Italië Magazine 02 2021 by Credits Media

NR. 2 2021

HARTSTOCHT VOOR LA DOLCE VITA

ONZE TIPS VOOR

2021

• De kleurrijke RIVIERA DI LEVANTE

De inspiratie van 2 Italiaanse topchefs in Nederland + recepten

• Paradijs in PUGLIA • Wijn en pistachenoten rond DE ETNA

AP E 6,99

8 719327 079003

• Het lekkerste uit TRENTINO

00221

• Spectaculaire beelden in ROME

Spectaculair ﬁets- en wandelpad in Limone sul Garda

Op 14 juli 2018 is er een nieuw stuk geopend van het fietsen wandelpad dat loopt van Limone tot aan Trentino. Het biedt een unieke en buitengewone mogelijkheid om langs het meer te lopen of te fietsen en te genieten van het adembenemende uitzicht. De route begint in het historische centrum en voert je over panoramische wegen langs Limonese dorpjes, tot de plaats “Capo Reamol”. Dit stuk is voor iedereen toegankelijk en ook ’s nachts geopend, sinds het met LED-lampen is verlicht. In het centrum kunnen e-bikes gehuurd worden. Als vakantiebestemming biedt Limone sul Garda je een buitengewoon verblijf in moderne hotels, vakantiewoningen, op campings en in appartementen, ieder uitgerust met alle comfort. De ideale plek voor een ontspannende vakantie middenin de natuur. (www.visitlimonesulgarda.com - Tel. +39 0365 954720).

Boek nu zorgeloos jeDromen vakantie!

VOORWOORD

Vanaf nu kun je eenvoudig op www.italiemagazine.nl zelf je gegevens wijzigen, actuele informatie over je abonnement raadplegen of een verhuizing doorgeven. Onder het kopje ‘Abonneren’ vind je de optie ‘Mijn abonnement’. De eerste keer moet je je registreren. Klik hiervoor op ‘Wijzig gegevens’; onderaan de volgende pagina vind je de link ‘Registreren’. Uiteraard blijven wij ook bereikbaar voor je vragen via italiemagazine@mijntijdschrift.com en 088 2266636.

Even voorstellen Ronald Kuipers “Wie ze eenmaal heeft gezien, zal ze nooit meer vergeten: de mysterieuze bollen, zuilen en schijven van de Italiaanse beeldhouwer Arnaldo Pomodoro. In steden als Milaan, Rome en Pesaro zijn de monumentale kunstwerken niet meer weg te denken uit het straatbeeld. Volgens sommigen doen ze denken aan Azteekse zonneschijven en Egyptische piramiden, terwijl anderen associaties hebben met futuristische ruimteschepen. Voor Italië Magazine duik ik in de boeiende denkwereld achter de beelden van de inmiddels 94-jarige Pomodoro.”

©BETTINA TRAAS

Beste abonnee,

Het blijft nu nog even bij dromen helaas, maar hopelijk kunnen we snel weer naar Italië reizen. In deze editie bieden we natuurlijk weer volop inspiratie voor als het zover is. We bezochten de Riviera di Levante in Ligurië, de kuststrook ten zuidoosten van Genua. Portofino en de Cinque Terre zijn genoegzaam bekend, maar er zijn hier nog veel meer prachtige kustplaatsjes die aandacht verdienen, zoals Camogli, Santa Margherita Ligure, Chiamare en heel bijzonder is de baai met de abdij van San Fruttuoso, die alleen te voet of per boot te bereiken is. Of voor wie het wat zuidelijker wil zoeken, gingen we kijken bij Masseria Alchimia van Caroline Groszer, een klein paradijsje vlakbij Fasano in Puglia. Alessandro Avalli beklom voor ons de Etna en keek rond op de vruchtbare flanken, waar heerlijke wijnen worden gemaakt en waar zich ‘de hoofdstad van de pistache’ bevindt, Bronte. In Rome bezochten we de Galleria Borghese, een bescheiden museum qua omvang, maar de collectie die kardinaal Scipione Borghese hier begin 17de eeuw bijeenbracht is van wereldklasse. Voor wie van de alpiene keuken houdt, hebben we in deze editie een aantal recepten van topchefs uit Trentino. En dichter bij huis spraken we met twee Italiaanse chefs die in Amsterdam respectievelijk bij de restaurants Toscanini en Domenica achter het fornuis staan en ieder een lievelingsrecept met ons delen. Veel plezier, Paul van Eijndhoven, hoofdredacteur p.vaneijndhoven@creditsmedia.nl

Geert Smet “Jaren geleden verbleef ik vijf weken in de fascinerende havenstad Genua. In die tijd stapte ik op goed geluk op de trein en ontdekte Camogli, een stadje met een kustlijn als een ansichtkaart en heuvels die spectaculair uit de zee omhoog rijzen. Toen heb ik gezworen terug te komen om er de Riviera di Levante te ontdekken. Datruimte bleek eenen schot in de op kleinschalige campings met privé sanitair en ruime staanplaatsen. Geniet van rust, natuur roos. De kleurrijke kustplaatsjes met vissershaventjes Alle bestemmingen en lodges met zorg uitgezocht door Rink-Jan. en pittige wandelroutes hebben mijn hart gestolen.” Kosteloos annuleren tot 1 juni 2021 en flexibel omboeken bij een negatief reisadvies.

START ALVAST DE VOORPRET EN BOEK EEN VAKANTIE MET LODGE HOLIDAYS! LODGEHOLIDAYS.NL /LODGEHOLIDAYS

/LODGEHOLIDAYS

ITALIË MAGAZINE

30 40

INHOUD 2021 NUMMER 2

Reizen 7 GRANTURISSIMO Tips en adressen voor een reis naar Italië. 18 RIVIERA DI LEVANTE De bloedmooie Ligurische kustlijn van Camogli tot Sestri Levante.

18 Culinair 42 TRAKTATIES UIT TRENTINO Recepten waarin de alpiene en de mediterrane keuken samenkomen. 70 TOSCANINI & DOMENICA In gesprek met de Italiaanse chefs van twee Amsterdamse toprestaurants. Plus recepten! 86 MANGIARE Nieuwtjes voor la cucina.

Cultuur & design

30 PARADIJS IN PUGLIA In de gouden driehoek van de regio vind je de luxe Alchimia Collection.

40 NUOVO Fare bella figura met deze nieuwe producten.

78 OP EN ROND DE ETNA Vulkanisch geweld, heerlijke wijnen en de lekkerste pistachenootjes.

42 GALLERIA BORGHESE Een spectaculaire collectie in een spectaculair Romeins palazzo.

ITALIË MAGAZINE

61 ARTE E CULTURA Culturele uitjes in Nederland en Italië. 62 ARNALDO POMODORO Portret van een beroemd beeldhouwer. “Mijn sculpturen zijn als kristallen, als ogen voor een reis naar de verbeelding.” 89 LIBRI E MUSICA Interview met schrijver Roberto Camurri, nieuwe boeken en een album van legende Ornella Vanoni.

Columns 28 ROSITA STEENBEEK De bar als theater. 51 TERUG IN TOSCANE Bologna, twintig jaar later.

69 E EWOUT KIECKENS Religieuze kijkcijferkanonnen. 91 LAURA Laura de Rooy-Dekker van ItaliaCasa over Italiaans onroerend goed. 92 JURIDISCH Advocaat Joost van der Heijden over de juridische aspecten van onroerend goed in Italië.

En verder… 86 LA LINGUA ITALIANA De primula als symbool voor hoop (en vaccinatie). 93 HUIZEN TE KOOP & TE HUUR Actueel aanbod van onroerend goed in Italië. 98 VOLGEND NUMMER & COLOFON

ITALIË MAGAZINE

specialist in premium espresso koffie

WWW.KOFFIECENTRALE.NL @koffiecentrale

GRANTURISSIMO NIEUWS & REISTIPS volg het laatste nieuws op de betreffende websites voor actuele informatie

Romantische bestemming

Palazzo Venart biedt alle ingrediënten voor een luxueus bezoek aan Venetië. De elegant ingerichte kamers kijken uit over het Canal Grande en zijn uitgerust met een minibar, marmeren badkamers en badjassen. Het restaurant van dit hotel, Glam, is bekroond met twee Michelinsterren en laat je genieten van exclusieve gerechten van chef-kok Donato Ascani. Een droombestemming voor een romantisch uitje voor twee. PALAZZO VENART, CALLE TRON 1961, VENETIË, +39 06 87812893, VANAF € 229 PER KAMER PER NACHT. PALAZZOVENART.COM

> TEKST & SAMENSTELLING YANNA BUYCK

ITALIË MAGAZINE

LA COLLINA DEI CONIGLI

Elegantie in de Monferrato

ELEGANTE RELAIS DI CAMPAGNA +39 335 6851421 / +39 342 7560803 info@collinadeiconigli.it www.collinadeiconigli.it

Een unieke locatie, omringd door het groen van een kleine geïsoleerde vallei, in een prachtige omgeving en in harmonie met het landschap. Een plaats die een plek in het hart van elke bezoeker verovert. Het nieuwe gezicht van de Monferrato dat zich aan de wereld wil tonen.

IM2021_2_Collina dei Conigli.indd 6

08-02-2021 13:55

Droomhuis met panoramisch uitzicht

Casa Tartufo e Mare (Le Marche) is een charmant vakantiehuis met 3 luxe appartementen, zonovergoten zwembad en panoramisch uitzicht over het sprookjesachtige heuvellandschap tot aan

de Adriatische Zee. Verblijf in één van de 3 luxueuze appartementen of huur het volledige huis voor 3 gezinnen. Het huis ligt op de top van een heuvel, nabij een authentiek middeleeuws dorp op 20 km

van de Adriatische kust. Laat je betoveren door het landschap, geniet van de rust, het lekkere eten, de cultuur en het weidse uitzicht vanaf je privé-terras of aan het zwembad.

Ontdek meer op www.tartufoemare.com, of contacteer ons via tartufoemare@gmail.com. IM2021_2_Casa tarufo e mare.indd 1

22-02-2021 10:47

GRANTURISSIMO

Toscaanse charme In het levendige stadje Camaiore, gelegen op een heuveltop in Toscane en op slechts een halfuurtje rijden van Lucca, vind je bed and breakfast Villa Montebello. In deze charmante, gerestaureerde Toscaanse villa kun je een zorgeloze vakantie beleven. Gastheer Thomas staat altijd paraat om te helpen en geeft tips om de omgeving volop te beleven en te proeven. Het zwembad in de tuin biedt een welkome afkoeling en ontbijten doe je in de schaduw van de olijfbomen. Toscane ten voeten uit! VILLA MONTEBELLO, VIA MONTEBELLO 144, CAMAIORE, +39 345 6373778, VANAF € 189 PER KAMER PER NACHT. VILLA-MONTEBELLO.COM

Flashy design

Het Italiaanse modemerk Etro sloeg de handen ineen met brillenspecialist Carrera. Het resultaat van deze samenwerking is een kleurrijke zonnebrillenlijn die meteen doet verlangen naar een warme zomer. Ook leuk om cadeau te doen, want de brillen komen in een mooie verpakking. ETRO X CARRERA SUNGLASSES, ETRO. ETRO.COM, € 179.

Tussen palmen en olijfbomen Een verborgen juweel in een oase van olijfbomen: zo kan Agriturismo Le Carolee het best worden omschreven. Dit prachtige domein ligt in Pianopoli, een gezellig dorp in Calabrië. De luchthaven van Lamezia Terme ligt op slechts twintig minuten hiervandaan, dus ook met het vliegtuig is deze afgelegen regio van

Italië vlot bereikbaar. Het ontbijt bestaat uit biologische producten van eigen bodem en wordt geserveerd onder de palmbomen. Tot rust komen na een daguitstap kan aan het zwembad. AGRITURISMO LE CAROLEE, CONTRADA GABELLA 1, PIANOPOLI, +39 09 6835076, VANAF € 170 PER KAMER PER NACHT. LECAROLEE.IT

ITALIË MAGAZINE

De beste tips voor originele roadtrips

De metro als museum De metro nemen en ondertussen kunst bekijken, in Napels kan het. Door verschillende metrostations loopt een kunstroute, maar wat weinigen weten is dat het ‘Stazione Museo’ op metrolijn 1 een speciale collectie van het Nationaal Archeologisch Museum huisvest. Deze tentoonstelling, die ‘Stazione Neapolis’ genoemd werd naar de oude naam van de stad, is onderverdeeld in vijf historische perioden die kenmerkend zijn voor de geschiedenis van Napels. Verschillende kunstwerken brengen je terug naar de Klassieke Oudheid, maar je vindt er ook overblijfselen uit de 17de eeuw. Een bezoek waard!

Deze handige Capitoolreisgids voert je weg van de autosnelweg naar mooie dorpen en landschappen, authentieke restaurants en gastvrije hotels van Noord- en Midden-Italië. Vijfentwintig autoroutes – van één tot vijf dagen – brengen je naar het ongerepte Italiaanse platteland, langs charmante eethuizen en accommodaties. Bij elke route hoort een wandeling door een oude stad of een fraai landschap. Bovendien vind je er tal van activiteiten en tips voor het kopen van lokale producten. De routes gaan onder andere door de regio van de Italiaanse meren, de Veneto, Umbrië en Le Marche. De gedetailleerde kaarten, praktische informatie, duidelijke routebeschrijvingen en uitneembare kaart bieden alle informatie die je nodig hebt voor een onbezorgde vakantie met de auto. CAPITOOL, AUTOROUTES NOORD- EN MIDDEN-ITALIË, UNIEBOEK HET SPECTRUM, ISBN 9789000301096, € 12,50.

MUSEO STAZIONE NEAPOLIS, PIAZZA MUSEO NAZIONALE 19, NAPELS.

Citytrip Bologna

In een verkeersvrij straatje naast de Piazza Maggiore van Bologna ligt het schitterende Art Hotel Orologio. Een centralere verblijfplaats om de stad te verkennen vind je niet. In dit hotel heerst een knusse familiesfeer, waardoor je je er meteen op je gemak voelt. Het gebouw dateert uit de 19de eeuw en werd met veel respect voor het verleden gerestaureerd. De comfortabele kamers bieden bovendien een uitzicht over de bezienswaardigheden van de stad. ART HOTEL OROLOGIO, VIA IV NOVEMBRE 10C, BOLOGNA, +39 051 7457411, VANAF € 120 PER KAMER PER NACHT. BOLOGNARTHOTELS.it

ITALIË MAGAZINE

GRANTURISSIMO

Groen in de stad

Hoewel Lecce misschien niet de eerste bestemming is die in je opkomt voor een citytrip, heeft deze stad enorm veel te bieden. Warmte, zon, de heerlijke zuidelijke keuken, de zee binnen handbereik... Op een paar meter van de Santa Croce-basiliek en dus in het historische hart van de stad vind je bed and breakfast Kabala. Het fraaie gebouw ligt middenin de Joodse wijk en dateert uit de 14de eeuw. Traditie en innovatie lopen hier naadloos in elkaar over. De tuin van de B&B is een groen paradijsje middenin het gezellig drukke stadscentrum. B&B KABALA, VIA IDOMENEO 68, LECCE, +39 0832 240538, VANAF € 80 PER KAMER PER NACHT. KABALAROOMS.COM

Warme gloed Een mondmasker dragen blijft ongetwijfeld nog even deel uitmaken van onze dagelijkse routine. Dan kun je maar beter stijlvol uit de hoek komen, niet? Met de mondmaskerlijn van Missoni heb je keuze te over. MISSONI MASK, MISSONI, TUSSEN € 70 EN € 110. MISSONI.COM

Waar de tijd blijft stilstaan Op 2 augustus 1980 werd het Centraal Station van Bologna opgeschrikt door een bomontploffing. Neofascistische terroristen verstopten er een tijdbom die 85 dodelijke slachtoffers maakte en daarmee de geschiedenis inging als de zwaarste naoorlogse aanslag in Italië. Opmerkelijk was het feit dat de grote klok aan de buitenkant van het station op dat

moment stopte met tikken, waardoor de tijd bleef stilstaan op het tijdstip van de ontploffing. Kort daarna werd de klok hersteld, maar ter nagedachtenis aan deze dodelijke aanslag besliste men later om de klok voorgoed op 10.25 uur te laten staan. Vergis je dus niet als je een trein te halen hebt… STAZIONE CENTRALE, PIAZZA DELLE MEDAGLIE D’ORO, BOLOGNA.

ITALIË MAGAZINE

Residence Serena

Een oase van rust in het centrum van Umbrië

Kom en ontdek de schoonheid van de prosecco-heuvels, Unesco Werelderfgoed, op 100 km van de Dolomieten en op slechts 50 minuten van Venetië. U kunt hier kiezen uit prachtige toeristische fietsroutes en ontspannen bij Agriturismo en Relais Althea. Tot uw beschikking staan hier kamers, een wellnesscentrum, een keuken en prosecco superiore-proeverijen van eigen productie. Relais Althea, Kamers en Wellness Via Confin 54 31029 Vittorio Veneto (TV) Italia T. +39 0438 1740022 althea@relaisalthea.it Agriturismo Althea, Kamers en Restaurant Via Confin 57 31029 Vittorio Veneto (TV) Italia T. +39 0438 560511 althea@agriturismoalthea.it www.agriturismoalthea.it

Promotie: boek nu en spendeer GRATIS 10% van u boekingsbedrag aan onze bar www.residenceserena.be info@residenceserena.be • Tel : +39 334 245 43 40

IM2021_2_Residence Serena.indd 1 16-12-2020 11:51

IM2021_2_Drusian.indd 1

AMBACHTELIJK & UNIEK www.piccobella.nl info@piccobella.nl

15-01-2021 15:0

LEER I O M TA L I A A JE D N NA T ROOM S E LE IN IT VEN ALIË

Istituto di Lingua Italiana Italiaans Leren in het hart van Amsterdam en ook online. Jaarcursussen Semestercursussen Kwartaalcursussen Zomercursussen Juniorencursussen One to one op maat Intensieve cursussen op maat

ItaliaItalia is de sleutel tot uw succes zakelijk en privé! PICCOBELLA ITALIAANS TAFELEN eten aan lange gedekte tafels met vrienden en familie en genieten van La Bella Vita

info@italiaitalia.nl • 06 338 57 359

www.italiaitalia.nl

GRANTURISSIMO

Veilig aanhaken

De StaySafe van Alessi heeft een dubbele functie. Je kunt hem gebruiken als sleutelhanger, maar je kunt er ook deuren mee openen, liftknoppen mee indrukken of je vasthouden aan een handbeugel in tram of bus zonder iets met je handen aan te raken. Ideaal in deze tijd. STAYSAFE NO-TOUCH KEY RING, ALESSI, € 20. ALESSI.COM.

Actief met de familie In het Ratschingstal in ZuidTirol gaan cultuur en traditie hand in hand met gastvrijheid. De familie Eisendle runt er al jarenlang het prachtige Alphotel Tyrol, een fijne verblijfplaats voor een reisje naar de bergen. Na een stevige dagtocht kun je heerlijk op adem komen in de uitgestrekte tuin of in het wellnesscentrum. Voor wie het liever wat actiever ziet, is er

een bowlingbaan, airhockeytafel, een go-kartingbaan en een kinderboerderij. Heel wat te beleven dus, voor jong en oud. In de winter sta je bovendien op minder dan drie minuten van het hotel op de skipiste. ALPHOTEL TYROL, RACINES DI DENTRO 5/B, RACINES, +39 0472 65 9158, VANAF € 130 PER KAMER PER NACHT. ALPHOTEL-TYROL.COM

Belle Époque Op wandelafstand van Campidoglio en het Pantheon ligt viersterrenhotel OTIVM, een uniek hotel met veel klasse in het Romeinse stadscentrum. Wie zijn verblijf in Rome graag in alle luxe doorbrengt is hier aan het juiste adres. ’s Ochtends kun je je te goed doen aan een uitgebreid ontbijtbuffet,

om vervolgens vol energie de stad in te trekken. Met een cocktail in de hand geniet je ’s avonds vanaf de rooftopbar na, met een uitzicht om U tegen te zeggen. OTIVM HOTEL, VIA D’ARACOELI 11, ROME, +39 06 40410547, VANAF € 149 PER KAMER PER NACHT. OTIVMHOTEL.EU

ITALIË MAGAZINE

Heerlijke bestemmingen

Bij Cazebonne ben je aan het juiste adres voor een tot in de puntjes voorbereide culinaire vakantie naar Italië. Een wijnreis in het gebied van de Chianti Classico rond Firenze, een culinaire wandelreis in Umbrië en een rondreis in Puglia behoren tot de mogelijkheden, maar daarnaast levert de organisatie ook maatwerk. Daarbij wordt je droomreis samengesteld van dag tot dag, zelfs van uur tot uur. Je ontdekt de lekkerste eetadresjes, de meest sfeervolle hotelkamers en de gezelligste steegjes. Door de jarenlange ervaring van de experts van Cazebonne worden de beste bestemmingen zorgvuldig geselecteerd en kun je op twee oren slapen. CAZEBONNE. CAZEBONNE.NL.

Nieuw leven in de Alpen

Het groene hart

Middeleeuwse bergdorpjes en kastelen, archeologische vindplaatsen, kerken en abdijen: in elke hoek van Abruzzo zijn sporen van een rijk cultureel verleden te vinden. Met maar liefst drie grote nationale parken staat de regio bovendien bekend als de groenste van Europa. De inwoners zijn terecht heel trots op hun streek. Onbegrijpelijk eigenlijk waarom Abruzzo nog steeds

ITALIË MAGAZINE

zo onbekend is. Tijd dus voor een gids die volledig aan de Abruzzen is gewijd, vond auteur Ingrid Paardekooper. Ze verloor haar hart aan deze regio: om de natuur, de geschiedenis, de cultuur, de tradities, de keuken en vooral de gastvrije mensen. INGRID PAARDEKOOPER, ABRUZZO – HET GROENE HART VAN ITALIË, EDICOLA, ISBN 9789492500137, € 22,50.

Voor Thomas Siffer, journalist, auteur en wereldreiziger, was het een jongensdroom om ingesneeuwd in een berghut een boek te schrijven. Zijn vrouw schuimde het internet af, waar ze op de Rifugio Val di Togno botste. Deze verlaten berghut in de Italiaanse Alpen was jarenlang in handen van de Italiaanse staat en fungeerde als kazerne om smokkelaars tussen Zwitserland en Italië te onderscheppen. Later ontving de rifugio tal van bergwandelaars, maar sinds 2010 raakte hij in onbruik. De familie Siffer werd meteen verliefd op de ongerepte omgeving en besloot het domein nieuw leven in te blazen. Dochter Luna en haar vriend Wout leiden de restauratiewerken in goede banen en wonen voltijds naast de rifugio, waar ze dit jaar hun eerste gasten hopen te ontvangen. Hun belevenissen zijn te volgen op Facebook en Instagram. RIFUGIO VAL DI TOGNO. RIFUGIOVALDITOGNO.COM, INSTAGRAM: @RIFUGIO_VAL_DI_TOGNO.

