obrnuto u slučaju bliskog kontakta, ali je to retko. Ova vrsta prenošenja virusa je od malog epidemiološkog značaja.
4. Da li je SARS-CoV-2 (uzročnik bolesti COVID-19) nastao spontanom evolucijom ili je stvoren u laboratoriji i greškom pobegao iz nje? Da li je možda stvoren zbog komercijalnih, maltusovskih ili ratno- terorističkih razloga?
Većina naučnika smatra da je nastao spontanom evolucijom, tj. da nije napravljen u laboratoriji. Argumenti u prilog tome su: ubrzo posle početka epidemije COVID-19, Kinezi su sekvencirali ceo genom virusa i obznanili ga celom svetu; mutirani molekularni mehanizam kojim virus ulazi u ćeliju nije napravljen u laboratoriji jer postoji i kod slepih miševa i pangolina.
Međutim, čovek je počeo da ‘’imitira Boga’’, da upravlja evolucijom i ubrzava je. Tehnički, dakle, virus se može napraviti u laboratoriji. Prof. Luc Montagnier, Francuz, Nobel laureat, zbog pronalaska virusa HIV-a 2008. god. smatra da je SARS-CoV-2 napravljen u laboratoriji jer sadrži deo genoma HIV-a. Po njemu, neko je pokušao da napravi antihiv vakcinu ali mu je virus pobegao3 .
Fantazija je da su u laboratoriji stvoreni istovremeno i virus i vakcine. Zbog toga su, navodno, posle svega šest meseci (normalno treba oko šest godina za vakcinu) pušteni zajedno u promet iz merkantilnih razloga. Pominje se i maltusijanski koncept da ima suviše ljudi na zemlji i da njihov broj treba smanjiti. Korišćenje virusa u ratno- terorističke svrhe je zabranjeno – ali ako se to ipak negde radi, onda je to vrhunska tajna. Ratna upotreba nuklearnog i/ili biološkog oružja bila bi katastrofa za čovečanstvo. Nelogična je i tvrdnja da je COVID-19 običan grip ali je prethodno trovanje teškim metalom kadmijumom oštetilo naš imuni sistem i dovelo do pandemije.
5. SARS-CoV-2 je vrlo zarazan, doveo je do pandemije i njegovi mutirani sojevi su sve zarazniji?
Od svih virusa koji napadaju čoveka najzarazniji je virus malih boginja (morbila). SARS-CoV-2 je vrlo zarazan. U pevačkom horu ako samo jedan član ima virus, preneće ga na većinu članova! Za stepen zaražavanja važan je i inicijalni titar udahnutog virusa. Mutirani sojevi su još više zarazni, ali postojeće vakcine su delotvorne i kod njih.
6. Kakav je to „indijski soj“ SARS-CoV-2?8
Da ne bi bilo predrasuda oko imena zemalja gde su se pojavili novi mutirani sojevi SARS-CoV-2, Svetska zdravstvena organizacija (SZO) je preimenovala ove sojeve u slova grčke azbuke. Tako se sada indijski soj naziva – delta soj.
Delta soj je otkriven u Indiji u maju 2021. i konstatovan je prvi put u Britaniji. Otkriven je u više od 132 zemalja u svetu. Pojavio se i u Srbiji.
Delta soj je već više puta mutirao, ali su naročito značajne dve mutacije koje se odnose na S protein šiljka virusa i verovatno zbog toga brže ulazi u ćelije čoveka. Za 40% - 60% je zarazniji od britanskog soja, koji je dominirao Evropom i Srbijom tokom marta i aprila 2021. U Sidneju je bilo dovoljno samo 5 – 10 sekundi da se zaraze ljudi koji su prolazili jedan pored drugog u zatvorenom tržnom centru. Potrebno je 200 “klica” a ne 500 3. Does COVID-19 exist in both domestic and wild animals11?
Can it be transmitted from pets (cats and dogs) to humans and vice versa?
SARS-CoV-2 can infect certain domestic and wild animals and cause COVID-19. Of domestic animals, they are: cats, dogs, cattle, pigs and camels, and of wild one: bat, African cat, big cats (lion, tiger, cougar, snow leopard), gorilla, hamster, rabbit, white-tailed deer, mink, etc.- which has all been stated in zoos and relevant farms. Pets (cats and dogs) can transmit the virus to human owners and vice versa in the case of close contact, but this is rare. This type of virus transmission is of little epidemiological importance.
4. Did SARS-CoV-2 (the causative agent of COVID-19) origi-
nate naturally or did it created in laboratory and escape from it by mistake? Was it perhaps created for commercial, malthusian or war-terrorist reasons?
Most scientists believe that it was created by spontaneous evolution, ie. that it was not made in a laboratory. Arguments in favor of this are: shortly after the onset of the COVID-19 epidemic, the Chinese sequenced the entire genome of the virus and made it known to the world; the mutated molecular mechanism by which the virus enters the cell was not made in the laboratory because it also exists in bats and pangolins.
However, man began to “imitate God” and to control and accelerate evolution. Technically, therefore, the virus can be made in a laboratory. Prof. Luc Montagnier, French, Nobel laureate for the discovery of the HIV virus in 2008, believes that SARS-CoV-2 was made in the laboratory because it contains part of the HIV genome. According to him, someone tried to make an anti-HIV vaccine, but the virus escaped him3 .
The fantasy is that the virus and vaccines were created in the laboratory at the same time. That is why, allegedly, after only 6 months (normally it takes about 6 years for creating the vaccine), they were released together on the market for mercantile reasons. The Malthusian concept that there are too many people on earth and that their number should be reduced is also mentioned. The use of viruses for war-terrorist purposes is forbidden - but if it is done somewhere, then it is a top secret. The war use of nuclear and / or biological weapons would be a disaster for humanity. It is also illogical to claim that COVID-19 is the common flu, but previous poisoning with the heavy metal cadmium damaged our immune system and led to a pandemic.
5. SARS-CoV-2 is highly contagious, has led to a pandemic and its mutated strains are becoming more contagious?
Of all the viruses that attack humans, the most contagious is the morbilli virus. SARS-CoV-2 is highly contagious. In a choir, if only one member has the virus, they will transmit it to most choir members! The initial titer of the inhaled virus is also important for the degree of infection. Mutated strains are even more contagious, but existing vaccines are also effective.
6. What is the „Indian strain’’ SARS-CoV-2?8
In order to avoid prejudices about the names of the countries where the new mutated strains of SARS-CoV-2 appeared, the World Health Organization (WHO) renamed these strains into letters of the Greek alphabet. So now the Indian strain is called - delta strain.
The delta strain was discovered in India in May 2021 and was found first in Britain. It exsits in more than 132 countries around the world and also appeared in Serbia.
The delta strain has mutated several times already, but two mutations that are related to the S protein of the virus spike are especially significant. Probably because of that, it enters human cells faster. It is 40% - 60% more contagious than the British strain, which dominated Europe and Serbia during March and April 2021. In Sydney, only 5-10 seconds were enough to infect people passing by each other in a closed shopping center. It takes 200 “germs” and not 500 (as with
(kao kod drugih sojeva) za zarazu. Pokazuje: drugačije simptome - dominantna je glavobolja, malaksalost, bol u grlu i curenje nosa (kao prehlada, kijavica) a nema gubitka osećaja za miris i ukus; češće napada mlađu populaciju; otporniji je na toplotu; otporan je na lečenje koktelom monoklonskim antitelima. Postojeće vakcine su delotvorne i kod delta soja.
7. Kakvi su problemi u vezi s vakcinacijama26 i terapijom27
COVID-19?
Na opšte iznenađenje sveta, Srbija je među prvima nabavila dovoljan broj svih vakcina. Vakcinisanje u Srbiji je dobrovoljno i po ličnom izboru vrste vakcine. U nekim zemljama vakcinisanje je obavezno za zdravstvene, socijalne i edukativne radnike, policiju i vojsku. Problem koju vrstu vakcine treba uzeti je politizovan a to nije smelo da se desi.25 Slavni šahista Gari Kasparov (ruski Jevrejin), na primer, rekao je: ’’Kina nam je dala virus, a slobodni svet vakcinu’’ (bez obzira na to što prva vakcina potiče iz Moskve).
Moralna je obaveza vakcinisati se.8, 32 Moskovski mitropolit Ilarion kaže: ’’Greh je misliti samo o sebi a ne i na druge osobe’’. Stav treba da bude: virus se ne tiče samo mene već i drugih, koje nemam pravo da ugrožavam.
Potrebno je da je 80% populacije preležalo COVID-19 ili se vakcinisalo da bi se dobio kolektivni imunitet koji suzbija pandemiju. Da bi se to postiglo potrebno je vakcinisati i mlade (samo 17% mladih je vakcinisano u Srbiji do 22. juna 2021.) i decu jer su često asimptomatske vironoše. Mladi koji su asimptomatski ili sasvim blago zaraženi SARS-CoV-2 i stekli antitela u krvi – takođe doprinose kolektivnom imunitetu. Ljudi koji su preležali COVID-19 nisu sasvim zaštićeni od reinfekcije i zato treba da se vakcinišu.
U Srbiji je do 22. juna 2021. vakcinisano sa dve doze vakcine 39,36% populacije.
Brzo širenje delta soja, zapostavljanje i nedovoljno kontrolisanje epidemioloških mera i najznačajnije - ako se ne poveća broj
vakcinisanih - preti nam, kad zahladi, nov talas COVID-19!
Svako ko je nevakcinisan ima 30 puta veći rizik da dobije COVID-19. Što je veće i duže širenje virusa kod nevakcinisanih – virus češće mutira i stvara nove sojeve na koje možda postojeće vakcine neće delovati.
