Italië Magazine 05 2021

NR.5 2021

HARTSTOCHT VOOR LA DOLCE VITA

M IL A AN

OU DE & NIEUWE HOTSPOTS

Peggy Guggenheim Kunst en seks in VENETIË

Recepten uit Luna Trapani’s ‘Vegetalia’

Roadtrip door de CHIANTI CLASSICO Loungen aan het LAGO D’IDRO Tarottuin in TOSCANE van Niki de Saint Phalle

AP € 6,99

8 719327 079003

NIEUWE rubriek Koken met SUSAN

00521

VESPA wordt 75 Portret van een stijlicoon

THE EASIES

LO O K D R E S S E D, F E E L R E L A X E D Maak het jezelf next-level comfortabel met The Easies: onze visie op de perfecte sweatpants. The Easies zijn super comfortabel én zien er opvallend goed uit: perfect in het weekend op de bank maar zeker ook op werkdagen op kantoor (aan huis). The Easies zijn met recht onze

BESTEL THE EASIES NU OP MRMARVIS.COM

S

OE

KZA

K MET

R

AT

IS

NG

K

IT

ND

BA

UG

RT

HE BROE

GR

SC

BR

TI

S

DG

AAKT IN PO

ELA

HAN EM

AL

meest veelzijdige broek ooit. Nu verkrijgbaar in 15 kleuren.

VERZEN

DI

NIEUWE RONDE, NIEUWE KANSEN of ik kijk ook een keer over Milaan uit vanaf het dak van de duomo.

In deze editie ook een boeiend portret van de Amerikaanse Peggy Guggenheim, die een prachtig museum heeft nagelaten in Venetië. Deze schatrijke, excentrieke dame woonde decennialang in de stad en bracht er een wereldberoemde collectie moderne kunst samen in het opmerkelijke palazzo Venier dei Leoni aan het Canal Grande. De mannen verslindende Peggy was een bijzondere verschijning in La Serenissima, met haar onafscheidelijke hondjes en buitenissige brillen.

Daarnaast maakten we voor dit nummer een roadtrip door de Chianti Classico, gingen we ontspannen aan het Lago d’Idro en bezochten we kastelen in de Oltrepò Pavese. En we hebben een nieuwe rubriek waarin food-kenner én -liefhebber Susan van Deth telkens een gerecht en zijn achtergrond belicht.

Buon divertimento, Paul van Eijndhoven, hoofdredacteur p.vaneijndhoven@creditsmedia.nl

M I L A A N , N A V I G L I © M AT T E O R O S S I

©BETTINA TRAAS

Allereerst dit: we zijn erg blij dat het weer kan, nadat we twee keer moesten uitstellen! De tiende editie van onze restaurantwedstrijd gaat van start, een jubileum dus. Vanaf nu kunnen restaurants zich inschrijven om mee te dingen naar onze prijs en ook lezers kunnen hun favoriete restaurant opgeven. Voor verdere details zie pagina 50.

Bij het zien van de coverfoto werd ik direct jaloers en dacht ik: waarom heb ik dat nooit gedaan? Natuurlijk heb ik de dom van Milaan wel eens bezocht, maar nooit ben ik op het dak geweest. Dus dat heb ik toegevoegd aan mijn wensenlijstje. Sowieso kreeg ik na het lezen van het artikel van Paola van Dam (met de schitterende foto’s van Matteo Rossi) over oude en nieuwe hotspots in Milaan direct zin om ze allemaal zelf te gaan bekijken en beleven. Van hét klassieke restaurant voor een risotto milanese tot de wijk Porta Nuova, waar onder andere de twee woontorens van het Bosco Verticale van architect Stefano Boeri te vinden zijn. Dus het kan niet lang duren

Wij gebruiken alleen het beste, wat de Williams-peer te bieden heeft. Deze brandewijn - Digestif par excellence - is het eerste en oudste product van huize Pircher.

Ten slot het beste!

ITALIË MAGAZINE 3

Verkrijgbaar bij Vandyck Experience Stores en Shops, linnenwinkels, beddenspeciaalzaken en geselecteerde warenhuizen.

Voor verkoopadressen bij u in de buurt en de volledige collectie zie vandyckshop.com

42

9

18 Reizen

30

INHOUD 2021 nummer 5 9 18

GRANTURISSIMO

Tips en adressen voor een heerlijk verblijf in Italië.

HET LAND VAN DE HAAN

Een smakelijke roadtrip door de Chianti Classico.

30 MAGISCH MILAAN

Paola van Dam verkent oude en nieuwe hotspots.

70 BRESCIA EN HET IDROMEER

Het onbekende, lieflijke zusje van het Gardameer.

92 KASTELEN VAN OLTREPO

Culinair

Rijke cultuur in het gebied ten zuiden van de Po.

50 ONZE RESTAURANTWEDSTRIJD

Wie geeft zich op voor de tiende editie van het Italië Magazine Restaurant van het Jaar?

52

CULINAIRE ITALIAANSE REIS

Recepten uit ‘Vegetalia’ van Luna Trapani.

100 KOKEN MET SUSAN

Linguine met kreeft, het broodje bal van Italië.

102 MANGIARE

Cultuur & Design

Een wijntip van Mike en nieuwe keukenspullen.

42 75 JAAR VESPA

Van vervoermiddel voor de gewone Italiaan tot stijlicoon: de triomftocht van de beroemde scooter.

48 NUOVO

Mode, design, lekkere geurtjes en ander moois uit Italië.

60 PEGGY GUGGENHEIM

Behalve schatrijk en excentriek, verzot op Venetië, moderne kunst en mannen.

ITALIË MAGAZINE

>

5

100

102

70

50

82 59 ROELAND SCHOLTALBERS Met de familie naar Turijn.

INHOUD

69 EWOUT KIECKENS

81

109 LAURA

UW MOOISTE FOTO

Laatste kans om mee te doen aan onze fotowedstrijd.

82 IL GIARDINO DEI TAROCCHI

Niki de Saint Phalle en haar sprookjestuin in Toscane.

88 ARTE E CULTURA

Cultureel nieuws en gesprek met Lorenzo Viotti, de nieuwe chef-dirigent van De Nationale Opera.

107 LIBRI E MUSICA

Columns

Nieuwe literatuur en muziek voor de herfst.

28 ROSITA STEENBEEK

…bezoekt het Mausoleum van keizer Augustus.

6

ITALIË MAGAZINE

Italianen praten niet graag over wc-papier.

Laura de Rooy-Dekker van ItaliaCasa over Italiaans onroerend goed.

110 JURIDISCH

Advocaat Joost van der Heijden over de juridische aspecten van onroerend goed in Italië.

En verder…

104 LA LINGUA ITALIANA

Online echt Italiaanse boodschappen doen.

111 HUIZEN TE KOOP & TE HUUR

Actueel aanbod van onroerend goed in Italië.

114 VOLGEND NUMMER & COLOFON

Passione per i vini nobili

Het beste van Sicilië bij Wie nog niet verliefd op Sicilië was, wordt het wel in Cefalù.

De Italiaanse keuken, excursies op de Vespa, wijngaarden bezoeken of yoga op een SUP-board in het zwembad?

Bij Club Med laadt u uw batterijen weer helemaal op!

Wie graag baadt in luxe is aan het juiste adres bij Club Med Cefalù. Het Resort is een architectonisch hoogstandje met de Villetta’s die prachtig blenden met de rotsen waarop ze gebouwd zijn. Cefalù ligt op een uur rijden van Palermo en is het hele jaar door de ideale uitvalsbasis om de charmes van Sicilië te ontdekken. Plan zeker een excursie naar het regionale natuurpark ‘Parco delle Madonie’ met pittoreske dorpjes.