GRANTURISSIMO

Mondain Milaan

Beweren dat Fabio en Marco, eigenaars van bed and breakfast LaFavia, van reizen houden, is een understatement. Ze beklommen de Himalaya, doorkruisten de Boliviaanse woestijn, verbleven enkele maanden in Mexico en ontdekten de jungle van Costa Rica. Op al deze reizen verzamelden ze souvenirs en ideeën, die terug te vinden zijn in hun mooie verblijf in hartje Milaan. LaFavia is een fijne uitvalsbasis voor een verkenning van de Italiaanse modestad bij uitstek. De kamers stralen rust uit en in de daktuin met ligstoelen is het ook fijn vertoeven. LAFAVIA, VIA CARLO FARINI 4, MILAAN, +39 347 7842212, VANAF € 95 PER KAMER PER NACHT. LAFAVIA4ROOMS.COM

Pracht en Prada Mario Prada wordt gezien als één van de meest invloedrijke ontwerpers uit de Italiaanse modegeschiedenis. Zijn winkel in de overdekte galerij in hartje Milaan zette het merk definitief op de kaart. Na zijn overlijden in 1958 nam kleindochter Miuccia Prada het familiebedrijf over en stichtte ze cultuurcentrum en museum Fondazione Prada. Dit gouden gebouw, ontworpen door het Nederlandse bureau OMA van Rem Koolhaas, bevindt zich vlakbij het treinstation Porta Romana. Naast mode kun je er op maar liefst negen verdiepingen ook performance art, architectuur en dans bewonderen. In de Accademia dei Bambini kunnen ook kinderen kennismaken met de wereld van kunst en design. Een must visit tijdens een citytrip Milaan. FONDAZIONE PRADA, LARGO ISARCO 2, MILAAN, +39 02 56662611. FONDAZIONEPRADA.ORG.

Volle batterij Met deze batterijlader van Legami heb je maar één stopcontact nodig om je smartphone, fotocamera en tablet tegelijkertijd op te laden. Erg handig voor wanneer er niet veel tijd is op reis! Het design, met wereldkaartprint, is een leuk extraatje. PLUG & CHARGE CARICABATTERIE DA MURO – 3 USB, LEGAMI, € 12,95. LEGAMI.COM

ITALIË MAGAZINE

Uit de schaduw van Genua Riviera di Levante, een kustlijn vol verrassingen

Wie Ligurië zegt, denkt vaak aan de Cinque Terre, de vijf vissersdorpjes met spectaculaire wandelpaden. Maar tussen die trekpleisters en havenstad Genua ligt heel wat meer fraais. Van de sprookjeswereld van Sestri Levante tot de woeste rotspartijen van Camogli: dit gebied is bloedmooi. TEK ST & F OTOGRAF IE G E E R T S M E T

Openingspagina’s: Portoﬁno. Deze pagina: ansichtkaarten van Camogli; markt in Chiavari. Rechterpagina: Baia del Silenzio in Sestri Levante

et is ongeloofl ijk hoeveel invloed één overnachting van de Deense sprookjesschrijver Hans Christian Andersen in Sestri Levante heeft gehad. Zijn verblijf in dit stadje ten noorden van de Cinque Terre was kort, maar zijn lovende woorden over de ‘sprookjesachtige avond’ die hij er doorbracht, vonden grote weerklank. En nog steeds klinkt zijn naam alom. Zo komen we net te laat voor de literatuurprijzen van het jaarlijkse Andersen Festival. We kunnen ons evenwel troosten door de uitgestrekte promenade van de Baia delle Favole – de sprookjesbaai – af te wandelen. Strandgasten zoeken er verkoeling onder de parasols van veelal privéstranden. Het échte sprookjesstrand van Sestri ligt verscholen achter het fraaie schiereilandje waar de promenade op uitmondt. Daar ruist het zeewater namelijk de Baia del Silenzio in. Kleurrijke gevels omringen deze ingesloten baai als een amfitheater en stuiten aan het uiteinde op een voormalig kloostergebouw. Hoewel het zandstrand ook hier veel bezoekers lokt, straalt het intimiteit en rust uit. Het levendige historische centrum ligt pal tussen de twee stranden in en is volgestouwd met stijlvolle kledingboetiekjes, originele winkels, gelateria’s, koffiebarretjes en veel te verleidelijke bakkerijen. Vooral in Via XXV Aprile staan we likkebaardend voor de etalages. We doen ons te goed aan citroenkoekjes uit Pasticceria Rossignotti, een traditioneel ingerichte banketbakkerij die Sestri al sinds 1840 met zoete lekkernijen verwent.

Overal ansjovis Bijna vergeten we de typisch Genuese gevels te bewonderen. Soms moeten we twee keer kijken om zeker te zijn of een bepaald reliëf nu wel of niet op de gevel geschilderd is. De zeer realistische techniek van het trompe-l’oeil komt hier veel voor, vooral bij vensters en luiken. Aan het eind van de 18de eeuw bedach-

ITALIË MAGAZINE

ten de machthebbers namelijk een belasting op het aantal ramen. Had je er meer dan vijf, dan moest je betalen. De inwoners reageerden door vensters te verwijderen, maar zorgden ervoor dat de gevels hun esthetische franje behielden. De ontbrekende vensters schilderden ze er namelijk gewoon weer bij. Ook de knipoog naar de zee ontbreekt niet. Porselein in de vorm van zeesterren, een sterk geurend viswinkeltje of een

EEN KUSTLIJN VOL VERRASSINGEN

snackbar met een blauw-witte gevel en de toepasselijke naam L’Acciughina – ‘de kleine ansjovis’. In barrestaurant Capocotta, waar we een aperitivo drinken met Paolo, de eigenaar van onze bed & breakfast, komen we die pittige smaakmaker tussen de vele borrelhapjes tegen. “De bagnun moet je zeker proberen”, zegt Paolo. “Een soep van ansjovis met tomaat, ui en een beetje witte

wijn. Delizioso, en bovendien een streekproduct.” We geven hem volmondig gelijk. Terwijl de bagnun onze smaakpapillen doet tintelen en de Aperol spritz stilaan uit ons glas verdwijnt, laten we Paolo aan het woord. “Weet je dat ik hier nauwelijks Belgen en Nederlanders ontvang? De meesten kiezen voor Toscane, terwijl het ook hier wondermooi is.

Gaan jullie dezelfde kant op?” Hij glimlacht tevreden als hij hoort dat we zijn geboortegrond verder gaan verkennen. Na Sestri trekken we namelijk geleidelijk aan naar het noorden. Onze eerstvolgende halte, Rapallo, heeft door rapallizzazione een eigen, niet al te fraaie stempel gekregen, namelijk die van een door stadsuitbreiding verknoeide stad. Gelukkig verdwijnen onze twijfels >

HET ÉCHTE SPROOKJESSTRAND VAN SESTRI LIGT VERSCHOLEN ACHTER HET FRAAIE SCHIEREILANDJE WAAR DE PROMENADE OP UITMONDT. DAAR RUIST HET ZEEWATER NAMELIJK DE BAIA DEL SILENZIO IN

ITALIË MAGAZINE

over Rapallo al snel als we het grote historische centrum induiken. We slenteren de steegjes in en zien meteen de Torre Civica – de klokkentoren – en de toren van de kerk van Santo Stefano boven de vele palazzi uitsteken. Iets verderop kleuren prachtige fresco’s een voorgevel van een gastenverblijf. Ons steegje komt uit op de caroggio, de naam die in Rapallo en de omliggende stadjes de hoofdstraat van het oude stadscentrum aanduidt. Het stijlvolle naamplaatje ‘Caroggio’ steekt mager af naast de uitbundig versierde gevel van het delicatessenwinkeltje ParlaComeMangi (Praat zoals je eet). We hebben slechts handbagage bij ons en kunnen

moeilijk een keuze maken uit de overdaad aan Ligurische lekkernijen. We lopen een poosje op gevoel verder en komen uit op een plein tussen centrum en lungomare. Kinderen spelen er met elkaar onder een rond paviljoen. Het blijkt een chiosco della musica te zijn, een gebouw met meesterlijke fresco’s die onder meer grootheden als Verdi en Beethoven voorstellen, met personages uit hun klassieke stukken.

Zeerovers en mirakels Palmbomen werpen een schaduw over de brede lungomare, waar een vader en zijn zoontje op een van de vele bankjes van een ijsje genieten. De promenade leidt in een bocht

naar het spectaculaire schiereiland van Portofino en aan de andere kant naar de iconische zeeburcht, een 16de-eeuwse vesting die bescherming moest bieden tegen de herhaaldelijke invallen door zeerovers. De laatste keer hadden de Ottomaanse piraat Dragut en zijn manschappen de stad bij verrassing overrompeld. Nadat ze de boel hadden geplunderd, verkochten ze vele inwoners als slaven. In diezelfde 16de eeuw was een eenvoudige burger – ene Giovanni Chichizola – op de terugweg van Genua, waar hij zijn waren te koop had aangeboden, naar Rapallo. Tijdens de lange tocht onder de broeierige middagzon nam Giovan-

DE PROMENADE LEIDT IN EEN BOCHT NAAR HET SPECTACULAIRE SCHIEREILAND VAN PORTOFINO EN AAN DE ANDERE KANT NAAR DE ICONISCHE ZEEBURCHT

ITALIË MAGAZINE

EEN KUSTLIJN VOL VERRASSINGEN

ni een welverdiende pauze. Hij dommelde even in en ontwaakte met een visioen van Onze Lieve Vrouwe Maria. Ze liet een klein, houten kunstwerk achter. Het verhaal verspreidde zich snel en op dezelfde plaats, zeshonderd meter boven de zeespiegel, werd het Santuario di Montallegro gebouwd. De inwoners van Rapallo konden na de plunderingen en epidemieën behalve de militaire bescherming van het kasteel ook wel een spiritueel duwtje in de rug gebruiken. Vroeger moest je er een flinke wandeling voor over hebben, nu kun je met een kabellift naar het heiligdom. Al na tien minuten bereiken we op die manier de brede wandelboulevard die naar de voorgevel van het pelgrimsoord leidt. Architect Luigi Rovelli vernieuwde die in de 19de eeuw en maakte er een waar pareltje van. De stijl met marmer is overzichtelijk, de vorm verwijst naar Lombardische gotiek. Binnenin draait alles om spiritualiteit. Het beroemde

icoon van Maria neemt een ereplaats in, op een heel wat groter schilderij is haar verschijning aan Giovanni vereeuwigd.

De weelde van Santa De eerste stopplaats na Rapallo, Santa Margherita Ligure, wordt door inwoners lief kozend ‘Santa’ genoemd. De luxe hotels van Santa ontvingen in hun lange verleden een hele reeks beroemdheden en ook nu nog trekken ze vooral welgestelde gasten aan. Maar daarvoor bezoeken we het heuvelachtige kuststadje niet. Hagelwitte bootjes en plezierjachten in de jachthaven reflecteren het zonlicht en prikkelen onze ogen. We zouden er een bootje kunnen huren, maar in plaats daarvan keren we onze rug naar het water. We vragen ons af wat er achter de majestueuze gevels van de vele statige gebouwen schuilt. Villa Durazzo, een palazzo uit de 17de eeuw, bezichtigen we als eerste. In een > studiekamer wordt de plaatselijke

Linkerpagina: Restaurant L’Acciughina in Sestri Levante. Deze pagina: het strand en de abdij van San Fruttuoso.

ITALIË MAGAZINE

schrijver Vittorio Rossi geëerd, die in de eerste helft van de 20ste eeuw een omvangrijk oeuvre bij elkaar schreef. Behalve rijen doorleefde boeken spreken ook de voorwerpen uit zijn avontuurlijke bestaan als reiziger tot de verbeelding. Andere kamers maken indruk met stijlvolle fresco’s en elegante interieurs, zoals de logeerkamer die speciaal voor de Italiaanse koningin Margaretha van Savoye tijdens haar bezoek aan het begin van de 20ste eeuw werd ingericht. Toen werd het palazzo omringd door een enthousiaste mensenmassa, nu kun je vogels horen fluiten. Het gratis toegankelijke park van de villa biedt mooie vergezichten en je kunt er in een schommelstoel luieren nadat je in de plaatselijke koffiesalon je espresso hebt gedronken.

Boven: het kasteel van Rapallo. Rechterpagina: aperitivo in Camogli; het rotsachtige strand van Punta Chiappa.

ITALIË MAGAZINE

Verborgen abdij Het aangrenzende Portofino heeft nog meer prestige dan grote zus Santa, er is zelfs een replica van het stadje te zien in de Verenigde Staten. Met wat geluk loop

je er een filmster tegen het lijf, of Silvio Berlusconi, die er een buitenverblijf heeft. We zoeken een bakkertje op voor een stuk pizza, dat we rustig aan de kade opeten. Daar kun je flaneren langs exclusieve winkeltjes met soms maar tien kledingstukken en restaurants met prijzige menu’s. Op hetzelfde schiereiland ligt de abdij van San Fruttuoso, tussen rotsen en bomen in een minuscule baai met turkoois water. Het is weekend en zowel de paar wandelsteegjes als het kleine strand worden druk bezocht, maar in de abdij zelf kun je rustig rondwandelen. Het bouwwerk is een mengelmoes van verschillende stijlen. Benedictijnen, aanvankelijk niet meer dan tien, vonden er al in de 11de eeuw een discreet onderkomen en kregen later steun en bescherming van de Doria’s, een machtige familie uit het nabijgelegen Genua. Andrea Doria, de bekendste van allemaal, voerde die bescherming in de 15de eeuw nog op door er een toren met het

EEN KUSTLIJN VOL VERRASSINGEN

wapenschild van de familie neer te zetten. Bovendien verbouwde hij de abdij grondig, waardoor je een bezoek als een tijdreis ervaart. ’s Avonds verandert de baai van gedaante. Rust overheerst en we kunnen hier overnachten, maar wij volgen een hellend bospad en klimmen in een half uur naar Agririfugio Molini, een afgelegen, comfortabel hotel waar wij de nacht zullen doorbrengen. Wegen zijn hier niet en de enige geluiden die we horen, zijn het geruis van een beekje, de kopstoten van twee bokken die iets hogerop met elkaar vechten en het gesnuif van een wild zwijn dat hier min of meer zijn onderkomen heeft gevonden. Heel ver in de diepte zien we een veerboot als een legoblokje het ogenschijnlijk gladde water van de baai uitglijden. De dag eindigt helemaal ideaal als de eigenares ons een overvloedig avondmaal voorschotelt. Ansjovis-

taart, pasta met aubergine en als dessert een overheerlijke panna cotta met karamelsaus. Rechts van ons verdwijnt de zon achter de heuvelwanden die steil de zee induiken.

Pittige wandelroute Uitgerust trekken we de volgende dag naar de Golfo Paradiso, waar we het kustplaatsje Camogli willen bezoeken. Daarvoor nemen we de veerboot, al besluiten we het onszelf wat moeilijker te maken en onderweg uit te stappen nabij Punta Chiappa. Dat rotsachtige strand met diep, kristalhelder water staat garant voor spectaculaire uitzichten op de kustlijn. De rotsen glijden het water in, zelf schuifelen we behoedzaam naar beneden. Hoe dichter bij de golven, hoe glibberiger het wordt, en dat is best een uitdaging. In plaats van weer op de boot te stappen, kiezen we voor de pittige wandelroute naar Camogli. We lopen terug langs het samenraapsel

van huizen waar we een paar uur eerder uit de boot zijn gestapt. We volgen het hellende pad tot we het charmante gehucht San Nicolò bereiken. Ook verderop blijven we een eindeloos aantal treden beklimmen. Telkens als we een huis zien, denken we dat het hoogtepunt van de wandeling, San Rocco, hebben bereikt, en telkens vergissen we ons. Tot we op een pad met een waanzinnig panorama tafeltjes zien staan en een kelner zien rondlopen. Daar drinken we in één teug onze gekoelde limonata op en verslinden gulzig een wrap. Onder een parasol staren we naar het verre zeezicht, dat ons een blik op Genua gunt. “Nu volgt enkel nog de afdaling”, roept een koppel dat gelijke tred met ons hield. Eindelijk duikt Camogli op. We hebben geluk. Ons hotel, Cenobio dei Dogi, ligt aan het eind van de > wandelroute, dus we kunnen

DE ROTSEN GLIJDEN HET WATER IN, ZELF SCHUIFELEN WE BEHOEDZAAM NAAR BENEDEN. HOE DICHTER BIJ DE GOLVEN, HOE GLIBBERIGER EN DAT IS BEST EEN UITDAGING

ITALIË MAGAZINE

Onder: gevels in Santa Margherita Ligure. Rechterpagina: Baia delle Favole in Sestri Levante.

ITALIË MAGAZINE

meteen het zwembad induiken. Hier bouwde de invloedrijke familie Dogi in 1565 een aristocratische villa waar je nog de traditie en elegantie van weleer proeft. Aan het zwembad geniet je van het prachtige uitzicht over het lange keienstrand dat uitloopt op een uitstekende rots met de Basilica di Santa Maria Assunta en de burcht. Met eeuwenoude huizen die de barokke basiliek harmonieus omringen, de half verscholen burcht en de groene heuvels op de achtergrond lijkt die volgebouwde rotspartij op een ansichtkaart. Mooi om naar te kijken, maar nog leuker om op goed geluk de trappen op en af te gaan, een binnenpleintje te ontdekken waar wasgoed hangt te drogen en achter de burcht uit te komen om op een bankje naar de zachte golfslag te luisteren. Via een overdekte doorgang met een paar winkeltjes lopen we de pier van een ingesloten vissershaventje op. Achter de terrasjes leunen smalle, pastelkleurige gevels tegen elkaar aan. Gevels van

palazzi uit de glorieperiode van Camogli, toen zijn vloot tot ver buiten Italië bekend was en werd geprezen door bondgenoten uit onder andere het grote Genua. Nog meer prachtgebouwen, sommige acht tot negen verdiepingen hoog, begrenzen de zeedijk en herbergen winkeltjes, restaurants, ijssalons en uiteraard focacceria’s. Dit is de geboortestreek van de focaccia en als we een tafeltje uitkiezen voor een aperitivo zijn we niet verbaasd dat we bij onze spritz en negroni dat pizza-achtige brood erbij geserveerd krijgen. Net als we denken dat Camogli ons niets meer kan bieden, krijgen we een verbluffende zonsondergang te zien. Koppels, gezinnen en kinderen leunen tegen de balustrade van de dijk en genieten van het spektakel. Net als wij. We proosten, laten de felgekleurde hemel uitdoven en zoeken een restaurant op voor een pasta met rasechte pesto alla genovese. De Golfo Paradiso doet zijn naam eer aan. •

TIPS & ADRESSEN OVERNACHTEN • B&B DA U GIDELA Mooi ingerichte B&B pal in het oude stadscentrum. Heringericht historisch gebouw, sommige oorspronkelijke elementen zijn behouden. Uitgebreid Italiaans ontbijt. Hartelijke verwelkoming door gastheer Paolo. Van oktober tot maart ook beschikbaar als appartement. Via XXV Aprile, 115\6, Sestri Levante. ugidela.com • AGRIRIFUGIO MOLINI Gastenverblijf in het Parco di Portofino, enkel te voet bereikbaar. Gedeelde, maar propere badkamer. Ruime avondmaaltijd, lekker ontbijt met zelfgemaakte taart. Unieke locatie. Loc. Molini, San Fruttuoso Capodimonte, Camogli. agririfugiomolini.it • CENOBIO DEI DOGI Luxueus viersterrenhotel met ruime, comfortabele kamers en uitstekende faciliteiten. Zwembad en privéstrand. Restaurants met terras aan het water. Heerlijk ontbijtbuffet. Prachtige ligging. Via N. Cuneo, 34, Camogli. cenobio.it ETEN EN DRINKEN • HOME - FOOD, GRILL N’DRINK Behalve Ligurische vlees- en visspecialiteiten ook uitstekende pasta. Die met pesto alla genovese is een aanrader. Zeer mooi gelegen terras. Reserveren aanbevolen. Via Garibaldi 99, Camogli. homecamogli.it

• HOSTARIA VECCHIA Een combinatie van traditionele en hedendaagse gerechten. Vooral vis staat op het menu. De fritto misto, met onder meer gefrituurde inktvis en ansjovis, viel zeer in de smaak. Via Fratelli Cairoli 20, Rapallo. vecchiarapallo.com • CAPOCOTTA Uitstekende aperitivo in een heerlijke setting. Creatieve kwaliteitskeuken met oog voor een mooie presentatie. Historisch interieur. Vriendelijke bediening. Vico Macelli 8, Sestri Levante. facebook.com/capocotta • BAR – PASTICCERIA ONETO Betaalbare, overheerlijke panini. Met daarna een kopje sterke espresso, uiteraard. Via Partigiani D’Italia 11, Santa Margherita Ligure DOEN • KABELLIFT SANTUARIO DI MONTALLEGRO Elk half uur, starten eindtijd afhankelijk van seizoen. Vertrek tijdig, bij slechte weersomstandigheden vertrekt de cabine niet. Spectaculaire panorama’s. Heen en terug voor 8 euro. Piazza Solari 2, Rapallo. comune.rapallo.ge.it/pagina600_ la-funivia • VILLA DURAZZO Zomer: dagelijks open van 9.30–13 uur en 14–18 uur. Winter: dagelijks open van 9.30–13 / 14–17 uur. Piazzale San Giacomo, 3, Santa Margherita Ligure. villadurazzo.it

• VRIJDAGMARKT CHIAVARI Het stadje Chiavari ligt tussen Rapallo en Sestri Levante. Op vrijdagochtend bezetten marktkraampjes met textiel, fruit en groenten, kaas, vis et cetera het historische centrum. Een aanrader. Als je naar Piazza Mazzini wandelt, kom je de kraampjes automatisch tegen. • ABDIJ VAN SAN FRUTTUOSO Te voet of per boot bereikbaar. Aan te raden om vooraf een ticket te kopen. Via S. Fruttuoso, 13, Camogli. fondoambiente.it/luoghi/ abbazia-di-san-fruttuoso • WANDELING SESTRI LEVANTE NAAR PUNTA MANARA Vanuit Vico del Bottone in het

stadscentrum de pijlen volgen. Aangeduid met twee rode vierkantjes. • WANDELING PUNTA CHIAPPA NAAR CAMOGLI Eenvoudigweg het pad langs de kust volgen. Het leidt van Punta Chiappa naar Porto Pidocchio, San Nicolò en San Rocco. Nadien daalt het naar Camogli. Meer informatie over de wandelpaden van het Parco di Portofino op parcoportofino.it. • BOOTTAXI’S Regelmatige verbindingen. Dienstregeling afhankelijk van het seizoen. Meer informatie over de boottaxi tussen Sestri Levante en San Fruttuoso: traghettiportofino.it Meer informatie over de boottaxi tussen San Fruttuoso en Camogli: golfoparadiso.it

ITALIË MAGAZINE

ROSITA STEENBEEK schrijfster rosita steenbeek verhaalt over haar dagelijkse leven in italië.

Zoals bijna elke ochtend ga ik in alle vroegte de deur uit om de dag te beginnen bij bar Pascucci. Een blik op het Kattenforum dat steeds weer anders oogt onder wisselend licht is altijd opwekkend. Bar Pascucci bezoek ik sinds mijn eerste jaar in Rome toen ik hier vlakbij in een pension woonde dat inmiddels is gepromoveerd tot duur hotel. Ik loop de tegenwoordig zo stille Via di Torre Argentina in waar aan het eind van de straat de achtermuur te zien is van het Pantheon. “Ciao Patrizia”, groet ik wanneer ik de smalle bar binnenstap. “Ciao tesoro.” We kennen elkaar al sinds de eerste keer dat ik hier kwam maar ook anderen worden begroet met cara, caro of met hun naam, want Patrizia kent iedereen. Voor de pandemie was dat onmogelijk, toen toeristen uit binnen- en buitenland zich hier verdrongen, maar nu is Pascucci weer een bijna dorps buurtcafé. Zonder dat ik het hoef te vragen maakt Patrizia een cappuccino voor me. Er worden meer groeten gewisseld, zoals met de rijzige heer in donkerblauwe jas, een gepensioneerde senator, die hier elke morgen een espresso geniet waarna hij een sigaartje tevoorschijn haalt dat hij buiten oprookt. Gisilberto knikt naar me, de jongeman die in de naburige ijzerwinkel werkt en die de automatische besproeiing op mijn terrasje heeft aangelegd. Hij bespreekt de kwaliteit van penselen met de oude restaurateur die de schilderingen in een ander aangrenzend palazzo opfrist. “Ik realiseerde me laatst dat je geen vreemde talen meer hoort”, zegt Patrizia. “Ook op straat niet, zelfs geen Italiaanse dialecten, alleen Romeins.” Behalve dan Napolitaans uit de mond van la Napolitana die elke ochtend met trein en elektrische step uit Napels komt om hier om de hoek les te geven. Dan parkeert ze haar step tegen de toog terwijl ze een espresso drinkt. Regelmatig bestelt ze, naar Napolitaans gebruik ook een caffè sospeso, een ‘uitgestelde koffie’ voor een onbekende ander die het moeilijker heeft, een voorbeeld dat in Rome ook steeds meer navolging vindt.

