3.5 Stellen van vragen

Er zijn wel enkele voorwaarden aan verbonden: het onderwerp moet de leerlingen aanspreken, er moet een strikte tijdslimiet afgesproken worden en er moet een slotopdracht of –vraag zijn waarbij het nodig is dat de leerlingen goed naar elkaar luisteren. Elk groepslid moet dit antwoord kunnen geven, de leerkracht bepaalt wie dat doet.

3.4.4 Het debat

Het debat of de discussie lijkt wat op een klasgesprek, maar heeft dan een probleemoplossend of probleemgericht karakter. Een mogelijke oefening is het hoekendebat.

Formuleer een stelling. Voorstanders van de stelling gaan in de ene hoek van het lokaal staan, tegenstanders in de andere hoek. De groepen overleggen eerst waarom ze voor of tegen zijn. De kleinste groep mag beginnen met argumenteren, dan volgt de andere groep. Na afloop mogen eventuele observanten feedback geven. De voordelen van deze werkvorm zijn: het is veilig, je bedenkt samen argumenten en door het spelkarakter is de werkvorm uitdagend.

3.4.5 Binnen/buitencirkel

Verdeel de klas in twee groepen en plaats ze met de gezichten naar elkaar toe in een binnen- en buitencirkel. De leerlingen in de buitencirkel houden gedurende maximum drie minuten een spreekbeurt voor de leerling die tegenover hen zit. De leerlingen in de binnencirkel geven een tip en een compliment. Vervolgens schuiven de leerlingen in de buitencirkel door – de binnencirkel blijft zitten - en houden dezelfde spreekbeurt voor een nieuwe leerling, waarbij ze de tip proberen toe te passen. In totaal houdt iedereen drie keer dezelfde spreekbeurt. Dan krijgt de binnencirkel de beurt.

Door de herhaling krijgen de leerlingen de kans om echt te oefenen. Bovendien krijgt ook de luisteraar een zinvolle opdracht: feedback geven. Doordat de werkvorm steeds in duo’s gebeurt, is het heel veilig. De opdracht leent zich heel goed voor reflectie achteraf: je kan de leerlingen een logboek laten bijhouden waarin ze de complimenten en tips noteren.

3.5 STEL LE N VA N V RAG EN Een ander belangrijk onderdeel bij het inoefenen van de spreekvaardigheid is het stellen van vragen.

Vaak verloopt vragen stellen via een Initiation-Response-Feedback of IRF: de leraar stelt een vraag, de leerling antwoordt, de leraar spreekt een oordeel uit.

Een voorbeeld:

Leraar: Hoe noemen we een woord dat iets benoemt? I

HOGENT 2022-2023 46

Pagina 46 van 123

Leerling: Een zelfstandig naamwoord.

Leraar: Juist! F

Deze vorm van interactie heeft wel een functionele waarde, maar laat weinig ruimte voor spreekvaardigheid. Een gesloten vraag heeft namelijk meestal ook maar één goed antwoord.

Leerkrachten houden meestal aan deze werkvorm vast omdat dit zo ingebed is in onze klascultuur. Veel leraren zijn zich er niet van bewust dat ze voortdurend gesloten vragen stellen.

OEFENING:

Hieronder vind je de neerslag van een onderwijsleergesprek uit een les Nederlands. De leraar peilt naar de betekenis van het voorvoegsel ‘ex’. Een van de woorden op het bord is ‘explosie’. Lees de dialoog kritisch met je buur. Wat is je conclusie?

Leraar: Explosie. ‘ex’ is het voorvoegsel. Hmm, wat betekent explosie? Steek je hand op als je het weet. Pieter?

Pieter: Gewoon, het betekent: een explosie (klas lacht)

Leraar: Ja, maar, wat betekent dat woord?

Pieter: Wel, het betekent… dat er een explosie is (klas lacht weer)

Leraar: Maar wat wil ‘explosie’ zeggen? Pieter: Dat euh… Als er een explosie is in een winkel, dan vliegt alles in stukken uiteen.

Leraar: Juist, een explosie.

Uit onderzoek blijkt dat leraren betere resultaten boeken in de klas als ze een reeks dialoogstrategieën hanteren. Leerlingen nemen met veel meer enthousiasme aan de lessen deel en leren er ook veel meer uit. Wat kan je doen om dat te bereiken?

• Stel open vragen.

• Moedig leerlingen aan om wat ze weten in hun eigen woorden te zeggen.

• Stimuleer leerlingen om uit te weiden over hun argumenten, bijv. ‘Hoe weet je dat zeker?’, ‘Waarom?’, ‘Kun je dat even uitleggen?’ • Laat de leerlingen voldoende aan bod komen.

• Wacht met zelf uitleggen tot je enkele leerlingen aan het woord hebt gelaten (zo

HOGENT 2022-2023 47

Pagina 47 van 123