13 minute read
DE BOSWACHTER
Waar is het mooi wandelen dit seizoen?
Wim Huijser
Advertisement
gaat op pad met een boswachter.
Pionieren in de polder van Natuurpark Lelystad
Hoe kan het dat ik hier nooit eerder ben geweest? Met verbazing draai ik mij om in een verrassend gevarieerd landschap. Het slingerende dijkje waarover ik naast boswachter Gerwin de Vries loop, is omzoomd met berken. Maar even verderop staan weer heel andere boomsoorten en daarachter ligt een open gebied waarin we edelherten zouden kunnen aantreffen. Ik waan mij in een Engels landschap met gevarieerde beplanting en ruigtes. In werkelijkheid sta ik middenin Flevoland.
GROTE LEEFGEBIEDEN
In Natuurpark Lelystad leven de dieren in een natuurlijke omgeving waarin ze zoveel mogelijk natuurlijk gedrag vertonen. In het afwisselende en waterrijke landschap leven met uitsterven bedreigde diersoorten zoals wisenten, Przewalskipaarden, otters, bevers en Pater Davidsherten. Ook minder bedreigde diersoorten als wilde zwijnen, edelherten, elanden en ooievaars zwerven er rond. Ze leven in grote leefgebieden waardoor het een uitdaging blijft om ze te kunnen spotten. Maar ook de ‘echt wilde’ fauna ontbreekt er niet. Overal in het park zijn reeën, konijnen, vossen, wezels, hermelijnen en bunzingen waar te nemen, evenals veel vogelsoorten. In het Natuurpark wordt met succes mee- gewerkt aan diverse fok- en herintroductieprogramma’s van natuurbeschermingsorganisaties in binnen- en buitenland. Soms worden gefokte exemplaren, zoals van de otter en bever, losgelaten om de soort een nieuwe kans te geven. Zo is de succesvolle introductie van de bever in De Biesbosch deels te danken aan Natuurpark Lelystad. Daarnaast heeft de bever, door te ontsnappen, zichzelf ook in Flevoland uitgezet. Dat we in feite op de bodem van de voormalige Zuiderzee lopen blijft een heel bijzonder gegeven. Een aansprekend voorbeeld van ‘Hollands glorie’. Vooral buitenlandse bezoekers snappen er helemaal niets van. “Eigenlijk had ik gedacht ergens bij de Oostvaardersplassen terecht te komen,” moet ik de boswachter bekennen, “maar we lopen hier helemaal aan de andere kant van Lelystad.” Hij moet lachen. Ja, die verwarring hoort hij wel vaker. “Veel mensen die over het Natuurpark horen denken meteen aan de grote grazers van Staatsbosbeheer. Maar dit is toch echt iets anders.” In de jaren zeventig ontstond het idee voor het park toen de directie van de toenmalige Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders in contact kwam met Artis, dat een plek zocht waar ze grote dieren meer ruimte konden geven. “Van dergelijke wildparken bestonden er in Duitsland al een aantal”, vertelt De Vries. “Het begon met edelherten, maar gaandeweg is het park uitgebreid. Door het zand dat werd uitgegraven voor de aanleg van de A6 ontstonden grote plassen waar nu de watervogels verblijven.”
JONG LANDSCHAP
Inmiddels leven de edelherten op 35 hectare samen met moefl ons. Maar je moet echt wel geluk hebben om ze te kunnen zien. De boswachter knikt: “Het is hier bepaald geen dierentuin waar je voor het hek gaat staan en gegarandeerd bent dat je ze ziet. Het verandert ook met de seizoenen. De elanden kunnen we in het voorjaar nog wel in de ochtenden aantreffen, maar in de loop van de zomer ga je ze steeds minder zien. Van begin af aan is het voor ons zoeken geweest naar combinaties van soorten die kunnen samenleven.” Echt pionieren dus, maar wat wil je anders in dit jonge landschap! “Het begon ooit met elanden en rendieren,” vervolgt De Vries, “maar al na een paar jaar werd duidelijk dat de polder geen goede biotoop is voor rendieren. Ze gingen dood omdat het hier te voedselrijk is. Normaal leven ze alleen van rendiermos waar amper voeding in
© J. Thijssen
Otter Bruin zandoogje
Vos
Het elandenpaar
zit. Maar hier op de rijke klei ging dat natuurlijk niet. Ook de combinatie met elanden pakte niet goed uit. Die houden heel erg van rust en daarom hebben we ze nu ook alleen staan. Het zijn de enige twee elanden in Nederland. Een is er drachtig, dus hopelijk worden het er binnenkort drie.”