ITALIË MAGAZINE

Daar is Alessandro, de ober die in een restaurant werkt op de volgende straathoek. Hij vraagt om een caffè corretto, een espresso ‘gecorrigeerd’ met een scheut sterke drank. “Het ontspant een beetje”, zegt hij met sombere blik, “zo meteen moet ik weer tafels dekken waaraan niemand plaats gaat nemen.” “Komt wel weer goed”, troost Patrizia. Wanneer ik de volgende ochtend de bar binnenstap komt de gepensioneerde heer net naar buiten, sigaartje in zijn hand. Even ben ik de enige in de bar, wat wel vaker voorkomt. Soms neemt Patrizia ook een koffie, altijd uit een glas, en dan luister ik naar haar verhalen, vaak over Rome. Ze is een paar huizen verder geboren. Veel huizen zijn opgekocht door Chinezen vertelt ze, die aankwamen met een koffer vol contanten. Ze vond het vreselijk om te verhuizen naar Rione Monti, de buurt die is gebouwd op de volkswijk van het antieke Rome, want dit gebied rond het Pantheon was haar Rome. In het nieuwe huis ontdekten ze kleurige fresco’s maar daar werd snel overheen geschilderd en ze wist dat ze er niet over moest praten, anders zou de archeologische dienst hun leven overhoopgooien. Wanneer ze hier door de straten loopt, snuift ze de geuren op die haar terugbrengen naar vroeger en dan beleeft ze alles opnieuw. “Geur kan betoveren. In de winter legden we mandarijnschillen, laurier en rozemarijn op de kachel zodat het hele huis ernaar ging ruiken.” Patrizia zou met pensioen kunnen maar ze peinst er niet over want de bar is haar leven. “Gisteren kwam er een goed ogende man binnen van een jaar of veertig. Hij vertelde dat hij met zijn geliefde zou gaan lunchen bij Fortunato”. Dat is een gerenommeerd restaurant hier vlakbij. “Ze hadden ruzie gekregen en zijn vriendin was kwaad weggelopen. Toen was hij daar in zijn eentje gaan lunchen. ‘Je hebt toch wel foto’s naar haar gestuurd’, zei ik. Natuurlijk had hij dat gedaan. Hij bleek acteur te zijn en zei: ‘U bent ook actrice en deze bar is uw theater.’” •

I LLUST RATI E E DIT H BUE NE N

Gee n vree mde talen meer

12 X

AANBIEDING

+ VANDYCK DEKBEDOVERTREK T.W.V. B 149,95 NU SAMEN VOOR MAAR

E 76

DELUXE MET INCALELIE

WORD ABONNEE

Het dekbedovertrek Deluxe heeft een levensechte print van de schitterende alstroemeria of incalelie. De achterkant van het dekbedovertrek is effen beige. De kussens hebben aan beide zijden een gedeelte van het patroon. Dit dekbedovertrek is gemaakt van 100% katoensatijn waardoor het heerlijk zacht en soepel aanvoelt. Neem nu een tweejaarabonnement op Italië Magazine en ontvang de dekbedovertrekset in de maat van je keuze:

De abonneeservice is op werkdagen bereikbaar van 9.00 tot 17.00 uur. Als bijdrage in de verzendkosten van het geschenk wordt eenmalig € 7 in rekening gebracht. Deze aanbieding geldt zolang de voorraad strekt. Neem contact op met de abonneeservice voor verzendtarieven naar het buitenland. Je kunt het abonnement ook cadeau doen aan iemand anders, je ontvangt dan zelf het dekbedovertrek.

• 2 x eenpersoons (140 x 200/220) • 1 x tweepersoons (200 x 200/220) • 1 x lits-jumeaux (240 x 200/220)

GA NAAR WWW.ITALIEMAGAZINE.NL OF BEL 088 2266636

PARADIJS IN PUGLIA In de gouden driehoek van Puglia bouwt Caroline Groszer aan haar imperium van bijzondere logeeradressen. De voorlopige tussenstand: één masseria en twee stadswoningen. Dit alles onder de naam ‘Alchimia’, met een knipoog naar de versmelting tussen oud en nieuw.

T EKS T JE R O E N JA N S EN F OTO GR AF I E J E R O EN J A N S E N & C O S M O L AE R A

D Openingspagina: Caroline Groszer in de tuin van Masseria Alchimia; inktvissalade bij La Risacca. Onder: de olijfgaard; uitzicht op de Gouden Driehoek van Puglia. Rechterpagina: woon- en eetkamer van Palazzina Alchimia in Fasano.

ITALIË MAGAZINE

e charme van Puglia is moeilijk in een paar woorden te vatten. Het is de vriendelijkheid van de natuur achter de Apennijnen, waar het boerenland rustig uitloopt naar de zee. Diezelfde vriendelijkheid wordt weerspiegeld in de gastvrijheid van de Pugliesi. Het is de zon die altijd schijnt en zijn warme licht werpt op de witgekalkte huizen. De masserie die in het groene laagland liggen, aan het einde van een lange oprijlaan, als witte blokkendozen tussen de landerijen. Zoals de masseria van Caroline Groszer, hotelier van beroep maar afgestudeerd als econoom. Die studie legde de basis voor haar latere leven als selfmade zakenvrouw, maar zonder haar creatieve en avontuurlijke inborst was ze nooit zo ver gekomen.

Van Zwitserland naar Milaan We ontmoeten Caroline in de tuin van Masseria Alchimia, waar ze ons rondleidt tussen de cactussen en trakteert op wijn met antipasti en taralli (ringvormige snacks) op een van haar terrassen. Met zicht op het plein vóór de masseria en de grot ernaast, in normale tijden het decor

van bruiloften en partijen. Nu heerst de rust op het landgoed, waar gasten een boek lezen of picknicken in de schaduw van een olijf boom. Hier vertelt Caroline over haar Italiaanse avontuur. Ze studeerde economie in het Zwitserse Sankt-Gallen. “Mijn ouders wilden dat ik een serieuze baan kreeg”, lacht ze. “Met een serieus salaris om van te leven. Economie leek hen wel wat. Ik had eigenlijk iets anders in gedachten, iets romantisch: piloot, architect of fotograaf.” Ze volbracht haar studie en kreeg een marketingfunctie bij een Zwitserse onderneming. Binnen enkele maanden werd ze overgeplaatst naar Milaan, om daar een nieuw fi liaal te openen. “Ik blufte dat ik goed Italiaans sprak, maar kwam niet verder dan pizza, pasta en cappuccino. Gelukkig werd ik de taal snel machtig.”

Sabbatical in New York En zo begon Carolines Italiaanse avontuur, dat haar uiteindelijk bracht tot in het diepe zuiden. Van haar eerste baan kreeg ze al snel genoeg: het was te zakelijk en bovendien had ze maar weinig in te brengen. “Ik ben graag verantwoordelijk”, zegt ze nu. “Daar hoort bij dat je bepaalde zaken voor elkaar kunt krijgen.” Ze verliet haar >

“IK BLUFTE DAT IK GOED ITALIAANS SPRAK, MAAR KWAM NIET VERDER DAN PIZZA, PASTA EN CAPPUCCINO. GELUKKIG WERD IK DE TAAL SNEL MACHTIG”

werkgever en trad in het huwelijk met een Italiaanse man. Met hem zou ze een zoon krijgen, Oliviero. “Mijn toenmalige man was journalist”, vertelt Caroline. “Toen hij naar New York ging om een roman te schrijven, ging ik uiteraard met hem mee. Het was een sabbatical van een jaar, maar ik wilde niet stilzitten. Uiteindelijk besloot ik om te gaan fotograferen, wat altijd al een passie van me was.”

Succesvolle fotograaf Een jaar lang werkte ze als assistent van bekende Amerikaanse fotografen. Daarna keerde ze terug naar Italië, voor een nieuw hoofdstuk van haar leven. Niet naar Milaan,

maar naar Verona, waar ze als freelance fotograaf het leven van de nieuwe Veronesi in beeld bracht. Caroline laat een boek zien met portretten van migranten. “Dit was een van mijn grootste projecten”, zegt ze. “Verona is een gesloten stad, de mensen zijn daar erg op zichzelf. Als buitenstaander had ik hier in het begin best moeite mee. Hoe moest dat niet voor die migranten zijn, die doorgaans een minder bevoorrecht leven leiden? Ik maakte portretten van hen en schreef er zelf de teksten bij.” Ze exposeerde haar werk en kreeg aanvragen voor een trouwreportage. “Daar had ik helemaal geen zin in”, lacht ze nu. “Om er vanaf te zijn

vroeg ik belachelijk hoge prijzen, maar tot mijn verbazing bleken die geen enkel probleem te zijn. Uiteindelijk heb ik voor zo’n beetje elke rijke familie in Verona een of meerdere bruidsreportages gemaakt. Ik verdiende op één dag genoeg geld om twee maanden van te leven.”

Verliefd op Puglia Van het geld kocht Caroline in 2005 vijf aaneengesloten trulli in Cisternino. Trulli zijn traditionele ronde huisjes met stenen puntdaken, een bekend gezicht in het zuiden van Puglia. “Al vanaf mijn eerste vakantie in Puglia was ik verliefd op die trulli”, vertelt ze. “Twintig jaar geleden waren die nog heel

“IK KWAM OP HET JUISTE MOMENT, VÓÓR DE HAUSSE. IK VIEL VOOR DE WITTE HUIZEN, DE BLAUWE ZEE EN DE RODE AARDE”

ITALIË MAGAZINE

PARADIJS IN PUGLIA

betaalbaar, Puglia was nog niet zo ontwikkeld als nu. Ik kwam op het juiste moment, vóór de hausse. Ik viel voor de witte huizen, de blauwe zee en de rode aarde. Het voelde zó goed.” Na een grondige renovatie bood ze haar vakantieverblijf ook te huur aan voor gasten. Twee Engelse vakantiegangers bleken zo onder de indruk van de trulli, dat ze haar een flinke som geld boden. Caroline: “In het begin zei ik nog: deze huisjes zijn niet te koop. Maar opnieuw was het aanbod té goed om nee tegen te zeggen.”

Verlaten landgoed Caroline verkocht haar trulli, maar bleef in Puglia. “Rond die tijd introduceerde de EU een ontwikkelingsprogramma voor het zuiden”, vertelt ze. “Wanneer je als vrouw een bedrijf begon, kon je een deel van je investering terugkrijgen. Ik maakte een businessplan en schreef alles op wat ik tijdens mijn studie had geleerd. Zo kwam ik in aanmerking voor een aardig startkapitaal, bovenop het geld dat ik zelf al verdiend had.” Alles bij elkaar genoeg om te investeren in de masseria die ze inmiddels had

gevonden. Want in 2006 stuitte ze op een verlaten landgoed tussen het stadje Fasano en de kust. Met een oud landhuis annex boerenbedrijf, fruitgaarden, olijf bomen en een grot waarin vroeger de olijven werden gemalen. De fundamenten van de masseria dateren uit de 17de eeuw. Caroline: “De eerste bewoners waren nonnen. Die leerden de vrouwelijke bevolking om een goede huisvrouw te zijn. Toen ik de masseria vond, stond deze leeg en werd omringd door zeventien hectare land. Ik moest twintig directe omwonenden overtuigen van mijn intenties. Hier hebben de buren namelijk het eerste recht op aankoop. Dat was nog een heel gedoe, maar uiteindelijk is het gelukt. Nu beschik ik over drie hectare land, want wat moet ik met zeventien hectare? De rest wordt gecultiveerd door mijn buren.”

Luxe boetiekhotel Net als de trulli hoort ook de masseria bij het culturele erfgoed van de streek. Beide zijn witgekalkt, zoals bijna alle huizen in Puglia. Het bekende dorp Ostuni, gelegen op een heuvel, is een > van de bekendste città bianche. Naar

Linkerpagina: suite van Masseria Alchimia. Boven: Uitzicht vanaf het dakterras van Toretta Alchimia op de San Vito kerk.

ITALIË MAGAZINE

“EEN QUOTE GRAAG EEN QUOTE GRAAG GRAAG EEN QUOTE GRAAG GRAAG EEN QUOTE GRAAG”

oude erfgoed”, verduidelijkt de eigenaar. “De masseria had al een naam: Logurgo. Donker en verre van uitnodigend, daar trok ik geen gasten mee. Vandaar Alchimia, dat als voordeel heeft dat het met een A begint. Dan sta je meestal bovenaan de zoeklijsten.”

Woning in Fasano

Boven: de masseria. Rechterpagina: eigenaresse Caroline Groszer; een van de fijne zitplekjes in de tuin.

ITALIË MAGAZINE

verluidt diende de witte kalk ooit als ontsmettingsmiddel tegen de pest, maar even waarschijnlijk is het dat de witte muren bescherming bieden tegen de hitte. Caroline nam een jaar de tijd voor de verbouwing. Masseria Alchimia moest een luxe boetiekhotel worden, met acht suites en tweepersoonskamers, elk voorzien van eigen keuken en terras. In het voorjaar van 2008 ontving ze haar eerste gasten. De naam Alchimia verwijst naar de fusie tussen Noord en Zuid, oud en nieuw, historie en modern design. “Naar het feit dat ik als dochter van Zwitserse en Duitse ouders in het zuiden van Italië een nieuw leven geef aan dit

In het afgelopen decennium bouwde Caroline haar bezit uit tot de ‘Alchimia Collectie’. De zaken gingen zo goed, dat de bank haar een nieuw aanbod deed. “Ik kon extra geld lenen om opnieuw te investeren”, vertelt ze. “Waarom begin je niet nóg een hotel? zeiden ze. Alsof ik al niet druk genoeg was. Maar het was een interessant aanbod, met goede condities. Bovendien was ik wel toe aan iets nieuws. Ik vind het leuk om van oude huizen iets nieuws te maken, met veel design én respect voor het verleden. Architectuur is altijd mijn passie geweest, ook toen ik nog economie studeerde. Als ik ergens logeer, bijvoorbeeld in een hotel, ben ik vaak geneigd om de kamer opnieuw in te richten. Mijn gasten houden van design, en van de stijlvolle inrichting van een boetiekhotel. Het alternatief is een sterrenhotel, maar dat is vaak minder intiem en zeker minder persoonlijk. Toen ik van de bank het aanbod kreeg, kon je in Fasano nauwelijks iets boeken, terwijl het toch een leuk stadje is. Nog dezelfde dag van mijn gesprek ging ik op onderzoek uit. Om de hoek trof ik tussen de palazzi een leuke stadswoning. Verspreid over drie verdiepingen en met een geweldig dakterras. Ik dacht: die moet ik hebben.”

Mooiste uitzicht van Ostuni Zo gezegd, zo gedaan. Het huis in het centrum van Fasano werd haar ‘Palazzina Alchimia’, een smaakvol ingerichte vakantiewoning voor lief hebbers van het Italiaanse stadsleven. Middenin de ‘gouden driehoek’ van Puglia, tussen de azuurblauwe zee en de mooiste dorpen met hun trulli en centra om in te verdwalen. En daar bleef het niet bij, want in 2017

PARADIJS IN PUGLIA

kocht Caroline een ‘torenhuis’ op het hoogste punt van Ostuni, het ‘witte dorp’ dat zijn schaduw werpt over het land. De volgende dag neemt Caroline ons mee naar het derde adres van haar ‘collectie’. Aan de voet van de stadsmuren nemen we plaats in een bromtaxi. De jonge chauffeur rijdt ons vakkundig omhoog, het autovrije centrum in. Onze route naar ‘Torretta Alchimia’ voert langs de mooiste pleinen, poorten en panorama’s. Op de plaats van bestemming brengen steile trappen ons langs de vertrekken van het huis, stuk voor stuk even smaakvol ingericht. We eindigen op het dakterras, voor misschien wel het mooiste uitzicht van Ostuni. Pal onder ons liggen de daken en stegen van de stad, met op steenworp afstand de kathedraal en de barokke koepel van de San Vito Martire kerk. Achter de witte huizenzee zien we het groene land en de Adriatische Zee. Een selfie-spiegel

nodigt uit tot het maken van zelfportretten, het is moeilijk om de verleiding te weerstaan. Toen Caroline het huis kocht, bestond het uit een half dozijn kleine kamers. Ze brak alles open en maakte er twee grote ruimtes van: een eetkamer met keuken en een slaapkamer met badkamer. “Ideaal voor stelletjes”, zegt ze. “Of voor een schrijver of kunstenaar die op zoek is naar een inspirerende omgeving om te werken. Dat zou ik wel mooi vinden.”

Gouden driehoek Terug naar Fasano, waar het allemaal begon. Het levendige stadje dankt zijn naam aan de fazant. De vogel siert het embleem op het centrale plein en wie er overheen loopt, wacht tenminste zeven jaar van tegenspoed. Op hetzelfde plein eten we tetta di venere (vrij vertaald: de tepel van Venus), in de vorm van een vrouwenborst. Het is de

bekendste lekkernij van de stad, gemaakt van chocolade en room. Fasano is van oudsher de woonplaats van rijke agrariërs, een aantal palazzi herinnert aan de rijke historie van de stad. Voor een kleine provinciestad telt het opvallend veel moderne winkels en cafés. Caroline neemt ons mee naar Pentole e Provette, een voortreffelijk fine dining restaurant in de Via Angelo Musco. Het menu wisselt per week, maar wat blijft is de creativiteit van de chef. We eten octopus met erwtjes, limoenmayonaise en groene olijvenpoeder, basilicum-abrikoosijs als pré-dessert en panna cotta met gezouten karamel en popcorn als zoet-zoute afsluiter. Fasano koestert zich in de luwte van zijn bekendere buursteden. De gouden driehoek van Puglia telt andere hoogtepunten: van Ostuni in het zuiden tot Monopoli en Polignano a Mare in het noorden, twee parels aan de kust van Puglia. >

“ALCHIMIA HEEF ALS VOORDEEL DAT HET MET EEN A BEGINT. DAN STA JE MEESTAL BOVENAAN DE ZOEKLIJSTEN”

ITALIË MAGAZINE

Wijnproeverij bij A-Mano in Noci. Rechterpagina: wijnbar met terras in Ostuni in de buurt van Torretta Alchimia.

Beide dorpen eindigen abrupt boven de rotsachtige kust. De volgebouwde kliffen liggen rond oude havens en kleine stadsstranden. Het beroemdste (kiezel-) strand van Polignano ligt ingesloten tussen de rotsen. Jongeren wagen zich hier aan een sprong van de metershoge klif. In het gesteente zijn door de eeuwen heen grotten gesleten, de Grotta Palazzese is ‘eigendom’ van het gelijknamige restaurant en biedt plaats aan een van de meest spectaculaire terrassen ter wereld. In het westen grenst de gouden driehoek aan het trulli-dorp Alberobello en aan Noci, dat zijn naam dankt aan de

walnoot. Daarvan maken ze hier een voortreffelijke likeur. Maar Caroline stuurt ons voor een wijnproeverij met lunch naar Palazzo A-Mano, eigendom van Mark en Elvezia. Hij is een voormalige wijnmaker uit Californië, zij een marketinggoeroe uit Friuli in het noorden van Italië. Samen werden ze verliefd op de Primitivo-wijnen van Puglia en besloten ze hun eigen Primitivo te maken, een elegante rode wijn vol rijp fruit met een kruidige afdronk. Inmiddels maken ze ook een voortreffelijke rosé, een rode Negroamaro en de Susumaniello, te herkennen aan de ezel op het etiket. De Susumaniello is een oude inheemse druif, koppig als een ezel, “zoals Mark, de wijnmaker van A-Mano”, volgens zijn vrouw Elvezia.

Switchen van locatie Als je te gast bent in Masseria Alchimia stuurt Caroline je naar de leukste adressen in de regio. Van de kaasboer om de hoek tot de landwinkel achter haar domein, te bereiken via een pad langs de vruchtbare landerijen. Ze reserveert een tafel voor de lunch bij La Risacca, waar je op een eenvoudig terras aan de azuurblauwe zee geniet van de lekkerste vis en zeevruchten. De gouden driehoek van Puglia heeft veel te bieden. Des te fijner is het dat je met de Alchimia Collectie kunt switchen van locatie. “Ik heb geluk gehad”, zegt Caroline. “Vijftien jaar geleden was Puglia lang niet zo trendy als nu. Maar ik zag de potentie van dit bijzondere land, en kreeg de kans om hier een bedrijf te beginnen én uit te breiden. Ik leef van deze projecten, dus er is best een kans dat er meer op mijn pad komt. Een ander huis om op te knappen, of misschien een beachclub voor mijn zoon. Dat laatste is wel een droom van me. Hij studeert nu aan de hotelschool. Misschien werken we op een dag wel samen, maar dat is niet aan mij alleen. Laat hem voorlopig zijn gang maar gaan.” • Masseria Alchimia, Contrada Fascianello 50, masseria-alchimia.it

ITALIË MAGAZINE

PARADIJS IN PUGLIA

TIPS & ADRESSEN WIJNHUIS A-MANO in Noci faciliteert op afspraak wijnproeverijen met of zonder lunch. De wijnen van A-Mano (Primitivo, Negroamaro, Susumaniello) horen bij de top van Puglia en worden geschonken in de beste (sterren)restaurants. Via San Giovanni 41, Noci. amanowine.com PENTOLE E PROVETTE is zonder twijfel het beste restaurant van Fasano. Modern en sfeervol ingericht en met een creatieve keuken die excelleert in kleine gerechten en verrassende smaakcombinaties. De bediening is jong, vriendelijk en enthousiast. Via Musco 37, Fasano. pentoleeprovette.it MASSERIA MONTE, op steenworp afstand van Masseria Alchimia, verkoopt allerhande streekproducten: van diverse soorten jam, honing en olijfolie tot huisgemaakte likeuren en vers brood. Loop de andere kant op voor een ruime selectie van de lekkerste kazen, te verkrijgen bij Masseria Lamapecora. Contrada Fascianello 48 & Via Fascianello 30, Fasano. BIJ CAPITOLO, op korte afstand van Masseria

Alchimia, vind je een fijn zandstrand. Lido Bambù verhuurt surfuitrustingen, ligbedden en parasols en beschikt over een trattoria met bar en terras. De sushi is gemaakt van dagverse vis. lidobambu.it TORRE GUACETO beschikt over een van de fijnste zandstranden in de regio. Overigens kun je hier ook kiezen voor een ligplaats op het gazon van Guna Beach Club. Deze club beschikt over een jazzbar en voortreffelijk restaurant. Eigenaar Max verbouwt zijn groenten in de moestuin naast de zonneweide. Guna Beach Club, Contrada da Apani, Torre Guaceto. gunabeach.com Nog meer eten aan de kust: LIDOBIANCO is een uitstekend visrestaurant met fraai zeezicht, ideaal gelegen tussen de rotsen van Monopoli. IL PUNTO, in Torre Canne, doet daar weinig voor onder. Zowel wat betreft het uitzicht op zee, als het culinaire aanbod. Echte klassiekers zijn hier de zeebaars (die uiteraard aan tafel gefileerd wordt), de octopussalade en de frittura mista van gefrituurde visjes en zeevruchten. Tot slot: LA RISACCA, een gezellig

familierestaurant met eenvoudig terras aan zee, pasta en pizza’s, antipasti en traditionele visgerechten: van gegrilde octopus tot zee-egels. • Lidobianco, Via Procaccia, Monopli. ristorantelidobianco.com • Il Punto, Via Eroi del Mare, Torre Canne. • La Risacca, Contrada Capitolo, Capitolo. Binnen het uur rijd je zowel naar MATERA als naar LECCE, twee bijzondere steden in het zuiden van Italië. Matera is een van de oudste steden ter wereld en

staat in zijn geheel op de Werelderfgoedlijst van Unesco. In 2020 was het de Culturele Hoofdstad van Europa. De stad staat vooral bekend om zijn grotwoningen. Barokstad Lecce, ook wel ‘het Florence van het Zuiden’ genoemd, maakt indruk met zijn vele palazzi en Romeinse opgravingen: van het amfitheater op het Piazza Sant’Oronzo tot het Teatro Romano. De historische binnenstad, opgetrokken uit goudgeel kalksteen, kent een levendige horeca, met dank aan de vele studenten.