Plan država G7 je da se do 2022. god. vakciniše populacija celog sveta. Uzgred, farmaceutska kuća „Fajzer“ ima već profit od možda 38 milijardi dolara! other strains) for infection. Shows: different symptoms - headache, malaise, sore throat and runny nose (such as cold, sneezing) are dominant and there is no loss of sense of smell and taste; it is more resistant to heat; attacks the younger population more often; it is resistant to cocktail treatment with monoclonal antibodies. Existing vaccines are also effective against delta strains.
7. What are the problems with vaccinations26 and therapy of COVID-19?27
To the general surprise of the world, Serbia was among the first to procure a sufficient number of all vaccines. Vaccination in Serbia is voluntary and by personal choice of the type of vaccine. In some countries, vaccination is mandatory for health, social and educational workers, the police and the military. The problem of what type of vaccine should be taken has become politicized and that did not dare to happen.25 The famous chess player Gary Kasparov (Russian Jew), for example, said: “China gave us the virus and the free world the vaccine” (regardless of the fact that the first vaccine came from Moscow).
It is a moral obligation to get vaccinated.8, 32 Metropolitan Hilarion of Moscow says: “It is a sin to think only of yourself and not of other people.” The attitude should be: the virus does not only concern me but also others, whom I have no right to endanger.
It is necessary that 80% of the population has passed COVID-19 or been vaccinated to obtain collective immunity which suppresses the pandemic. In order to achieve that, it is necessary to vaccinate both young people (only 17% of young people were vaccinated in Serbia by June 22, 2021) and children because they are often asymptomatic virus carrier. Young people who are asymptomatic or very slightly infected with SARS-CoV-2 and have acquired antibodies in the blood - also contribute to collective immunity. People who have passed COVID-19 are not completely protected from reinfection and that is why they should be vaccinated.
In Serbia, by June 22, 2021, 39.36% of the population was vaccinated with two doses of vaccine.
Rapid spread of delta strains, neglect and insufficient control of the epidemiological measures and most importantly - if the number of
vaccinated does not increase, a new wave of COVID-19 threatens
us when it gets cold! Everyone who is not vaccinated has a 30 times higher risk of getting COVID-19. The greater and longer the spread of the virus in the unvaccinated - the more often the virus mutates and creates new strains, which may not be affected by existing vaccines.
The plan of the G7 countries is that by 2022. vaccinates all populations around the world. By the way, the pharmaceutical company Pfizer already has a profit of maybe 38 billion dollars!
Genetic Code (Read) /Biology/ CK-12 Foundation
Sl. (Fig.) 3. RNK – ribonukleinska kiselina / RNA – Ribonucleic Acid SARS-CoV-2 je genomski RNK virus / SARS-CoV-2 is a genomically RNA virus
Posle 6 – 8 meseci od druge doze Fajzerove vakcine imunitet opada. Zbog toga se razmišlja da se da treća (buster) doza iste ili neke druge vakcine.
Zaražavanje SARS-CoV-2 stvara najbolji imunitet (bolji od vakcinacije). Ne treba prenaprezati svoj imuni sistem da se ne bi iscrpeo ili krenuo pogrešno u ’’citokinsku oluju’’. Dakle: primum non nocere i držati se medicine zasnovane na dokazima.
Suzbijanje i prestanak pandemije COVID-19, naravno, nije isto što i eradikacija ove bolesti (kakva je postignuta u svetu za velike boginje, poliomijelitis i neke druge bolesti). Eradikacija COVID-19 je, dakle, na dugom štapu. (sl. 3-7).
U vakcinama nove tehnologije: Pfizer-BioNTech COVID-19 (Nemačka, SAD) i Moderna mRNA 1273 COVID-19 (SAD), tvorci: biohemičarka Katalin Karikó, njena ideja je upotreba RNK (Sl. 4) i imunolog Ari Waisman (Sl. 5) ubrizgava se veštački sintetizovana informaciona RNK virusa (u lipidnoj košuljici da bi prošla kroz ćelijsku membranu). Ona nateruje ribozome ćelije da produkuju S protein (najimunogeniji deo virusa) koji se nalazi u šiljcima (koroni) virusa. Uneta RNK se brzo razloži i ne ulazi u genom ćelije čoveka. Od nje indukovani S protein u ćeliji sada biva napadnut od imunološke odbrane organizma: kako humoralne (Ly → Pl→ antitela) tako i ćelijske, urođenim i adaptivnim imunim ćelijama, koje ubijaju ćelije zaražene virusom.
U svakom slučaju vakcina štiti od teških kliničkih oblika COVID-19 i smrtnog ishoda (malo li je?).
After 6-8 months of the second dose of Pfizer vaccine, immunity declines. Therefore, it is considered to give a third (booster) dose of the same or another vaccine.
Infection with SARS-CoV-2 creates the best immunity (better than vaccination). You do not need to overstrain your immune system so that it does not become exhausted or go wrong in the "cytokine storm". So: primum non nocere and stick to evidence-based medicine.
The suppression and cessation of the COVID-19 pandemic, of course, is not the same as the eradication of this disease (as it has been achieved in the world for smallpox, polio and some other diseases). The eradication of COVID-19 is, therefore, on a long stick. (Figs. 3-7).
In new technology vaccines: Pfizer-BioNTech COVID-19 (Germany, USA) and Modern mRNA 1273 COVID-19 (USA), creators: biochemist Katalin Karikó, her idea is to use RNA. (Fig. 4) and immunologist Ari Waisman (Fig. 5). Artificially synthesized informative RNA of the virus (in a lipid shell to pass through the cell membrane) is injected, which causes ribosomes of the cells to produce the S protein of the virus spikes (the most immunogenic part of the virus). The introduced RNA is rapidly decomposed and does not enter the human cell genome.The S protein is attacked by the body's immune defense: humoral (Ly → Pl → antibody) and a treba: cellular, by the innate and adaptive immune cells, which kill virus-infected cells. In any case, the vaccine protects against severe clinical forms of COVID-19 and death (is it small?).
Sl. (Fig.) 4. Biohemičarka (biochemist) Katalin Karikó Sl. (Fig.) 5. Imunolog (immunologist) Ari Waisman
Ruski akademik, pionir mikrobiologije i istraživanja vakcina u Rusiji. Po njemu je nazvan Fedralni naučni centar za epidemiologiju i mikrobiologiju u Moskvi, koji je napravio vakcine protiv Ebole i Mersa i sada, na osnovu iskustva sa prethodne dve vakcine, brzo i vakcinu: Gam COVID-Vac/ Sputnik V (COVID-19). Oznaka V znači: Victoria = Pobeda. Kod ove vaccine upotrebljena su dva defektna humana adenovirusa kao virusni vektor (ne umnožavaju se u ćeliji i za 24 sata nestaju) koji nosi kodirajući gen za celu dužinu S proteina šiljka na površini SARS – CoV-2. Druga vektorska vakcina je University of Oxford – Astra-Zeneca (AZD 1222), čiji je vektor adenovirus šimpanza. Kineska Sinofarm vakcina je, međutim, klasična vakcina, koja koristi ceo mrtav SARS-CoV-2. Russian academician, pioneer of microbiology and vaccine research in Russia. The Federal Science Center for epi- demiology and microbiology in Moscow bears his name and made vaccines against Ebola and Mers and now, based on experience with the previous two vaccines, made fastly vaccine: Gam COVID-Vac/ Sputnik V (COVID-19). Mark V means:Victoria = Victory. They have been used in this vaccine two defective human adeno - viruses as a viral vector (they do not multiply in the cell and disappear in 24 hours) that carries the coding gene for the entire length of the S protein in spike on surface of SARS - CoV-2. The second vector vaccine is the University of Oxford - Astra-Zeneca (AZD 1222), whose vector is the chimpanzee adenovirus. The Chinese Sinofarm vaccine, however, is a classic vaccine, that uses whole dead SARSCoV-2.
Sl. (Fig.) 6. Гамалея Николай Фeдорович (1859-1949)
8. Kakvi su rezultati testiranja, vakcinisanja (uključujući i komplikacije) i lečenja COVID-19 u Srbiji i svetu?
U Srbiji je od početka epidemije do 5. jula 2021. testirano 4.437.454 uzoraka i registrovano je 716.796 zaraženih. Do 14. jula 2021. bar jednu dozu vakcine primilo je 2.772.927 osoba, a kompletno je imunizovano 2.642.507 osoba. U beogradskoj opštini Stari grad je najviše vakcinisano – 74% svih punoletnih stanovnika a u Tutinu svega 13%. Vakcinisano je, dakle, 48,6% punoletnih osoba. 8. What are the results of testing, vaccination (including also its com-
plications) and treatment of COVID-19 in Serbia and the world?
From the beginning of the epidemic until July 5, 2021, 4,437,454 samples were tested in Serbia and 716,796 infected were registered. By July 14, 2021, at least one dose of the vaccine had been received by 2,772,927 people and 2,642,507 people had been completely immunized. In the Belgrade municipality of Stari Grad, most people are vaccinated - 74% of all adult inhabitants, and in Tutin only 13%. Thus, 48.6% of adults have been vaccinated.
Sl. 7. Ćelije imunog sistema: urođenog i adaptativnog. U borbu protiv virusa prvo stupa urođeni imuni sistem a zatim adaptativni28 (koji jedini ima memorijske T i B ćelije, koje pamte proteine antigena u napadajućem virusu). Imune ćelije sekretuju interferon, koji se bori protiv virusa time što se ’’meša’’ u njegovu replikaciju. Dr Z. Gandhi, 2020.
Fig. 7. Immune system cells: innate and adaptive. The innate immune system enters the fight against the virus first, and then the adaptive one28 (which is the only one with memory T and B cells, which remember the antigen proteins in the attacking virus). Immune cells secrete interferon, which fights the virus by "interfering" in its replication.