PRZEWALSKIPAARDEN
De boswachter legt uit dat de dieren, op enkele uitzonderingen na, niet worden bijgevoerd. Alleen bij de otters gebeurt dat omdat zij een betrekkelijk klein leefgebied hebben, en bij de wilde zwijnen. De rest moet zichzelf redden. “Wilde zwijnen gedijen heel goed op kleigrond,” legt hij uit als we even >
Gerwin de Vries
© Randy van Domselaar verderop met een van hen oog in oog staan, “maar Przewalskipaarden komen van oorsprong van een schrale bodem in Mongolië. Dat is niet altijd ideaal. Desondanks hebben we een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan het voortbestaan van de soort.” In de jaren tachtig werden alle raszuivere exemplaren die er op de wereld nog waren in een fokprogramma opgenomen. In Natuurpark Lelystad konden ze een beetje verwilderen en in de jaren negentig keerden uiteindelijk 84 Przewalskipaarden terug naar Mongolië, waar ze in een speciaal leefgebied werden opgevangen. “Het is het enige wilde paard in de wereld, maar zonder dat fokprogramma was het uitgestorven”, zegt Gerwin de Vries met trots. “Misschien dat we hier in de toekomst nog een hengstengroep krijgen. Dat zou mooi zijn. Dan kunnen we opnieuw echt een rol spelen bij het voortbestaan van die soort. Bovendien geeft het ook weer reuring in de groep en dat is voor de gezondheid van de dieren ook beter.”
WISENTEN
Eigenlijk heeft hij de meest afwisselende baan van Nederland, vertrouwt de boswachter mij toe. Zelf komt hij van de tuinbouwschool. Daarna heeft hij lange tijd in de boomverzorging gewerkt. Tot hij op een gegeven moment hoorde dat er bij Het Flevo-landschap een vacature was. “Alles was toen nieuw voor mij. Ondertussen werk ik hier al vijftien jaar. Maar ik leer nog elke dag bij. Het mag hier dan wel een park zijn, we zijn nog steeds aan het pionieren. De kennis die je hier nodig hebt doe je op in de praktijk en moet je zelf opbouwen door goed op de dieren te letten.” Zo is Gerwin de Vries ook druk met de wisenten, het enige wilde rund van Europa, waarvan het Natuurpark er ondertussen zo’n honderd exemplaren in begrazingsprojecten in andere landen heeft kunnen plaatsen. Maar ook in de Maashorst in NoordBrabant en de Slikken van de Heen in Zeeland. De Vries: “Om de dieren raszuiver te houden moet je wel goed kijken hoe het genetisch in elkaar zit. Daarom moet je soms exemplaren van elders halen. In Polen hebben we een congres bijgewoond met alle wisentbeheerders van Europa. Op zo’n moment kun je heel veel kennis uitwisselen. Maar ondertussen zijn wij wel echt voorlopers op dit terrein.”
KUDDE PATER DAVIDSHERTEN
We volgen de paden door het Natuurpark. Plotseling ziet de boswachter enkele wandelaars aan de verkeerde kant van een hek die hij even moet toespreken. Even verderop staan we stil om naar de kudde Pater Davidsherten te kijken die aan de overkant van de plas staat. “Heel vaak zie je ze in het water staan om waterplanten te eten”, legt De Vries uit. De soort is oorspronkelijk afkomstig van moerassige vlaktes en rivierdelta’s in China. Maar daar was hij door hongersnood al in het jaar 500 uitgestorven. Uiteindelijk liepen er alleen nog wat in een keizerlijke tuin in Peking rond. Het was de Franse jezuïet Armand David die de soort in 1868 in China ontdekte. De Engelse hertog van Bedford wist de laatste zestien Europese dieren op zijn landgoed Woburn Abbey bijeen te brengen, een kudde op te bouwen en zo de soort voor het nageslacht te behouden. Van deze kudde werden na de Tweede Wereldoorlog dieren afgestaan aan dierentuinen in China en aan Natuurpark Lelystad. Na een fokprogramma was halverwege de jaren tachtig het totale bestand weer uitgegroeid tot ca. 1400 exemplaren. “In China loopt nu weer een populatie die zichzelf kan redden”, verklaart De Vries. “Wij hebben hier nu elf volwassen herten. Kortgeleden is er weer een kalfje geboren. Het blijft een bijzondere diersoort die een fantastisch mooi gedrag vertoont.” Als we even later door leefgebied van de wisenten lopen, vallen de borden op die publiek duidelijk moeten maken hoe groot de gewenste afstand van 50 meter precies is. Het is naar de mening van de boswachter belangrijk om te vertellen hoe het er in de natuur aan toe gaat en niet te veel te romantiseren. “Je moet
© Randy van Domselaar
Hajé restaurant Natuurpark
Pater Davids herten
WANDELEN
In Natuurpark Lelystad slingeren kilometerslange fiets- en wandelpaden door het bosrijke terrein en langs de dieren. Ook kunnen groepen onder leiding van een gids het park verkennen met de boot of de excursiewagen.