ITALIË MAGAZINE

NUOVO samenstelling pablo pichel

Gentleman in de woonkamer Mister T is een metalen koffietafeltje met een mannelijk figuur. Op zijn ‘hoofd’ zet je een glas of kopje, in zijn uitgestrekte ‘armen’ kun je tijdschriften of boeken leggen. CaosCreo, Mister T, € 268,90. Caos-shop.it

Porsche design Met deze trolley van Bric’s in samenwerking met Porsche Design, race je straks weer stijlvol door de luchthaven. In diverse kleuren en maten. Bric’s, 4W Trolley S, € 395. Brics.it

Getekende stadsgezichten Zijden carré met de iconische print van de plattegrond van Pucci’s thuisbasis, de stad Florence. De shawl kan worden gedragen om de hals, geknoopt aan een handtas of als band in het haar. Emilio Pucci, Scorci Fiorentini Print Mini Silk Carré, € 140. Emiliopucci.com

ITALIË MAGAZINE

Beeldschermproof Nieuw in de Barbiere-collectie van Acqua di Parma: een gezichtscrème die de mannenhuid niet alleen hydrateert en verzorgt, maar ook beschermt tegen nadelige effecten van langdurig beeldschermgebruik. Acqua di Parma, Multi action face cream, € 89. Acquadiparma.com

Schoon aan de haak Nefusa heet deze visvormige broche met roze glassteentjes als schubben. Ook met groene steentjes verkrijgbaar. Luisa Spagnoli, Jewel Brooch, € 99. Luisaspagnoli.it

Zwierig de lente in Luchtig bloemenjurkje van viscose georgette met gestreepte zomen. Twinset Milano, Floral Georgette Dress, € 169. Twinset.com

Ludieke luidspreker Met deze trombonevormige geluidsversterker voor je mobiel verhoog je het volume van je favoriete canzoni tot wel 20 decibel. Scaramaz, Amplificatore per Cellulare e Smartphone, € 36,89. Scaramaz.com

ITALIË MAGAZINE

Een van de indrukwekkende plafonds in de Galleria. Rechterpagina: ‘De ontvoering van Proserpina’ van Gian Lorenzo Bernini.

Galleria Borghese

Een omhelzing van schoonheid

Caravaggio, Bernini, Tiziano, Canova en vele andere wereldberoemde kunstenaars… allemaal onder één dak. Met dank aan Scipione Borghese, een gerafﬁ neerde kunstverzamelaar, verﬁjnd estheticus en het verwende neefje van de paus. Italië Magazine bezocht Galleria Borghese, een van Rome’s – en ’s werelds – meest spectaculaire musea. TE K S T E N F OTO ’ S J E S P ER S TO R G A AR D J E N S E N

‘B

uiten de Porta Pinciana werd het mooiste paleis gebouwd, in een park waar zich alle denkbare schoonheid bevond die de moeite waard was om in dit leven na te jagen en te bezitten. Het park was versierd met prachtige standbeelden, schitterende schilderijen en andere prestigieuze objecten zoals fonteinen, visvijvers en andere vormen van elegantie…’ Zo schreef de Italiaanse schilder Giovanni Baglione halverwege de 17de eeuw over Villa Borghese, gebouwd in de periode 1612-1620, en het prachtige paleis in het park, dat later de decadente woonplaats van de machtige familie Borghese zou worden. Baglione’s woorden zouden niet alleen moeten worden gelezen als een eerbetoon aan de idylle en schoonheid van het park, maar ook – en vooral – aan de schepper daarvan, kardinaal Scipione Borghese (1576-1633). Wie was Scipione Borghese nu eigenlijk? Een geraffineerde kunstverzamelaar, een verfijnde estheticus, het verwende neefje van de paus, of was hij het allemaal? De vraag valt niet eenduidig te beantwoorden en toch is het interessant dat te proberen. Zeker gezien het feit dat de voormalige woonplaats van de Borgheses tegenwoordig Galleria Borghese heet en het levenswerk bevat van Scipione Borghese. Hier vind je zijn fraaie verzameling beeldhouwwerken en schilderijen, door velen beschouwd als een van de meest indrukwekkende ter wereld.

Jonge kardinaal Scipione Borghese was net afgestudeerd in filosofie en rechten toen hij in 1605, op 29-jarige leeftijd, werd benoemd tot kardinaal door zijn oom Camillo Borghese, die zelf twee maanden daarvoor was geïnaugureerd als paus Paulus V. Camillo Borghese’s

ITALIË MAGAZINE

heerschappij duurde zestien jaar, tot 1621. In deze periode groeide de macht en invloed van de familie Borghese aanzienlijk, zowel in politiek als economisch opzicht. Scipione Borghese kreeg hierdoor al snel aanzien en een grote mate van rijkdom tot zijn beschikking, wat hij vooral uitgaf aan la dolce vita en natuurlijk aan kunst, zijn grote passie.

In 1612 gaf hij de opdracht om Villa Borghese te bouwen, op dat moment een groot braakliggend stuk land aan de rand van de stad (tegenwoordig in oppervlak het op drie na groenste park van Rome). Het project omvatte ook de bouw van een majestueus palazzo, waar Scipione zijn alsmaar groter wordende kunstcollectie wilde stallen.

GALLERIA BORGHESE

ZIJN ECHTE PASSIE LAG NIET BIJ ZIJN KERKELIJKE ACTIVITEITEN, MAAR BIJ DE KUNST

Linkerpagina: je komt ogen te kort in de Galleria. Deze pagina links: ‘Apollo en Daphne’ van Bernini. Boven: de stichter van het museum Scipione Borghese. Drie jaar later, in 1615, lieten de architecten Flaminio Ponzio en de Nederlander Jan van Santen (ook wel bekend onder zijn Italiaanse naam Giovanni Vasanzio) de droom van Borghese uitkomen met het indrukwekkende Borghese-paleis. Scipione Borghese stond bekend als een man met diplomatieke vaardigheden, die zich vaak mengde in onenigheden. Men kende hem als een intelligente en welbespraakte vertegenwoordiger van de Kerk. Zijn echte passie lag echter niet bij zijn kerkelijke activiteiten, maar bij de kunst. Zijn bezetenheid om kunstschatten te verwerven was zo groot dat hij af en toe problemen kreeg met de wet. Zoals bijvoorbeeld op 19 maart 1608, toen hij een aantal van zijn mannen naar Perugia stuurde om in het holst van de nacht Rafaëls >

ITALIË MAGAZINE

beroemde schilderij ‘La Deposizione di Christo’ (1507) te stelen uit de San Francesco-kerk.

Helper van jong talent De meedogenloze kunstverzamelaar was slechts één kant van Scipione Borghese. Een andere was zijn gulheid in het ondersteunen van kunstenaars. Hij gebruikte de enorme welvaart die hij als kardinaal had opgebouwd om jonge talenten financieel te stimuleren, vaak met succes. Caravaggio en Gian Lorenzo Bernini waren twee van zulke kunstenaars, die niet alleen wereldberoemd werden dankzij hun uitzonderlijke talent, maar ook dankzij de financiële hulp van de kardinaal. De relatie tussen Caravaggio en zijn beschermheer wordt beschreven als ‘complex en vol schaduwkanten’. Borghese verlangde niets minder dan artistieke perfectie, terwijl Caravaggio vrijwel constant een drang voelde om zich artistiek te uiten tijdens zijn ingewikkelde leven. Van de twaalf kunstwerken van Caravaggio die oorspronkelijk deel uitmaakten van Scipione Borghese’s collectie, hangen er nu nog vijf in de Galleria Borghese. Beeldhouwer Gian Lorenzo Bernini (1598-1690) was een andere jonge kunstenaar die de aandacht van Borghese trok. Op vijftienjarige leeftijd begon Bernini te werken voor zijn vader Pietro. De eerste opdrachten kwamen op dat moment van kardinaal Borghese. Op 25-jarige leeftijd, in 1624, voltooide Bernini het nu zo beroemde standbeeld ‘David’, gespierd en gewapend met een slinger. De gespannen expressie van David moet Bernini’s gezicht voorstellen tijdens het fysiek zware beeldhouwproces. De lijst van Galleria Borghese’s meesterwerken is lang, zowel die van sculpturen als die van schilderijen. Naast de genoemde kunstenaars vind je er onder meer de beeldhouwer Luigi Valadier, de schilders Rafaël,

ITALIË MAGAZINE

Perugino,Veronese, Dossi, Botticelli, Rubens, Andrea Del Sarto en niemand minder dan Tiziano, in de Galleria vertegenwoordigd met zijn wereldberoemde schilderij ‘Amor Sacro e Profano’ (1514). Het verhaal gaat dat de Amerikaanse kunstkenner Baron Rothschild ooit een bod heeft gedaan op het schilderij dat hoger was dan de waarde van alle andere kunstwerken bij elkaar. De plafonds van het museum vervullen een speciale rol. Hoog in de wonderlijke gewelven zie je engelen, duivels, demonen, heiligen, maagden, verschillende figuren uit de bijbel en de Griekse mythologie, als ook naakte putti (kleine kinderen), allen neerkijkend op hun toeschouwers beneden. Daarnaast hebben de plafonds van het museum letterlijk een extra dimensie door het veelvuldige gebruik van trompe-l’oeil, wat de kijker een gevoel van driedimensionaliteit geeft.

Dreigend faillissement Een nieuw, cruciaal hoofdstuk in de geschiedenis van de Galleria Borghese breekt aan in 1887. Dat jaar werd duidelijk dat een aantal van de belangrijke investeringen van de Borghese-familie in Rome niet zo’n succes waren geweest. Plots stonden ze aan de rand van een faillissement. De Borgheses waren hierdoor genoodzaakt om het palazzo te koop te zetten, inclusief de waardevolle inhoud. Er volgde een zeven jaar durende strijd tussen de Borgheses en de Italiaanse staat. Beide wilden er een slaatje uit slaan. Pas in december 1902, kort na de afkondiging van een nieuwe regering, wisten de twee partijen elkaar te vinden. Uiteindelijk kocht de Italiaanse staat het volledige Borghese-park én de Galleria Borghese voor zo’n laag bedrag dat het door velen bestempeld is als ‘de beste kunstdeal van de Italiaanse staat in de 20ste eeuw’. Een jaar later deed de Italiaanse staat

het Borghese-park cadeau aan de gemeente Rome, zodat ook de Romeinse inwoners ervan konden genieten. Precies zoals Scipione Borghese het zich had voorgesteld.

Intieme sfeer Aan het eind van de 20ste eeuw, in de jaren 1987-1997, werd het laatste

GALLERIA BORGHESE

De beroemde ‘Dansende sater’, een Romeinse kopie naar een origineel van de Griekse beeldhouwer Lysippos.

DE PLAFONDS VAN HET MUSEUM HEBBEN LETTERLIJK EEN EXTRA DIMENSIE DOOR HET VEELVULDIGE GEBRUIK VAN TROMPE-L’OEIL, WAT DE KIJKER EEN GEVOEL VAN DRIEDIMENSIONALITEIT GEEFT

ITALIË MAGAZINE

HET IS GEEN GROOT MUSEUM, MAAR DAT IS NU JUIST DE CHARME

Links: ‘Jonge Moorse met meisje en hond’ van de Franse beeldhouwer Nicolas Cordier. Boven: Bernini’s ‘Aeneas, Anchises en Ascanius’. hoofdstuk van de geschiedenis van het museum geschreven, toen de Galleria en een aantal kunstwerken grondig werden gerestaureerd, tot ze er uitzagen als in de hoogtijdagen. Galleria Borghese bestaat uit twintig zalen, verspreid over twee verdiepingen. Het is dus geen groot museum, maar dat is nu juist de charme. De intieme sfeer voelt voor bezoekers als een omarming van schoonheid. Precies het effect dat de collectie moet hebben gehad op bezoekers 400 jaar geleden. De levenswens van de kunstverzamelaar staat in het Latijn vereeuwigd op een parkmuur: ‘Ik, de beschermheer van Villa Borghese, verklaar hierbij: Als jij, waar dan ook, een vrij persoon bent, wees hier dan niet bang voor regels. Beweeg je waar je wilt, vraag wat in je opkomt, en loop weg wanneer dat je uitkomt. De schatten van het park zijn er meer voor de bezoekers dan voor de eigenaar’ • Het museum kan alleen op reservering bezocht worden. De maximale bezoektijd is twee uur. galleriaborghese.beniculturali.it

ITALIË MAGAZINE

©ELINE NIJBURG PHOTOGRAPHY

ADVERTORIAL

Mamma Mia. Ja… ik wil!

Een Italiaanse bruiloft op eigen bodem Het jawoord geven op een locatie in een wijnof boomgaard, Italiaans dineren, dansen op muziek van de Italianen, invloeden uit Italië zoals citroen uit de Amalﬁ-streek, Siciliaanse Moorse sculpturen in combinatie met Royal Delfts blauw, kortom het mooie en sjieke uit twee culturen.

Italiaanse sferen in Nederland Een Italiaanse beleving waar zelfs de Italianen nog wel voor naar Nederland zouden komen. Dat zijn la dolce vita-bruiloften van A taste of Italy weddings. Waarom in Nederland Het beste uit twee werelden! Geen ingewikkeld papierwerk, geen taalbarrière, geen strepen door je gastenlijst. In tijden waarin Covid-19 een donkere wolk boven je bruiloft geeft, is dit een geweldig alternatief. Reizen door Europa geeft de nodige uitdagingen, dat zal voorlopig wel blijven. Met een Italiaanse bruiloft in Nederland neem je deze zorg weg.

“Yes, I do”

©MARION MEYER PHOTOGRAPHY

©ELINE NIJBURG PHOTOGRAPHY

Gerechten van The Lemon Kitchen

Uit eigen ervaring De Weddingplanner, Weddingstylist en eigenaar van A taste of Italy weddings trouwden in 2018 in Toscane. Een mooie dag om nooit te vergeten maar niet iedereen wil of kan afreizen naar Italië met familie en vrienden. Daarom bedacht Nienke een bruiloft zoals in Italië maar dan met eigen wensen en gebruiken! La Dolce Vita Team Nienke heeft een geweldig team van ondernemers uit de trouwbranche om zich heen verzameld, met expertise en passie voor Italië.

Nienke van A taste of Italy weddings

La Dolce Vita

Scan de Qr code en droom weg bij de video en meer foto’s.

TERUG IN TOSCANE roeland scholtalbers verhuisde na dertien jaar brussel terug naar toscane. met zijn italiaanse vrouw donatella, zoontje libero en dochter gloria ontdekt hij de geneugten van het italiaanse leven opnieuw.

La dott a, twintig jaar later Zaterdag 20 januari 2001, Bologna. Gehuld in lange zwarte jassen kijken Donatella en ik in de camera. Achter ons Santo Stefano delle Sette Chiese, een complex van oorspronkelijk zeven kerken, waarvan er slechts vier de tand des tijds hebben doorstaan. We hebben elkaar precies een week eerder in Siena ontmoet. Rond middernacht sta ik op het punt om naar huis te gaan, wanneer mijn maatje Filippo me overhaalt om nog een laatste biertje te drinken. In het gewoel van mijn stamcafé Il Barone Rosso staat Donatella plots voor me. Zij is net als Filippo een eerstejaars economiestudent. Ik ben meteen verkocht door haar natuurlijke charme. Mijn Italiaans is beperkt, maar we hebben maar weinig woorden nodig. De nodige Babylonische spraakverwarring – waarbij onder andere Beuningen Birmingham wordt – mag de pret niet drukken. Een paar dagen later accepteert Donatella mijn aanbod voor een lang weekend Bologna. Ze zal later toegeven dat ze toch wel twijfelde om met een onbekende Nederlander op vakantie te gaan. We overnachten bij twee Nederlandse studentes, die ik een paar weken eerder tijdens een slapeloze 24-urige busreis Breda–Bologna heb leren kennen. En zo struinen we hand in hand door het prachtige Bologna. Platenzaken, kledingwinkels (Donatella laat subtiel merken dat er aan mijn garderobe gewerkt moet worden), een goddelijke sachertorte in een knus eethuis, en de nodige aperitivi. Na een diner met onze gastvrouwen belanden we zelfs in een geïmproviseerde discotheek op een fabrieksterrein die in een dystopische film niet zou misstaan. Maar dat is slechts decor. We hebben enkel oog voor elkaar. Zaterdag 5 september 2020, Bologna. Twintig jaar na dato zijn we eindelijk weer terug in de universiteitsstad, die daarom ook wel la dotta (de geleerde) wordt genoemd. De trein heeft plaatsgemaakt voor de auto, waarin we een kleuter en een peuter vervoeren. Deze keer worden we ontvangen door onze vrienden Roberto en Barbara en hun zoontje Leone, die de volgende dag naar Brussel verhuizen. We heb-

ben extra veel te bespreken, omdat wij recent de omgekeerde weg hebben bewandeld. Al kletsend doorkruisen we bekende en onbekende delen van de stad. In de joodse wijk, met zijn smalle straatjes en lange galerijen, stoppen we om te lunchen. Aan de ene kant van de straat kopen we overheerlijke verse tortellini, die we op het terras van het café aan de overkant met een goed glas bier verorberen. Tradities uit Bologna en Brussel sluiten op natuurlijke wijze op elkaar aan. Twintig jaar geleden konden we elkaar minutenlang diep in de ogen kijken. Als we nu een seconde de aandacht laten verslappen ligt er een bord tortellini op de grond, of erger. Na een uurtje wandelen we weer verder. Gloria accepteert eindelijk een zitje in de kinderwagen, klaar voor een middagdutje. Dan is Libero plots ook moe natuurlijk. Om hem af te leiden, stel ik voor een sprintje te trekken tot het paaltje aan het eind van de galerij. Dat werkt altijd. Door het jongleren met de kinderen breken onze gesprekken op in flarden. We genieten van de zon en de gezellige drukte op straat. Af en toe wisselen Donatella en ik een blik van verstandhouding als we iets herkennen uit ons vorige bezoek, een passage uit hoofdstuk 1 van ons gezamenlijk leven. En natuurlijk poseren we aan het eind van onze wandeling weer even voor Santo Stefano delle Sette Chiese. Toen had ik nog fotorolletjes op zak, nu komt de telefoon tevoorschijn. Ik trek Donatella wat dichter tegen me aan. Het gevoel is nog precies hetzelfde. Er is in twintig jaar tijd niets veranderd. •

ITALIË MAGAZINE

Mezzelune (‘halvemaantjes’) van aardappel gevuld met Fior d’alpe di Castelfondo-kaas

Traktaties uit Trentino Recepten met gerijpte kazen, stoer brood, volle wijnen en zongerijpt fruit: de karakteristieke streekgerechten van Trentino zijn een fijne mix van de alpiene en de mediterrane Italiaanse keuken. >

ITALIË MAGAZINE

Mezzelune (‘halvemaantjes’) van aardappel gevuld met Fior d’alpe di Castelfondo-kaas INGREDIËNTEN VOOR 4 PERSONEN • 500 g gekookte en gestampte aardappels • 130 g bloem • 1 ei • 300 g Fior d’alpe di Castelfondo-kaas (alternatief: Taleggio-kaas) • 100 g ricotta • 1 eiwit • fijngesneden bieslook

Garnering: • 250 g appels • klontje boter • balsamico-appelazijn • geraspte Trentingrana-kaas

ITALIË MAGAZINE

BEREIDING Aardappeldeeg: mix de aardappels, bloem en ei tot een glad beslag. Laat het 10 minuten staan. Rol daarna uit tot een korst van 4 mm dik. Vulling van Fior d’alpe di Castelfondokaas: mix de Fior d’alpe-kaas, de ricotta, het eiwit en de gesneden bieslook. Halvemaantjes: bestrooi je snijplank licht met bloem en rol 20 kleine schijven van het aardappeldeeg uit. Leg een lepeltje vulling op elke schijf. Bevochtig de randen van de schijven en vouw ze om. Heerlijke gouden stukjes appel: smelt de boter in een sauspan, voeg de vierkant gesneden stukjes appel toe en fruit ze op hoog vuur. Laat wat balsamicoazijn van appels in de pan verdampen en kook het geheel een paar minuten op middelhoog vuur, nadat je zout en peper naar smaak hebt toegevoegd. Trentingrana-kaaswafels: leg op een stuk bakpapier een paar rijen geraspte Trentingrana-kaas. Verwarm 60-90 seconden in de magnetron op de maximale stand. Verwijder de stukjes kaas van het papier en vorm ze terwijl ze nog warm zijn. Kook de halvemaantjes in voldoende gezouten water. Giet het water erna af en fruit ze in gesmolten boter. Presentatie: dien de halvemaantjes op met appels en de Trentingranakaaswafels.

INGREDIËNTEN • 1100 g forelfilet • 200 g wortel • 200 g knolselderij • 200 g courgette • 750 ml appelazijn • 250 ml Nosiola-wijn (alternatief: sauvignon blanc) • 75 g rietsuiker • 35 g tafelzout • mix van aromatische kruiden, naar eigen smaak • Nosiola-wijn om te verdampen • 2 Valle dei Laghi-broden (alternatief: stevig boerenbrood)

TRAKTATIES UIT TRENTINO

Kleine forelfilet gemarineerd in Nosiola-wijn met aromatische kruiden op geroosterd Valle dei Laghi-brood De drie elementen van Valle dei Laghi komen samen in dit recept. Water, aarde en wijn worden vertegenwoordigd door drie nobele ambassadeurs: de forel die opgroeide in de Sarca-rivier, de granen van Valle dei Laghi en de Nosiola-wijn. Even nobel zijn de andere lokale ingrediënten, zoals de aromatische kruiden, de Garda Trentino extra vergine olijfolie DOP en de balsamicoazijn, geproduceerd in het bovenste gedeelte van Garda.

Bedek ze dan met appelazijn en Nosiola-wijn en laat nog enkele uren staan. Bak de filets bruin met DOP Garda Trentino extra vergine olijfolie. Blus ze dan af met de Nosiola-wijn en zet de filets weg om af te koelen. Rooster de sneetjes Pagnotta della Valle dei Laghi, beleg ze met de forel en julienne gesneden groenten (bereid door de wortels, knolselderij en courgette in kleine reepjes te snijden en te koken in een pan met een beetje extra vergine olijfolie en zout naar smaak).