Club Med draagt haar steentje bij aan een betere wereld. Cefalù heeft net zoals onze meeste andere Resorts het ‘Green Globe’label. Dat betekent dat we continu aan ecologische en sociale oplossingen voor duurzaam toerisme werken. Zo heeft Cefalù een natuurlijk zwembad dat wordt aangevuld met regenwater en kozen we overal in het Resort voor typisch mediterrane planten en bomen die weinig water nodig hebben.

Club Med organiseert ook activiteiten die goed zijn voor de natuur, zoals educatieve eco-wandelingen en Beach Cleanups.

Boek nu uw vakantie op www.clubmed.nl

Liever een dagje in het Resort? Kies dan uit de brede selectie aan activiteiten. Vind innerlijke rust en verbondenheid met de natuur tijdens een les Vibhava Yoga aan het water, of duik in het natuurlijke ecozwembad met uitzicht op de baai van Cefalù.

GRANTURISSIMO ©RICCARDO BANDIERA

Tra monti e mare Op slechts een paar kilometer van de kust rijzen de bergtoppen al op. Een vakantie in Ligurië is een verblijf tussen zee en bergen. Het Relais del Maro in Borgomaro is een viersterren albergo diffuso met veertien kamers verdeeld over drie historische gebouwen. Albergo diffuso is een typisch Italiaans accommodatieconcept: een hotel met kamers verspreid over verschillende gerestaureerde historische gebouwen. Zo ervaar je de sfeer van weleer, maar geniet je ook van het comfort en de gastvrijheid van deze tijd.

Vanaf € 130 per kamer per nacht. Relais del Maro, Via Guglieri Ambrogio 1, Borgomaro, +39 0183 54350. relaisdelmaro.it

>

TEKST & SAMENSTELLING LOLA RIBBINK

ITALIË MAGAZINE

9

EINDELOOS

ontdekken

WAT GA JIJ DOEN VOLGEND KAMPEERSEIZOEN? Je volgende kampeertrip plan je tot in de puntjes.

6 T/M 10 OKTOBER 2021 kampeerencaravanjaarbeurs.nl

GRANTURISSIMO

IDEALE B&B Een guesthouse beginnen waarin je je idealen kwijt kunt, Federica en Gérard deden het.

Tijdens een verblijf in Guest House 21barra5 draait het om levenskwaliteit, natuur, duurzaamheid en design. De ruime kamers zijn voorzien van natuurlijke materialen als hout en dankzij de grote hoeveelheid licht loopt het interieur naadloos over in het exterieur. Wat rest is tijd voor jezelf: ga sporten, bezoek een thermaal bad, slenter door het historische hart van Aosta of geniet van de adembenemende natuur. Goed voor jezelf zorgen voelt alleen goed als je ook goed voor het milieu zorgt. Zo wordt hier het papier- en energieverbruik zo laag mogelijk gehouden en worden zelfgeteelde seizoensproducten gebruikt.

Vanaf € 80 per kamer per nacht. 21barra5, Loc. La Combaz 7/A, Gressan, +39 375 57 27 968. 21barra5.it

Inpakken en weg

Dit compacte koffertje is ideaal voor een korte trip. Er is ruimte voor in vrijwel elke auto en in het vliegtuig mag het (meestal) mee als handbagage. Dat scheelt weer wachten bij de bagageband en dat betekent meer tijd voor vakantieplezier.

Brics, Trolley 55 cm, € 179. brics.it

Clichés ontrafeld Pasta, voetbal, koffie en de toren van Pisa; in een boek over Italië ontbreken dit soort clichés meestal niet.

Verrassend is het dus niet dat ze ook in dit boek aan bod komen. Maar waar een doorsnee toeristengids ophoudt, gaat dit boek verder.

Om het verhaal achter de clichés te ontrafelen doorkruist Italië-kenner Miriam Bunnik het hele land. Ze neemt je mee langs

bergen, stranden en vulkanen en ontmoet onderweg Italianen die gepassioneerd vertellen over de symbolen, tradities en cultuur van hun geboortegrond. Ze zit bijvoorbeeld op de bank bij een fanatieke voetbalsupporter en eet pasta bij een traditionele pastamaakster.

Miriam Bunnik, ‘Koffiebars en carabinieri’, Wereldbibliotheek, € 20. >

ITALIË MAGAZINE

11

DUURZAME KOFFIE illycaffè streeft naar een duurzamere wereld. Daarom introduceerde het merk #ONEMAKESTHEDIFFERENCE – het nieuwe initiatief dat deel uitmaakt van zijn wereldwijde duurzaamheidsplan, met het doel het bedrijf in 2033 klimaatneutraal te laten zijn. Het #ONEMAKESTHEDIFFERENCE-initiatief zal zich de komende jaren focussen op het ontwikkelen van andere duurzame producten om oplossingen te bieden die inspelen op de behoeften van de consument, met minder gebruik van materiaal en energiebronnen met grote impact op het milieu. Hoe? Onder andere door de introductie van milieuvriendelijke wegwerpartikelen zoals de recyclebare to-go bekers, wat al zorgt voor een reductie in het gebruik van 175 ton plastic per jaar. Daarnaast lanceerde het merk de nieuwe illy E.S.E. – een supercompact koffiezetapparaat dat gebruikmaakt van de E.S.E. (Easy Serving Espresso) padstechnologie. Het tijdloze apparaat is ontworpen voor servings met een perfecte dosis koffie, omhuld door twee lagen gecertificeerd composteerbaar filterpapier dat in de GFT-bak kan worden weggegooid.

Duurzaamheid is altijd een uitgangspunt geweest bij illycaffè. En met succes! Eerder dit jaar ontving illy als eerste Italiaanse koffiebedrijf een B Corp-certificering.

Deze wordt toegekend aan bedrijven die voldoen aan de hoogste normen voor sociale en ecologische prestaties, transparantie en verantwoordelijkheid. Met zijn nieuwe B Corp-status bevestigt illy zijn engagement om zijn doelstellingen voor duurzaamheid te behalen, om duurzame én gedeelde waarde te creëren.

illy.com

GRANTURISSIMO Warm welkom Verblijven bij Le Tre Muse is als logeren bij een vriend: je voelt je dankzij de gastvrijheid van gastheer Onno Verschoor direct thuis. Gedurende je verblijf doet hij er alles aan om het zo aangenaam mogelijk te maken.

Hij helpt uitstapjes te organiseren, adviseert over de fijnste eetplekken en geeft de beste tips, zoals alleen een ‘local’ dat kan. Er is veel aandacht voor kunst en muziek, Onno’s liefhebberij. Als

dit ook jouw interesse heeft, informeer dan naar de extra activiteiten. De accommodatie ligt in het middeleeuwse deel van Deruta, een stadje dat bekendstaat om de vele majolica-keramiekateliers. Verder zijn Perugia, Assisi, Spoleto en het Lago di Trasimeno gemakkelijk te bereiken.

Vanaf € 50 per kamer per nacht. Le Tre Muse, Via Macini 26, Deruta, +31 6 242 547 91. letremuse.it

>

ITALIË MAGAZINE

13

GRANTURISSIMO

Luieren in een landhuis Een sfeervol hotel dat aanvoelt als een landhuis waar het personeel klaarstaat om jou een ontspannen tijd te bezorgen. Luieren in het smaragdgroene park, afkoelen in het zwembad, genieten van de absolute rust of een verfrissend drankje op het terras. En dat op steenworp afstand van het middeleeuwse stadje San Gimignano en

Hou je ho d koel

Strohoeden bieden niet alleen goede bescherming tegen de zon, ze geven ook je zomerse outfit die finishing touch. Zo ook dit model met brede randen, dat je gezicht nóg beter beschermt.