Het Bezoekerscentrum
Natuurpark is geopend op maandag t/m vrijdag van 12.00 tot 17.00 uur. Op zaterdag en zondag van 10.00 tot 17.00 uur.
het gedrag van de dieren uitleggen en vertellen dat je er niet te dichtbij moet komen. Het zijn geen knuffeldieren. Want als het fout gaat, wie is dan de klos? Maar ook wij als natuurbeheerders, want je bent dan toch weer genoodzaakt in te grijpen.” Na afloop van onze wandeling moet ik bekennen dat het Natuurpark ten onrechte altijd een blinde vlek voor mij is geweest. Gerwin de Vries begrijpt het. “De polder is sowieso voor veel mensen nog onontdekt. Er wordt vaak gedacht dat het hier kaal is en dat er weinig te beleven valt. Maar Flevoland bestaat inmiddels al ruim zestig jaar en de polder ziet er echt anders uit dan na de droogmaking. Mensen die hier komen zijn bijna allemaal enthousiast. Nooit gedacht dat zoiets bestond, en dat op een kwartiertje afstand van het Dolfinarium.” �
© J. Thijssen
Przewalskipaarden Wisents
© Jasper Pluim
� Eten en drinken
• Hajé restaurant Natuurpark is gelegen in het hart van Natuurpark Lelystad. Het buitenterras is dagelijks geopend van 12.00 tot 18.00 uur. De Hajé-foodtruck op het centrale plein is dagelijks geopend vanaf 10.30 uur. Vlotgrasweg 11, Lelystad,
haje.nu/restaurant-natuurpark
• Restaurant Luchthaven Lelystad Emoeweg 4, Lelystad,
restaurantluchthavenlelystad.nl
• Hof van Lelystad Kraaienhof 2, Lelystad, hofvanlelystad.nl
• Het Vegetarisch Restaurant Donaustraat 183, Lelystad, vegrest.nl
Tekst & samenstelling Amélie Dufour
MET DE (KLEIN)KINDEREN
KLIMMEN & KLAUTEREN OP AVONTUUR MET DOCUS
Docus de Das heeft je hulp nodig! De bosheks heeft haar pan verandersoep in het bosmeertje laten vallen, en sindsdien heeft Docus zijn vriendjes niet meer gezien. Alle dieren denken namelijk dat ze een ander dier zijn: een hert dat in een vogelnest ligt, de vos die op een lelieblad in het water zit… Docus durft het bos niet meer in, want anders verandert hij straks ook nog! Gelukkig kunnen kinderen zonder gevaar het bos in en water uit het meertje over de wortels van de oude toverboom gooien, waardoor de betovering verbroken wordt. Het Docus de Das Avonturenpad is 1,5 kilometer lang en komt langs verschillende speeltoestellen. Naast klimmen en klauteren wordt onderweg de natuurkennis getest. De ideale dekmantel om uw (klein-) kinderen mee te krijgen voor een wat langere wandeling door de Brabantse bossen.
• Docus de Das Avonturenpad (gratis toegankelijk), in het bos ter hoogte van Udensedreef 14 in Schaijk. Volg de borden ‘Docus de Das Avonturenpad’, of fiets naar fietsrouteknooppunt 45. vvvlanderd.nl
VAN LEKKERS TOT VELDBOEKET ZÉLF PLUKKEN
Als ‘zelf doen’ het motto van uw (klein)kind is, valt een zelfpluktuin ongetwijfeld in de smaak. Nederland kent er vele, maar Zelfpluktuin Groenhof op het mooie Terschelling is toch wel een van onze favorieten. Pak een mandje of bakje, kijk wat er plukrijp is en sla je slag. Of pluk een kleurrijk veldboeket in de bloemenweide. In het tuinwinkeltje laat je vervolgens alles afwegen én kun je terecht voor heerlijk verse fruitsmoothies, kruidenthee en ander lekkers uit eigen tuin.