BEREIDING Marineer de forelfilets: breng ze op smaak met zout, aromatische kruiden en bruine suiker en laat ze minstens een paar uur rusten.

Dit recept werd gepresenteerd door chef Guido Bosinelli van restaurant Hosteria Toblino bij de Chef on the Roadwedstrijd, tijdens het Trentino Wijnfestival.

ITALIË MAGAZINE

Fiemme biercake met roggebrood en cranberryjam INGREDIËNTEN • 125 g oud roggebrood • 250 ml handgebrouwen Fiemme Fleimbier (alternatief: witbier) • 100 g gehakte amandelen • 100 g suiker • 100 g boter • 2 eieren • cranberryjam (‘garnètole’ in dialect) • vanille naar smaak • 8 g (1/2 pakje) droge gist

Het is in Trentino gebruikelijk om oud brood te verwerken in gerechten, zoals bijvoorbeeld de beroemde ‘Canederli’ (hartige dumplings). In dit geval gebruiken we roggebrood. Rogge was vroeger een populaire graansoort in de berglandbouw en tegenwoordig wordt het op verschillende lokale boerderijen verbouwd. In dit recept heeft het een belangrijke functie, samen met het streekproduct Val di Fiemme, een bier dat nog met de hand wordt gebrouwen volgens het oeroude recept van een historische brouwerij in Masi di Cavalese. BEREIDING Snijd het oude roggebrood in blokjes van 1 cm en laat ze zo’n 12 uur lang weken in het Fiemme Fleimbier (we raden je aan om dit ’s avonds te doen, zodat het de volgende morgen klaar is, maar het kan natuurlijk ook ’s ochtends vroeg voor de avond). Voeg de rest van de ingrediënten toe als het brood zacht is en mix goed. Doe het mengsel in een ingevette bakvorm (van 24 cm diameter) en bak het geheel in de oven zo’n 45 minuten op 180 °C. Laat afkoelen en bedek de bovenkant met de cranberryjam. Bedek de zijkanten met poedersuiker. Dit dessert kan goed bewaard worden op kamertemperatuur, minstens een paar dagen. We adviseren de combinatie met handgebrouwen Fiemme Fleimbier, een gekruid bier dat goed samengaat met de geur van roggebrood. Dit dessert is heruitgevonden door Simone Baldassarra van Cose Buone da Paolo, die in zijn kleine pastisserie in de binnenstad van Cavalese voortdurend experimenteert met nieuwe smaken en combinaties.

ITALIË MAGAZINE

TRAKTATIES UIT TRENTINO

Stevige kost De alpiene keuken van Trentino wordt gekenmerkt door stevige gerechten, waarmee je na een lange dag in de bergen weer op krachten kunt komen. Vanwege de strenge winters is men hier sterk afhankelijk van ingrediënten die goed bewaard kunnen blijven, zoals gerookte worsten, broden, gefermenteerde groenten, kazen en spek. De keuken van Trentino kent ook mediterrane invloeden, zo worden polenta, gnocchi en pasta hier veelvuldig gegeten, alleen dan net even anders bereid. De polenta wordt bijvoorbeeld aangevuld met kaas, boter, paddenstoelen of goulash en de

gnocchi worden hier gemaakt met brood of spinazie, in plaats van aardappel. Maar de bergkeuken van Trentino staat nog het meest bekend om haar streekproducten: verschillende soorten fruit, wild, vis en kaas. Lokale delicatessen zoals de Trentingrana-kaas, appels uit Val di Non of de olijfolie van de streek rond het Gardameer zijn onlosmakelijk verbonden met de regio en drukken hun stempel op verschillende recepten. tastetrentino.it

ITALIË MAGAZINE

Monte Ozolo Revò-kaasmousse met goudreinetten en Gropello-wijn INGREDIËNTEN VOOR 5 PERSONEN • 150 g Monte Ozolo Revò-kaas (mild gerijpte, zoete kaas) (alternatief: Taleggio-kaas) • 100 g ricotta • 50 g Trentingrana-kaas, geraspt (alternatief: Parmigiano Reggiano) • 125 g crème fraîche • 5 g peper en zout • 250 g goudreinetten • 100 ml Gropello-wijn (alternatief: sangiovese-wijn) • 60 g suiker • 40 g boter • mix van bloemen, naar eigen smaak

BEREIDING Snij de kaas in kleine blokjes, rasp de Trentingrana-kaas en meng dit samen met de ricotta met een mixer tot een geheel. Meng in een kom de kazen met de crème fraîche, voeg zout toe en maak er met twee lepels quenelles van. Plaats deze in de koelkast. Karamelliseer in een steelpan de suiker met de boter, voeg de vierkant gesneden stukjes appel en de Gropello-wijn toe en laat even koken. Maak de borden op met de stukjes appel in het midden, de bloemen en de kaasmousse-quenelles ernaast. Serveer met Trentingrana-kaaswafels. Recept van Associazione Cuochi del Trentino

ITALIË MAGAZINE

SOCIETÀ DANTE ALIGHIERI IL MONDO IN ITALIANO

Verkrĳgbaar bĳ Vandyck Experience Stores en Shops, linnenwinkels, beddenspeciaalzaken en geselecteerde warenhuizen. Voor verkoopadressen bĳ u in de buurt en de volledige collectie zie www.vandyckshop.nl TE ZIEN OP BED: DEKBEDOVERTREKSETS EN ACCESSOIRES UIT DE VANDYCK ‘PURE’ COLLECTIE

ARTE E CULTURA culturele nieuwtjes en tips in italië en nederland

Familiebezit geopenbaard Het wordt de collectie der collecties genoemd: de privéverzameling van de steenrijke familie Torlonia, bestaande uit 620 Romeinse beelden, bustes, reliëfs en sarcofagen. Een deel daarvan (92) wordt tentoongesteld in het Palazzo Caffarelli, onderdeel van de Musei Capitolini in Rome. En dat is uniek. Tot 1875 bevond de collectie zich in de paleizen van de Torlonia-familie, daarna heeft de familie honderden kunstwerken in een voormalige graanschuur gezet, maar daar zijn maar weinig bezoekers geweest. Onder de 92 marmeren kunstwerken, bevinden zich bustes van Romeinse keizers, een levensgrote geit die gerestaureerd is door Gian Lorenzo Bernini en een twee meter lang reliëf met afbeeldingen van olifanten.

Paasstemming

De componist Carlo Gesualdo (1566-1613) uit Venosa wordt gezien als het gezicht van de muzikale renaissance in Italië. Hij was spraakmakend, zowel om de moorden die hij vermoedelijk heeft gepleegd op zijn vrouw en haar minnaar, als zijn vernieuwende religieuze composities. Voor de week van Pasen schreef hij muziekstukken die het lijden van Jezus Christus sterker dan voor die tijd gangbaar was tot uitdrukking brachten. Tekst en zang hebben een grote dramatische expressie, die de pijn van het lijden voelbaar maakt. De

Belgische koorgroep Graindelavoix brengt het paasconcert ‘Passiemuziek van Gesualdo en tijdgenoten’ ten gehore. Vorig jaar brachten zij het album ‘Tenebrae Responsoria’ uit, ook een passiestuk van Gesualdo. ‘PASSIEMUZIEK VAN GESUALDO EN TIJDGENOTEN’, 3 APRIL 2021, MUSIS, ARNHEM. MUSISENSTADSTHEATER.NL

‘THE TORLONIA MARBLES. COLLECTING MASTERPIECES.’ T/M 29 JUNI 2021, MUSEI CAPITOLINI, ROME. TORLONIAMARBLES.IT

Muzikale traditie Het machtige netwerk van Michelangelo

Het klassieke ensemble Serenatella staat bekend om zijn levendige uitvoeringen van Italiaanse volksmuziek. Het duo, bestaande uit zangeres Alessandra Serena en gitarist Nelleke Boosman, vertolkt de mooiste serenades en ballades uit Napels, Rome en Sicilië. Zij grijpen daarbij regelmatig terug op de traditionele liederen van de vorige eeuw. Met een combinatie

van zang, accordeon- en gitaarspel brengen ze eigen arrangementen van liedjes als ‘Sinnò me moro’ en ‘Bella Ciao’. Serena speelt op een kleine accordeon, die nog van haar Romeinse grootvader is geweest. ‘ITALIAANSE VOLKSLIEDEREN EN LIEDJES MET DUO SERENATELLA’, 21 MAART 2021, VAN CAPPELLENHUIS, CAPELLE AAN DEN IJSSEL. VANCAPPELLENHUIS.NL

Weinigen belichaamden de idealen van de renaissance zo sterk als Michelangelo Buonarotti. De Toscaanse kunstenaar was een homo universalis ten voeten uit. Tijdens zijn 88-jarige leven was hij vermaard als beeldhouwer, schilder, architect en dichter. Zo bekend als zijn fresco’s in de Sixtijnse Kapel en zijn marmeren ‘David’, zo weinig bekend is er over zijn leven. De tentoonstelling ‘Michelangelo. Divino artista’ in Palazzo Ducale, de eerste

tentoonstelling ooit gewijd aan deze kunstenaar in Genua, biedt een kijkje in de connecties die de kunstenaar had met machtige personen in de politiek, religie en cultuur, zoals Lorenzo de’ Medici en Paus Leo X. Naast Michelangelo’s beeldhouwwerken zullen er daarom ook gesigneerde tekeningen en brieven worden getoond. ‘MICHELANGELO. DIVINO ARTISTA’, T/M 2 MEI 2021, PALAZZO DUCALE, GENUA. PALAZZODUCALE.GENOVA.IT

TEKST PABLO PICHEL ITALIË MAGAZINE

de geheimtaal van

Arnaldo Pomodoro De monumentale objecten van de 94-jarige Italiaanse beeldhouwer Arnaldo Pomodoro zijn wereldberoemd. Ze doen denken aan Azteekse zonneschijven en Egyptische piramiden, maar ook aan futuristische ruimteschepen. “Mijn sculpturen zijn als kristallen, als ogen voor een reis naar de verbeelding.” T EKS T R O NA LD K U I P E R S F OTO ’ S S HU TTER S TO C K E N AN P F OTO

‘Bol in een bol’ van Arnaldo Pomodoro op de binnenplaats van de Vaticaanse musea in Rome.

oor zijn vele bewonderaars is Arnaldo Pomodoro een van de grootste beeldhouwers die Italië ooit heeft voortgebracht, een maestro die met zijn monumentale werken de openbare ruimte van steden als Rome, Milaan en New York een extra dimensie heeft gegeven. Zelf ziet Pomodoro zich het liefst als een termiet of een houtworm, een minuscuul diertje dat zich onvermoeibaar door gladde oppervlakken knaagt, complexe gangenstelsels graaft en al doende mysterieuze vormen creëert. Die vormen doen denken aan de tekens en symbolen van oeroude beschavingen: aan de prehistorische rotstekeningen in het Italiaanse Valcamonica, het spijkerschrift van de Mesopotamische kleitabletten of de hiëroglyfen uit het oude Egypte. Reeds als kind is de in 1926 geboren Pomodoro dol op het scheppen van zijn eigen ‘geheimtaal’: een taal van een nog onontdekte beschaving uit een ver verleden of juist van een buitenaardse samenleving in een verre uithoek van het heelal. De tekens kopieert hij naar eigen inzicht uit boeken over archeologie, maar hij laat zich ook inspireren door het landschap rondom Orciano di Pesaro, het plaatsje waar hij opgroeit: “De Montefeltro-regio, met zijn ruwe, grillige spleten, heeft me sterk beïnvloed”, schrijft hij. “Het lijkt alsof de rotsen, kloven en natuur de overblijfselen

zijn van oude steden.” Tijdens uitstapjes naar de Adriatische kust kerft de kleine Arnaldo zijn geheimtaal in het natte zand, totdat de golven alles uitwissen en hij vol enthousiasme aan een set nieuwe tekens begint. Tot op hoge leeftijd behoudt Pomodoro zijn jeugdige fantasie: “Ik... een maestro? Ach, ik speel nog steeds met de aarde, net zoals toen ik klein was. Opgroeien tot kind is het ware volwassen worden.”

Nietsnut Arnaldo’s vader heeft een enorm gat in zijn hand en slaagt erin de totale erfenis van zijn ouders te verbrassen: “Mijn vader was een hippie van zijn tijd. Hij hield van paarden, reisde de wereld rond en droeg gedichten voor.” Na zijn vroege overlijden (aan cirrose, hij was een stevige drinker), moet moeder Pomodoro het gezin draaiende zien te houden. Arnaldo wil graag naar de kunstacademie. Maar omdat zijn moeder niet wil dat haar oudste zoon net zo’n fannullone (nietsnut) wordt als zijn vader, volgt hij een opleiding tot landmeter. De wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog biedt volop kansen. Pomodoro treedt in dienst van de gemeente Pesaro en is betrokken bij talloze bouwprojecten. Maar het artistieke bloed blijft kriebelen. Als Pomodoro door het raam van een juwelierszaak twee halfverbrande rugschilden van inktvissen vol inkepingen ziet liggen, kan hij zijn nieuwsgierigheid niet bedwingen en stapt naar binnen. De goudsmid legt hem uit dat de schilden als een sand-

Dolen door een labyrint In 1995 heeft Pomodoro in Milaan de Fondazione Arnaldo Pomodoro opgericht, een stichting die niet alleen het werk van Pomodoro beheert en conserveert, maar ook ruimte biedt aan jonge kunstenaars, congressen en exposities. Er worden allerlei publieksactiviteiten georganiseerd, zowel fysiek als (vanwege corona) digitaal: van rondleidingen in Pomodoro’s studio en de bronsgieterij tot een magische tocht door Pomodoro’s ‘Labirinto’. Alle informatie vind je op: fondazionearnaldopomodoro.it

ITALIË MAGAZINE

wich tegen elkaar worden gedrukt en als mal dienen voor gesmolten goud of zilver. Pomodoro begint direct de stranden van Pesaro af te struinen, op zoek naar aangespoelde rugschilden. Thuis snijdt hij abstracte patronen in de broze kalkskeletten en vult ze met vloeibaar lood en tin, gesmolten in een pannetje.

Pomodoro’s eerste sieraden blinken niet uit in draaggemak. Het zijn meer mini-beeldhouwwerkjes, die als ‘design-statement’ moeten worden gedragen (Pomodoro noemt zijn eerste vrouwelijke klanten zelfs een beetje ‘masochistisch’). Al snel begint Pomodoro ook te experimenteren met zilveren en gouden sieraden, die

een steeds breder publiek weten te bereiken. Als hij in 1954 verhuist naar het bruisende Milaan en daar een studio opent, is zijn reputatie als sieradenmaker hem al vooruit gesneld.

Openbaring In Milaan komt Pomodoro in contact met toonaangevende kunstenaars als

Ettore Sottsass, Marino Marini en Lucio Fontana. Het is vooral Fontana die hem, de autodidactische provinciaal uit Pesaro, als artistiek vader onder zijn hoede neemt en hem stimuleert het beperkte wereldje van de sieraden te ontstijgen. Pomodoro begint theaterdecors te ontwerpen en zet zijn eerste schreden op het >

‘Schijf’ van Arnaldo Pomodoro bij Corso Matteotti in Milaan.

ITALIË MAGAZINE

“MIJN GEBOORTE ALS BEELDHOUWER VOND PLAATS IN DE BRANCUSI-ZAAL VAN HET MOMA, HET WAS EEN OPENBARING” pad van de beeldhouwkunst. Hij verdiept zich in eeuwenoude giettechnieken en begint mallen te maken voor bronzen panelen en sculpturen. Kenmerkend in Pomodoro’s werk zijn dan al de mysterieuze, ritmisch geplaatste tekens en symbolen, die een erfenis lijken uit een archaïsche beschaving, maar ook niet zouden misstaan in een sciencefictionfilm. Zijn opmerkelijke creaties leveren hem in 1959 een beurs op van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, waarmee hij een studiereis naar de Verenigde Staten kan bekostigen. Het wordt een groot avontuur. Niet alleen omdat Pomodoro voor het eerst van zijn leven in een vliegtuig stapt, maar vooral omdat hij tijdens een bezoek aan het New Yorkse Museum of Modern Art (MoMA) een schokkende ervaring beleeft: “Toen ik de perfect gepolijste beelden van de Roemeense kunstenaar Brancusi zag,

voelde ik een intense liefde opborrelen. Maar tegelijkertijd kreeg ik de behoefte om hun perfectie te vernietigen, om ze open te knagen als een houtworm.”

Mysterieuze energie Opeens begrijpt Pomodoro waarom zijn artistieke vader Lucio Fontana tijdens happenings monochrome schildersdoeken opensnijdt en er gaten in boort (diens beroemde ‘Tagli’ en ‘Buchi’): het toont een diepere dimensie achter de abstractie. Zo ontstaat bij Pomodoro het idee om op zoek te gaan naar het mysterie dat perfect geometrische vormen verbergen achter hun glanzende oppervlak, naar hun innerlijke onrust en hun samengeperste vitaliteit. Hij wil hun fascinerende binnenkant tonen, zoals de felgekleurde pitjes in een opengesneden granaatappel. Pomodoro: “Mijn geboorte als beeldhouwer

Pomodoro met werk van zijn hand in 2015.

ITALIË MAGAZINE

vond plaats in de Brancusi-zaal van het MoMA, het was een openbaring.” Terug in Milaan experimenteert Pomodoro met universele vormen als bollen, kegels, kubussen en cilinders. Hij herkent ze in oude culturen, zoals de Egyptische piramiden en obelisken, de Azteekse zonneschijven en prehistorische menhirs, maar ook in de natuur: in de bolvorm van de planeten, de spiralen van sterrenstelsels en de kegels van vulkanen. Pomodoro toont via spleten en scheuren in zijn ontwerpen vooral ook de binnenkant van die geometrische vormen: raadselachtige tekens en symbolen, die een diepere waarheid bevatten. Alsof hij een archeoloog is die in een piramide oeroude hiëroglyfen ontdekt, of een geoloog die diep in een vulkaan bizarre kristallen tegenkomt. Gegoten in brons (Pomodoro’s lievelingsmateriaal) scheppen zijn beelden - met hun glanzende buitenkant en mysterieus-rommelige binnenkant - een spannend contrast tussen perfectie en chaos, rust en onrust, beschaving en anarchie. Ze zijn daarmee metaforen voor het leven met al zijn tegenstrijdigheden, in verleden, heden en toekomst. Pomodoro’s beelden trekken nationaal en internationaal de aandacht. In 1964 krijgt hij een eigen expositieruimte toegewezen op de 32ste Biënnale van Venetië, en in het jaar daarna breekt hij door in de Verenigde Staten met een expositie in de prestigieuze Marlborough Gallery in New York. Er volgen gastdocentschappen aan de universiteiten van Stanford en Berkeley, waar hij kennismaakt met grootheden als Andy Warhol en Allen Ginsberg. Pomodoro oogst vooral succes met zijn bolvormige beelden. Zijn ‘Sfera grande’ (1967), een open-

De beroemde bol van Arnaldo Pomodoro in Pesaro in Le Marche. gewerkte bol met een diameter van 3,5 meter op het plein voor het ministerie van Buitenlandse Zaken in Rome, is de opmaat voor opdrachten in Turijn, Dublin, New York en vele andere wereldsteden. Overal waar Pomodoro’s reflecterende, metershoge beelden in het straatbeeld verschijnen, gaan ze een relatie aan met hun omgeving: “Ik heb altijd gedacht dat de bol zijn eigen mysterieuze energie heeft. Zijn aanwezigheid creëert een andere ruimte. Of beter: transformeert de bestaande ruimte.”

Sciencefiction Na de oplevering van zijn ‘Sfera grande’ in 1967 heeft Pomodoro in zijn slaap vaak dezelfde droom: “Ik speel als kind op een middeleeuws plein met een bol. Opeens val ik en stuitert de bol via een trap naar beneden. Ik ben bang dat hij zal breken. Maar in plaats daarvan belandt de bol in het water en blijft hij drijven.” De droom onthult een opvallend aspect van Pomodoro’s objecten: ondanks het feit dat ze loodzwaar zijn, lijken ze vederlicht - alsof ze boven het water of de aarde zweven en zelfs

zomaar de ruimte in zouden kunnen schieten. Pomodoro, die tijdens zijn verblijf in de Verenigde Staten zeer geïnteresseerd raakt in technologie en ruimtevaart, kan zich goed vinden in de futuristische interpretaties van zijn werk, zoals van een kunstcriticus van ‘The New York Times’, die schreef: “Ik ben er altijd van overtuigd geweest dat de ‘Death Star’ in de Star Wars-films van regisseur George Lucas is geïnspireerd op de grote bronzen bollen van Arnaldo Pomodoro, met hun gladde buitenkant, hier en daar opengewerkt om een gekartelde, honingraatachtige celstructuur te onthullen.” Anderen wijzen op de gelijkenis tussen Pomodoro’s opengewerkte kubussen en de cubes van het vijandige ruimtevolk De Borg in de sciencefictionserie ‘Star Trek’.

Geconfronteerd met de talloze raadsels van het heelal en het leven, stort Pomodoro zich in de periode 19952011 op één van zijn laatste grote projecten: het ‘Labirinto’, een 170 vierkante meter groot doolhof in Milaan, samengesteld uit wanden vol tekens uit een archaïsch alfabet. Hier moet de bezoeker, net als in het labyrint van het leven, zijn weg zien te vinden, door betekenis te geven aan de symbolen en objecten die hij tijdens zijn tocht tegenkomt. Pomodoro: “Het Labirinto heeft geen begin en geen einde, geen oorzaak en geen gevolg. In deze donkere ruimte, vol geheimzinnige boodschappen en energieën, verlaat de bezoeker de dimensie van de alledaagse werkelijkheid en treedt hij binnen in de wereld van de verbeelding.” •

Pomodoro in de openlucht Milaan: ‘Disco grande’ (1972), Piazza Filippo Meda. Rome: 1. ‘Sfera grande’ (1967), Piazzale della Farnesina. 2. ‘Sfera con sfera’ (1990), Cortile della Pigna (Vaticaanstad). 3. ‘Novecento’ (2002), Piazzale Pier Luigi Nervi. Tivoli: ‘Arco dei Padri Costituenti’ (2007), Piazza Giuseppe Garibaldi. Pesaro: ‘Sfera grande’ (1998), Piazzale della Libertà. Terni: ‘Lancia di Luce’ (1995), Rotonda Obelisco Lancia di Luce.

ITALIË MAGAZINE

DOOR ONS PROEFPANEL GESELECTEERD UIT RUIM 7000 WIJNEN

72,- -44% Nu slechts

€3999 per pakket

Inclusief magnumfles van 1,5l.!

Kennismakingspakket met Magnum van de Wijnbeurs Profiteer nu van dit Kennismakingspakket met onze vijf populairste rode wijnen. Geniet van: de romige topfavoriet La Pauline, Acantus: bekroond met 10 medailles, een rijk gekruide klasse Sangiovese, een sappige en romige Manieri en een boterzachte vijf jaar oude Reserva. Inclusief een Magnumfles (1,5 l.) van een La Coupole ‘Bâtard du Pape’ met Châteauneuf karakter. Nu slechts € 39,99 per pakket en gratis thuisbezorgd met actiecode TM3KP.

Bestel via WIJNBEURS.NL/TM * Actie geldig t/m 2 mei 2021. Art. 3371908. Max. 2 dozen per klant. Niet geldig i.c.m. andere acties. Telefonisch bereikbaar ma. t/m vrij. 8.30 -18.00 uur en za. 8.30 - 14.00 uur. 0294 788 103. Geen 18, geen alcohol

BLIND GEPROEFD

NIET LEKKER? GELD TERUG!