To je nedovoljno za sticanje kolektivnog imuniteta koji okončava pandemiju. Takođe, slaba je kontrola sprovođenja epidemioloških mera. Do sredine jula 2021. utrošeno je 5 miliona doza vakcina. Pored nekoliko stotina blažih reakcija (temperatura i bol na mestu uboda) bilo je samo sedam ozbiljnih neželjenih efekata. Humoralni imunitet se, dakle, meri i prati, ali ćelijski imunitet niko ne meri. Neko može da izgubi antitela ali memorijske ćelije imunskog sistema u kontaktu sa virusom pobuđuju se i naprave nova antitela.
U Srbiji je od početka pandemije umrlo 7.055 osoba, što čini da je stopa smrtnosti 0,98%.
U svetu je prema SZO do 23.jula 2021. bilo 192.284.207 zaraženih ljudi, umrlo 4.136.518 te je stopa smrtnosti 2,15%. Takođe, broj datih doza vakcine je 3.558.861.733.
9. U čemu je problem oko obdukcija leševa umrlih bolesnika
ZBOG ili SA COVID-19?
SZO je u slučaju epidemije Ebole hemoragične groznice u Africi1 (smrtnost do 90%!) zabranila obdukcije zbog velike zaraznosti obolelih ljudi i životinja kao i njihovih leševa, kako se i obducenti ne bi zaražavali. Strogo je sekvestrirala teritoriju gde se epidemija pojavila i uz pomoć ruske i, zatim, američke vakcine, zaustavila epidemiju1 .
Kruže TV izjave zdravstvenih zvaničnika u svetu da je SZO bila zabranila obdukcije i kod COVID-19. Verovatno po analogiji sa gore citiranom zabranom obdukcija kod Ebole hemoragične
This is insufficient to acquire the collective immunity that ends the pandemic. Also, the control over the implementation of epidemiological measures is weak. By mid-July 2021, 5 million doses of vaccine had been consumed. In addition to several hundred mild reactions (temperature and pain at the injection site), there were only 7 serious side effects. Humoral immunity is therefore measured and monitored, but no one measures cellular immunity. Someone can lose antibodies, but the memory cells of the immune system, in contact with the virus, are excited to make new antibodies.
In Serbia 7,055 people have died since the beginning of the pandemic, which makes the death rate 0.98%.
According to the WHO, by July 23, 2021, there were 192,284,207 infected people in the world, 4,136,518 died, and the mortality rate was 2.15%. Also, the number of given doses of the vaccine is 3,558,861,733.
9. What is the problem with autopsies of deceased patients
BECAUSE or WITH COVID-19?
WHO in the case of the epidemic of Ebola hemorrhagic fever in Africa1 (mortality up to 90%!) banned autopsies due to the high infectivity of infected people and animals, as well as their cadavers, so that pathologists would not become infected. It strictly sequestered the territory where the epidemic appeared and, with the help of the Russian and then the American vaccine, stopped the epidemics1 .
TV statements by health officials around the world are circu-
groznice. U stvari, SZO ih je indirektno zabranila. Naime, saopštila je da se obdukcije kod opasnih zaraznih epidemija ne smeju vršiti ako se ne raspolaže posebno opremljenim obdukcijskim salama, odgovarajućom zaštitnom opremom za obducente i njihove saradnike, tj. za ceo posao oko obdukcija umrlih od takvih zaraza (kakva je i COVID-19).
Srbija, Republika Srpska i mnoge druge zemlje nisu imale takvu zahtevanu opremu za ovakve obdukcije te ih nisu ni radile kod COVID-19.
Italijanski, nemački, američki, ruski (u Moskvi:100% obdukovanih sa COVID-1921) i neki drugi patolozi ipak su mogli da vrše obdukcije. Time su neizmerno mnogo doprineli poznavanju COVID-19 i opštoj borbi protiv njega u svetu.
Odmah je ustanovljen princip da se razlikuje: da li je bolesnik umro zbog COVID-19, tj. da li je COVID-19 osnovno oboljenje i uzrok smrti ili je umro sa COVID-19, a osnovno oboljenje i uzrok smrti je neko drugo oboljenje (koje je COVID-19 eventualno samo pospešio).
10. Kakva je uloga i značaj patologa i obdukcija u slučaju istraživanja karakteristika i dijagnostike COVID-19?12-21
Dijagnoza u medicini se postavlja na sledeća četiri načina: kliničkim pregledom; laboratorijskim nalazima; epidemiološkim istraživanjem i obdukcijom.
Obdukcija s histopatologijom, specijalnim bojenjima histopatoloških preparata, imuno-histo-hemijom, elektronskom mikroskopijom, citologijom, post mortem rendgenografijom pluća i dijagnostikom SARS-CoV-2 u tečnostima, ćelijama, tkivima i organima leša je od dragocenog i presudnog značaja za istraživanje COVID-19 i njegovu tačnu dijagnostiku, tj. da li je bolesnik umro ZBOG ili SA COVID-19.
Statistika o dijagnostikovanju osnovnog oboljenja i uzroka smrti samo na osnovu kliničkih podataka je provizorijum. Naime, svuda u svetu, u manjoj ili većoj meri, se obdukcijom otkrivaju greške u kliničkim dijagnozama19,20 .
Na obdukciji se može dijagnostikovati i sam SARS-CoV-2 sledećim metodama: bris nazofarinksa i pluća s testom PCR; elektronskom mikroskopijom može se otkriti virus u raznim ćelijama organizma, koje imaju receptor ACE-2 (angiotenzin - konvertujući enzim 2); imuno-histo-hemijom može se otkriti virusni S protein u šiljku na površini virusa; moguća je kultura virusa iz pluća.
F. Sessa et al.12 definišu značaj obdukcije kod COVID-19 sledećom rečenicom:
„Obdukcija ostaje zlatna standardna metoda za razumevanje bioloških karakteristika i patogeneze nepoznatih infekcija, naročito ako je poznavanje patogena nedovoljno, a impakt na zdravstveni sistem substancijalan. Znanje dobijeno obdukcijom može pozitivno da utiče na terapijske strategije i da konačno smanji mortalitet“.
10. What is the role and importance of pathologists and
autopsies in the case of research of characteristics and diagnostics of COVID-19?12-21
Diagnosis in medicine is made in the following four ways: by clinical examination; laboratory findings; epidemiological investigation; and by autopsy.
Autopsy with histo-pathology, special staining of histopathological slides preparations, immuno-histo-chemistry, electron microscopy, cytology, post-mortem radiography of the lungs and diagnostics of SARS-CoV-2 in body fluids, cells, tissues and organs. Autopsy is of valuable and crucial importance for research COVID-19 and its accurate diagnostics, ie. whether the patient died BECAUS or WITH COVID-19. Statistics on diagnostics the basic disease and the cause of death only by clinical data is a provisional. Namely, everywhere in the world, to a greater or lesser extent, autopsies reveal errors in clinical diagnoses19,20 .
At autopsy, SARS-CoV-2 can be diagnosed by the following methods:naso-pharyngeal and lung swab with PCR test for virus; electronic microscopy can detect the virus in various cells of the body, which have a receptor ACE-2 (angiotensin-converting enzyme 2); immuno-histo-chemistry can be detected viral S protein of spike; a culture of the virus from the lungs is possible. F. Sessa et al.12 define the significance of autopsy in COVID-19 with the following sentence: ”Autopsy remains the
gold standard method to understand the biological features and the pathogenesis of unknown infections, especially when awareness of a pathogens is restricted and the impact on the health care system is substantial. The knowledge gained through this technique may positively influence therapeutic strategies, ultimately reducing mortality’’.
11. Zašto SARS-CoV-2 najviše napada i oštećuje pluća?
Zbog čega tada takvi bolesnici često umiru?
Ulazne vratnice za SARS-CoV-2 su nos, usta i oči. Prenosi se vazduhom (malim kapljicama pljuvačke, ili zbog zaraženog koji kija, kašlje, peva ili govori kao i aerosolom). Ređe, kada se prljavim prstima dodiruju pomenute vratnice za virus posle dodirivanja predmeta i površina na koje je pao virus. SARS – CoV-2 se ne prenosi preko vode i hrane.
Virus se onda disajnim putevima spušta u pluća. Ćelije pluća imaju receptor ACE-2 za koji se veže belančevina S šiljka virusa. Virus tako ulazi u ljudske ćelije.
Razvija se teško zapaljenje pluća – SARS: Severe Acute Respiratory Syndrome. Plućne alveole (mehurići kroz koje se vrši razmena gasova: kiseonik ide u kapilare i raznosi se krvotokom po organizmu a ugljen-dioksid se izbacuje izdahnutim vazduhom) lating that the WHO has banned autopsies at COVID-19 as well, by that analogy as in case of Ebola hemorrhagic fever.
As a matter of fact, WHO indirectly banned COVID-19 autopsies because it order strict protective measures for pathologists and specially equipped autopsy rooms in cases of dangerous infectious epidemics.
The Republic of Serbia and the Republic of Srpska do not have the technical capabilities required by the WHO to perform such autopsies, and the autopsies were not performed. Italian, German, American, Russian (in Moscow: 100% autopsied with COVID-1921) and some other pathologists still performed autopsies. They are contributed immensely to the knowledge of COVID-19 and the general fight against it in the world.
The principle was immediately established to differentiate: did the patient die BECAUSE to COVID-19, ie. whether COVID-19 was the basic disease and cause of death or died WITH COVID-19, basic disease and cause of death is another disease (which COVID-19 is possibly only accelerated).
11. Why does SARS-CoV-2 attack and damage the lungs the
most? Why then such patients often die?
The entrance doors for SARS-CoV-2 are nose, mouth and eyes. It is transmitted by air ( with small drops of saliva from the mouth, or because the infected person sneezes, coughs, sings or speaks and as well as by aerosol). Less frequently, when the entrance doors for the virus is touched with dirty fingers after touching objects and surfaces on which the virus has fallen. SARS - CoV-2 is not transmitted through water and food.