• Zelfpluktuin Groenhof, Dorpsstraat 111, Hoorn, Terschelling. zelfpluktuingroenhof.nl
MUSEUM VOOR ALLE LEEFTIJDEN
En dan bedoelen ze bij het LAM (‘Lisser Art Museum’) ook echt álle leeftijden: van piepjong, jong en ouder tot stokoud. Dit nieuwe museum staat geheel in het teken van foodart en heeft internationale topstukken in de collectie. Van een gigantische porseleinen installatie van een jaar lang eten en drinken en een feestelijk diner dat uit de hand dreigt te lopen tot een drie meter lange tros beschimmelde druiven. Speciale ‘kijkcoaches’ geven iedereen een persoonlijke ervaring door te prikkelen, kijktips te geven en te luisteren. Maak na het museumbezoek vooral nog een rondje over het omringende Landgoed Keukenhof – met een kasteel, buitenkunstwerken, een kinderboerderij én een goede lunch bij Restaurant de Hofboerderij. Het LAM opende begin 2019 de deuren. De collectie en het gebouw zijn gefinancierd door de VandenBroek Foundation, opgericht door, jawel, Jan van den Broek, voormalig directeur van supermarktketen Dirk.
• Een bezoek aan het LAM is
gratis t/m 4 jaar, E 5 voor 5-17 jaar of E 7,50 voor volwassenen
– of laat u sponsoren. Boek van tevoren een ticket met starttijd. Keukenhof 14, Lisse. lamlisse.nl
BANJEREN OP BLOTE VOETEN
Schoenen uit en gaan! In principe is de hele wereld één groot blotevoetenpad, maar deze zijn er speciaal voor aangelegd en dus net wat geschikter voor blote (kinder)voetjes. Het leukste van alles? Je mag, of eigenlijk moét, lekker vies worden. Wij kozen er vijf uit, in verschillende provincies, voor dit ultieme blotevoetenseizoen:
Gouwe Voeten in Bovenkarspel (Noord-Holland)
Een van de langere blotevoetepaden in NoordHolland: trek hier zeker 1,5 tot 2 uur voor uit. Loop over houten boomstammetjes en over wiebelbruggetjes, door lekker zachte modder, een rietsloot en fris gras, ruik onderweg aan kruiden en proef het fruit langs de route.
• De route start bij Boerencamping ‘De Gouwe
Stek’, De Gouw 11, Bovenkarspel. E 6 voor volwassenen, E 5 voor kinderen, onder de 4 jaar
gratis. Vooraf reserveren op de website. gouwevoeten.nl/blotevoetenpad
Tweeënhalve kilometer banjeren over landgoed Buitenpost in de landelijke omgeving van Twello. Voel het gras, de modder en het zand tussen je tenen. Balanceer op het wilgenpad, loop dwars door het moeras en vind je weg door het bamboebos. Er is hier ook een mooie kindvriendelijke natuurcamping.
• E 5 voor kinderen, t/m 3 jaar gratis.
Rijksstraatweg 17A, Twello. bijbuitenpost.nl/ blotevoetenpad
BloteVoetenpark in Brunssum (Limburg)
Het langste blotevoetenpad van Nederland (en zelfs van de Benelux) bevindt zich in het Limburgse Brunssum. Dit pad is maar liefst vier kilometer lang (afsnijden is mogelijk!), en voert over een prikkelpad met kiezels, schors en modder. Ook is er een lekkere ‘scharrelpoel’ en een hindernisbaan-vijver.
• Het BloteVoetenseizoen loopt tot eind oktober.
E 8,50 voor volwassenen, E 4,50 voor 3 t/m 12
jaar, t/m 2 jaar gratis. Ganzepoel 9A, Brunssum. blotevoetenpark.nl Buitenpost in Twello (Gelderland)
Blotevoetenpad in Zeewolde (Flevoland)
Zeer afwisselende route van anderhalve kilometer over onder andere grind, modder, steen en houtsnippers. Met als eindresultaat heerlijk poezelige voetjes, dankzij de bijgeleverde voetenbalsem.
• E 3,50 per persoon, inclusief een zakje
verfrissende voetenbalsem. Recreatieboerderij SternHof, Zeewolde. sternhof.nl Klokshuys in Vierpolders (Zuid-Holland)
Robin en Nienke Klok zijn de vijfde generatie fruittelers in Vierpolders, aan de stadsgrenzen van geuzenstad Brielle. Naast een landwinkel (de grootste van Nederland welteverstaan!) en een pannenkoekenrestaurant, vind je hier een erg afwisselend blotevoetenpad dat loopt door de boomgaard, met onder andere appel- en perenbomen. Zo loop je over grind- en zandpaden, en klim je over hoge boomstammen en tractorbanden. Inclusief een lekker diep modderbad (er is een wasplaats aanwezig om de voetjes schoon te maken voordat ze de auto weer in moeten).