VANDAAG ONLINE BESTELD, MORGEN IN HUIS

Scan de kurk en bestel

100 JAAR PROEFERVARING

EWOUT KIECKENS ewout kieckens woont al vele jaren in rome en schreef onder andere het boek ‘alle wegen van rome’. hij belicht opmerkelijke zaken van het leven in italië.

I LLUST RATI E SYLV IA WE V E

Televisiefrans Priesters, nonnen en pausen op tv (of ander scherm). Italianen zijn er gek op. Van de week was er op de eerste zender (Rai 1) de televisieserie ‘Zo helpe ons God’ (Che Dio ci aiuti) over de belevenissen van een non die een kloosterbar (leve het rijke roomse leven!) beheert. Het is een soort ‘Dagboek van een herdershond’, maar dan veertig jaar later en met meer Fernet Branca op de toog. De serie is al in zijn zesde seizoen en trekt elke week ruim vijf miljoen mensen. Op hetzelfde tijdstip zond de eerste zender van de commerciëlen (Canale 5) een film uit over paus Franciscus. Filmtitel: ‘Noem me maar Frans – de mensenpaus’. De echte paus is ook al zo’n kijkcijferkanon. Toen noem-memaar-Frans bijna een jaar geleden een gebedsdienst op een leeg Sint-Pietersplein hield om de coronacrisis het hoofd te bieden, schakelden 27 miljoen Italianen hun tv erop in (plus 2 miljoen via internet). De finale van het wereldkampioenschap voetbal, een aflevering van ‘Commissaris Montalbano’ en zelfs de Miss Italia-verkiezing vallen erbij in het niet. Italianen zwelgen ook al zo van ‘Don Matteo’. Mattheus is in de gelijknamige tv-serie een dorpspastoor die over het zielenheil van de inwoners van Gubbio gaat en tegelijkertijd moorden oplost. Hij heeft de omgekeerde rol van die andere ‘Don’. Don Vito Corleone (de maffiabaas uit ‘The Godfather’) was er juist goed in lijken (in zuur) op te lossen. In elke aflevering van ‘Don Matteo’ sneuvelt er wel weer iemand op het Umbrische platteland. Aan de populariteit van de serie werkt mee dat de dorpspriester Terence Hill is. Terence Hill is met zijn maat Bud Spencer natuurlijk beroemd om hun ‘vier vuisten’. Maar Terence Hill, die in werkelijkheid Mario Girotti heet en ook in zijn privéleven in de Here is, heeft zich bekeerd. Geen pistolero meer, maar rozenhoedjes. In de serie rijdt de nu bijna 82 jaar oude acteur wat strammig op een omafiets. Hill draagt steevast een soutane, dat is zo’n zwarte jurk met 33 knoopjes die lopen van hals tot hiel en die moderne priesters toch eigenlijk niet meer dragen. Het is me een raadsel hoe Hill ermee zijn fiets opkomt. De serie gaat binnenkort zijn dertiende seizoen in en ik vermoed dat er pas een einde aan de serie komt als er een einde komt aan twee vuisten. Een geestelijke van een heel ander

kaliber is Jude Law, die in een pauselijk wit en vooral klein bemeten zwembroekje opdraaft als paus in de serie ‘The New Pope’. Het is te hopen dat Law zich tenminste voor een uur per aflevering houdt aan het celibaat. Italië is kortom in de ban van tv-priesters. Dat is van alle tijden. Wie kent niet de avonturen uit de jaren zestig van de televisiepaap Don Camillo in zijn strijd tegen de atheïstische communistische burgemeester Peppone, die zich telkens verzoenen op de momenten dat het erop aan komt. Met al die fake monseigneurs en abdissen op tv zou je denken dat Italië wel aartskatholiek is. Maar als je wel eens een zondagse mis in de binnenstad van Rome bijwoont, zie je behalve veel lege plekken vooral ‘dor hout’; zo heet dat toch tegenwoordig? De Italiaan heeft in werkelijkheid een broertje dood aan de kerkgang. Een kwart van de bevolking doet überhaupt niet aan het christendom. Weinig jongeren zijn nog betrokken. Zo’n miljoen Italianen zijn boeddhist geworden en dat aantal neemt toe. Toch genieten de katholieke kerk en haar vertegenwoordigers in het algemeen veel respect in de samenleving. Dat heeft van doen met traditie. De kerk is bij uitstek de hoeder van de traditie. Het katholicisme is niet alleen geloof, maar ook cultuur. Het is niet alleen inhoud, maar ook vorm. Priesters en religieuzen zijn de cultuurdragers of in elke geval de dragers van de katholieke cultuur en Italië is doordesemd van die cultuur. Dat is in het kort gezegd de cultuur van patroonheiligen, processies, kruistekens bij het passeren van een lijkwagen en het gezamenlijk tafelen in de stijl van Don Camillo en Peppone. Priesters en in minder mate nonnen hebben daarnaast ook nog de rol als bliksemafleider. De priesterkaste is het doorgeefluik naar het hogere. Italianen hebben bovendien geen moeite met hiërarchie. Status wordt hier niet afgebroken omdat nou eenmaal niemand met zijn hoofd boven het maaiveld mag uitsteken. Steek er maar wel lekker bovenuit en draag een gesteven priesterboord. Dan kijken er wekelijks miljoen mensen in vervoering naar je. •

ITALIË MAGAZINE

ITALIAANSE CHEFS IN AMSTERDAM Om goed Italiaans te eten hoef je natuurlijk niet altijd naar Italië. Ook in Amsterdam wordt op steeds meer plekken op hoog niveau gekookt all’italiana. Paola van Dam sprak met de bevlogen chefs van Toscanini en Domenica. T EKS T PAO L A VA N DA M F OTO GR AF I E P E TRO V S KY & RA M O N E V O O R S H O RTL IS T AM S TER DAM

Leonardo Pacenti Toscanini Topchef Leonardo Pacenti staat achter het fornuis bij Caffè Toscanini, een beroemd restaurant aan de Amsterdamse Lindengracht. Hier bereidt hij al 35 jaar de meest verrukkelijke Italiaanse gerechten. Thuis bij Toscanini “Vorig jaar hebben we ons 35-jarig bestaan gevierd. Een beetje in mineur vanwege corona, maar desalniettemin een mijlpaal. We runnen de zaak met z’n drieën: Maud Moody, de oprichtster, Jeannot van Gool en ikzelf. Het begon als een studentenbaantje. Ik was eerst hulpkok, toen souschef, toen chef-kok en sinds 2000 ben ik tevens mede-eigenaar. Voor ik er ging werken was ik er een keer gaan eten. De rumoerige gezelligheid, de verse pasta, het zelfgemaakte brood: alles klopte. Hoewel ik ben opgegroeid in Zuid-Afrika heb ik een honderd procent Italiaanse opvoeding genoten. En bij Toscanini was het alsof ik thuiskwam.”

Schuimspaan

“DE VERSCHILLENDE PASTAVORMEN BEGRIJPEN ZIT IN HET ITALIAANSE DNA”

ITALIË MAGAZINE

“Toscanini had als eerste een open keuken, waarbij je de koks in de pannen ziet roeren. Tegenwoordig is het de norm, maar toen, in de jaren tachtig, was het echt bijzonder. Mijn eerste werkdag, een drukke zaterdagavond, vroeg de chef me een schuimspaan aan te geven. Ik had geen idee wat het was. Dat moment, waarbij ik het gevoel had dat de hele zaak me zag afgaan, zal ik niet snel vergeten.”

Leerschool “Het koken heb ik geleerd door te kijken en door vragen te stellen. Als student werktuigbouwkunde haastte ik me na college naar Toscanini en zoog de koks leeg: ik vroeg net zo lang door tot ik precies wist hoe iets het best gemaakt werd. Van huis uit heb ik – culinair gezien – eigenlijk alleen een goed ontwikkelde smaak meegekregen. Soms wordt me

gevraagd waarom pasta’s een bepaalde vorm hebben. Dat vind ik lastig. Het is een DNA-verhaal. Een Italiaan hoef je niet uit te leggen waarom je geen vongole met rigatoni eet. Die vindt het logisch dat een klein schelpje, gefruit met een pepertje, wat knoflook, en een beetje witte wijn ‘botst’ met een rigatone. Zo’n fijn schelpje en een oorlogsschip, dat is een verloren wedstrijd. Die vongole moeten de show stelen, niet de pasta. Die balans, die logica, heb ik van huis uit meegekregen.”

De kunst van het weglaten “Een vriend, de accountmanager van HANOS (een horecagroothandel, PvD), stuurde me laatst een foto van een gerecht dat hij de avond ervoor gemaakt had. Het was een vol bord met risotto con funghi én spruitjes-met-spekjes. Nederlanders doen alles op één bord. Vroeger kon ik me daar boos om maken, nu bemoei ik me er niet meer mee. Ik heb die vriend wel geschreven dat risotto ‘een gerecht is dat liever alleen komt om alle aandacht te krijgen’.”

Sjoemelen “De beste Italiaanse recepten zijn vaak briljant in hun eenvoud. Wanneer ik een nieuwe kok moet beoordelen laat ik hem spaghetti met knoflook, olie en peperoncino bereiden. Een gerecht met zo weinig ingrediënten moet perfect in balans zijn. Bij een sugo, een vleessaus, kan nog een beetje gesjoemeld worden. Een klontje boter, een snufje suiker... Bij dit soort eerlijke pasta’s is sjoemelen onmogelijk. Een betere manier om te zien of iemand het koken in de vingers heeft is er niet.” •

ITALIAANSE CHEFS IN AMSTERDAM

Flavio Ghignoni Carestia Domenica Flavio is de Romeinse chef-kok en mede-eigenaar van restaurant Domenica, aan de Amsterdamse Noordermarkt. In 2009 verliet hij Italië om in Nederland zijn geluk te beproeven. Twee jaar geleden opende hij Domenica. Koninginnedag “Na mijn studie economie kon ik geen werk vinden. Ik besloot me om te scholen en ging in de leer bij een beroemde Italiaanse chef, Antonio Chiappini. Koken is altijd een passie van me geweest, maar in Italië verdiende ik als kok zeshonderd euro per maand en daar werkte ik me kapot voor. In het voorjaar van 2009 ben ik samen met twee vrienden naar Amsterdam verhuisd en ben meteen actief gaan solliciteren. De dag na Koninginnedag werd ik door Toscanini gebeld.”

Ostia

“VOOR IK NAAR NEDERLAND KWAM KENDE IK ALLEEN DE ROMEINSE KEUKEN; HIER HEB IK ITALIAANS LEREN KOKEN”

“In Ostia, een kustplaats onder de rook van Rome, heerst een maffiacultuur. Je komt er niet vooruit. Ik ben er geboren en getogen en koester uiteraard mooie herinneringen. Maar een carrière zoals die zich hier ontwikkeld heeft, zou daar uitgesloten zijn geweest.”

Bordewijk “Van mijn eerste salaris bij Toscanini heb ik mijn vriendin mee uit eten genomen bij Bordewijk. Een beroemd restaurant met een Franse, bourgondische keuken en een iconische chef. Het bestond bijna veertig jaar toen mijn twee compagnons en ik de zaak in 2018 overnamen. Ergens heeft dat iets tragisch, al was de vorige eigenaar vooral blij dat het geen hamburgertent werd.”

op de Noordermarkt.’ Maar ook omdat de zondag voor Italianen synoniem is voor lekker eten, thuis, in famiglia. En dat is precies wat ik voor ogen had met Domenica. Lekker eten, zoals thuis, maar zonder opgeprikt te zitten zoals in een formeel restaurant.”

Dieet “Ik ben dol op eten, altijd al geweest. Toen ik twee jaar oud was besloten mijn ouders me op een dieet te zetten, zo mollig was ik.”

Smaakherinnering “Mijn oma Marcella stond al in de keuken als ik ’s ochtends vroeg naar school ging. Dan riep ze: ‘Flavio, ik hou de hersentjes voor jou apart.’ Omdat ze wist dat ik die zo lekker vond.”

Nieuwsgierige Nederlanders “Nederlanders zijn nieuwsgierig en willen alles tot in detail doorgronden. Het is me meerdere keren gebeurd dat mensen me vragen stelden over bepaalde tradities, recepten of ingrediënten die ik niet kon beantwoorden en die me stimuleerden om dieper in mijn eigen cultuur te duiken. Dat is iets wat ik ook aan mijn jaren bij Toscanini heb overgehouden: beperk je niet maar blijf onderzoeken. Voor ik naar Nederland kwam kende ik alleen de Romeinse keuken; hier heb ik Italiaans leren koken.” •

Domenica (zondag) “Een beetje een referentie aan de kerk op het plein, een beetje door de beroemde slogan van Bordewijk: ‘Het is altijd zondag

ITALIË MAGAZINE

Gerecht van Toscanini uit ‘Shortlist Amsterdam’ Ribollita (groentesoep) INGREDIËNTEN

• 1 kg borlottibonen in de peul (of 100 g gedroogde, of een blik van 400 g) • 4 blaadjes salie • 1 teen knoflook • 12 g gedroogde funghi porcini (eekhoorntjesbrood) of 2 porcini-bouillonblokjes • 2 uien • 1 winterpeen • 2 stengels bleekselderij • 100 ml extra vergine olijfolie • 2 tenen knoflook, fijngesneden • 1 peperoncino (rode peper), fijngesneden en zonder zaadjes • 1⁄2 bosje bladpeterselie, fijngesneden • 400 g cherrytomaten (evt. in blik) • 1 parmezaankorst (als je die in huis hebt) • 200 g oud wit brood (zonder korst) • 500 g cavolo nero (palmkool) • 1⁄4 savooiekool (groene kool) • olijfolie van goede kwaliteit • 40 g Parmezaanse kaas

ITALIË MAGAZINE

BEREIDING Dop de borlottibonen en kook ze (gedroogde bonen eerst een nachtje weken; bonen uit blik even opwarmen) met de salie en een teen knoflook gaar. Giet af en bewaar het kookvocht. Pureer de bonen en zet apart. Week de gedroogde funghi porcini in een bakje warm water. Snijd de ui, wortel en bleekselderij in heel kleine blokjes. Doe 100 ml olijfolie in een grote pan met stevige bodem en fruit de fijngesneden knoflook, peperoncino en gesneden groenten op middelhoog vuur. Snijd ondertussen de geweekte porcini fijn en zeef het vocht. Voeg na 10 minuten de peterselie toe, de (hele) tomaatjes, de porcini en hun vocht en wat zout (of de porcinibouillonblokjes), de parmezaankorst en een liter water. Breng aan de kook, zet het vuur lager en laat 40 minuten pruttelen

met het deksel op de pan. Snijd het brood ondertussen in dobbelstenen. Trek de dikke nerf uit de cavolo nero en snijd het donkergroene blad in repen. Snijd de savooiekool in repen. Voeg het brood, de koolsoorten, de ongepureerde borlottibonen en het bonenkookvocht toe aan de bouillon en laat nog 15 minuten zachtjes garen. Roer de gepureerde bonen erdoor. Verwijder de parmezaankorst, breng op smaak met zout en peper en schep de soep in kommen. Druppel er wat extra vergine olijfolie over en rasp er wat parmezaan overheen.

ITALIAANSE CHEFS IN AMSTERDAM

Gerecht van Domenica uit ‘Shortlist Amsterdam’ Maltagliati met savooiekool en stravecchiosaus INGREDIËNTEN • 30 g bloem • 5 eidooiers • 1 ei • 50 ml water • bloem om te bestuiven • 1 savooiekool • 1 ui fijngesneden • 1 el olijfolie • 1 glas witte wijn • 350 ml room • 1⁄2 glas witte wijn • 225 g + 25 g stravecchio di malga (of oude kaas), geraspt • 1 eidooier • 1⁄4 bosje peterselie, fijngesneden

BEREIDING Doe voor het pastadeeg de bloem in een kom. Voeg de eidooiers, het ei en het water toe en kneed tot een stevige maar soepele massa. Rol het deeg tot een bal, verpak hem in plasticfolie en laat in de koelkast ongeveer 1 uur rusten. Bestuif een werkblad met wat bloem. Rol het deeg uit tot een dikte van 2 mm. Maak met een rollend pizzames onregelmatige stukjes van een centimeter of 5. Bestrooi met wat bloem en laat minimaal een half uurtje drogen. Verwijder de buitenste bladeren en de harde kern van de savooiekool. Snijd de kool in repen. Fruit de ui in de olijfolie in een ruime pan. Voeg de savooiekool toe en bak 8-10 minuten, regelmatig roerend. Blus af met de witte wijn, voeg zout en peper toe en zet het vuur laag. Laat de kool nog 10 minuten stoven. Zet ondertussen een pan ruim water

met zout op voor de pasta. Maak de kaassaus: doe de room en een half glas witte wijn in een steelpannetje op middelhoog vuur. Laat inkoken tot de helft, haal de pan van het vuur en voeg 225 gram geraspte stravecchio, de eidooier, zout en peper toe en roer goed met een garde tot een saus. Let op: de saus niet meer opnieuw opwarmen, als het toch moet, dan liever au bainmarie. Kook ondertussen de pasta bijna al dente, ongeveer 4 minuten. Giet af en doe met een beetje aanhangend water bij de savooiekool in de pan. Roerbak een minuutje tot de pasta al dente is. Leg de kaassaus aan een kant van het bord en de pasta met savooiekool ernaast. Garneer met de peterselie en de rest van de stravecchio.

SHORTLIST AMSTERDAM De gerechten en de foto’s komen uit ‘Shortlist Amsterdam. Restaurants en hun beste groenterecepten’. Het derde deel in de serie Shortlist, deze keer gewijd aan elf Amsterdamse alom geliefde restaurants en hun beste groenterecepten, samengesteld door culinair journalisten Famke en Floor van Praag. In totaal geven de topchefs maar liefst 46 heerlijke groenterecepten prijs. Het kookboek is te koop in de boekwinkel en via shortlist-amsterdam.nl (geen bezorgkosten). 208 PAGINA’S FULLCOLOUR, HARDCOVER. VERKOOPPRIJS € 32.

ITALIË MAGAZINE

ITALIAANSE CHEFS IN AMSTERDAM

“Een uitbarsting van jaren terug kan betekenen dat de grond daar nog steeds tot boven de 50 graden is. Om daarachter te komen hoef je slechts een paar centimeter te graven”

ITALIË MAGAZINE

De Etna

Kom mee naar boven allemaal… De Etna is niet alleen groot en machtig mooi, de vulkaan heeft ook veel te bieden. Van imponerend natuurgeweld en schitterende panorama’s tot de allerlekkerste pistachenootjes en wijnen. En dan moeten we het óók nog even hebben over het natuurpark op haar o zo groene hellingen. Een aantal gidsen praat ons bij en wijst ons de weg. T EKS T & F OTO ’ S A L E S S A ND RO AVA L L I

’s Nachts zijn de uitbarstingen zichtbaar tot in Taormina.

©ALFIO NICOLOSI

p 3323 meter hoogte kun je de aarde horen ademen. Dan zit je op de top van de Etna: de hoogste, actieve vulkaan in Europa. Een enorm gevaarte van steen en aarde, dat onderhevig is aan spectaculaire en soms gevaarlijke uitbarstingen. Honderden kleinere kraters ervan zijn uitgedoofd, maar vaak domineert een rookpluim de provincie Catania op Oost-Sicilië. De toeristen weten hem te vinden, vanuit Taormina of andere badplaatsen aan de Ionische Zee. Het mag nauwelijks verbazing wekken dat Unesco deze machtige vulkaan en de omgeving in 2013 heeft uitgeroepen tot werelderfgoed. “Een beetje uitbarsting en de vulkaan stuwt stenen en zand omhoog tot een kilometer of drie”, waarschuwt Andrea Mazzaglia, een vulkanologische gids die wacht op bezoekers voor zijn rondleiding van

ongeveer veertig minuten bij de Torre del Filosofo, op bijna 3000 meter hoogte. Het is een open plek in de buurt van de vier actieve topkraters, die bereikbaar zijn met de bus en per kabelbaan vanaf de duizend meter lager gelegen Rifugio Sapienza, aan de zuidkant van de vulkaan. Er zijn trouwens ook bezoekers die de beklimming te voet aﬂeggen. “Een uitbarsting van jaren terug,” vertelt Andrea, “kan betekenen dat de grond daar nog steeds tot boven de 50 graden is. Om daarachter te komen hoef je slechts een paar centimeter te graven.”

Vijgencactusboerderij De wegen rond en tegen de vulkaan voeren langs eiken- en dennenbossen, appel- en hazelnootbomen en eeuwenoude wijngaarden, die soms onderbroken worden door zwarte stukken die door relatief verse lavastromen gevormd zijn. Dit >

ITALIË MAGAZINE

prachtige en gevarieerde landschap maakt deel uit van het Etna-park en wordt als dusdanig beschermd. Opgericht in 1987 telt het nu 59 duizend hectare die al de kraters binnensluiten. “De lavabodem is niet overal hetzelfde: dat hangt af van de uitbarstingsdatum en de blootstelling aan de wind”, zegt Antonino Vivera. Hij is oprichter van het wijnhuis met dezelfde naam. Dat telt veertien wijngaarden die op de heuvels liggen op een hoogte tussen de 500 en 600 meter. De Etnawijnroute voert langs die heuvels van het Martinella-district, een beetje ten zuiden van Linguaglossa. “Eerst vernietigt lava alles, om daarna juist leven te geven. De wortels van de wijnstokken gaan tot wel 250 meter diep. Ze onttrekken tal van mineralen aan die rijke bodem, waardoor ze geen bemesting nodig hebben. Zodoende komen via biologische methoden meer dan dertig jaar druivensoorten tot bloei. Zoals de nerello mascalese, nerello cappuccio en carricante.” Vanuit de vijf kamers van de Kikajon-boerderij van Fabio Barbarino kijk je zo op al deze wijnstokken. Een bezoek daaraan is zeer de moeite waard. De onverharde weg ernaartoe leidt ook naar een vijgencactusboerderij op de Mareneve-weg, waar lunches en diners geserveerd worden die ook andere heerlijkheden van het gebied behelzen. Eekhoorntjesbrood bijvoorbeeld, voor de risotto of noedels, of in een gerecht met gegrild vlees, zoals dat van de zwarte Nebrodi-varkens. Verder is er de weg die afdaalt langs een bos aan de noordoostkant. Daar liggen Milo en Zafferana Etnea. Dat zijn kleine, bewoonde centra op 700, respectievelijk 600 meter die omgeven worden door prachtig groen. Ze vormden tijdenlang de zomerbestemming voor bewoners

ITALIË MAGAZINE

van Catania die er op zoek gingen naar rust en koelte. En misschien ook wel om te genieten van het uitzicht op de Bove-vallei en de zee. Grazia Pitruzzella heeft als berggids een passie voor medicinale planten die op de Etna groeien. “Het bos dat we net passeerden,” vertelt ze, “is het Ragabo-dennenbos, het grootste van Sicilië, met prachtige exemplaren van lariksen van meer dan 30 meter hoog. Het wordt doorkruist door paden die de vulkaan beklimmen tot 2400 meter. Sommige van die paden zijn eenvoudig en andere zijn juist moeilijk te bestijgen. We hebben ze in alle smaken.” Ze lacht. “Je kunt ook omhooggaan in de schaduw van beuken- en berkenbomen, en dan de aroma’s opsnuiven van allerlei kruiden en bijvoorbeeld

bloeiend duizendblad, die soms zelfs afgekoelde jonge lavastromen bedekken: het is een volstrekt uniek landschap.”