The virus then enters the lungs through the respiratory tract. Lung cells have an ACE-2 receptor to which protein S from the virus spike binds. The virus thus enters human cells.
Severe pneumonia develops - SARS: Severe Acute Respiratory Syndrome. Pulmonary alveoli (bubbles through which gas exchange takes place: oxygen goes into capillaries and is distrib-
su u difuznom razarajućem zapaljenju – DAD: Diffuse Alveolar Damage (sl. 8,9).
Produkti zapaljenja „tapaciraju“ zidove alveola i time otežavaju prolaz kiseonika u krvotok. Sve ćelije organizma primaju manje kiseonika. Terapijski se tada uključuju aparati – respiratori da pomognu disanje. Nekada to nije dovoljno i bolesnik umire u opštoj hipoksiji.7,14,15,18,21
12. Koje sve druge organe napada SARS-CoV-2? Da li je
COVID-19 multiorganska bolest?
SARS-CoV-2, posle pluća, ulazi u krvotok – nastaje viremija – i virus može dospeti na svako mesto u organizmu. Ulazi u ćelije koje imaju receptor ACE-2. To su, pored ćelija pluća, endotelne ćelije krvnih sudova22, srčano-mišićne ćelije, ćelije bubrega, jetre, skeletnih mišića, nervnog tkiva, creva, posteljice, testisa (otvara se mogućnost zaražavanja preko sperme23), slezine, limfnih čvorova, beta ćelije Langerhans-ovih ostrvaca pankreasa (što može izazvati šećernu bolest), kostne srži (hemofagocitoza, hiperplazija s megakariocitima), itd.
Posle zapaljenja pluća najozbiljnije su oštećene endotelne ćelije krvnih sudova9,22. Razvija se sklonost ka koagulaciji krvi (koagulopatija), tako da nastaju tromboze u malim i velikim uted through the body by the bloodstream and carbon dioxide is expelled by exhaled air) are in diffuse destructive inflammation - DAD: Diffuse Alveolar Damage (Figs.8,9).
Inflammation products “upholster” the walls of the alveoli and thus make it harder for oxygen to enter the bloodstream. All cells in the body receive less oxygen. Therapeutic devices are then used - respirators to help breathing. Sometimes that is not enough and the patient dies in general hypoxia.7,14,15,18,21
12. What other organs are attacked by SARS-CoV-2? Is
COVID-19 a multiorgan disease?
SARS-CoV-2, after the lungs, enters the bloodstream - viremia occurs - and the virus reaches all places in the body. It enters cells that contain the ACE-2 receptor. These are, in addition to lung cells, vascular endothelial cells22, cardiomyocytes, cells of kidney, liver, skeletal muscle, nerve tissue, intestines, placenta, testicles (opens the possibility of infection through sperm23), spleen, lymph nodes, beta cells of the Langerhans islets of the pancreas (which can cause diabetes), bone marrow (hemophagocytosis, hyperplasia with megakaryocytes), etc.
After pneumonia, the endothelial cells of blood vessels are most seriously damaged9,22. A tendency to blood coagulation (coagulopathy) develops, so that thrombosis occurs in small and
Schaller T et al. JAMA 2020; 323 (24): 2518 – 20.
Sl. 8. Pluća makroskopski sa obdukcije kod COVID-19: plućna krila su uvećana i teža. Težina pluća na obdukciji je 840 g za muškarce i 639 g za žene. Kod COVID-19 prosečna težina pluća je 1,988 g! Kod jednog 85-godišnjaka, muškarca, bila je čak 3.420 g, tj. četiri puta teža od normalnog proseka! Multipla ognjišta virusnog zapaljenja.
Fig. 8. Lungs macroscopically from autopsy in COVID-19: the lungs are enlarged and heavier. The weight of the lungs at autopsy is 840g for men and 639g for women. With COVID-19, the average lung weight is 1.988 g! In one 85-year-old man, it was as much as 3,420 g, that is. four times higher than the normal average! Multiple foci of viral inflammation.
← trombni embolus (thrombotic embolus)
Borczuk AC et al. Modern Pathology 2020;33:2156-68.
Sl. 9. Pluća histopatološki i citološki sa obdukcije kod COVID-19:
A: Hijaline membrane, hiperplazija pneumocita tipa 2, intersticijalna fibroblastična proliferacija. B: Hiperplazija pneumocita tipa 2. C: Uvećani i atipični pneumociti. D: Izvesni pneumociti su multinuklearni i /ili bazofilne intracitoplazmatične inkluzije.
Fig. 9. Lungs histo-pathology and cytology from autopsy in
COVID-19: A: Hyaline membranes, type 2 pneumocyte, hyperplasia, interstitial fibroblastic proliferation. B: Pneumocyte hyperplasia type 2. C: Enlarged and atypical pneumocytes. D: Certain pneumocytes are multinuclear and / or basophilic intracytoplasmic inclusions.
Sl. 10. Trombni embolus iz dubokih vena noge u stablu plućne arterije.
Fig. 10. Thrombus embolus from the deep leg veins in the trunk of the pulmonary artery.
krvnim sudovima (arterijama i venama). Iz sistemskih vena deo tromba može da se otkine i dospe u pluća kao trombna embolija, koja često dovodi do smrti.(Sl. 10).
Virusno zapaljenje se komplikuje prekomernom i štetnom reakcijom našeg imunog sistema („citokinska oluja“). Naime, imune ćelije oslobađaju citokine (grč.: ćelija + kretanje) – materije koje koordinišu borbu protiv infekcije organizujući reaktivno odbrambeno zapaljenje. Mogu se nakalemiti i bakterijske i/ili gljivične infekcije. COVID-19 je, dakle, multiorganska bolest. 29 Patolozi su obdukcijama pokazali da je COVID-19 više nego teška virusna infekcija pluća.
13. Koje su posledice preležanog COVID-19 i njegove pan-
demije?30, 31
COVID-19 je najčešće lakše oboljenje i ne ostavlja neke veće posledice. Međutim, u težim i komplikovanim slučajevima, naročito kod starijih ljudi koji boluju i od raznih hroničnih bolesti, posledice mogu biti mnogobrojne, teške i smrtonosne u 0,98% slučajeva u Srbiji i 2,15% u svetu.
U plućima zapaljenjska ognjišta se pretvaraju u ožiljke koji su isključeni iz razmene gasova. Često ostaje hronični opšti i mišićni umor, koji kod nekih bivših bolesnika može znatno ograničiti njihovu radnu sposobnost. Takođe, izvesni profesionalni sportisti teško da će moći da povrate prethodni nivo mišićne mase, refleksnih sposobnosti i kapaciteta pluća. Od komplikacija na srcu najteža je hronična srčana slabost. Propali neuroni (koji su najosetljiviji na nedostatak kiseonika) su nepovratno izgubljeni.
Čovek je iscrpljen hroničnim strahom (koji suprimira imunitet), anksioznošću i depresijom. Ljudi su u toku pandemije patili zbog nedostatka kontakta sa drugim ljudima (osećaj izolovanosti); komunikacija se izmenila – postala je online i mnogi su radili kod kuće; fizički dodir među ljudima je umanjen; strahovali su od infekcije; imali problema sa spavanjem (nemiran san ili nesanica); bili zabrinuti zbog umanjenja materijalnih prihoda i eventualnog gubitka posla; imali glavobolju. Bili su delom uskraćeni za dijagnostiku i lečenje od drugih bolesti (26% ljudi nije otišlo na potrebne preventivne lekarske preglede). Najteže je u ovom pogledu bilo sa onkološkim bolesnicima. Osnovni postulat ’’rana dijagnoza – odmah terapija’’ je bio često neostvarljiv kako sa strane bolesnika, tako i lekara.
Skrining pregledi za otkrivanje izvesnih značajnih bolesti (rak dojke i debelog creva, itd.) su morali biti zapostavljeni. Primarna zdravstvena zaštita u domovima zdravlja je umanjena. Osećaju se posledice nekretanja i smanjenja fizičkih aktivnosti. U Srbiji je 2020. rođeno najmanje beba od početka 20. veka.
14. Šta sve sadrži borba protiv pandemije COVID-19?
Vodi se borba na više frontova. Preduzimaju se jednostavne ali spasavajuće epidemiološke mere (izbegavanje skupova, fizičko rastojanje, nošenje maski i rukavica – pranje ruku). Najvažnija mera su vakcinacije.
Privreda mora da se održi kako bi se izbeglo bankrotstvo i glad.
Vakcinoskeptici i antivakcinaši nemaju nikakve naučne argumente za svoje stavove jer je očigledno da je manja opasnost od vakcine nego dobiti COVID-19. Naime, njihovi ’’argumenti’’ su sledeći: u vakcine je ugrađen čip, kojim će se vršiti kontrola nad vakcinisanim; menja se čovekov genetski kod; nepovoljno utiču na reproduktivne funkcije (spontani abortusi, neplodnost); imaju opasna neželjena dejstva (tromboze i trombne embolije, itd.); niska efikasnost u startu ili posle kraćeg vremena; vakcinisani se opet zaražavaju i boluju; korišćenje ćelija embriona dobijenih abortusom (Hrišćani jer, smatrajući da je život kreacija i dar Boga, cene život od samog začeća, tj. i embrion i fetus a large blood vessels (arteries and veins). From systemic veins a part of the thrombus can break off and reach the lungs as a thrombus embolism, which can lead to death (Fig. 10).
Viral inflammation is complicated by an excessive and harmful reaction of our immune system (“cytokine storm”). Namely, immune cells release cytokines (Greek: cell + movement) - substances that coordinate the fight against infection by organizing reactive defensive inflammation. Bacterial and / or fungal infections can also be superimposed. COVID-19 is therefore a multiorgan disease. 29 Pathologists showed by autopsies that COVID-19 is more than a severe viral lung infection.