Raffaello Bettini, Pamela F, € 115. raffaellobettini.it

niet ver van Siena. Rondom het hotel vind je het typisch Toscaanse landschap met olijfbomen, cipressen en fruitbomen, en zo nu en dan een zeldzame bezoeker, zoals de slechtvalk uit het nabijgelegen natuurreservaat Castelvecchio.

Vanaf € 120 per kamer per nacht. Hotel Casolare Le Terre Rosse, Loc. S. Donato, San Gimignano, +39 0577 942073. hotelterrerosse.com

Proefreis Je tegoed doen aan lokale heerlijkheden die met passie zijn bereid: proeverijen op vakantie zijn verrukkelijk. Tijdens de Enosafari van Azienda Agraria Brunozzi gaan ze een stapje verder en nemen ze je tijdens een rit in een Jeep mee naar de wonderschone natuur die dit mogelijk maakt. Je voelt de druiven, hoort de bijen en bekijkt de olijfgaarden. Als je daarna de koele wijnmakerij betreedt, openbaren de geheimen van dit ambacht zich aan je. Al deze indrukken komen uiteindelijk samen in de proeverij. Alsof je teruggaat in de tijd, waan je je aan een boerentafel in de jaren 1900, toen alles nog thuis werd geproduceerd: vlees, kaas, olie, honing, verse producten uit de tuin en natuurlijk wijn, zijn de afsluiting van de excursie.

Enosafari, Azienda Agraria Brunozzi € 38 p.p. per tour. aziendagrariabrunozzi.it

14

ITALIË MAGAZINE

>

Vo wie meer wil Bergen die afsteken tegen het azuurblauwe water en citroenbomen en oleanders die het landschap sieren…

Het Gardameer is al jaren een van de populairste

Oud & nieuw Achter de karakteristieke muren van een 17de-eeuws gebouw schuilt een verrassend modern hotel.

Het is een unieke combinatie van oud en nieuw, met zorg voor details en een gevoel van luxe. De kamers zijn ingericht door lokale ambachtslieden die de originele kenmerken hebben behouden, zoals fresco’s en marmeren zuilen. De

gekozen materialen zijn ecologisch, natuurlijk en hebben zo min mogelijk impact op het milieu. Hotel dei Barbieri is gelegen in de buurt van Campo de’ Fiori en heeft dus een perfecte locatie om Rome te verkennen.

Vanaf € 170 per kamer per nacht. Hotel dei Barbieri, Via dei Barbieri 3a, Roma, +390668806130. hoteldeibarbieri.com

Spinnend in de zon Met deze lekker opvallende ‘cat eye’ zonnebril van Valentino ben je helemaal in stijl op de Italiaanse stranden, boulevards of een zonnig terras. En, heel belangrijk, bescherm je je ogen tegen uv-straling!

Valentino, cat-eye acetate frame, € 260. valentino.com

16

ITALIË MAGAZINE

bestemmingen van Italië.

Om trekpleisters als Lazise, Sirmione en Malcesine kun je niet heen als je in de buurt bent. Maar hoe mooi deze plekken ook zijn, soms wil je iets buiten de gebaande paden en daar komt deze reisgids van pas. Evert de Rooij geeft historische achtergonden maar ook tips op het gebied van sportieve activiteiten, met een divers aanbod aan aanbevelingen voor zowel op als in het water, en voor de omgeving.

Evert de Rooij, ‘Lago di Garda’, PassePartout Reizen, ISBN 9789493201279, € 22,50.

Terug naar de natuur in stijl Furia de pony, Armandino de hond, een geitenfamilie en eenden heten je van harte welkom bij Panfilo Farmhouse.

Midden in de Abruzzo ligt dit stijlvolle familiehuis dat je het pure Italiaanse platteland laat ervaren. Iedere ochtend word je wakker met een ontbijt van huisgemaakte biologische producten. Zo heb je een goede basis om de omgeving wandelend te verkennen of om eropuit te trekken naar omringende steden als Cellino Attanasio.

Een bezoek aan het nabijgelegen natuurreservaat Torre del Cerrano of een dagje strandplezier aan een van de Blauwe-vlagstranden in de buurt maken je vakantie af.

Vanaf € 75 per kamer per nacht. Panfilo Farmhouse, Via Astelina 1, Cellino Attanasio, +39 333 868 9013. panfilofarmhouse.com

GRANTURISSIMO ©VISITTRENTINO

Noord-Italië op de fiets Fietsen vanuit de Dolomieten naar het Gardameer kan over de DoGa (afkorting voor Dolomieten-Garda), een nieuwe fietsroute van 110 kilometer. Je start in het rotsachtige Malè in Val di Sole om vervolgens via vier alpiene valleien en drie bergpassen af te zakken richting de olijfgaarden rondom het Gardameer.

Je fietst over geasfalteerde wegen, fietspaden, bospaden en onverharde wegen. Elke fietser kan op zijn eigen tempo de route afleggen. Een gravel- of trekkingfiets wordt aanbevolen. doga-cycling.it

ITALIË MAGAZINE

17

Roadtrip door de Chianti Classico Het land van de haan Van het strijdtoneel van twee rivaliserende steden tot een der mooiste wijnstreken ter wereld, ziedaar de twee gezichten van de Chianti. Beide zijn duidelijk waarneembaar in het groene paradijs tussen Siena en Florence. Een roadtrip door het land van de haan, de Chianti Classico.

TEKST EN FOTOGR AFIE JEROEN JANSEN

TIPS Eten & wijnproeverij • Bij Ristoro di Lamole geniet je op het mooiste terras in de Chianti van de lekkerste gerechten en fijnste wijnen uit de streek. ristorodilamole.it • Van alle wijnhuizen in de noordelijke Chianti maakt Villa Le Corti misschien wel de meeste indruk. De statige witte villa onder Florence is sinds mensenheugenis in het bezit van de Corsini-dynastie, een familie van bisschoppen, pauzen, bankiers, politici én wijnmakers. Het huis staat bekend om zijn uitstekende organische wijnen en verzorgt op verzoek een rondgang door de oude wijnkelders, met aansluitend een proeverij (van wijn én olijfolie). Je kunt er ook kooklessen volgen en van de Toscaanse keuken proeven in Osteria Le Corti.

Via San Piero di Sotto 1, San Casciano Val di Pesa. principecorsini.com

20

ITALIË MAGAZINE

W

einig wegen slingeren zo mooi door Italië als de Chiantigiana (SR222), ook wel bekend als de Strada del vino. Hier, in het hart van de Chianti Classico, domineren wijnranken het landschap, slechts onderbroken door de hooggelegen borghi en de stadjes met hun middeleeuwse centra. Stadjes waarvan de namen eindigen op ‘in Chianti’, opdat we niet vergeten waar we zijn: in een van de mooiste wijnstreken van Italië en het domein van de sangiovese-druif. Het bloed van Jupiter (de letterlijke betekenis van sanguis jovis, oftewel: ‘sangiovese’) stroomt van Florence in het noorden tot Siena in het zuiden. Net als de Chiantigiana, die een vrijwel rechte lijn trekt tussen beide steden. Onze route kruist de Strada del vino meer dan eens, om dan weer voor even zijn spoor te volgen. Tot de volgende afslag, die je laat klimmen naar een kasteeldorp bovenop de heuvel, met weer een nieuwe blik op het venster van de Chianti.

Kunst, eten en wijn

Nergens rolt het land zo mooi richting de horizon als vóór het terras van Ristoro di Lamole. Kunst deelt hier het podium met

wijn, eten en de natuur. Alle elementen dragen bij aan een onvergetelijke lunch.