Heiligdom Net als lavastromen zijn aardbevingen vaak een gevolg van vulkanische activiteit. Ten zuiden van Zafferana beschadigden de schokken van 2018 de stad Fleri, zoals wat huizen en de voormalige kerk van Sant’Agata. De echt dramatische schokken van 1169 en 1693 troffen de bewoonde centra op de hellingen in het zuiden, tot aan Catania toe. Maar die zijn verleden tijd. Dat soort wetenswaardigheden worden je duidelijk gemaakt in het Etnamuseum in het nabijgelegen Viagrande (te bezoeken na reser-

Pistachenoten in de tuin van de familie Fazio.

DE ETNA

Op de Sagra Treni storici del gusto in Bronte.

©ANDREA AIDALA

Adele Fazio, moeder van Raffaella en Marisa van de B&B I Cugi, verzamelt vijgen voor de gasten.

vering op museodell’etna.it). De kerk van Santa Maria della Misericordia in het nabijgelegen Trecastagni raakte door de aardbeving van 1693 zwaar beschadigd. Maar het gebouw werd in de vroege jaren van 1700 heropgebouwd. Het klokwerk dateert van 1302 en de decoraties zijn typerend voor de hele bouwperiode. Het is het heiligdom van de heiligen Alfius, Philadelphus en Cyrinus. Aan deze beschermheiligen worden in mei allerlei festiviteiten gewijd. Religieuze natuurlijk, volgens diep gewortelde tradities en uiteraard met katholieke passie, maar er zijn ook gastronomische verrassingen: Catanese vleesballetjes met mortadellasaus, en een beroemd

buffelgerecht van Osteria di cantine Nicosia. Of neem de ravioli met ricotta dan wel de drielaagse porties chocolade uit het Zuccaro-gebak.

Pistache We zijn met onze gids bij de noordwestelijke toegang tot de vulkaan aanbeland. In de heuvels bij Bronte staan bomen van honderden jaren oud. Pistachebomen. “Bronte is de hoofdstad van de pistacchio”, legt Raffaella Fazio uit, die met haar zus Marisa I Cugi beheert, een bed & breakfast nabij het historische centrum van het stadje. Van de ongeveer 20.000 inwoners heeft 90 procent bomen van dit specifieke smaragdgroene gedroogde fruit.

©ANDREA AIDALA

“Eerst vernietigt lava alles, om daarna juist leven te geven. De wortels van de wijnstokken gaan tot wel 250 meter diep” “We gebruiken het voor van alles: gebak, ijs, nougats en ook bij hartige gerechten.” De pistache is op Sicilië geïntroduceerd door de Arabieren. De noot vereist geen speciale zorg. “Het rustjaar van een volgroeide boom wisselt af met dat van productie”, onderstreept Marisa. “De oogst is elke september van de oneven jaren. In 2019 bijvoorbeeld leverde de 1600 hectare land maar liefst 1.700.000 kilo aan van die heerlijke nootjes op. Daarna is het altijd feest. Het festival van de maand oktober biedt tot laat in de nacht proeverijen, muziek en evenementen.” Dan branden er overal lampjes, zoals ver daarboven de Etna de hemel in > felrood vuur kan oplichten. •

ITALIË MAGAZINE

TIPS & ADRESSEN

• ETNA-WIJNROUTE Op en langs de route liggen meer dan 40 wijnmakerijen, accommodaties, restaurants en diensten. Onder meer de

de zee bereiken. De acht hectare grond nodigen uit tot wandelingen tussen de kastanje- en kersenbomen en wijngaarden. Het restaurant is open voor bezoekers. Contrada Sciaramanica, Linguaglossa. kikajon.it

oude olijfbomen. Maar ook voor een rondleing door de wijnkelder en de pantry met wijnen, grappa’s en oliën die er te koop zijn. Via Luigi Capuana 65, Trecastagni. cantinenicosia.it

• I CUGI, B&B EN

In Linguaglossa worden de druiven van de andere landgoederen van Vivera della Sicilia, Corleone en

RESTAURANT

Dit was de eerste B&B in Bronte. Het biedt vijgen,

• VIVERA WIJNMAKERIJ

Op weg naar de Etna mengen lavakleuren zich met groen. Met vulkaangids Andrea Mazzaglia op de hoogvlakte van de Torre del filosofo.

• KIKAJON, BOERDERIJ

• OSTERIA CANTINE

EN RESTAURANT

NICOSIA

Vanaf de boerderij kun je gemakkelijk zowel de Etna als

Voor elegante diners in de tuin, omringd door eeuwen-

ITALIË MAGAZINE

De stadspromotie van Bronte biedt via haar website informatie over alle accommodatie en restaurants in de stad. Verder organiseert het tal van activiteiten, van conferenties tot excursies. Via Leanza 1, Bronte. prolocobronte.it

PITRUZZELLA

• ZUCCARO PATISSERIE

druiven en prachtige pistachenoten uit de tuin van mama Adele. Het restaurant is open voor bezoekers. Via Messina 205-207, Bronte. icugi.it

• PRO-LOCO BRONTE

• BERGGIDS GRAZIA Chiaramonte Gulﬁ verwerkt. Een aanrader dus. Voor proeverijen dient gereserveerd te worden. Via Milo 12/95, Linguaglossa. vivera.it

Circumetnea-spoorweg, die rond de Etna loopt en die stopt in meer dan twintig plaatsjes. Via Giuseppe Mazzini 5, Piedimonte Etneo. stradadelvinodelletna.it

• ETNA-PARK Het is het eerste Siciliaanse natuurpark dat werd opgericht in maart 1987. Er zijn twintig gemeenten bij betrokken. Het park beslaat zo’n 59 duizend hectare. Via del Convento 45, Nicolosi. parcoetna.it

Deze patisserie is ook erg in trek bij liefhebbers van de aperitivo, met een buffet van warme gerechten. Via Giuseppe Verdi 69-71, Trecastagni. Facebook ZG Café e Delizie MEER INFORMATIE • KABELBAAN VAN ETNA

Op het plein bij de kabelbaan zijn hotels, restaurants en andere nuttige adressen. Boven verhuren ze windjacks en laarzen. Piazzale Rifugio Sapienza, Nicolosi. funiviaetna.com

Wat middelgebergtegids Grazia Pitruzzella doet, is zichtbaar op haar website, Anima Munti. Zij is ook lid van de Union of International Mountain Leader Associations. animamunti.com en uimla.org

• ALPINE GIDSEN ZUID-ETNA

De gidsen voor de hogere gebieden, de zogenaamde alpine en vulkanische gidsen, zijn als enigen gekwaliﬁceerd om excursies uit te voeren in de buurt van de top en de kraters van de Etna. Piazza Vittorio Emanuele 43, Nicolosi. etnaguide.eu

MANGIARE culinaire nieuwtjes

MIKE’S WIJNTIP

Diepblauw

De Napolitaanse keramiekstudio Lab Design brengt met de Mediterranea-serviescollectie een ode aan de Middellandse Zee, die altijd van grote betekenis is geweest voor de stad en haar bewoners. Op deze vierdelige dinerbordenset staan schilderingen van inktvissen, zwevend in de donkerblauwe dieptes van de Méditerranée.

MIKE VAN DER ZALM IS EIGENAAR VAN BILDERDIJK WIJNHUYS IN AMSTERDAM. BILDERDIJKWIJNHUYS.NL

LAB DESIGN, ‘SET OF 4 BLUE SQUID DINNER PLATES’, € 140. ARTEMEST.COM

Energieke oogappel Wijnhuis Brigaldara kocht in 1994 een vervallen wijngaard, herplantte deze en maakt hier nu zijn oogappel: Valpolicella Superiore. Niet verpakt in krenten, vijgen en zoete specerijen zoals de populaire Ripasso of Amarone. Deze wijn heeft frisheid, energie, rood fruit en karakte-

ristieke Italiaanse zuren. Ingedroogde druiven om de wijn voller te maken worden hier niet gebruikt; het alcoholpercentage is dan ook veel bescheidener. BRIGALDARA VALPOLICELLA SUPERIORE ‘CASE VECIE’ 2018, € 14,95.

Fermentino-kazen zijn door Euro Company ontworpen als veganistische smaakmaker, voor het welzijn van mens en planeet. De ‘kazen’ zijn gemaakt van (biologische) gefermenteerde noten, water en zout. Fermentino is er in allerlei soorten en maten, van plakjes tot heuse schimmelkazen. Er is ook een kookboek, ‘Easy Vegan Fermentino’, vol recepten

Retro nieuws

Voor het eerst sinds de oprichting in 1948 heeft Smeg (het bekendst van de retro designkoelkasten) een pannencollectie ontworpen. Ook deze hebben een jaren-vijftiguitstraling en de handvaten ogen alsof ze rechtstreeks van Smeg’s eigen FAB-koelkasten afgehaald zijn. Naast rood

Koken zonder kaas

ook in crème of zwart verkrijgbaar in diverse maten. Je kunt de pannen op alle hittebronnen gebruiken en zelfs in de oven zetten. SMEG, AFGEBEELD KOOKPAN 26 CM, € 199. WWW.SMEG.NL

ITALIË MAGAZINE SAMENSTELLING PABLO PICHEL

waarin de producten schitteren als smeltkaas, aperitivo of vulling. FERMENTINO-PRODUCTEN VIND JE IN DE BIOLOGISCHE SUPERMARKT. VOOR MEER INFO: CASADELFERMENTINO.COM

ROBERTO’S A CASA

PURE ITALIAANSE KEUKEN THUIS Onze Executive Chef Franz Conde en zijn team hebben een variëteit aan gerechten samengesteld om makkelijk thuis te bereiden.

Geniet van de pure Italiaanse keuken met echte Italiaanse ingrediënten - gewoon aan uw eigen keukentafel. Maak een keuze uit de vele antipasti, pasta’s of klassieke hoofdgerechten en desserts om thuis een traditionele Italiaanse familielunch te creëren. Bestel via Resengo: Elke dag beschikbaar om te bestellen tussen 12:00 en 20:00 uur, voor afhalen bij Roberto’s of bezorgen in Amsterdam.

www.robertosrestaurant.nl | tel: 020-7106025 | robertos.amsterdam@hilton.com Apollolaan 138 | 1077 BG Amsterdam | Laat u inspireren op Instagram @Robertosamsterdam

LA LINGUA ITALIANA tekst daniela ditvoorst-falsetta

L’ITALIA RINASCE CON UN FIORE ITALIË WORDT HERBOREN MET EEN BLOEM Il 2021 sarà un anno pieno di speranza per tutti. La speranza che in tutto il mondo si ritorni presto a una certa normalità, grazie alla somministrazione dei vaccini anti-Covid. Finora l’Italia è al primo posto nell’Unione Europea per il numero di persone vaccinate. La grande campagna nazionale di vaccinazione continua ed ha come logo un fiore; una primula di colore fucsia.

LA PRIMULA: SIMBOLO DI SPERANZA DE PRIMULA: SYMBOOL VAN HOOP La primula è un fiore multicolore ed è uno dei primi fiori ad annunciare l’arrivo della primavera. Per questo motivo è stato scelto come simbolo positivo per rappresentare la speranza e la rinascita dell’Italia dopo mesi di buio. Questo fiore non è solamente un logo che già appare su tutte le comunicazioni ufficiali sulla vaccinazione attraverso spot televisivi, siti web e social media. La primula rappresenta anche un progetto concreto pensato da un famoso architetto italiano, Stefano Boeri. Questo progetto verrà messo in atto in primavera quando inizierà la terza fase della vaccinazione. Sì, perché nella prima fase vengono vaccinati soggetti più a rischio e cioè il personale sanitario, gli anziani delle R.S.A. (Residenze Sanitarie Assistenziali). Dopo sarà il turno degli 80enni e poi a scendere per età arrivando ai 60enni. Successivamente saranno vaccinati i lavoratori essenziali come il personale scolastico e le forze dell’ordine. Nella terza fase avranno luogo le vaccinazioni di massa e la gente potrà fare il vaccino in modo volontario. Ed è proprio in questa fase finale che, in diverse città italiane, “sbocceranno” strutture a forme di fiore ideate dall’architetto Boeri. Infatti per garantire una vaccinazione di massa ordinata, verranno collocati decine di padiglioni circolari a forma di petali di fiore proprio nelle zone strategiche di molte città italiane. La forma circolare dovrebbe favorire un flusso ordinato dei visitatori e del personale sanitario che si occuperà di somministrare i vaccini. In particolare, ogni petalo del fiore corrisponderà a una struttura cilindrica allungata con separatori interni mobili. Questi ultimi potranno essere spostati per organizzare diversamente gli spazi a seconda delle esigenze. La copertura dei padiglioni sarà dotata di pannelli solari per la produzione dell’energia elettrica necessaria, mentre la struttura principale sarà in legno e potrà essere smontata e rimontata in aree diverse della città.

ITALIË MAGAZINE

ITALIAANS

somministrazione buio appare personale sanitario anziani R.S.A. a scendere lavoratori essenziali personale scolastico forze dell’ordine avranno luogo sbocceranno ideate collocati padiglioni petali di fiore cilindrica allungata separatori copertura smontata rimontata filo conduttore campagna vaccinale mazzolino fiducia quiete

NEDERLANDS

toediening duisternis verschijnt personeel in de gezondheidszorg bejaarden zorginstellingen dalend essentiële beroepen onderwijspersoneel ordehandhaving zullen plaatsvinden zullen bloeien bedacht geplaatst paviljoens bloemblaadjes cilindrische langwerpige afscheidingen dakbedekking gedemonteerd opnieuw in elkaar gezet rode draad vaccinatiecampagne bosje vertrouwen rust

IL FIORE: UN MESSAGGIO POSITIVO DE BLOEM: EEN POSITIEVE BOODSCHAP Il fiore è il filo conduttore di tutti gli elementi della campagna vaccinale italiana, perché è tanto presente nella cultura e nel patrimonio artistico del Bel Paese. Infatti i richiami alla primula sono molto frequenti come per esempio in ‘La dama col mazzolino’ dell’artista Verrocchio o anche nelle opere di Luini e Leonardo. L’Italia è stato il primo paese in Europa ad essere colpito dalla pandemia e vuole lanciare un messaggio positivo agli altri paesi grazie all’immagine di un fiore. E se il virus ha chiuso tante persone negli ospedali e nelle case per troppo tempo, il vaccino ci riporterà finalmente a contatto con la vita sociale e con la natura che ci circonda. Fare il vaccino sarà dunque un passo di fiducia nel futuro, responsabilità civile e di amore verso gli altri. Tutti stiamo aspettando che arrivi la quiete (l’immunità da Covid), dopo la tempesta (la pandemia). •

WORD ABONNEE

VAN C 41,94 VOOR MAAR

E 32 25% KORTING

GA NAAR WWW.ITALIEMAGAZINE.NL OF BEL 088 2266636 De abonneeservice is op werkdagen bereikbaar van 9.00 tot 17.00 uur. Neem ook contact met hen op voor verzendtarieven naar het buitenland.

Zin in een koopje koffie? €3295

€20

PROEFPAKKET kofﬁebonen ‘Intens’ - 1,5 kg

Proefpakket ‘Lungo’

Proefpakket ‘Huisfavorieten’

Geschikt voor Nespresso® - 80 cups

Gemalen koffie - 1,75 kg

€ 3126

€ 20

€ 3171

€ 20

Bestel nu één van de voordelige proefpakketten op koffievoordeel.nl/italie of bel 030 - 32 000 92 (ma. t/m vr. van 08.30 tot 17.00 uur)

MAKKELIJK & VEILIG THUISBEZORGD

100% TEVREDENHEIDSGARANTIE

WANT GOEDE KOFFIE IS EEN KEUZE

TOPKWALITEIT KOFFIE TEGEN EEN SCHERPE PRIJS

ALLE BEKENDE MERKEN

LIBRI E MUSICA nieuwe boeken en muziek

VERDWENEN MOEDER

Het oneindige gemis van een dierbare Na het internationale succes van zijn debuutroman ‘De menselijke maat’ is er nu een tweede, veelbelovende roman van Roberto Camurri. ‘De naam van de moeder’ gaat over een vader en een zoon in het slaperige Fabbrico, die samen in stilte worstelen met het plotselinge vertrek van hun vrouw en moeder. Op ontroerende wijze verwoordt Camurri hoe het is om te leven met een litteken dat nooit meer weg zal gaan. Italië Magazine sprak met de schrijver. T EKS T PA BLO PI C H EL

Wat is de essentie van het boek? “Het vertrek van de moeder laat een litteken achter bij zoon Pietro. Hierdoor voelt het voor hem zijn hele leven alsof hij twee keuzes heeft: worden zoals zijn vader, een man die bij zijn zoon bleef, ook al herinnert die hem aan zijn weggelopen vrouw. De tweede keus is te zijn zoals zijn moeder en elke relatie kapotmaken. Maar diep vanbinnen weet Pietro dat er een derde keus is: zichzelf zijn. Hij zoekt daarnaar, maar heeft niemand die hem daarbij kan helpen.” Waarom besloot je om nog een boek te schrijven over Fabbrico? “Omdat ik trots blijf op mijn geboorteplaats. Iedereen zegt dat Fabbrico zo’n lelijke plek is. En in plaats van dat te ontkennen, heb ik het omarmd. Op zo’n negatieve reputatie kun je ook trots zijn. Tegelijkertijd is het Fabbrico in ‘De naam van de moeder’ niet hetzelfde als dat in mijn vorige boek. Dit is namelijk het Fabbrico waar ik opgroeide, als kind en als tiener.” Maar je refereert wel naar karakters uit het vorige boek? “Precies. Ik ben een fan van verborgen verwijzingen, die je alleen begrijpt als je het vorige boek gelezen hebt. Tegelijkertijd voelde het tijdens het schrijven ook juist om karakters als Anela toe te voegen. Ik deed het instinctief.”

Wat inspireerde je om te schrijven over het verlies van een moeder? “Na de uitgave van mijn eerste boek had ik een interview met een Italiaanse boekblogger. Zij vroeg me waarom alle vrouwelijke karakters in hun stukgelopen relatie bleven: ‘Is dat jouw idee van een vrouw?’ vroeg ze. Dus wilde ik in het volgende boek een vrouwelijk karakter dat niet blijft, maar weggaat. Later kreeg ik het idee van de relatie tussen een zoon en een vader. Maar de enige manier waarop ik kon schrijven over een moeder was door haar weg te sturen. Ik weet namelijk niet hoe het is om een moeder te zijn. En ik wilde haar ook niet met een mannelijke blik beschrijven. Daarom heb ik haar beschreven vanuit de mensen die van haar houden.”

Hoe verklaar je het succes van je boeken in Nederland? “Dat komt door mijn vertaler Manon Smits. Af en toe kijk ik op Instagram of Goodreads en de Nederlandse lezers laten dezelfde reacties achter als de Italiaanse. De vertaling is dus zo goed dat hij niets afdoet aan de Italiaanse versie.”

Zijn de traditionele rollen aan het veranderen in Italië? “Toen mijn grootvader mij met de kinderwagen zag lopen, moest hij bijna huilen. Hij kon dat vroeger niet. Dat is nu anders. Ik werk parttime en breng meer tijd met mijn dochter door dan mijn vrouw. Toch is het in Italië nog gewoon dat de vader verdwijnt, terwijl iedereen schrikt als de moeder dat doet. Dit boek weerspiegelt dat. Vader Ettore groeide op in een generatie waarin het leven al vaststond: je vindt een baan, een vrouw, trouwt en start een familie. Maar de moeder doorbreekt deze norm door hem te verlaten.”

ROBERTO CAMURRI, ‘DE NAAM VAN DE MOEDER’ (‘IL NOME DELLA MADRE’), UITGEVERIJ DE BEZIGE BIJ, € 21,99.

Zal je volgende boek ook over Fabbrico gaan? “Ja, dat zal waarschijnlijk gaan over mijn huidige, complexe relatie met Fabbrico. Het is alsof het nu van iedereen is. Een lezer zei tegen mij: ‘Oh, Fabbrico klinkt zo leuk! Ik wil het zien, ik wil er wonen.’ Ik ben er trots op dat ik Fabbrico kan delen met mijn lezers, maar tegelijkertijd wil ik ook dat het van mij blijft.”

ITALIË MAGAZINE

LIBRI E MUSICA KUNSTREDDING Het is 1944. De invloed van het fascisme reikt tot in de verste uithoeken van Italië. De archeoloog Filippo Cavalcanti krijgt van een oud-collega op het Ministerie van Onderwijs het bevel om een kunstlading te verschepen naar musea in nazi-Duitsland. Filippo is daar fel op tegen. Helemaal als hij hoort dat zijn eigen vondst ook op de lijst voor verzending staat: een sarcofaag die hij ontdekte op de plek waar een jongen dodelijk verongelukte. Samen met de kruimeldief Quintino Aragonese besluit Filippo daarom om de zwaarbewaakte opslagplaats in Bressanone (Brixen) binnen te dringen en de verzameling terug te stelen. Maar waar kunnen ze de kostbare collectie onderbrengen? In een poging uit handen van Mussolini te blijven, besluit het duo zuidwaarts te trekken. (PP) FRANCO FAGGIANI, ‘DE JONGEN DIE MET WOLKEN SPEELDE’, UITGEVERIJ SIGNATUUR, € 20,99. WIJ MOGEN 3 EXEMPLAREN

MAIL WEGGEVEN. KANS MAKEN? & WIN GA NAAR ITALIEMAGAZINE.NL

Ornella blijft uniek Uniek is Ornella Vanoni zeker. En geliefd ook. Ter ere van haar 86ste verjaardag brengt de Milanese ster na een serie verzamelalbums een cd uit met alleen maar nieuwe nummers, ‘Unica’. En wat een genot. Want al hoor je heus wel dat ze niet piep meer is, haar timing en frasering zijn als vanouds: jazzy, feilloos en elegant. Haar teksten zijn niet wars van kritische beschouwingen noch is ze bang voor sentiment maar alles is altijd fijntjes gekruid met een ironie, want deze vrouw weet wat het leven te bieden heeft. En toch, of daarom juist, wil ze meer. Een transporteermachine naar Italië is ze ook. Niet zozeer naar de rauwe kantjes maar meer naar de chique nachtclubs, de fraaiste hotels en het

fare bella figura op de Milanese Via Montenapoleone. De debuutsingle ‘Arcobaleno’ (‘Regenboog’) is perfect gekozen. Een bitterzoete ballade vol herinneringen aan haar ouders en het kind dat ze ooit was, en hoe die herinneringen het heden kunnen kleuren. En ook ‘Il sorriso dentro il pianto’ (‘De glimlach achter de tranen’), waarin ze haar filosofie als zangeres uiteenzet – ik ben alle liefde die ik gegeven heb – is om door een ringetje te halen. Enig minpuntje: de cd in zijn geheel is niet via Spotify te beluisteren maar… beweerde Adèle dat niet ooit ook? Komt vast goed en anders: kopen dat album! (JM) ORNELLA VANONI -‘UNICA’ - BMG ITALIA, TE VERKRIJGEN VIA AMAZON.IT.

ITALIË MAGAZINE TEKST JORIS VAN DER MEER & PABLO PICHEL

HISTORISCHE MOORD Het leven van rechercheur (en ex-nazi) Sigfried Sauer staat op zijn kop als hij opeens een mysterieuze Münchense moordzaak in handen krijgt. De nacht ervoor, op 18 september 1931, zou het nichtje van Adolf Hitler dood zijn aangetroffen in het appartement

waar ze twee jaar met hem samenwoonde. Alles wijst op een misdaad: naast haar lichaam wordt Hitlers pistool aangetroffen en op tafel ligt een nog onafgemaakte brief voor een vriendin. Sauer begrijpt dat dit foute boel is. Aangezien de carrière van de toekomstige Führer hiermee op het spel kan komen te staan, kan elk gevonden bewijs grote gevolgen hebben. In de historische thriller ‘De engel van München’ werpt Fabiano Massimi licht op een van de meest spraakmakende moordzaken uit de geschiedenis. Kunstig balanceert hij hierbij op de grens tussen feit en fictie. (PP) FABIANO MASSIMI, ‘DE ENGEL VAN MÜNCHEN’, XANDER UITGEVERS, €21,99.

laura de rooy-dekker, mede-eigenaar van italiacasa, over haar ervaringen met onroerend goed in italië.