13. What are the consequences of COVID-19 when is over and of its pandemics?30, 31
COVID-19 is usually a milder disease and does not leave any important consequences. However, in more severe and complicated cases, especially in the elderly who suffer from various chronic diseases, the consequences can be numerous, severe and deadly in 0,98% of cases in Serbia and 2,15% in the world. In the lungs, inflammatory foci turn into scars that are excluded from gas exchange. Chronic general and muscular fatigue often remains, which in some former patients can significantly limit their working ability. Also, certain professional athletes will hardly be able to regain the previous level of muscle mass, reflex abilities and lung capacity. Of the heart complications, chronic heart failure is the most severe.
Failed neurons (which are most sensitive to lack of oxygen) are irretrievably lost.
The person is exhausted by chronic fear ( which suppresses immunity), anxiety and depression.During the pandemic, people worried about the lack of contact with other people (feeling isolated); communication has changed - it has become online and many worked from home; physical contact between people is diminished; feared infection; had trouble sleeping (restless sleep or insomnia); were concerned about reduction of material income and job loss eventually; had a headache. They were partially denied of diagnostics and treatment for other diseases (26% of people did not go to the necessary preventive medical examinations). The most difficult thing in this regard was with oncology patients. The basic postulate: “early diagnosis – immediate therapy” was often unattainable by both the patient and the doctor. Screening examinations to detect certain significant diseases (breast and colon cancer, etc.) had to be neglected. Primary health care in health centers has been reduced. The consequences of immobility and reduction of physical activities are being felt. In Serbia, in 2020, the least babies were born since the beginning of the 20th century.
14. What all does the fight against the COVID-19 pandemic
contain?
There is a struggle on several fronts. Simple but saving epidemiological measures are being taken (avoiding gatherings, physical distance, wearing masks and gloves - washing hands). The most important measure is vaccination.
The economy must be sustained to avoid bankruptcy and famine.
Vaccine skeptics and anti-vaccines people do not have any scientific arguments for their views, because it is obvious that there is less danger from the vaccine than getting COVID-19. Namely, their "arguments" are the following: a chip is built into the vaccines, which will control the vaccinated person; the human genetic code changes; adversely affect reproductive functions (spontaneous abortions, infertility); have dangerous side effects (thrombosis and thrombotic embolism, etc.); low efficiency at start or after a short time; vaccinated people become infected and sick again; use of embryonic cells obtained by abortion (Christians because, believing that life is a creation and a gift of God, they value life from the
ne tek od novorođenčeta) i produkata svinjskog porekla (Muslimani jer im vera zabranjuje da jedu svinjetinu); novi sojevi virusa obezvređuju postojeće vakcine, tj. potrebne su stalno nove vakcine; itd. Neki od citiranih ’’argumenata’’ su smešni a neki u izvesnoj manjoj meri postoje. Ipak je daleko bolje biti vakcinisan nego nevakcinisan. „Borci“ za ljudska prava (sloboda odlučivanja, kretanje a ne „zaključavanje“ i razne „diskriminacije“) moraju da znaju da njihova sloboda može da ide samo do neugrožavanja drugih i da
nije moralno sejati zarazu u porodici i društvu.
15. Kakva je budućnost čovečanstva u sledećim opasnijim virusnim pandemijama? Globalni problem traži globalne odgovore.
ŠTA AKO SE SUTRA POJAVI NEKI NOVI VIRUS KOJI JE ZARAZNIJI OD MORBILA I UBITAČNIJI OD EBOLE?
Moraju se pronaći lekovi protiv virusa kao što postoje antibiotici protiv bakterija. Vakcine su, naravno, dragocene, ali na njih treba čekati nekad godinama da se naprave bezbedne i delotvorne.
Treba postići globalnu svetsku solidarnost, saosećanja, empatiju, velikodušnost za pomoć slabijima i siromašnim. Bogate zemlje i pojedinci moraju pomoći siromašnim. Kloniti se mržnje i optuživanja drugih zemalja, etničkih i verskih manjina. Boriti se za naučnu istinu a ignorisati teorije zavere. Primeniti čuvenu rečenicu Marka Miljanova o junaštvu i čojstvu i na COVID-19.
Junaštvo su pokazali zdravstveni radnici, a čojstvo građani koji su se držali epidemioloških mera, vakcinisali su se i time čuvali druge od sebe!
U praktičnoj budućoj borbi koristiti iskustva iz sadašnje pandemije COVID-19. Imati unapred pripremljene relevantne krizne štabove. Odmah strogo izolovati mesto zaraze i naći ’’kontakte’’ da bi se smestili u karantin. Osposobiti za borbu zdravstvenu službu: kadrovski, institucionalno i prostorno, snabdeti je unapred odgovarajućim dijagnostičkim testovima, aparatima, vakcinama i lekovima. One koje smo školovali a postigli su slabije srednje ocene uspeha ipak zaposliti a na usavršavanja u inostranstvu ići sa povratnom kartom. Treba imati
sopstvenu proizvodnju vakcina, lekova, relevantnih aparata,
itd. Treba odmah stvoriti specijalne bolnice za opasne virusne zaraze. Takođe, specijalne obdukcione sale i odgovarajuću opremu za obducente i njihove saradnike kako bi nesmetano mogle da se vrše preko potrebne obdukcije.
Odmah početi sa favorizovanjem relevantnih medicinskih i bioloških specijalnosti: preventivna medicina, epidemiologija, virusologija, infektivne bolesti, molekularna biologija, genetika, patologija, mikrobiologija. Takođe, posebno organizovati udruženja, institucije i laboratorije farmaceutske industrije i bazične nauke za istraživanje lekova i vakcina protiv virusa.
Žair Borsonaro, predsednik Brazila, kaže: ’’Mnogo više ljudi će umreti od gladi nego od COVID-a ako ekonomija oslabi’’. Međutim, nije problem države borba protiv COVID-19 ili održavanje privrede već i jedno i drugo jer COVID-19 slabi privredu, a slaba privreda otežava borbu protiv COVID-19.
Pomoći veterinarskoj medicini u vezi s zoonozama i postupcima prema životinjama. Zabraniti pijace s divljim životinjama i paziti na relevantne restorane. Kontrolisati staništa slepih miševa.
Imati unapred plan za reorganizaciju privrede i njen nagli prelaz na uslove privređivanja u uslovima pandemije.
Kroz Skupštinu izglasati zakonsku regulativu koja državi osigurava pravo i autoritet da energično i nesmetano sprovodi sve epidemiološke i privredne mere za zaustavljanje pandemije.
Čovečanstvo treba i da razmisli da li je pravedno i celishodno da daje milione evra fudbalerima (Mesi, Ronaldo i dr.), golferima, košarkašima, pevačima i sl. a za Nobelovu nagradu za nauku je very conception, that is. both embryo and fetus and not just from the newborn) and products of porcine origin (Muslims because their religion forbids them to eat pork); new strains of the virus devalue existing vaccines, i.e. new vaccines are constantly needed; etc. Some of the quoted "arguments" are ridiculous and some exist to a lesser extent. However, it is far better to be vaccinated than unvaccinated. “Fighters” for human rights (freedom of decision, movement and not “locking” and various ‘’discriminations’’) must know that their freedom can only go without endangering others and that it is not moral to sow infection in the family and society.
15. What is the future of humanity in the next more dangerous
viral pandemics? A global problem seeks global answers.
WHAT IF A NEW VIRUS OCCURS WHICH IS INFECTIOUS LIKE MORBILLY AND LETHAL AS A HEMORRHAGIC FEVER EBOLA VIRUS?
Antiviral drugs such as antibacterial antibiotics must be
found. Vaccines are, of course, valuable, but they need time (sometimes years) to be made (safe and effective).
Global world solidarity, compassion, empathy, generosity to help the weak and poor need to be achieved. Rich countries and individuals must help the poor. Avoid hatred and accusations of other countries, ethnic and religious minorities. Fight for scientific truth and ignore conspiracy theories. Apply the famous sentence of Marko Miljanov about heroism and bravery to COVID-19 as well. The HEROISM
was shown by the health workers, and the BRAVERY by the citizens who adhered to epidemiological measures, were vaccinated and thus protected others from themselves!
Use the experiences from the current COVID-19 pandemic in practical future combat. Have relevant crisis staffs prepared in advance. Strictly isolate the site of infection immediately and find "contacts" to place them in quarantine. To train the health service for the fight: personnel, institutionally and spatially, to supply it in advance with appropriate diagnostic tests, devices, vaccines and drugs. Those who we educated and achieved lower average grades of success still employ and go to training abroad with a return ticket. You need to have your own production of vaccines, drugs, relevant devices, etc. Special hospitals for dangerous viral infections should be set up immediately. Also, special autopsy rooms and appropriate equipment for pathologists and their associates so that they can perform the necessary autopsy.
Start immediately favoring relevant medical and biological specialties: preventive medicine, epidemiology, virology, infectious diseases, molecular biology, genetics, pathology, microbiology. Also, organization of associations, institutions and laboratories of the pharmaceutical industry and basic science for the research of drugs and vaccines against viruses.
Jair Borsonaro, the president of Brazil, says: "Many more people will die of hunger than of COVID if the economy weakens." It is not a problem of the state: the fight against COVID-19 or the maintenance of the economy, but both because COVID-19 weakens the economy and a weak economy makes the fight against COVID-19 more difficult.
Assist veterinary medicine regarding zoonoses and animal treatments. Ban wildlife markets and watch out for relevant restaurants. Control bat habitats.
Have a plan in advance for the reorganization of the economy and its sudden transition to business conditions in the pandemic.
Through the Assembly, vote on legislation that provides the state with the right and authority to vigorously and smoothly implement all epidemiological and economic measures to stop the pandemic.
Mankind should also consider whether it is fair and expedient to give millions of euros to football players (Messi, Ronaldo, etc.), golfers, basketball players, singers, etc. and for the Nobel
dalo 2020. samo 10 miliona švedskih kruna (oko 1.145.000 američkih dolara). Pri tome, dobijeni novac treba da se još i podeli ako je nagradu dobio tim.