Onder een dak van wijnbladeren kijken we door de omlijsting van een zittende figuur op een sokkel naar het groene landschap, terwijl Samuele ons glas volschenkt met een chianti classico uit Lamole. De lunch bestaat verder uit burrata fresca met gegrilde groenten en huisgemaakte gnocchi met ricotta, pistache en sinaasappel.

Lamole ligt halverwege onze dagtrip door de noordelijke Chianti. Die begint in Greve en eindigt in Radda. De voorgift mag er trouwens ook zijn: voordat we Greve binnenrijden, passeren we Castello di Montefioralle, een van de borghi più belli d’Italia. Dit middeleeuwse doolhof van huizen, stegen, torens en poorten kende in Amerigo Vespucci zijn meest beroemde inwoner. De zeevaarder en naamgever van Amerika zou er zelfs geboren zijn, al staat Vespucci dan officieel bekend als Florentijn.

Het stadje Greve in Chianti, dat onder de vesting ligt, is van latere datum en was ooit de markt van Montefioralle. Niet ver van het oude marktplein verrees na de Middeleeuwen het driehoekige plein van Greve, waar het alleen nog op zaterdag

ROADTRIP DOOR DE CHIANTI CLASSICO

markt is. De Piazza Matteotti is het kloppende hart van Greve en wordt omringd door koffiehuizen, wijnbars, winkels en het stadhuis. Het plein begint breed en eindigt smal, bij de neoklassieke Santa Croce-kerk op de punt van de ‘driehoek’. Ook Greve maakt goede sier met een ontdekkingsreiziger, al is die minder bekend dan Vespucci. Deze Giovanni da Verrazzano kijkt vanaf zijn sokkel toe op de bedrijvigheid op de terrassen en onder de galerijen.

De wijn van de haan

Na Greve volgen we de Chiantigiana richting het zuiden, maar niet voor lang.

Al na twee kilometer nemen we de afslag

Lamole, voor een klim naar een van de hoogtepunten in de Chianti Classico.

Zowel letterlijk als figuurlijk, want Ristoro di Lamole ligt op zeshonderd meter hoogte. Terwijl we op het terras genieten van ons uitzicht, vertelt de charmante Samuele enthousiast over zijn favoriete Chianti-wijnen. Tot de jaren tachtig stond de Chianti bekend om zijn zure bulkwijnen in mandflessen, maar onder aanvoering van de grote wijnhuizen wist Chianti-wijn zich aan de middelmaat te onttrekken. De weg omhoog werd bespoedigd door de herkomstbenaming DOCG voor de hele Chianti in 1984 en voor de Chianti Classico in 1996. Die laatste regio omvat negen gemeentes >

Openingspagina's: gerecht van burrata fresca en gegrilde groenten bij Ristoro di Lamole; wijnkasteel Castello di Brolio.

Linkerpagina: de Piazza Matteotti in Greve. Onder: het terras van Ristoro di Lamole, met uitzicht op de Chianti.

ITALIË MAGAZINE

21

TIPS Eten & wijnproeverij • Osteria di Passignano hoort bij de middeleeuwse abdij van Passignano en telt één Michelinster. Het restaurant, dat de Oranjes tot zijn klantenkring mag rekenen, serveert moderne en verfijnde interpretaties van Toscaanse gerechten, met verrassende smaakcombinaties en passende wijnen. Je kunt ook een proeverij boeken in de wijnwinkel en kennismaken met de Chianto Classico van de Antinori-familie, die de wijngaarden rondom het klooster beheert.

Via Passignano 33, Loc. Badia a Passignano, Tavarnelle Val di Pesa. osteriadipassignano.com • Rond etenstijd in Volpaia?

Op het prachtige terras van Ristorante La bottega, in de schaduw van de toren, geniet je van de lekkerste gerechten uit de Toscaanse keuken. ristorantichianti.it/bottega

tussen Florence en Siena en staat van oudsher bekend als de fine fleur van de héle Chianti. Hier komen de beste wijnen vandaan, voor tachtig procent gemaakt van de sangiovese-druif. Donkerrood, zacht, complex, bloemig, vol fruit en met een hoge zuurgraad: ideaal als begeleider van pasta’s en vleesgerechten. De Chianti Classico-wijnen zijn te herkennen aan de zwarte haan op het etiket. Il gallo nero zijn we vandaag al vaker tegenkomen, op sommige plaatsen steekt hij zijn kop uit boven de wijnranken. De haan kraaide victorie namens de republiek Florence, dat met Siena in een strijd om de Chianti was verwikkeld. Om het pleit te beslechten, stuurden beide steden een ruiter op pad.

Hun trefpunt zou de grens markeren.

Het startsein werd gegeven door een haan naar keuze; bij het eerste gekraai van de dag konden beide ruiters hun duivels ontbinden. Maar waar Siena koos voor een vette witte haan, vertrouwde Florence op een zwarte haan die al dagen niet had gegeten. Il gallo nero kraaide uiteraard

als eerste, zodat de Florentijn vrijwel de hele streek kon doorkruisen alvorens zijn tegenstander te ontmoeten.

Castello di Volpaia

Na de lunch zetten we koers richting Volpaia, een van de pareltjes in de Chianti Classico. Het middeleeuwse kasteeldorp ligt tussen de wijn- en olijfgaarden en laat zich pas zien na de laatste bocht van de slingerweg ernaartoe. Ook Volpaia – een terra murata (‘ommuurd dorp’) – is het product van de twisten tussen Florence en Siena. De verdedigingswal is nog deels intact, ook al is de strijdbijl dan begraven.

Toen duidelijk werd dat de inwoners weinig meer te vrezen hadden, verschoof hun aandacht volledig naar de productie van wijn en olijfolie. Het Castello di Volpaia is nu een beroemd wijnhuis, met kelders die zich uitstrekken tot onder de kerken van het dorp. Een deel van de wijn rijpt zelfs in de crypte van de Commenda di Sant’Eufrosino-kerk (als wederdienst staat de kerk afgebeeld op een >

De haan kraaide victorie namens de republiek Florence, dat met Siena in een strijd om de Chianti was verwikkeld

Lunchtijd bij Ristorante La bottega.

22

ITALIË MAGAZINE

Via Ferruccio in Castellina.

Castello di Brolio, gezien vanuit de kasteeltuin.

TIPS Wandelen, eten & drinken • Bezoek in de zuidelijke Chianti Castello di Brolio voor een wandeling door de tuinen en over de muren van het kasteel (voor een meerprijs kun je ook het kasteel zelf bezoeken), waar je geniet van een onvergetelijk uitzicht op de wijngaarden.

Na afloop wacht in de winkel van de wijnmakerij een proeverij of kun je je smaakpapillen verwennen in Osteria di Brolio.

Madonna a Brolio, Gaiole in Chianti. ricasoli.com • Trattoria Oltre il giardino serveert Toscaanse specialiteiten, zowel binnen als buiten op het terras met uitzicht op de wijngaarden.

Piazza Bucciarelli 42, Panzano in Chianti. ristoranteoltreilgiardino.com

24

ITALIË MAGAZINE

Die wijn vloeit rijkelijk op de Piazza della Torre, een gezellig plein in de schaduw van de toren van de etiketten). In het kleine Volpaia is dat geen heiligschennis, maar een typisch geval van ‘nood breekt wet’. Hetzelfde geldt voor het ingenieuze ‘wijnkanaal’ of vinoduct, dat het kasteel liet bouwen onder de trottoirs van het dorp: een gangenstelsel dat de wijn verplaatst naar de kelders in het lagere deel van Volpaia, met dank aan de zwaartekracht.