In memoriam Annaserena Ferruzzi was 24 jaar lang de trotse eigenaresse van uitgeverij ‘Serena Libri’ in Amsterdam. Ze liet de Nederlandse lezer kennismaken met Italiaanse romans en thrillers van de jaren vijftig tot nu. In ons blad besteedden we de afgelopen jaren regelmatig aandacht aan boeken die bij uitgeverij Serena Libri verschenen. Annaserena had een voorliefde voor spannende detectives, waarin het tot de laatste pagina’s onduidelijk bleef wie de dader was. Voor haar maakte het niet uit of de auteur al bekend was. Naast het uitgeven van boeken hield Annaserena zich ook bezig met het organiseren van boekbesprekingen en presentaties. In 2003 opende ze daarom

het ‘tuinhuis van Serena Libri’. In een bloeiende tuin in hartje Amsterdam konden lezers en auteurs elkaar ontmoeten en praten over Italiaanse literatuur. Annaserena overleed in januari na een kort ziekbed in haar geboorteplaats Ravenna. ‘De vorm van water’ is het 92ste en laatste boek dat zij uitgaf. Het is een herziene versie van het eerste boek vah haar uitgeverij, uit Andrea Camilleri’s beroemde detectiveserie over commissaris Montalbano. Als liefhebber van het genre betekende het veel voor haar dat ze deze serie in het Nederlands mocht uitbrengen. (PP)

ANDREA CAMILLERI, ‘DE VORM VAN WATER’, UITGEVERIJ SERENA LIBRI, € 20,90.

In het voorjaar van 2011 schreef ik mijn eerste column in Italië Magazine. Ik vier dus een klein jubileum en stel daarbij vast dat het onderwerp van mijn eerste stukje nog steeds actueel is en dat ik het schrijven over mijn werk in mijn favoriete land nog steeds erg leuk vind. De eerste column ging indertijd over ‘keuzes maken’. Het lijkt een open deur maar het is nog altijd iets is waar iedere zoektocht mee zou moeten starten. Jezelf grondig afvragen waar je naar gaat zoeken. Onlangs organiseerden wij ons eerste webinar (online seminar) over het kopen van een huis in Italië. Nu de Second Home Beurzen helaas niet door kunnen gaan en wij wel contact willen houden met onze doelgroep, verzinnen we daar nieuwe manieren voor. Het webinar was een succes en enkele honderden deelnemers luisterden online mee. Ook het maken van keuzes kwam hier uitgebreid aan bod. Stel jezelf veel vragen voordat je aan je zoektocht gaat starten. Wij treffen vrij veel klanten die nog niet goed weten wat ze zoeken. Nu is dat helemaal niet erg maar een beetje sturing tijdens dit proces is wel belangrijk. Zowel voor de klant als voor ons, er gaat immers voor beide partijen veel tijd in zitten. Wie rondloopt met het idee om een (tweede) huis in Italië te kopen doet er goed aan om vooraf met partner of gezin de wensen op een A4’tje te schrijven. Denk goed na over het doel van het huis. Met wie en hoe vaak gaan we er heen? Wat gaan we er doen, vakantie vieren of wonen en werken? Ook de plek en het type huis zijn heel belangrijk. Hoe komen we er, met de auto, de trein of het vliegtuig? Hoe gaan we het financieren? Zoeken we een oud of een nieuw huis? Wel of niet verbouwen? Kust of binnenland? Een tuin of juist niet? Wel of geen plek voor logés? De antwoorden op deze en nog veel meer vragen geven richting aan de zoektocht en maken de zoektocht tot iets heel leuks om mee bezig te zijn. Of vervolgens alle wensen met elkaar en het bijbehorende budget te verenigen zijn is natuurlijk de volgende vraag. En om die te beantwoorden staan mijn collega’s uit veel verschillende regio’s en ik graag klaar. Veel plezier!

(Laura@italiacasa.net)

PS Geïnteresseerd om ook eens een webinar bij te wonen? Dat kan want binnenkort organiseren we vervolgsessies waarin we meer in zullen gaan op verschillende regio’s. Het eerste webinar, dat meer algemeen ging over het koopproces in Italië, is terug te kijken op www.italiacasa.nl en ook zullen daar de komende webinars worden aangekondigd.

I TA L I Ë MAGAZINE

D E Z E C O L U M N VA LT B U I T E N D E V E R A N T W O O R D E L IJK HE ID VA N D E R E D A C T IE .

10 jaar

JOOST VAN DER HEIJDEN advocaat joost van der heijden over kopen, verkopen en financieren van onroerend goed.

In mijn vorige column gaf ik een voorbeeld van hoe een Italiaanse droom in rook kan opgaan. Een dure les, zeker als de verantwoordelijke tussenpersoon daarna niet thuis geeft. Als de betreffende koop wel was doorgegaan, zouden er ook problemen zijn ontstaan. Wat was het geval: het budget was toereikend om een boerderij met landerijen te kopen, maar niet om ook de kosten van de notaris, overdrachtsbelasting, tussenpersoon en opknapwerk te voldoen. Het was de kopers bekend dat de overdrachtsbelasting gelijk zou zijn aan 9 procent van de kadastrale waarde van de gebouwen, tenzij van de prima casa-regeling gebruikgemaakt zou kunnen worden. In dat geval zou de belasting beperkt zijn tot 2 procent van de kadastrale waarde. Dat voor de grond andere veel hogere tarieven gelden was de koper ook bekend. Om de transactie wegens geldgebrek niet in gevaar te brengen, adviseerde de tussenpersoon van de prima casa-regeling te maken en daarnaast bij een Italiaanse bank tegen lage kosten een lening te sluiten. Toen de bank na bestudering van plannen en financiële gegevens liet weten de lening te kunnen verstrekken, besloot de koper voor beide opties te gaan. De bank stelde wel als voorwaarde dat de gebouwen op het moment van overdracht aan de conformiteitseisen zouden voldoen. Volgens de tussenpersoon nadere informatie kon dat geen probleem zijn Mr. Joost van der Heijden heeft omdat de verkoper middels jarenlange ervaring bij het aanvaarding van het aanbod begeleiden van Italiaanse tot koop zou verklaren en onroerendgoedtransacties, zowel garanderen dat de zaak in koop, verkoop, hypotheek als het orde was. Zo gezegd, zo regelen van de gevolgen van gedaan. scheiden en overlijden. Nadere informatie over die Kort nadat het aanbod tot onderwerpen en zijn diensten koop door de verkoper was vindt u op zijn website. aanvaard en de eerste aanbetaling was verricht, bleek Joost van der Heijden is gevestigd te de prima casa-regeling toch Breda en bereikbaar op 076 5319631. www.joostvanderheijden.nl niet te kunnen worden toegepast. De reden was de

ITALIË MAGAZINE

agrarische bestemming van de gebouwen. Daar geldt de prima casa-regeling niet voor, wel voor gebouwen voor civiele bewoning. De transactie zou daardoor alsnog te duur uitpakken. Bij overdracht van gebouwen met een agrarische bestemming is immers 9 procent belasting verschuldigd, berekend over de volledige koopprijs. Daarop geldt één uitzondering: als de koper een professionele agrarische ondernemer (Imprenditore Agricolo Professionale - IAP) is. In dat geval is de overdrachtsbelasting beperkt tot één procent van de koopprijs. Omdat de koper zijn aanbetaling kwijt zou zijn als hij vanwege geldgebrek niet zou afnemen, gaf de tussenpersoon de koper in overweging in de koopakte te verklaren dat zijn vaste bezigheden bestaan uit het “handmatig bewerken van de grond” en dat hij daarom is aan te merken als IAP en daarom recht heeft op de eenprocentsregeling. Maar zo eenvoudig gaat dat niet. De Italiaanse overheid heeft de regeling in het leven geroepen als instrument om de boerenstand, die al jaren in de verdrukking zit, te ondersteunen en niet om buitenlandse kopers in staat te stellen bij aankoop tienduizenden euro’s aan belastingen te besparen zonder dat ze aan de voorwaarden voldoen. Maar de Italiaanse overheid is niet gek en schrijft daarom voor dat de passerende notaris moet controleren of de koper over een certificaat beschikt waaruit blijkt dat hij zich als IAP heeft gekwalificeerd, danwel voorafgaand aan de koop aan de autoriteiten heeft verzocht dat certificaat af te geven. In het laatste geval moet de aanvrager binnen 24 maanden na de overdracht aantonen dat hij op het moment van het verzoek al tenminste drie jaar als landbouwondernemer actief was, in die periode tenminste vijftig procent van zijn inkomen uit die activiteiten had behaald en over de benodigde diploma’s en bijscholingscertificaten beschikt. Als het niet lukt dat tijdig aan te tonen, volgt een naheffing en moet alsnog het volle tarief met rente en boete worden betaald. In dit geval zou het zeker tot zo’n naheffing zijn gekomen als de transactie was doorgegaan en de koper het advies van de tussenpersoon zou hebben opgevolgd. •

D E ZE CO LU M N VA LT B U I T EN D E V ER A N T W O O R D EL IJ K H EID VA N D E R EDA C T I E.

Fake-boer

TE KOOP | TE HUUR voor adverteren in dit katern, neem contact op met chiara dragone: tel. +31 (0)20 5302 570, e-mail c.dragone@creditsmedia.nl.

Je Italiaanse droomhuis is er nog steeds!

in Puglia?

in Le Marche?

Op zoek naar een huis in Italië en onzeker hoe dit aan te pakken? Dan heb je behoefte aan een raadgever, die je met kennis van zaken stap voor stap op weg helpt. Die zich deelgenoot voelt van je wensen en deze kan vertalen naar een geschikte

in Piemonte?

locatie. Die het hele proces heel persoonlijk begeleidt en intensief met je samenwerkt op weg naar het eindresultaat. Niet alleen voor de aankoop van het huis, maar ook voor alle service erom heen. La Dolce Casa is een bemiddelaar en tegelijk specialist

in de Dolomieten? die aan niemand gebonden is. Werkt zowel vanuit Nederland, als vanuit Italië. Nederlandssprekend naar u toe, Italiaans naar alle contacten. Dus niet steeds naar Italië reizen! Nu wel zo fijn en... je betaalt niets meer dan via een makelaar.

La Dolce Casa werkt door heel Italië. Geen regio is voor ons een probleem, met een voorbehoud voor Sardinië en Sicilië. Kijk op de website www.la-dolce-casa.nl of bel naar Frits Hemerik in NL 0653839968 of Antonella Ghiani in IT 0612502583. IM2021_2_La Dolce Casa.indd 1

15-02-2021 11:08

ItaliaCasa

Een huis in Italië, wie droomt daar niet van? ItaliaCasa maakt het bereikbaar door jarenlange ervaring met Italiaans onroerend goed. Zonder zorgen. Deskundige begeleiding en eigen vestigingen maken dat waar. U treft ons in Nederland, Ligurië, Toscane, Umbrië, De Marken, Lazio en aan het Gardameer, Comomeer en Lago Maggiore. Neem contact op en maak een afspraak om de mogelijkheden te bespreken.

Kijk voor ons gevarieerde aanbod op

www.italiacasa.nl Of bel: +31 71 3649732

Vaste corpsgrootte =10,5pt

CD859 Een echt kasteeltje in Umbrië! 600 m2, wapenzaal met kruisgewelven, 6 slaapkamers, bijgebouw voor gasten, 10 ha land met olijfgaard. Volledig gerestaureerd. Prijs € 995.000

Tel +39 335220727 (mob) - info@lecasedidorrie.com Iscr. ruolo 1157 Socio F.I.A.I.P.

IM2021_2_Case di Dorrie.indd 1

CASA VALLE ERRO

12-02-2021 10:55

Luxueus op vakantie in Italië, Piemonte. Met prachtige authentieke appartementen en bed & breakfast-kamers, verschillende luxe faciliteiten waaronder eigen wellness, heerlijk eten speciaal gemaakt door onze eigen Italiaanse kok en de lekkerste wijnen uit de regio.

Kom genieten van het unieke Piemonte bij Casa Valle Erro! Ook met kerst en oud & nieuw geopend. ♥ 0039-3348186432 ♥ info@eenweekjeitalie.nl ♥ www.eenweekjeitalie.nl

IM2021_1_Cassa Valle Erro.indd 6

15-02-2021 17:04

Een Een schitterend schitterend juweel juweel in in Italië’s Italië’s kroon kroon en en tevens tevens een een van van Europa’s Europa’s meest meest begeerde begeerde bestemmingen. bestemmingen. Het Het Comomeer Comomeer is is gezegend gezegend met met prachtige prachtige natuur natuur en en biedt biedt fantastische fantastische mogelijkheden mogelijkheden voor voor recreatie recreatie en en ontspanning, ontspanning, zowel zowel op op het het land land als als in in het het water. water. Het Het team team van van ‘The ‘The Lake Lake Como Como Villa Villa Real Real Estate’ Estate’ is is uu van van dienst, dienst, nog nog lang lang nadat nadat de de inkt inkt op op het het contract contract is is opgedroogd. opgedroogd. We We zetten zetten geen geen stapje stapje extra extra voor voor onze onze klanten, klanten, maar maar rennen rennen in in plaats plaats daarvan daarvan een een volledige volledige marathon. marathon. Het Het is is wat wat ons ons onderscheidt. onderscheidt. Het Het is is wat wat ons ons erbovenuit erbovenuit laat laat springen. springen. Er Er valt valt maar maar weinig weinig premium premium property property te te vinden vinden in in de de omgeving omgeving van van het het Comomeer. Comomeer. De De vraag vraag ernaar ernaar is is daarom daarom constant constant hoog, hoog, wat wat betekent betekent dat dat vastgoed vastgoed zijn zijn waarde waarde behoudt behoudt –– zelfs zelfs tijdens tijdens economisch economisch zwaar zwaar weer weer zoals zoals bij bij de de laatste laatste financiële financiële crisis. crisis. Geen Geen andere andere makelaar makelaar van van het het Comomeer Comomeer kan kan onze onze 360 360 graden graden service service evenaren, evenaren, die die elke elke basis basis dekt dekt van van het het vakantiehuisbezit vakantiehuisbezit –– van van kopen kopen tot tot verkopen, verkopen, tot tot renoveren, renoveren, restaureren, restaureren, bouwen, bouwen, projectmanagement, projectmanagement, vastgoedeigenaarschap vastgoedeigenaarschap en en vakantieverhuur. vakantieverhuur. Met Met onze onze holistische holistische service service willen willen we we uitdragen uitdragen dat dat wij wij er er voor voor de de lange lange termijn termijn zijn zijn –– met met verschillende verschillende klanten klanten werken werken we we al al jaren jaren samen, samen, wat wat verklaart verklaart waarom waarom zo zo velen velen van van hen hen ook ook vrienden vrienden met met ons ons zijn zijn geworden. geworden.

Sara Sara Cilia Cilia –– CEO CEO en en oprichter oprichter

We would love to hear about your dream house on Lake Como and enjoy a good Italian coffee together Lake LakeComo ComoMenaggio Menaggio Via ViaIV IVNovembre Novembre39 39-22017 -22017

www.thelakecomovilla.com www.thelakecomovilla.com Cell: Cell:+393331056293 +393331056293 Tel: Tel:+39034432065 +39034432065

Sara SaraCilia Cilia--Ceo Ceoand andFounder Founder sara.cilia@thelakecomovilla.com sara.cilia@thelakecomovilla.com

WATERSPORTVAKANTIE IN AUTHENTIEK ITALIË

Onbezorgd genieten van de natuur en het water

Waan je aan het Lago Maggiore, het grootste meer in de Italiaanse Alpen, met hemelsblauw water. Hier kun je naar hartenlust genieten van alle denkbare watersporten: waterskiën, wakeboarden, suppen, kanoën, zeilen, surfen, kiten of varen langs de mooie stadjes en eilanden. DROOMHUIS In Pallanza, een gemoedelijk stadje met een mooie boulevard en uitzicht op de bergen, ligt een droomhuis aan het water. Hier kun je optimaal genieten van ‘la bella vita’ met vrienden en familie. De ruimte, gezelligheid en de vele faciliteiten voor jong en oud zorgen voor een fantastische vakantie in Noord-Italië. Luieren of watersporten, zelf koken of catering, zonnen of shoppen. Voor ieder wat wils!

Directaan aanhet het Direct meer,opopeen een meer, steenworpvan vanhet het steenworp bergachtige bergachtige landschap, bevindt landschap, bevindt zichhet hetsmaakvol smaakvol zich ingerichte ingerichte CasaPallanza Pallanzamet met Casa privéhaven privéhaven enen aanlegboeivoor voor aanlegboei boten. boten.

DEVILLA VILLAISISEIGENDOM EIGENDOMVAN VAN DE NEDERLANDERSEN ENBIEDT: BIEDT: NEDERLANDERS eengrote grote(veilige) (veilige)tuin tuindirect directaan aan • •een het water met eigen haven, steiger, het water met eigen haven, steiger, boei,sups supsenenbootjes bootjes boei, vanuitelke elkekamer kamerprachtig prachtiguitzicht uitzicht • •vanuit hetlago lagoenendedetoppen toppenvan van opophet de Monte Rosa de Monte Rosa • eenzeer zeeruitgebreide uitgebreidekeuken keukeneneneen een • een BigGreen GreenEgg Egg Big ruimtevoor voor14-16 14-16personen. personen. • •ruimte • TV-kamer met open haard • TV-kamer met open haard biljart,pingpong, pingpong,tafelvoetbal, tafelvoetbal, • •biljart, volleybal volleybal garageenenﬁetsen ﬁetsen • •garage

www.casapallanza.nl www.casapallanza.nl

VOLGEND NUMMER

A EXTR DIK!

(eind april 2021)

COLOFON

Spectaculair ﬁets- en wandelpad in Limone sul Garda JAARGANG 32, NR. 2 , 2021

CUCINA GENOVESE

De chefs van twee toprestaurants in Genua geven enkele van hun recepten prijs.

COVERFOTO Salento, Puglia © Giovanni Simeone /ANP Foto HOOFDREDACTIE Paul van Eijndhoven EINDREDACTIE Jolanda van der Ploeg, Mariëtte van de Sande, Fabian Takx ARTDIRECTION Suzy Benjamin VORMGEVING Sefanja Nods, Sander Buningh AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Alessandro Avalli, ANP Foto, Edith Buenen, Yanna Buyck, Paola van Dam, Daniela Ditvoorst-Falsetta, PJoost van der Heijden, Jeroen Jansen, Ewout Kieckens, Ronald Kuipers, Joris van der Meer, Pablo Pichel, Laura de Rooy-Dekker, Roeland Scholtalbers, Shutterstock, Geert Smet, Rosita Steenbeek, Jesper Storgaard Jensen, Bettina Traas, Sylvia Weve REDACTIE italiemagazine@creditsmedia.nl ITALIË MAGAZINE Van Slingelandtstraat 63, 1051 CG Amsterdam, italiemagazine.nl UITGEVER Eugen van de Pas MARKETING Daniëlle Wiersema, 020 5302570, d.wiersema@creditsmedia.nl SALES Chiara Dragone, 020 5302570, c.dragone@creditsmedia.nl DISTRIBUTIE Aldipress, Utrecht / AMP, Brussel

DUURZAME DUIVELSVALLEI

ABONNEMENTEN & NABESTELLEN VAN OUDE NUMMERS Voor het opgeven van of vragen over abonnementen, adreswijzigingen of het nabestellen van oude nummers: Daalakkersweg 2 - 72, 5641 JA Eindhoven, Op 14 juli 2018MijnTijdschrift.com, is er een nieuw stuk geopend van het fietsen 088 2266636, italiemagazine@mijntijdschrift.com wandelpad dat loopt van Limone tot aan Trentino. Het biedt ABONNEMENTSPRIJS Nederland: €38 voor een een unieke en buitengewone om langs het meer jaarabonnement (6 mogelijkheid nummers).* Abonnementen in andere te lopen of te fietsen en te een genieten van op hette adembenemende landen hebben speciaal tarief, vragen bij MijnTijdschrift.com. abonnement wordt automatisch uitzicht. De route begint in hetHethistorische centrum en voert je verlengd tegen de dan geldende tarieven, tenzij u minimaal over panoramische wegen langs Limonese dorpjes, tot de plaats drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode “Capo Reamol”.opzegt. Dit stuk is voor iedereen De cadeau-abonnementen lopentoegankelijk automatisch af. en ook ’s nachts geopend, het metincasso. LED-lampen is verlicht. In het *Prijssinds bij automatische Als u per acceptgiro wilt betalen, komt er € 2,50 aan administratiekosten bij. centrum kunnen e-bikes gehuurd worden. Als vakantiebestemPRIJS LOSSE VERKOOP € 6,99

De Alta Val di Cecina in Toscane had in 1904 een primeur: hier werd voor het eerst aardwarmte gebruikt om elektriciteit op te wekken. DE KUST VAN LAZIO

Ten zuiden van Rome vind je aan de kust prachtige natuur, plaatsen met historie en geweldige restaurants.

ming biedt Limone sul Garda je een buitengewoon verblijf in moderne hotels,ITALIË vakantiewoningen, MAGAZINE DIGITAALop campings en in apparkunnen Magazine De lezen ideale via Magzine.nu. tementen, ieder Abonnees uitgerust metgratis alleItalië comfort. plek voor U kunt inloggen met uw abonneenummer en postcode. Geen een ontspannende vakantie middenin de natuur. abonnee? Dan kunt u Italië Magazine digitaal tegen betaling lezen (www.visitlimonesulgarda.com - Tel. +39 0365 954720). via o.a. Magzine.nu, Blendle en Readly.

© Italië Magazine is een uitgave van Italië Magazine BV dat deel uitmaakt van een groep uitgeverijen die samenwerken onder de naam Credits Media. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of worden gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De redactie heeft zijn uiterste best gedaan om rechthebbenden van beeldmateriaal te achterhalen. Wanneer desondanks beeldmateriaal wordt getoond waarvan u rechthebbende bent en u wordt niet genoemd, of geeft geen toestemming voor het gebruik, dan kunt u contact opnemen met de redactie.

ITALIË MAGAZINE

Boek nu zorgeloos je vakantie!

START ALVAST DE VOORPRET EN BOEK EEN VAKANTIE MET LODGE HOLIDAYS! Geniet van rust, ruimte en natuur op kleinschalige campings met privé sanitair en ruime staanplaatsen. Alle bestemmingen en lodges met zorg uitgezocht door Rink-Jan. Kosteloos annuleren tot 1 juni 2021 en flexibel omboeken bij een negatief reisadvies.

LODGEHOLIDAYS.NL /LODGEHOLIDAYS

/LODGEHOLIDAYS

EVERY DAY

YOUR PERFECT CHINO

GEMAAKT IN PORTUGAL

20+ KLEUREN

ELASTISCHE BROEKBAND

BROEKZAK MET RITS

BESTEL JOUW MR MARVIS BROEKEN NU OP MRMARVIS.COM

GRATIS VERZENDING

Italië Magazine 02 2021

Articles inside

EWOUT KIECKENS E

LAURA

LIBRI E MUSICA

ARNALDO POMODORO

JURIDISCH

TERUG IN TOSCANE

ARTE E CULTURA