4.9 Wat zijn de kenmerken van een effectief programma voor begrijpend lezen?

Voorlezen: Drie keer per week wordt er voorgelezen, bijvoorbeeld uit een vervolgboek.

2) Stillezen (20 minuten): kinderen lezen stil in een boek dat ze zelf gekozen hebben.

Terwijl kinderen lezen, leest de leerkracht zelf, voert individuele leesgesprekken met kinderen of observeert, bijvoorbeeld zit het kind rond te kijken, is het kind verdiept in zijn boek, … 3) Afsluitmoment: de laatste vijf minuten wordt er teruggekoppeld naar de miniles.

Het Hommellezen, voor kinderen met een AVI-niveau tussen E3 en E4, gebeurt in duo’s. Kinderen lezen luidop fluisterend in een boek. Het blad moet in het midden liggen, samen wijzen ze bij. De leerkracht observeert continu en stuurt bij waar nodig. Bij een te groot niveauverschil leest de ene voor, de andere zegt na in echo (echolezen). Een andere methode is koorlezen waarbij de sterke lezer zijn tempo vertraagt. De duo’s worden zo homogeen mogelijk samengesteld.

4.9 WAT ZI JN D E K E NMER KE N V AN E EN EFF EC TI EF P RO G RAMMA VO O R BE G RI JPE ND L EZ EN? Houtveen (2018) ontwierp op basis van onderzoeksliteratuur een raamwerk met tien ingrediënten die in samenhang bijdragen aan begripsvorming. Het betreft de volgende elementnen.

4.9.1 Opbouwen van achtergrondkennis

Het beschikken over achtergrondkennis is essentieel om tot een goed begrip van teksten te komen. Dus is het belangrijk om aandacht te besteden aan het expliciet opbouwen van de ‘achtergrondkennis van de leerlingen, door hen aan te moedigen veel te lezen over een onderwerp dat hen interesseert. Of door hen via multimedia ervaringen te laten opdoen die in het dagelijkse leven niet toegankelijk voor hen zijn.

4.9.2 Verschillende teksttypes aanbieden

Uit onderzoek blijkt dat het niet alleen belangrijk is dat kinderen veel lezen, maar dat ze ook veel kwalitatieve boeken én verschillende genres boeken lezen. We moeten leerlingen dus in contact brengen met alle genres die ze moeten begrijpen, zowel in print als digitaal én met teksten van verschillende moeilijkheidsgraad.

HOGENT 2022-2023 77

Pagina 77 van 123

4.9.3 Motiverende teksten aanbieden

4.9.4 Leesstratiegieën leren gebruiken

4.9.5 Uitleg geven over tekststructuur

Uit verschillende studies blijkt dat kennis van tekststructuur samenhangt met begrip van een tekst. We moeten dus directe instructie rond tekststructuur bieden. Maak leerlingen ervan bewust dat elke tekst een structuur heeft en dat ze van deze structuur gebruik kunnen maken om de belangrijkste info uit een tekst te onthouden.

4.9.6 Leerlingen in discussie betrekken

Uit onderzoek blijkt dat discussie over teksten het leesbegrip bevordert. Daarbij is de kwaliteit van het gesprek belangrijk. Het gesprek moet aan volgende kenmerken voldoen:

- Stel enkel open vragen en hogere-orde vragen

- Zorg ervoor dat het gesprek gestructureerd verloopt

- Zorg ervoor dat het gesprek doelgericht is

- Model hoe je actief deelneemt aan een gesprek, maar domineer het gesprek niet.

4.9.7 Aan woordenschat bouwen

Uit onderzoek komt eenduidig naar voren dat de omvang van iemands woordenschat nauw samenhangt met zijn leesbegrip. Bovendien blijkt dat woordbetekenis tot stand komt door het lezen van en luisteren naar boeken.

We moeten dus woordenschatinstructie bieden met 3 componenten:

1. Onderdompeling in rijke taal: via lezen, voorlezen, interactie en vertellen (mondelinge taal). Daarbij is het niet alleen belangrijk dat de leerlingen rijke taal horen, maar ook gebruiken. De actieve woordenschat blijkt een betere voorspeller te zijn van leesprestaties dan passieve woordenschat.

2. Uitleggen van individuele woorden: geef zowel de definitie van het woord als het gebruik in een context. Betrek de kinderen actief bij het leren van de woorden.

Laat de leerlingen meerdere keren met het woord in aanraking komen.

3. Interesse in woorden en de vaardigheid om effectief gebruik te maken van de context, stukken van woorden en definities om tot woordbegrip te komen.

Hoe kan je leerlingen ondersteunen in het omgaan met onbekende woorden in een tekst?

- Voordoen wat je kan doen

HOGENT 2022-2023 78

Pagina 78 van 123