Treba, dakle, imati u vidu da samo nauka i zdravstvena
služba s njenim herojima: lekarima, sestrama, tehničarima i drugim u „crvenim zonama“ mogu u budućnosti da spasu
čovečanstvo od pandemija opasnih virusnih bolesti.
Iz spiska preplaćenih namerno smo izostavili našeg Noleta, koji je prvi u svetu, u dosadašnjoj takmičarskoj karijeri (ne uključujući reklamne ugovore) zaradio 150 miliona dolara, jer on identifikuje Srbiju i njene građane u svetu. Naime, stranci (koji često ne znaju dobro geografiju) mešaju Srbiju sa Slovenijom, Slovačkom i čak Sibirom! Onda im mi kažemo da smo iz Srbije – zemlje iz koje je i za koju igra Novak Đoković, najbolji teniser sveta. To stranci odmah razumeju! Da citiramo Đokovićev stav prema Srbiji: „Uvek sam osećao ogromnu, bezuslovnu ljubav prema mojoj zemlji. Tu sam rođen, to je moja otadžbina, moj zavičaj, moja teritorija. Tu pripadam. Svaki put kada se vratim, osećam neke ’leptiriće’ u stomaku. Uvek ću biti uz svoj narod i zemlju“.24 Isto ga volimo i posle Tokija. Prize in Science, it gave only 10 million Swedish kronor (about 1,145,000 US dollars) in 2020. At the same time, the money received should also be divided if the team received the Award.
Therefore, it should be borne in mind that only science and
the health service, with its heroes: doctors, nurses, technicians and others in the “red zones”, can save humanity from pandemics of dangerous viral diseases in the future.
We deliberately left out our Nole, who is the first in the world to earn $ 150 million in his competitive career so far (not including advertising contracts), from the list of overpaid people because he identifies Serbia and its citizens in the world. Namely, foreigners (who often do not know geography well) mix Serbia with Slovenia, Slovakia and even Siberia! Then we tell them that we are from Serbia - the country from which Novak Djoković, the best tennis player in the world, is and plays for. Then foreigners understand that immediately! To quote Djokovic’s attitude towards Serbia:’’I have always felt a huge, unconditional love for my country. I was born here, it is my homeland, my territory. That’s where I belong. Every time I come back, I feel some “butterflies” in my stomach. I will always be with my people and country”.24 We love him the same after Tokyo.
LITERATURA
1. Kanjuh V, Kanjuh S, Zdravković M, Pušac M. Osobine virusa. Bolest zbog Ebola virusa (Ebola hemoragična groznica)
– jedna od najsmrtonosnijih bolesti čovečanstva (Оpšti pregled) // The characteristics of viruses. Disease due to
Ebola virus (Ebola hemorrhagic fever) – one of the most deadly diseases of humanity (General review). Bilingvalni srpsko-engleski rad. Medici.com (Banjaluka, RS) 2020; XVII (100):66 – 71. 2. Делић Д. Победа, пораз или нешто треће. Политика (Београд), уторак 22.јун 2021. 3. Kanjuh V, Kanjuh S, Pušac M. SARS-CoV-2 → COVID-19. Uloga i doprinos patologa u istraživanju etio-patogeneze i
pato-morfološkog supstrata bolesti (obdukcija, histopatologija i elektronska mikroskopija) (X interaktivni edukativni kviz) // SARS-CoV-2 → COVID-19. The role and contribution of pathologists in the research of etio-pathogenesis and patho-morphological substrate of disease (autopsy, histo-pathology and electron microscopy) (X interactive
educational quiz). Bilingvalni srpsko-engleski rad. Medici.com (Banjaluka, RS) 2020; XVII (99): 66 – 75. Rad je bio na Sajtu SANU, Udruženjе kardiologa BiH i Udruženjе kardiologa Republike Srpske. 4. Кањух В. SARS-CoV-2 и COVID-19. Етио-патогенеза и патоморфолошке лезије. Електронска седница III редовног Скупа Одељења медицинских наука САНУ (37мин.). Београд, САНУ, 28.октобар 2020. 5. Кањух В. Патохистолошке промене код COVID-19. Симпозијум САНУ’’ COVID-19 пандемија: поруке, нова сазнања и дилеме’’. Београд, САНУ, 4.јун 2021. 6. Кањух В. Патоморфолошке промене код COVID-19. 11. Конференција Српске медицинске дијаспоре 2021.У организацији Фондације ЊКВ принзезе Катарине (online). Београд, 17.-18.јун 2021. 7. Кањух В, Радојевић Шкодрић С, Кањух С. SARS-CoV-2 → COVID-19: Морфолошке лезије у плућима и другим
органима (обдукције, post mortem рендгенографија плућа, хистопатологија, електронска микроскопија,
дијагностика вируса у телесним течностима, ткивима и органима леша). VI конгрес 34.огранка Америчког колеџа кардиолога за Р. Србију и Р. Српску. Требиње,18.-19. јун 2021. 8. Марковић М. Интервју са академиком проф. др Владимиром Кањухом"Примити вакцину је морална обавеза.
Цепиво не може бити опасније од вируса, и деца треба да га приме. За колективни имунитет потребно је 80
одсто вакцинисаног становништва’’. Вечерње Новости, недеља, 20.јун 2021., стр.3. 9. Antonijević N, Veljić I, Gošnjić N, Ranković I, Jovanović Lj, Matić D, Milošević R, Koračević G, Leković Ž, Kanjuh V.
Aktuelnosti u dijagnostici i zbrinjavanju tromboznih i hemoragijskih komplikacija kod bolesnika sa COVID-19
infekcijom (Abstr.). Zbornik radova XX kongresa Udruženja internista Srbije. Zlatibor, 24. – 26.jun 2021. 10. Šarenac D. COVID–19 cardiovascular view and brief therapy overview (Review article).Srce i krvni sudovi (Heart and Blood Vessels), Beograd, 2021; 40 (1): 26 – 31. 11. Shi J. et al.(20 coauthors). Susceptibility of ferrets, cats, dogs, and other domestical animals to SARS-CoV-2).Science, 8 April 2020.Science 368, 1016–1020 (2020)29 May 2020. 12. Sessa F, Salerno M, Pomara C. Autopsy Tool in Unknown Diseases: The Experience with Coronaviruses (SARS-CoV, MERS-CoV, SARS-CoV-2). Medicina 2021; 57, 309: 1 – 22. 13. Elsoukkary SS, Mostyka M, Dillard A, Berman DR, Ma LX, Chadburn A, Yantis RK, Jessurun J, Seshan SV, Borczuk AC, Salvatore SP. Autopsy Findings in 32 Patients with COVID-19: A Single-Institution Experience. Pathobiology 2021; 88: 56 – 68. 14. Berezovska S, Schimd A, Losmanova T, Trippel M, Blank A, Banz Y, Jakob SM, Langer R. Frequency and Significance
of Pathologic Pulmonary Findings in Postmortem Examinations – A Single Center Experience before COVID-19.
Diagnostics 2021; 11, 894: 1- 12. 15. Calabrese F, Pezzuto F, Fortarezza F, Hofman P, Kern I, Panizo A, von der Thusen J, Tomofeev S, Gorkiewicz G, Lunardi F. Pulmonary pathology and COVID–19: lessons from autopsy. The experience of European Pulmonary Pathologists. Virchows Arch 2020; 477 (3): 359 – 372 (1-20).
16. Mondello C, Roccuzzo S, Malfa O, Sapienza D, Gualniera P, Spagnolo EV, Di Nunno N, Salerno M, Pomara C, Asmundo
A. Pathological Findings in COVID–19 as a Tool to Define SARS-CoV-2 Pathogenesis. A Systematic Review. Frontiers in Pharmacology, April 2021; 12, Article 614586. 17. Remmelink M et al. Unspecific post-mortem findings despite multiorgan viral spread in COVID-19 patients. Critical
Care 2020; 24: 495 (1-10). 18. Carsana L, et al. (14 co-authors). Pulmonary post-mortem findings in a large series of COVID-19 cases from Northern
Italy. doi: https://doi.org/10.1101/2020.04.1920054262 (pre-print). 19. Kanjuh V., Lončar Z. Pledoaje za revitalizaciju kliničkih obdukcija. Prvi deo: Opšti pregled. Medici. com (Banjaluka,
RS) 2019; XVI (96): 78-83. 20. Kanjuh V., Lončar Z. Pledoaje za revitalizaciju kliničkih obdukcija. Drugi deo: Broj obdukovanih u odnosu na broj
umrlih bolesnika u zdravstvenim ustanovama i stepen (ne)saglasnosti kliničke i obdukcione dijagnoze 2001. u Be-
ogradu i 2018. u Srbiji. Medici.com (Banjaluka, RS) 2020; XVII (97):82-7. 21. Zayratyants O. (General editorship), Samsonova MV, Mikhaleva LM, Chernyaev AL, Mishnev OD, Krupnov NM, Kalinin
DV. Pathology of COVID-19: Atlas (2000 autopsied cases of COVID-19). Moscow, Research Institute NIIOZMM, 2020. 22. Varga Z. et al. (9 coauthors). Endothelial cell infection and endoteliitis in COVID-19. The Lancet 10 April, 2020. 395; (10234):1417 – 8. 23. Hemida MG, Waheed M, Ali AM, Alnaeem A. Detection of the Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus in Dromedary Camel’s Seminal Plasma in Saudi Arabia 2015 – 2017. Transbound Emerg. Dis. 2020;00:1– 6. DOI: 10.1111/tbed. 13610. 24. Чворовић Г. НОВАК париске приче. Изд. Вечерње Новости, Београд,2021. 25. Redakcija Večernjih Novosti. Intervju sa akademikom Ljubišom Rakićem: Vakcine protiv COVID-a opasno je politizovati. Dnevni list Večernje Novosti (Beograd, Srbija) od 10.maja 2020., str.3. 26. Služba za epidemiologiju Instituta za javno zdravstvo Republike Srpske. Vakcine protiv COVID-19. Medici.com (Banja
Luka, R.S.) 2021; XVIII (103): 15 -7. 27. Јовановић Н. Интервју с др Славицом Радовановић ‹›Пресудна је одлука: зашто је антивирусна, антибиотска,
имуносупресивна, имуномодуларна или биолошка терапија за лечење оболелих од COVID-19 добра искључи-
во онда када се даје правом пацијенту, у правом тренутку, у правој фази болести››. Недељник ‹›Печат›› (Београд) 647/2021, стр. 15 – 7. 28. Marković Z. Intervju akademik prof.dr Miodrag Čolić, imunolog ’’Kako pomoći svom imunitetu da se izbori’’.
