4.7 Het belang van vloeiend lezen

eest. De leerlingen lezen de tekst in duo's om en om. De leerkracht of leesspecialist loopt rond en observeert.

Sessie 2, 3, en 4 (25 min.)

De leerkracht of leesspecialist leest een tekst interactief voor, waarbij gebruik wordt gemaakt van open vragen. De leerlingen wijzen de tekst bij. De leerlingen lezen de tekst hardop in koor. De leerlingen lezen de tekst in duo's om en om, waarbij de leerkracht of leesspecialist rondloopt en observeert.

Sessie 5

Er wordt door alle leerlingen 'vrij gelezen' waarbij de leerkracht of leesspecialist de leerlingen individueel de tekst laat lezen en waar nodig besluit tot aanpassing.

De RALFI-aanpak kan ook gecombineerd worden met theaterlezen (zie hoger). Onderzoek6 heeft uitgewezen dat dit een positief effect heeft op het technisch leesniveau, de vloeiendheid en de leesmotivatie van kinderen met leesproblemen.

4.7 HET BELA NG VAN VLOEI E ND L EZ EN7

4.7.1 Wat is vloeiend lezen?

De meeste experts beschouwen het vloeiend lezen als een cruciale component van de leesontwikkeling. Om een tekst goed te kunnen begrijpen is het noodzakelijk dat je vloeiend kunt lezen.

CPS Onderwijsontwikkeling omschrijft vloeiend lezen (Fluency) als “de vaardigheid om met begrip, snel en accuraat en met expressie te lezen.” “Een vloeiende lezer herkent tijdens het lezen de woorden snel en automatisch. De betekenis wordt gemakkelijk afgeleid. Tijdens het hardop lezen is het alsof de lezer praat. Hij leest op een natuurlijke manier en met expressie.”8

Vloeiend lezen is dus meer dan technisch lezen, het is eigenlijk technisch lezen met be-

6 Knuttel, E. (2012). Applaus voor jou! (Praktijkonderzoek, Master SEN) Hogeschool Windesheim, Zwolle. Stapel-Vleems, H. (2010). Mag ik meedoen? Theaterlezen voor leerlingen met leesproblemen. (Praktijkonderzoek, Master SEN) Hogeschool Windesheim, Zwolle. 7 Lezen zoals je praat. Een notitie over het belang van vloeiend lezen 8 http://www.slo.nl

73

HOGENT 2022-2023 Pagina 73 van 123

grip. Het vloeiend lezen van tekst omvat twee hoofdcomponenten, die beide samenhangen met leesbegrip: automatische woordherkenning en intonatie.

1) Geautomatiseerde woordherkenning: Deze vaardigheid is noodzakelijk om te kunnen begrijpen wat je leest. De menselijke hersenen beschikken over een beperkte capaciteit om moeilijke taken uit te voeren. Als je twee moeilijke taken tegelijk moet uitvoeren, lukt dit enkel als de ene taak als zodanig geautomatiseerd is zodat ze jou geen moeite meer kost. Pas als een lezer woorden automatisch herkent, is hij in staat zijn aandacht te richten op het begrijpen van wat hij leest.

Dit kan je oefenen door het lezen van samenhangende tekst (geen losse woorden), zowel herhaald lezen van eenzelfde tekst als het lezen van uiteenlopende teksten.

Ook het lezen van verschillende teksten over hetzelfde onderwerp kan helpen.

2) Intonatie: met expressie hardop kunnen lezen. Dit omvat zowel afwisseling in toonhoogte, ritme en nadruk waarmee woorden worden gelezen als het invoegen van pauzes tussen frasen.

Intonatie is een voorspeller voor de leesontwikkeling en moet dus gemeten worden.

Rasinski (2004) stelde hiervoor een schema op met vier dimensies:

1) Expressie en volume 2) Frasering (rekening houden met interpunctie, klemtoon en adempauzes) 3) Natuurlijke intonatie 4) Tempo

4.7.2 Hoe kan je het vloeiend lezen oefenen?9

Bij het onderwijs in het vloeiend lezen van teksten worden internationaal gezien twee benaderingen onderscheiden:

1) Hardop lezen van teksten: door veel auteurs wordt vloeiend hardop lezen gezien als de grondslag voor goede stilleesvaardigheden. Het wordt gezien als noodzakelijke tussenfase in de ontwikkeling naar zelfstandig vloeiend stillezen. Dit hardop lezen moet wel ondersteund worden (ondersteund hardop lezen): leerlingen direct en correct feedback geven wanneer het decoderen moeizaam gaat. De beste aanpak hiervoor, zoals blijkt uit internationaal onderzoek, is de herhaald lezen methode (herhaald lezen van korte stukjes tekst). Vooral voor leerlingen die moeite hebben met het leren lezen is dit effectief gebleken. Er bestaan een aantal variaties hierop. a. Herhaald lezen met hulp van een meer ervaren lezer of een geluidsopname

9 http://www.cps.nl/vloeiendlezen

HOGENT 2022-2023 74

Pagina 74 van 123

b. Koorlezen: hele klas leest een tekst hardop. Zwakkere lezers ondervinden ondersteuning doordat ze meegetrokken worden door de betere lezers. c. Duo lezen: waarbij de partner een ouder, een leerkracht, een oudere leerling of een klasgenoot kan zijn d. Luisterlezen

De kenmerken van effectieve programma’s voor bevorderen van vloeiend lezen kunnen samengevat worden in het letterwoord MAPPS:

- M-Modeling: door de leerkracht. Door betekenisvol en expressief voor te lezen. - A- Assisted: koorlezen en varianten van duo lezen - P- Practice: zorg voor veel tijd om teksten te lezen. - Phrasing: instructie geven over welke woordgroepen in een zin bij elkaar horen en dit laten horen in de intonatie - S-Synergie: al deze aspecten niet geïsoleerd aanbieden, maar als onderdeel van een programma

2) Zelf stil lezen van teksten

Leesonderwijs moet dus verschillende werkvormen omvatten die het toepassen van vloeiend lezen mogelijk maken: hardop lezen, stillezen, samen lezen (shared reading) en begeleid herhaald lezen.

- Lees zelf voor en wees zelf model. Laat leerlingen observeren en oordelen. Gebruik fictie en non-fictie.

- Pas ‘duo vloeiend lezen’ toe en hanteer een zelfobservatielijst.

- Laat ouders voorlezen of maak gebruik van opnamen (luisterlezen).

- Pas ‘herhaald vloeiend lezen’ toe:

- Maak van vloeiend lezen een integrale dagelijkse routine binnen het leesonderwijs.

- Geef instructie met geschikte tekstgenres als het gaat om expressie: gedichten, poezie, scripts, toespraken, toneelstukjes, dialogen. Gebruik ook informatieve teksten.

HOGENT 2022-2023 75

Pagina 75 van 123