Die wijn vloeit rijkelijk op de Piazza della Torre, een gezellig plein in de schaduw van de toren. Na een kort intermezzo op het terras van Bar Ucci dalen we af naar Radda in Chianti, dat zich al bijna laat aanraken. Binnen tien minuten vinden we een parkeerplek aan de voet van de oude stadsmuur. Vanaf daar lopen we het centro storico in, een labyrint van smalle stegen en overdekte passages, de canninamento medievale. Radda, ooit de hoofdstad van Chianti, is een heerlijk stadje om door te dwalen,

zonder noemenswaardige hoogtepunten, maar met een charmante vibe en genoeg leuke restaurants en wijnbarretjes om uit te kiezen.

De strijd om Brolio

De volgende ochtend zetten we koers richting Gaoile, een van oudsher belangrijke marktplaats in de Chianti Classico.

Nog niet zolang geleden werd Gaiole benoemd tot ’s werelds meest idyllische plek om te wonen. Dat lijkt wat overdreven, maar idyllisch is het er zeker. De status van marktstad dankt Gaiole aan zijn strategische ligging in de vallei, tussen hooggelegen abdijen en kastelen. Het dorp is als het ware om het marktplein heen gebouwd, net als Greve. Op de Piazza Ricasoli hangt nog steeds een bedrijvige sfeer. Komt die niet van de markt, dan wel van een festival of van de terrassen onder de palazzo’s. Het plein met de >

Genieten van de wijn onder het bladerdak op het terras van Ristoro di Lamole.

De tuinen (met uitzicht) van wijndomein Villa Le Corti bij San Casciano Val di Pesa.

TIPS Authentieke streekgerechten • Antica Trattoria La torre (sinds 1892) serveert authentieke streekgerechten in een middeleeuwse setting, op (bijna) het hoogste punt van Castellina in Chianti, naast de Rocca. Van gegrild vlees tot handgemaakte pasta’s.

Piazza del Comune 15, Castellina in Chianti. anticatrattorialatorre.com

26

ITALIË MAGAZINE

Chianti-haan is vernoemd naar de familie Ricasoli. Deze is sinds 1141 eigenaar van Castello di Brolio, een droom van een kasteel op een heuvel bij Gaiole. In de Middeleeuwen was dit het meest zuidelijke bastion van Florence. Uit die tijd stamt de spreuk: ‘Als Brolio gromt, schudt Siena op zijn vesten.’ Behalve in 1478, toen Siena hulp kreeg van de paus en de koning van Napels, en het kasteel vakkundig werd afgebroken. Zes jaar later waren de rollen weer omgedraaid. De Ricasoli’s vochten zich terug in Brolio en lieten een enorme vestingmuur onder hun (gerestaureerde) kasteel bouwen, 450 meter lang en 14 meter hoog. Die staat er nu nog steeds, hoog boven de wijngaarden die richting de klokkentorens van Siena rollen, duidelijk zichtbaar aan de horizon.

Na de vrede van 1555, toen Siena voorgoed was verslagen, verloor het kasteel zijn defensieve rol. Ruim driehonderd jaar later stond Bettino Ricasoli, alias de ‘IJzeren baron’, aan de basis van de Chianti Classico-wijn. Deze beroemdste telg uit de familie was tot 1867 ministerpresident van het koninkrijk Italië en legde zich later toe op de productie van wijn. Zijn Chianti-blend, met een hoofdrol voor Sangiovese, werd bepalend voor DOCG-wijnen uit de Chianti Classico.

Dit leer je allemaal wanneer je in het wijnhuis proeft van de voortreffelijke Broliowijnen. Het Castello organiseert diverse tours, door zowel het kasteel, de tuinen als de wijngaarden en -kelders aan de voet van de vesting. Wij kiezen voor een wandeling door de renaissancetuinen en

ROADTRIP DOOR DE CHIANTI CLASSICO

Uit die tijd stamt de spreuk: ‘Als Brolio gromt, schudt Siena op zijn vesten’ over de muren van het fort, rondom het neogotische kasteel en de San Jacopokapel, de laatste rustplaats van baron Bettino. Hierna dalen we af naar de wijnmakerij, voor een proeverij met lunch in de osteria van het huis, waar niet alleen de wijn van eigen makelij is, maar ook de olijfolie en groenten. Het eten (geroosterde octopus met peer, tuinbonen en primosalekaas gevolgd door spaghetti met pecorino, courgettebloem en -saus) doet geen moment onder voor de wijn.

Beroemde straat

Onze Chianti-trip eindigt in Castellina, alweer zo’n versterkt heuveldorp met krijgslustige roots. Meer dan eens verwoest en weer opgebouwd tijdens de eeuwenlange twisten tussen noord en zuid. Met muren rondom en in zijn midden een schier onneembare burcht, de Rocca communale di Castellina. Terwijl een deel van de muren de tand des tijds niet heeft doorstaan, staat de Rocca nog fier overeind. Op de kasteeltoren genieten we van een fraai uitzicht op het dorp en de

wijngaarden. Met uitzondering van de beroemde Via delle volte, maar die gaat dan ook schuil onder de huizen die op de wal zijn gebouwd. Met zijn 201 meter is dit de langste overdekte straat van Toscane.

De Via delle volte ligt tegen de oostelijke stadsmuur aan en vangt een deel van zijn licht door de oude schietgaten. Elk gat is nu een panoramisch venster op de wereld buiten het dorp. Het licht valt op de winkels in de ‘tunnel’. Er is ook een restaurant met terras, maar omdat alle tafels bezet zijn lopen we door naar de Piazza del comune. Bij Trattoria La torre vinden we een plek in de schaduw van de kasteeltoren. Het restaurant staat bekend om zijn Toscaanse vleesspecialiteiten, waaronder de gegrilde t-bonesteak uit Florence. De bistecca alla fiorentina staat in de hele Chianti op de kaart, maar bij La torre gebruiken ze het ‘vlees van eigen runderen’ en dat maakt het toch wat exclusiever. De Chianti Classico van Castello di Fonterutoli, hét wijndomein van Castellina, is de spreekwoordelijke kers op de taart. •

Dario Cecchini van ‘Chef’s Table’ • Heuveldorp Panzano is een van de mooiste dorpen in de Chianti.

Het openbare leven speelt zich af tussen de centrale Piazza Gastone en de gehavende stadsmuren.

Hier loop je langs de lekkerste restaurants, koffie- en wijnbars, waarvan sommige met uitzicht op de Chianti-streek. Voor vleesliefhebbers is Panzano een soort bedevaartsoord, met dank aan Macelleria Cecchini. Deze beroemde slagerij is in handen van Dario Cecchini, die je misschien kent van Netflix’ documentairereeks ‘Chef’s Table’. Dario beschikt over een aantal restaurants, met uiteraard een hoofdrol voor vlees, waaronder Solociccia en Officina della bistecca.

Die laatste staat volledig in het teken van de beroemdste Toscaanse steaks: de fiorentina, de constata en de panzanese. dariocecchini.com

Proeven van de Chianti Classico van Villa Le Corti.

ITALIË MAGAZINE

27

rosita 28

SCHRIJFSTER ROSITA STEENBEEK VERHAALT OVER HAAR DAGELIJKSE LEVEN IN ITALIË.

Mausoleum van Augustus Jarenlang was het een rommelige heuvel in het midden van de stad naast het museum dat rond de Ara Pacis is gebouwd, het Altaar van de Vrede. Maar het Mausoleum van Augustus is ‘teruggegeven aan de stad en aan de wereld,’ zoals burgemeester Virginia Raggi het formuleerde. Eindelijk is het open voor publiek en bewoners van Rome mogen dit hele jaar gratis naar binnen. Lang geleden ben ik er al eens in geweest, ’s avonds met een paar mensen onder leiding van een archeologe. Ik was zeer onder de indruk, ook van de kolossale afmetingen.