Časopis ’’Nedeljnik’’ (Beograd) od 21.05. 2020; str. 28 – 31. 29. Хромиш С. Ковид-19 чкодзи цалому организму. Руске слово (Недељник, Нови Сад) од 19. 02. 2021; стр 20 – 1. 30. Lečić-Toševski D. Covid-19 pandemic – reflexions from East Europe. World Social Psychiatry 2020; 2, 2: 126-8. DOI: 104103/WSP_56_20. 31. Lečić-Toševski D, Vuković O, Pejušković B, Marić N. Stress and its multiple faces. In: The SAGE Handbook of Personality and Individual Differences, 2018; Vol. 3: 90-114. (eds. Virgil Zeigler-Hill and Todd K. Shackelford). SAGE Publications
Ltd. Los Angeles/London/New Delhi/Singapore/Washington DC/Melburne. Print ISBN: 9781526445179, Online ISBN: 9781526451163, DOI: http://dx.doi.org/10.4135/9781526451163 32. Karović B. Intervju sa akademikom Vladimirom Kanjuhom (Ekskluzivna analiza). Nevakcinisani su 30 puta ugroženiji od vakcinisanih. Svetu u budućnosti prete opasne epidemije, ali iskustvo s koronom će svima biti od pomoći. Dnevni list ’’Kurir’’ (Beograd, Srbija) od 2. avgusta 2021; str. 1, 10,11.
КОМЕНТАР (М. Крнета) и ОДГОВОР (В. Кањух) у вези с радом:
HISTOPATHOLOGICAL ATHEROSCLEROTIC LESIONS OF THE CORONARY ARTERIES IN CLINICAL ENTITIES OF ACUTE CORONARY SYNDROME
(Morphological – Clinical correlations)
HISTOPATOLOŠKE ATEROSKLEROTIČNE LEZIJE KORONARNIH ARTERIJA U KLINIČKIM ENTITETIMA AKUTNOG KORONARNOG SINDROMA
(morfološko-kliničke korelacije)
„Medici.com“ 2021; XVIII (105): 70 – 81. V. Kanjuh, S. Radojević Škodrić, V. Lačković, S. Stojković, I. Burazor, S. Kanjuh
Поштовани академиче, професоре Кањух др Владимирe,
Прочитао сам стручни рад у часопису „medici.com“ под називом „Хистопатолошке лезије коронарних артерија у клиничким ентитетима акутног коронарног синдрома“ који сте Ви написали и објавили.
Описана тема и приказ процеса атерогенезе са комплика-
цијама типа атеротромбозе у свим патофизиолошким фазама изузетно је користан нама клиничарима за разумијевање самог процеса у крвим судовима и клиничких модалитета који могу бити веома разноврсни и у пракси често непрепознати.
У пракси знамо за клинички ентитет Принзметал ангина и Глагов феномен, клинички ентитет новијег датума. Овај феномен нам је дао објашњење за АКС без ангиографски видљивих промјена лумена коронарних артерија али отворио и нека питања везана за атерогенезу која траже објашњење.
Користим ову прилику да Вам се обратим као експерту у овој области због неких нових знања и идеја које би могле да утичу на разумијевање процеса атерогенезе како у самом настанку, тако и раним фазама процеса.
Атеросклеротским промјенама су подложне, колико знам, само артерије због oптерећења притиском, а посебно на мјестима удара тока крви и рачвама због јет лезије.
Чврстоћа (квалитет) артерија зависи од ламине еластике у чијој структури је најважнији колаген (20-30% меких ткива састављено је од колагена) и еластин. Колаген се синтетише од аминокиселина (лизин-леуцин) i асkорбата. Људска врста, због генетске грешке, не производи аскорбат, а данашња исхрана је таква da смо сви у „субклиничком скорбуту“ према наводима америчког научника проф. др Стивена Гандрија. Осим људске врсте, још три животњске врсте не производе аскорбат. Једна од њих је и кунић, а то је битно због радoвa руског научника Аничкова који је експериментално произвео атеросклерозу код кунића. Ако се кунић храни биљном храном, која је богата аскорбатом, нема атеросклерозе. Веома илустративан примјер у животињском свијету је медвјед који се пред зиму угоји и створи масне залихе да може да преспава 4-6 мјесеци, али на артеријама нема атеросклерозе, јер јетра медвједа производи дневно 18 грама аскорбата.
Прво бих коментарисао ендотелну дисфункцију која је званично основ атерогенезе. Знамо да су ендотелне ћелије изложене механичкој трауми тока крви и да су као и остале ћелије подложне апоптози и обнављању помоћу матичних ћелија. Ендотелне ћелије су пропусне за наше макрофаге и леукоците који користе хемотаксу као сигнал за „навигацију“ према оштећењу.
Описи које је дао др Libbi 2013. године говоре да се у интими налазе пoкидана колагена влакна, глатке мишићне ћелије, макрофаги, пjенасте ћелије и да се налазе фенестрације на ламини еластици. Ово би требало да нас упутити да се рaди о кидању ламине еластике због лошег квалитета колагена и да су сви фрагменти у интими посљедица тог процеса, а дјелују као страна тијела и покрећу макрофаге механизмом хемотаксе. Сам холестерол је основна структура за градњу свих ћелијских структура у процесима регенерације, диобе и раста ћелија па је очекиван већи прилив холестерола.
Зашто је процес атерогенезе убрзан у дијабетесу? Биохемичари кажу да је молекул глукозе веома сличан молекулу аскорбата (разликују се за једну ЦХ групу) и да га мијења у синтези колагена ако организам нема довољно аскорбата. Такав колаген нема чврстоћу и ламина еластика је подложна механичким оштећењима. Најбоља потврда за овај механизам је Глагов феномен, гдје примарно настаје оштећење ламине еластике и деформација артеријског зида према медији и адвентицији крвног суда. Није логично да је ендотелна дисфункција крива за оштећење ламине еластике (бар мени?).
Мишљења сам да би требало обратити више пажње на ламину еластику, на фенестрације ламине и на њене покидане дијелове: колаген, еластин и глатке мишићне ћелије из мишићне медије као иницијални механизам атерогенезе.
Налажење ових елемената би се могло утврдити у хистолошким препаратима предилекционих мјеста за рани настанак атеросклерозе артерија.
Желим Вас упознати са мојом идејом и чути Ваше мишљење као експерта јер знам да се у струци тешко мијењају актуелне теорије.
Знам и да су нове идеје изложене отпору и неприхватању великим дијелом због наше инертности, али нас живот учи да су знања еволутивна и подложна промјенама.
Надам се да ћете одвојити Ваше драгоцијено вријеме да се упознате са мојим идејама и дате стручно мишљење.
Са великим уважавањем и поштовањем, прим. др Миленко КРНЕТА, ФЕСЦ, ФАЦЦ
Бањалука, 26. јул. 2021.
Академик Владимир Кањух
Поштовани и драги колега, др М. Крнета,
Видим да сте пажљиво прочитали мој рад са сарадницима из наслова и задивили сте ме познавањем материје и процеса у иницијалној атеросклерози и то не само код човека, већ и у животињском царству.
Што се тиче Вашег нагласка на искиданости унутрашње еластичне мембране артерије као primum movens-a у настанку атеросклерозе, ту идеју је заступао и проф. др Валентин Фустер, један од најзначајнијих истраживача атеросклерозе. Његов реферат о томе слушали смо у Падови 1996. патолог из Падове Гаетано Тиене, инострани члан САНУ, и ја поред осталих клиничара и патолога. Идеја је интересантна али проф. Фустер је клиничар а не кардиопатолог и не гледа релевантне хистопатолошке препарате. Наиме, Тиене и ја такве слике исцепане унутрашње еластичне мембране артерије нисмо у свом раду и радовима видели. Такође, тешко је претпоставити каква би то требало да буде механичка снага или неки разарајући биохемијски процес који би у настанку атеросклерозе грубо искидао унутрашњу еластичну мембрану. Треба узети у обзир и то да је ова мембрана врло чврста и нормално има отворе (прозоре – fenestra), тј. ‘’одушке’’ у вези с евентуалним притиском. Кроз ове прозоре се нормално остварују ћелијске и друге комуникације између медије и интиме артерије. Вероватније је, дакле, да је primum movens код атеросклерозе – дисфункција ендотела.
Београд, 27. јул 2021.
