Edukacja czasu kwarantanny

Khalil Krystian Chaaban eDukaCja Czasu kwarantanny

Wlistopadzie 2019 roku, w chińskiej prowincji Hubei w mieście Wuhan, wybucha epidemia Covid-19. Chorobę wywołuje tajemniczy koronawirus, nazwany przez naukowców SARS-Cov-2. Wkrótce jedenastomilionowe miasto zostaje zamknięte i odizolowane od świata. Niestety nie zapobiega to rozprzestrzenianiu się nieznanej dolegliwości po całym świecie. Dociera ona do Europy, jej przypadki notowane są też na południu Afryki. W końcu pojawia się też za oceanem, w Ameryce Północnej, a szczególnie w USA, które staje się epicentrum nowej choroby. W marcu 2020 WHO ogłasza pandemię i sygnalizuje, że to Europa jest najniebezpieczniejszym regionem dotkniętym epidemią.

Czwarty dzień marca roku 2020 uznaje się za datę dotarcia wirusa do Polski – pierwszy zdiagnozowany przypadek Sanepid odnotowuje w Zielonej Górze, widmo epidemii natychmiast paraliżuje całą gospodarkę oraz życie społeczne. Ogłoszenie kwarantanny ma także negatywny wpływ na edukację dzieci i młodzieży. Podjęta zostaje decyzja zmianie trybu nauczania – ze stacjonarnego na zdalny. Edukacja w przyspieszonym tempie przeniesiona zostaje do internetu, choć na początku brak i narzędzi informatycznych, i kompetencji. Niedługo po wprowadzeniu rozporządzenia młodzież zostaje zamknięta w domach. Osoby do osiemnastego roku życia nie mają prawa opuszczać swojego miejsca zamieszkania bez opiekuna. Nowe, nieoczekiwane warunki edukacji mają niebagatelny wpływ na psychikę i funkcjonowanie młodych ludzi. Co się z nimi dzieje w tym czasie? Na czyją pomoc mogą liczyć?

Odosobnienie w przypadku tak młodych osób, zgodnie z przewidywaniami psychologów rozwojowych i psychologów społecznych, przynosi wiele negatywnych skutków. Konfrontacja z nieznaną, stresogenną sytuacją, izolacja i dystans społeczny, monotonia, ekspozycja na negatywne komunikaty dotyczące pandemii, ograniczenie aktywności towarzyskiej, kulturalnej, sportowej i lęk: o przyszłość, zdrowie i życie rodziny i przyjaciół, o przebieg i ciągłość ścieżki edukacyjnej, przyszłość ekonomiczną itd. – oto wyróżnik pokolenia „Q” (od quarantine). Wszystkie wymienione wyżej czynniki mają bezpośredni wpływ na obniżenie jakości życia, poczucie bezpieczeństwa, satysfakcji. Według badań i obser-

11

12

wacji czynionych w czasie ostatniego roku, a także według ankiety wewnątrzszkolnej przeprowadzonej w V LO na początku II semestru roku 2020/2021 najbardziej dojmujący dla młodzieży okazał się brak możliwości spotkania z najbliższymi. Co prawda ze znajomymi młodzi ludzie kontaktowali się zarówno podczas lekcji zdalnych, jak i przez różne komunikatory internetowe, ale nie oszukujmy się, nie jest to to samo, co kontakt bezpośredni, środowisko szkolne, konkretna przestrzeń pracy intelektualnej, społecznego rozwoju, realnych interakcji. W omawianym okresie w grupie wiekowej dzieci i młodzieży szkolnej zaobserwowano wzrost współczynnika depresyjności oraz występowanie innych zaburzeń psychicznych. Eksperci z Polskiej Akademii Nauk alarmują, że przedłużający się okres pandemii „u niektórych może prowadzić do zaburzeń zachowania, jak samobójstwa i samookaleczenia, zaburzenia jedzenia, snu, lub przemoc wobec innych. Doznawanie pośrednio bądź bezpośrednio aktów przemocy psychicznej i fizycznej we wczesnym wieku może trwale upośledzić rozwój zdolności poznawczych, emocjonalnych i społecznych. Sprzyja także rozwojowi w przyszłości zaburzeń psychosomatycznych i psychiatrycznych, uzależnień czy myśli samobójczych”. Okres pandemiczny sprzyja także częstszemu ujawnianiu się zachowań agresywnych i przemocowych w grupie rówieśniczej, przy czym działania te bywają mniej uchwytne przez fakt przeniesienia ich do sieci (cyberbullying). Według badań zleconych przez grupę LUX Med co czwarta osoba zapytana o pogorszenie nastroju w czasie przymusowej kwarantanny (od marca 2020 roku) odpowiada twierdząco. Jeśli przyjąć wiarygodność podanej statystyki, co najmniej 25% Polaków zaobserwowało u siebie pewne symptomy – lżejszej lub cięższej – depresji. Przedłużający się stan ograniczeń sprzyja też pogłębianiu się nałogów. Osoby szczególnie narażone na pogorszenie się kondycji psychicznej znajdują się w trudnym położeniu, ponieważ dostęp do psychologów i psychiatrów jest utrudniony. Uczniowie V LO, jak i ich rodzice mieli jednak przywilej (bo nie jest to jeszcze normą) opieki psychologiczno-pedagogicznej świadczonej online przez pracowników szkoły przez cały okres trwania zdalnego nauczania – na początku w ramach konsultacji online przez komunikator Skype, a od roku szkolnego 2020/2021 przez platformę MS Teams.