“Dat bezoek was onverantwoord”, zegt het hoofd van de archeologische dienst Elisabetta die nauw betrokken was bij het onderzoek en de restauratie. “Nu pas is elk instortingsgevaar geweken.” We zijn met een klein groepje van alleen Romeinen. Niemand van hen is er eerder binnen geweest terwijl sommigen er al een leven lang regelmatig langslopen.

In het jaar 28 voor Christus gaf keizer Augustus opdracht dit praalgraf te bouwen voor hemzelf en voor zijn familie.

Tijdens zijn reis door het oosten was hij geïnspireerd geraakt door de reusachtige mausolea daar, zoals dat van Alexander de Grote. De ronde basis van het mausoleum was twaalf meter hoog en bedekt met witte travertijn. Daarop lag de heuvel begroeid met altijdgroene bomen. Er is een geestdriftige beschrijving overgeleverd van de Griekse historicus en geograaf Strabo die het mausoleum niet lang nadat de keizer er zijn laatste rustplaats vond, met eigen ogen zag. Op de top schitterde een groot bronzen beeld van de vergoddelijkte Augustus.

We gaan naar binnen door de reusachtige toegangspoort, lopen door hoge ronde gangen, langs ruimtes waar de urnen stonden van Livia, Marcus Agrippa, Tiberius, Caligula, klauteren trappen op terwijl Elisabetta ons wijst op sporen van vorige bestemmingen. Nadat het mausoleum in de 5de eeuw was geplunderd door de Goten waarbij ze

ITALIË MAGAZINE

ILLUSTRATIE EDITH BUENEN

ook de urn meenamen met de as van Augustus, werd het steengroeve, in de 12de eeuw een fort, in de 16de eeuw een Italiaanse tuin, vervolgens atelier, een plek waar kermis werd gehouden, een arena voor stierengevechten. Elisabetta wijst ons op de metalen ringen waaraan de stieren werden vastgemaakt. Tenslotte veranderde het mausoleum in een van de grootste en beste concertzalen van Europa waar Toscanini graag dirigeerde. Mussolini maakte daar in 1936 een einde aan.

Niet alleen de legendarische muziektempel moest gesloopt, ook de hele buurt want zo zou het mausoleum alle aandacht krijgen, de glorie van het oude Rome zichtbaar worden en daar zou hij de draad weer oppakken. Meer dan honderd 16de-eeuwse bouwwerken gingen tegen de vlakte.

Op de plek waar tweeduizend jaar eerder Augustus werd bijgezet, in de centrale grafkamer, zou Mussolini zijn laatste rustplaats vinden. Vanaf het dak kijken we uit op de fascistische gebouwen die daar onder het regime zijn neergezet. Nu wordt niets meer afgebroken want alles hoort bij de geschiedenis van Rome. Op de gevel van de Ara Pacis zien we de tekst van de Res gestae, een lange door hemzelf opgestelde lijst heldendaden die Augustus verrichtte ten behoeve van de stad en het rijk. Oorspronkelijk prijkte die tekst op metalen platen aan weerskanten van de ingang. Er stonden ook twee obelisken die later verhuisden naar de Piazza del Quirinale en naar het plein bij de Santa Maria Maggiore.

Er wordt druk gegraven op het omringende terrein, en ook gebouwd.

Op tekeningen is te zien hoe het zal worden, groots en strak.

Het zou de keizer bevallen.

Zwijgend kijken we uit over de stad. Laatste zonnestralen vallen op de koepel van de San Carlo, de kerk die verrees op de plek waar Augustus werd gecremeerd.

Tweeduizend jaar geleden schreef Strabo: “Als je naar de stad kijkt met haar koepels, basilica’s en zuilengalerijen dan vergeet je elke andere stad. Dat is Rome.” En zo is het nog steeds. •

WORD ABONNEE

6X

VAN € 41,94 VOOR MAAR

€ 32 25% KORTING

GA NAAR WWW.ITALIEMAGAZINE.NL OF BEL 088 2266636 De abonneeservice is op werkdagen bereikbaar van 9.00 tot 17.00 uur. Neem ook contact met hen op voor verzendtarieven naar het buitenland.

MILAAN Magische metropool

Sinds een paar jaar ondergaat Milaan een ware transformatie. Oude treindepots veranderen in groene oases, parken en speelplaatsen verrijzen uit het niets en de beste architecten ter wereld bezorgden de stad een compleet nieuwe skyline.

Paola van Dam selecteerde een fijne mix van oude en nieuwe plekken om de meest kosmopolitische stad van Italië op z’n best te beleven.

T E K S T PA O L A VA N D A M F O TO G R A F I E M AT T E O R O S S I

De Duomo Voor wie geen last heeft van hoogtevrees is een bezoek bóven op de Duomo-kathedraal – sinds een aantal maanden mogelijk – een absolute must. Reserveer wel, want er kan maar een klein aantal mensen tegelijk de ‘terrassen’ van dit rooms-katholieke gevaarte bezoeken.

Niet onbelangrijk: voor degene die tegen de eindeloze bestijging van de trappen opziet is er een snelle lift. duomomilano.it

Memphis Post Design Gallery Van het bestaan van deze galerie moet je op de hoogte zijn, want de entree bevindt zich aan de binnenplaats van een statig pand in het Brera-district en is vanaf de straat niet te zien. Eenmaal binnen is het alsof je door het huis loopt van een zeer enthousiaste Memphis-verzamelaar, want in elke ruimte staan werken van dit bijzondere collectief, dat zo’n veertig jaar geleden werd opgericht in de woonkamer van ‘archistar’ Ettore Sottsass. Samen met een gezelschap van jonge kunstenaars en ontwerpers besloot hij een speelse lijn meubels en gebruiksvoorwerpen te lanceren met felle kleuren, geometrische vormen en onverwachte materiaalcombinaties, die in de daaropvolgende jaren gretig aftrek vonden onder designliefhebbers.

Inmiddels zijn de stukken ware collector’s items geworden en de eigenaar van Post Design Memphis, Alberto Bianchi Albrici, verkoopt hier niet alleen tal van deze eerste ontwerpen, maar ook recent werk, zowel van het oorspronkelijke gezelschap als van ‘nieuwe’ designers die voortborduren op het bijzondere concept. memphis-milano.com

MILAAN

Scalo Lambrate Wie deze industriële hal met zijn immense bar betreedt kan zich maar moeilijk voorstellen dat dit voormalige depot voor treinwagons nog niet zo heel lang lang geleden een notoire verzamelplek voor zwervers en junks was. Nu, sinds een aantal maanden, geldt Scalo Lambrate als een van de meest geliefde plekken voor de hippe Milanesi die er de drukte van de stad ontvluchten om wat te co-werken, te eten, of voor een simpel drankje. Zowel buiten op het boomrijke terrein als binnen staan uitsluitend designmeubels van beginnende ontwerpers, die Scalo Lambrate mogen gebruiken als vitrine voor hun werk. Alles is van recyclede, duurzame materialen gemaakt, en een belendende moestuin levert het fruit en de groenten voor de smakelijke gerechten op de menukaart van het restaurant, The Sanctuary. Er is maar liefst 200 vierkante meter beschikbaar voor wisselende tentoonstellingen, elektrische auto’s hebben er een oplaadplek en voor wie buiten sporten wil, is er een campetto da basket, een basketbalveldje. Kortom, een ware oase in het hart van de metropool. scalolambrate.com

>

Merù Gioielli

34

ITALIË MAGAZINE

Alsof je wordt teruggeworpen in de tijd, dat is het gevoel dat je krijgt wanneer je Merù binnen loopt.