Пуно поздрава Вама и супрузи Ваш академик Владимир Кањух
Antivakciniste su načinile korak nazad, a uskoro će poći dva koraka napred
Akademik Rajko Igić, Sombor/ Čikago
“Politika” je u doba infekcije virusom korona značajno doprinela širenju saznanja o dokazivanju efikasnosti i sigurnosti vakcina i vakcinisanja, ali i lekova i drugih terapijskih i preventivnih postupaka. Vredan je članak profesora Zorana Radovanovića (Pogledi, 3. jun) jer daje sliku o naučnom pristupu očuvanja zdravlja. Ispravno je rečeno da su ranije i sami lekari mnoge stručne postupke zasnivali na iskustvu i uverenju koja nisu rigorozno proveravana. Za dokaz da je neki lek, vakcina ili drugačiji terapijski postupak efikasan i bezbedan, danas se koristi tzv. kontrolisano (randomizovano) kliničko istraživanje. Taj metod je uveden prilikom ispitivanja efikasnosti streptomicina u lečenju tuberkuloze pluća u Engleskoj 1946. godine. Mnogi smatraju da je uvođenje randomizovanog testiranja (uz tzv. dvostruki slepi test) omogućilo najveći napredak kliničke medicine u dvadesetom veku.
Pojava virusa SARS-CoV-2, dovela je do značajnih promena u svim zemljama koje je snažnije zahvatio taj virus, a otkriće novih tipova vakcina je rasplamsao diskusiju ne samo političara i laika i već i medicinskih stručnjaka. Najpre se javio strah da se primenom vakcine neće postići neophodna zaštita, pogotovo ako se vakcina ne proizvodi klasičnim postupkom, tj. da se ne sačini od proteina virusa već da se koristi odgovarajuća ribonukleinska kiselina (RNK). RNK je ćelijski sastojak od koga se stvaraju proteini. Međutim, dve vakcine, Pfizer i Moderna, proizvedene na osnovu RNK koja u virusu stvara odgovarajući protein i vakcinisanje više miliona osoba tim vakcinama pokazalo je da su one efikasne i neškodljive.
Danas se novom (RNK) tehnologijom ispituju i proizvode druge vakcine. Tako firma IDT Biologika, specijalizovana za razvoj i proizvodnju vakcina za sprečavanje raznih zaraznih bolesti, npr. tuberkuloze, SIDE, malarije, denge i ebole, koristi RNK tehnologiju. Od 409.000 umrlih od malarije u 2019. godini, prema proceni Svetske zdravstvene organizacije (SZO), 94% smrtnih slučajeva se dogodilo u Africi. Povremeno se slučajevi malarije pojavljuju na Korzici, u Italiji, Španiji i Grčkoj. Najopasnija vrsta parazita koji izaziva malariju je Plasmodium falciparum; ostala četiri parazita dovode do blažih formi malarije. Ženke komaraca (Anopheles) prenose parazit na ljude, ali ne sve od preko 400 vrsta, to radi samo 30 vrsta. Do ovih dana, najvažnija prevencija je zaštita od komaraca.
Naš imuni sistem sadrži komponentu nazvanu MIF (faktor inhibicije kretanja makrofaga) koja reguliše odlazak imunih ćelija do mesta infekcije ili, pak, zaustavlja to kretanje kad je oštećenje ili napad mikroorganizma odstranjen. Plazmodijumi mogu da onesposobe funkcionisanje MIF-a što oštećuje imuni sistem i naš organizam ne stvara dugotrajan imunitet protiv malarije. Sada eksperimentalna RNK vakcina omogućava imunološko pamćenje i tako se atak zaraženih komarca suzbija. Ispitivanja ovih vakcina su uznapredovala i velika je nada SZO da će se malarija iskoreniti već 2040. godine.
Slična istraživanja novog pristupa vakcinama i vakcinisanju će dovesti i do lakše borbe protiv raznih infektivnih bolesti, a one se često u svetu pojavljuju. Novih patogenih agensa, koji su dovodili do bolesti i zahvatali lokalno stanovništvo ili su se širili, od 1940. godine do danas, identifikovano je u oko 400 slučajeva. Od otkrića vakcinisanja koje je izvršio Edvard Džener (Edward Jenner, 1749-1823), u drugoj polovini 19. veka, nastupilo je zlatno doba mikrobiologije što je dovelo do proizvodnje raznih tipova vakcina. Neke vakcine koje nas štite, sastoje se od modifikovanih (atenuiranih) bakterija ili virusa koji ne mogu živeti i razmnožavati se u organizmu čoveka, pa ne izazivaju oboljenja, npr. poliomijelitis, male boginje, zaušnjaci i rubeola. Drugi tip vakcina čine mrtvi mikroorganizmi i oni se ne reprodukuju u organizmu (veliki kašalj, kolera, meningokok, pneumokok, influenca i hepatitis A i B). Neke vaccine se priređuju od toksičnih produkata bakterija (toksoidi) tako što se modifikuju, npr. difterija i tetanus. Sada je nauka razvila nov tip vakcina i ne moraju se koristiti proteinski produkti mikroorganizama već odgovarajuća RNK koja kod vakcinisane osobe stvara protein na koji organizam stvori odgovarajuća antitela. Ovaj pristup će omogućiti veliki napredak u borbi protiv invazije raznih patogena. Ali, na dužinu života i smrtnost stanovništva utiču i masovne nezarazne bolesti. Prevencija tih bolesti, uključujući eliminaciju rizičnih faktora (npr. pušenje duvana i nepravilan način života) važan je naredni korak koji preduzima medicina.
Na kraju, vredi istaći značaj širenja naučnih saznanja nemedicinskoj populaciji. Međutim, rasprave oko vakcinisanja i lečenja Covida - 19 povukle su veliku grupu istomišljenika u pravcu sumnji i izbegavanju vakcinisanja. Ali, uskoro će mnoge antivakciniste shvatiti dokle je dosegla savremena biomedicinska nauka i kako se odvija njen progres; tako će mnogi koji su načinili korak nazad uskoro poći dva koraka napred.
USlužbi za mikrobiologiju Instituta za javno zdravstvo Republike Srpske, u periodu od 28. juna do 2. jula od 36 izabranih PCR pozitivnih uzoraka, sekvencirano je 17 reprezentativnih uzoraka kompletnog genoma SARS-CoV-2 virusa. Oprema, NGS druge generacije, na kojoj je rađeno sekvenciranje je donacija Svjetske zdravstvene organizacije i u rangu je sa opremom drugih referentnih laboratorija u Evropi. Riječ je o dosada najbolje razvijenoj metodi za istraživanje mutacija SARSCoV -2 virusa. Virusi su podložni stalnim promjenama što je posljedica njihove evolucije i borbe za opstanak. Nastale varijante mogu biti od značaja (Variant of concern - VOC ili od interesa Variant of interess - VOI). Varijante od značaja utiču na epidemiološku i kliničku sliku kao i imuni odgovor. Varijante od interesa su u fazi istraživanja,
Rezultati sekvenciranja sljedeće generacije (NGS, Next Generation Sequencing) kompletnog genoma SARS-CoV-2 u Institutu za javno zdravstvo Republike Srpske
Pripremila: dr Pava Dimitrijević, načelnik Službe za mikrobiologiju u Institutu za javno zdravstvo Republike Srpske
odnosno imaju značajnu nesigurnost. Cilj je da se ne koriste samo i isključivo kriterijumi medicinske dijagnostike već i mogućnosti molekularne biologije. Ova tehnologija otkriva prisutnost SARS-CoV-2 virusa, ali istovremeno daje informacije o konkretnom genetskom materijalu virusa.
U prethodnom periodu, od 13. do 16. aprila, je od 31 izabrani PCR pozitivnih uzoraka sekvencirano 13 reprezentativnih uzoraka kompletnog genoma SARS-CoV-2 virusa.
Na NGS aparatu potvrđeno je da se kod 29 uzoraka (96,6%) ) radi o lozi B.1.1.7 poznatoj kao Variant of Concern (VOC -202012/1), alfa soj, koji je prvi put dokazan u UK 20. septembra 2020. dok je jedan uzorak B. 1.1. varijanta koja ne treba da izaziva zabrinutost. Analizirani uzorci su iz domova zdravlja: Banjaluka (3), Čelinac (3), Laktaši (3), Kotor Varoš (5), Ribnik (1), Srbac (1), Prijedor (4) i Mrkonjić Grad (4), Kneževo (1) te iz Opšte bolnice Prijedor (2), Opšta bolnica Istočno Sarajevo (1), Univerzitetska bolnica Foča (2). Ostale varijante kod nas za sada nisu potvrđene.
Sve sekvence su objavljene u međunarodnoj bazi GISAID radi prikaza kretanja mutacija sojeva SARS-CoV-2 virusa. Riječ je svjetskoj naučnoj inicijativi i primarnom izvoru koji nudi otvoreni pristup podacima o genomu korona virusa.
SARS-CoV-2 IgG antitijela na SPIKE PROTEIN
Da bismo provjerili koliko smo uspješno proveli proces imunizacije protiv SARS-CoV-2 preporučuje se određivanje IgG antitijela na SPIKE PROTEIN.
SPIKE protein ili protein šiljka je jedan od nekoliko proteina virusa SARS-CoV -2.To je zapravo protein preko kojeg virus ulazi u ćeliju i ujedno je i antigen na koji naš organizam odgovara stvarajući antitijela.
SARS-Cov-2 IgG antitijela na spike protein je test koji mjeri vrijednost antitijela IgG klase na receptor vezujući domen (RBD- receptor bilding domain) S1 subjedinice, uključujući i neutrališuća antitijela.
Radi se o kvantitativnom testu na osnovu kojeg se može pratiti stepen imunizacije nastao prirodnim putem ili vakcinom indukovanim odgovorom.
Postoji razlika između serološkog testa na IgG antitijela i novog IgG testa na spike protein i ona je u tipu antitijela, naime kod serološkog testa na IgG antitijela se detektuje antitijelo na nukleokapsid virusa, a kod testa na SPIKE PROTEIN antitijela na sam spike protein.
Nakon infekcije sa SARS CoV-2 virusom mogu da se određuju oba antitijela, međutim, nakon vakcinacije preporuka je da se isključivo radi SPIKE PROTEIN antitijela.
Antitijela na SPIKE PROTEIN se stvaraju sporije, ali duže ostaju u cirkulaciji i određuju se najmanje dvije sedmice nakon revakcinacije.