Podobne uwagi w odniesieniu do kondycji dzieci zgłaszali rodzice oraz sami uczniowie – ci ostatni w ankiecie szkolnej, której wyniki szerzej przytaczamy poniżej. Według rodziców pandemia i przymusowe pozostawanie w domach ograniczają motywację dzieci do nauki, wiele z nich ma problem z koncentracją i skupieniem się przez kilkadziesiąt minut – a sumując dzienny plan lekcji – kilku godzin przed ekranem monitora. Truizmem jest stwierdzenie, że edukacja zdalna to nie to samo, co lekcje prowadzone w szkole, że w rzeczywistości wirtualnej łatwiej jest ulec rozproszeniu czy pokusie zajmowania się czymś innym podczas zajęć. Zresztą nie każda młoda osoba czuje potrzebę czynnego udziału w zajęciach, kontrowersje wzbudza zwłaszcza organizacja i przebieg lekcji wychowania fizycznego w trybie zdalnym. Przyznać trzeba: specyfika tego akurat przedmiotu sprawia, że nauczyciele wuefiści dwoją się i troją, by zapewnić młodzieży minimum aktywności fizycznej, ciężar wychowawczy przesuwając nieraz na teoretyczną profilaktykę prozdrowotną, bo ileż to można zrobić w czterech ścianach? Niewiele. I chociaż w odniesieniu do naszej placówki przeważają opinie pozytywne na temat realizacji programu nauczania i metod edukacji online, to perspektywa ogólnopolska nie jest już tak optymistyczna. Z licznych reportaży, listów do redakcji czasopism i portali, wypowiedziach na forach i w mediach społecznościowych wyłania się obraz cyfrowej indolencji: nie każdy nauczyciel potrafi zdalnie poprowadzić zajęcia, które nie tylko zainteresują odbiorców, ale pozwolą utrzymać to zainteresowanie przez całe 45 minut (w V LO czas lekcji w czasie zdalnego nauczania skrócony był do 35 minut). Z całą pewnością nie każdy także potrafi oceniać pracę i zaangażowanie swoich podopiecznych, których w większości przypadków nawet nie widzi.

Epidemia przyniosła wiele negatywnych konsekwencji w życiu społecznym, gospodarczym, edukacyjnym, kulturalnym, w życiu konkretnych rodzin. Według danych WHO na świecie zanotowano już 178 milionów przypadków zachorowań właściwie we wszystkich państwach świata. Wolna od Covid-19 pozostaje tylko Antarktyda, zmarło ok. 3 860 000 osób (stan na 21.06.2021). Jak podaje Ministerstwo Zdrowia na swojej stronie do 21 czerwca 2021 roku w Polsce rozpoznano zakażenie wirusem SARS-Cov-2 u 2 880 000 mln osób, 74 828 zmarło.

Pandemia na szczęście wyhamowuje, dzięki największej w dziejach świata akcji szczepień masowych (do 21 czerwca pełną dawkę szczepionki przyjeło ok. 11 ooo ooo osób) oraz dzięki upowszechnieniu nawyków, które pozwoliły ograniczyć transmisję wirusa.

Obyśmy we wrześniu na stałe wrócili do szkolnych ławek!