In een van de leukste straten van Milaan, de Via Solferino, zit op nummer 3 het juwelenzaakje dat wijlen Francesco Mereu 61 jaar geleden opende.

Achter in de winkel repareerde hij uurwerken en ontwierp hij de prachtigste sieraden die, dankzij hun ongebruikelijke vormen en materiaalcombinaties, al snel extreem populair werden. In de jaren tachtig waren er maar weinig Italiaanse vips die geen excentrieke Merù-ketting, -armband of -ring bezaten, en in de hoogtijdagen stond er rond kerst een rij tot ver voorbij de etalage. Honderden van deze originele ontwerpen staan nu hutjemutje uitgestald in stoffige vitrines, en worden door zoon en dochter Mereu liefdevol van commentaar voorzien. Ook is er een nieuwe collectie schattige bedeltjes en hangertjes te koop, die nog steeds achter in het zaakje vervaardigd worden. Leuk weetje: de voormalige custode van het pandje had moeite ‘Mereu’ goed uit te spreken en maakte er ‘Merù’ van, iets wat eerst door de pers, toen door de clientèle en uiteindelijk door Mereu zelf, werd overgenomen. merugioielli.it

Gelateria Solferino

De Navigli-buurt Dit complex van grachten in het zuidwesten van de stad geldt als een van Milaans meest trendy zones om ’s avonds te borrelen, te flaneren of te eten. Ooit voeren hier vrachtschepen met voedsel, kolen, hout en zelfs het marmer voor de Duomo, maar sinds een grote verbouwing in 2015, het jaar van de Expo, staat de buurt voor nachtelijk vertier, hippe underground-winkeltjes en, elke laatste zondag van de maand, een fijne rommelmarkt met meubels en snuisterijen. Ook bijzonder: in de wijk is een hoge concentratie werkplaatsen te vinden, waar ambachtslieden als smeden en glasblazers nog op authentieke wijze hun vak uitoefenen. Bij het aangrenzende dok, de Darsena, kun je kajaks en paddling boards huren; een leukere manier om de Navigli te verkennen is er niet.

Voor deze ijssalon maken de Milanesi graag een omweg, en terecht, want deze non-descripte zaak biedt ijs dat smaakt zoals het heurt. Al dertig jaar maakt de familie Zubelli het lekkerste schepijs van de stad. Alle smaken zijn er verrukkelijk, maar probeer tijdens de zomermaanden vooral de fruitvarianten, die men met vers fruit en op traditionele wijze bereidt.

Vermakelijk om de Sciuras, de elegant geklede dames uit de stad, hier al hun decorum los te zien laten om likkend hun ijs naar binnen te werken (in Italië behoort een dame haar schepijs met een lepeltje, en niet met de tong, te verorberen). Via Solferino 18

>

De rooftopbar van ME Milan Il Duca & de wijk Porta Nuova Nergens kun je de skyline van Milaan beter bewonderen dan vanaf het dakterras van hotel ME Milan il Duca. Hier kun je, al nippend van een drankje, eens goed tot je laten doordringen wat er de laatste jaren in deze stad is bijgebouwd. Er is fantastisch zicht op de wolkenkrabbers in de nieuwe Porta Nuovawijk, zowel het Milanese zakendistrict als de ware hotspot van de stad, zoals de ovale Torre Diamante, de Aria-toren en de Torre Unicredit, met 231 meter de hoogste wolkenkrabber van de stad. Net verscholen achter deze cluster van hoogbouw ligt de onlangs aangelegde Biblioteca degli Alberi, een mooi, heuvelachtig stadspark, en de Bosco Verticale, de twee flats die door architect Stefano Boeri van duizenden planten en bomen werden voorzien.

Op de nabijgelegen Piazza Gae Aulenti, ook een goed voorbeeld van de ambitieuze stadsvernieuwingsprojecten die in de stad hebben plaatsgevonden, spuiten jets vanuit de grond verkoelende waterstralen en vermaken kinderen, honden en skaters zich tot laat in de avond. Bij de ruime RED Feltrinelli-boekwinkel aan het plein kun je kiezen uit maar liefst 5000 titels en een goede bar biedt er bovendien uitstekende espresso en cocktails. (Red staat voor Read, Eat, Dream). melia.com/en/hotels/ italy/milan/me-milan-il-duca

Caffè Fernanda De Pinacoteca di Brera, een imposant museum in het hart van de gelijknamige buurt, is op zichzelf al een bezoekje waard. Wat het nog nét iets interessanter maakt: dit barokke palazzo met zijn schitterende binnenplaats heeft tevens een oogverblindend mooie bar. Uiteraard ga je je verlekkeren aan de werken van Caravaggio – je bent er nu toch – maar nog veel belangrijker is het dat je even een kijkje neemt in Caffè Fernanda op de eerste verdieping. Dit juweeltje, ontworpen door het Milanese architectenbureau rgastudio, werd al eens aangepakt door een beroemd architect, Piero Portaluppi (Portaluppi is tevens het brein achter de beroemde Villa Necchi Campiglio, dat het prachtige decor vormt in de film ‘Io sono l’amore’ van regisseur Luca Guadagnino). Na de bombardementen in WOII was de huidige Pinacoteca ernstig beschadigd en Portaluppi kreeg de opdracht een mooie bar te creëren in de verwoeste ruimte. De hoogglans marmeren vloeren zijn van de hand van de maestro; de rest lijkt uit de jaren vijftig te stammen maar is feitelijk nieuw. Dat wil zeggen: de bar van walnoot en koper, de roze fluwelen stoeltjes en de groenblauwe wanden. Het immense werk boven de bar, in prachtig contrast, is van de 17de-eeuwse schilder Pietro Damini. caffefernanda.com

38

ITALIË MAGAZINE

ADI Design Museum Dit nieuwe museum, gelegen in de in opkomst zijnde Paolo Sarpi-buurt – ook wel bekend als het Milanese Chinatown – was ooit de centrale van het nationale elektriciteitsbedrijf ENEL. Architecten Giancarlo Perotta en Massimo Bodini wisten het industriële pand, gebouwd in 1896, om te toveren tot een adembenemend mooie expositieruimte van maar liefst 5000 vierkante meter, alwaar je een fantastische collectie Italiaans design kunt bekijken. Zestig jaar aan ontwerpen, van koelkasten tot stoelen, van koffiemachines tot auto’s en zelfs de belettering van vliegvelden en stations uit het verleden, zijn hier te bezichtigen. Een ruime sectie is gewijd aan voorwerpen die de Compasso d’Oro hebben gewonnen, een prestigieuze prijs voor industrieel design, die in 1964 door het warenhuis La Rinascente (de Italiaanse Bijenkorf) in het leven werd geroepen. Kortom, een bezoek aan het ADI vergt heel wat tijd en het is daarom een goed idee om tussendoor een hapje te gaan eten bij een van de vele Chinese restaurants in de buurt. En als je het ADI niet wil verlaten, is er een fijne bar om even bij te komen van al dat moois. adi-design.org

MILAAN

LùBar Een romantischer plek om te lunchen of te dineren is er in Milaan niet. Bistro LùBar, ook wel The Garden Restaurant, bevindt zich op een van de mooiste locaties van de stad: de orangerie van Villa Reale, het majestueuze palazzo waar de Galleria d’Arte Moderna is ondergebracht. LùBar staat voor Il Bar, in Siciliaans dialect, maar is tevens een verwijzing naar de namen van de drie jonge eigenaren, Lucrezia, Lucilla en Ludovico. En mocht je je nu afvragen waarom hun namen allemaal met ‘Lu’ beginnen: dat is weer een verwijzing naar hun oudeheer, de Siciliaanse prins Lucio Bonaccorsi di Reburdone. Enfin. Bij LùBar kun je in een omgeving van tropische planten en hoge boogramen verrukkelijk Siciliaans eten: arancini (gevulde en gefrituurde rijstballetjes) met garnalen en pistachenoten, smeuïge balletjes van aubergine, en goede pasta met bottarga.

Maar ook voor een lekkere cornetto (croissant, red.) en een pittige kop koffie in de ochtend is LùBar een perfect adresje. En dat het er allemaal zo prachtig uitziet is geen wonder: moeder van de drie ondernemers is Luisa Beccaria, een van Italië’s meest stijlvolle modeontwerpers.

Gevoel voor esthetiek hebben de drie dus niet van een vreemde. lubar.it

ITALIË MAGAZINE

39

>

Antica Trattoria della Pesa ‘When in Milan, do as the Milanesi do…’ En dus moet je een karakteristiek bord risotto allo zafferano eten.

Dit gerecht, in bouillon ge(roer)kookte rijst met saffraan, eet je het best in een klassieke trattoria. En als je het nu echt goed wil doen, dan ga je linea recta naar de Antica Trattoria della Pesa. Hier raden we aan voor lunch of diner plaats te nemen aan een simpele, met wit linnen gedekte tafel, slechts één gerecht te bestellen (de genoemde risotto), met een glas goede rode of witte wijn (daar lopen de meningen over uiteen) erbij, en te genieten van het beste dat de Lombardische keuken te bieden heeft.

Leuk om te weten: het ouderwetse interieur van deze eetgelegenheid is origineel en sinds 1880 niet meer veranderd. Verbaas je daarom niet over de emaillen bordjes in de eetzaal waarop ‘vietato sputare in terra’ staat, oftewel: verboden op de grond te spugen. anticatrattoriadellapesa.com

Mandarin Oriental Vier statige panden op een rij, met als enige overeenkomst dat ze allemaal in de 18de eeuw gebouwd zijn, tot één geheel maken en verbouwen tot een tophotel: dat was de opdracht die architect Antonio Citterio ontving van zijn opdrachtgever, de Mandarin Oriental-hotelgroep. En natuurlijk slaagde hij daar uitstekend in, wat fijn is voor de internationale gasten, maar, zo bleek, ook voor de locals zelf. Want wat wil het geval?

Het Mandarin, op een steenworp afstand van La Scala en dé winkelstraat van de stad, de Via della Spiga, is verworden tot een van de favoriete plekken van de Milanesi om te borrelen. Met name op woensdagavond zit de ruime binnenplaats van het hotel vol met goedgeklede stedelingen die komen genieten van een drankje en van de loungemuziek van Alex Farolfi, een bekende dj van het Italiaanse radiostation Deejay. mandarinoriental.com

Officina Antiquaria Van ‘vintage’ hebben we tegenwoordig allemaal onze mond vol. Maar voor wie alleen voor het echte werk warmloopt – het absolute neusje van de zalm, om het zo maar te zeggen – is Officina Antiquaria een must. Hier staan zeldzame meubels van Giò Ponti, Magistretti en Ico Parisi uitgestald alsof het om de Stockholm-serie van Ikea gaat. Ook het glaswerk en de lampen zijn er van een zeldzame schoonheid. Een bezoek waard, ook voor als je alleen kijkt en niet koopt. officinaantiquaria.com

42

ITALIË MAGAZINE

V

De eeuwige jeugd van

de

espa

De geschiedenis van de Vespa, de stijlvolle scooter uit Italië, is het verhaal van een goed ontworpen product dat op het juiste moment het toneel opreed. De scooter viert dit jaar zijn 75-jarig jubileum en gaat voorlopig niet met pensioen.

Integendeel: de tweewielige mythe rijdt met verfijnde stijl en in een nieuw jasje op weg naar de toekomst.

T E K S T J E S P E R S T O R G A A R D J E N S E N F OTO ’ S P I A G G I O

Linksboven met de klok mee: uit de Vespa-kalender van 1953; folder uit 1949, uit de kalender van 1954 en poster uit 1955.

I

n Rome, in iedere Italiaanse stad, je ziet ze overal. Ze zijn er in een ongelooflijke variatie van kleuren en modellen en de bestuurders zijn al net zo divers, van teenagers tot snelle senioren uit alle sociale klassen.

Kundig zigzaggen ze tussen auto’s en bussen. De Vespa, ’s werelds beroemdste scooter, is nog steeds een vast onderdeel van het Italiaanse straatbeeld.

Ondanks zijn gevorderde leeftijd van 75 jaar is er nog geen spoor van rimpelvorming te bekennen op het chassis, van verminderde rijvaardigheid of afnemende

snelheid. Integendeel, het meest recente model, de Vespa 946, heeft een strak design, een sophisticated motor en het sportieve design waar het merk bekend om staat.

Een nieuw begin

De scooter heeft zijn roots in de luchtvaart. Voor de Tweede Wereldoorlog maakte het Italiaanse familiebedrijf Piaggio onderdelen voor helikopters en vliegtuigen. Tijdens de oorlog produceerden de twee fabrieken van Piaggio in Toscane vooral zuigermotoren voor >

ITALIË MAGAZINE

43

Toen Enrico Piaggio het aangename gebrom van de motor hoorde zei hij: “Het klinkt als een wesp”. In het Italiaans is een wesp ‘vespa’, dus de scooter was ter plekke gedoopt!

Van links naar rechts: de eerste Vespa 98cc uit 1946; de hybride LX50 HyS uit 2006; de retrolook van de Vespa 946 uit 2013; de GTS 250 uit 2005.

Rechtboven: poster van de Vespa Bologna uit 1953.

44

ITALIË MAGAZINE

de Italiaanse luchtmacht. De fabrieken stonden daarom bovenaan de hitlist v oor de geallieerde bommenwerpers die beide fabrieken in 1943 volkomen in de as legden.

Twee jaar later bouwde Enrico Piaggio de twee bedrijven weer op, maar met een nieuwe missie. Piaggio had het visioen dat de Italianen in naoorlogse jaren behoefte zouden hebben aan een goedkoop, praktisch en individueel vervoermiddel.

Hij legde zijn droom voor aan Piaggo’s ingenieuze ingenieur Corradino D’Asciano, die hij het nieuwe project liet leiden. D’Asciano ging direct aan de slag en kon binnen drie maanden al zijn idee voor een scooter presenteren. Toen Enrico Piaggio het prototype zag was hij meteen enthousiast over het stijlvolle ontwerp met zijn ronde, gladde vormen. En toen hij het aangename gebrom van de motor hoorde zei hij: “Het klinkt als een wesp”.

In het Italiaans is een wesp ‘vespa’, dus de scooter was ter plekke gedoopt!

In 1946 was de Vespa scooter gepatenteerd en kon de productie van start gaan.

De eerste Vespa heette Vespa 98cc vanwege zijn motor en had een topsnelheid van 60 kilometer per uur bij 3,2 pk. De Vespa was niet direct een succes. In de eerste twee maanden werden er maar 50 verkocht en Enrico Piaggio was verre van tevreden.

Maar de Vespa was praktisch en betaalbaar en hij was wat de Italianen leuk vonden: een stijlvol transportmiddel na de desperate oorlogsjaren. Ineens leek de nieuwe scooter overal op te duiken. De Italianen ontdekten dat de Vespa hun een nieuwe mobiliteit en vrijheid verschafte.

Een miljoen verkocht in 1956

In 1953 waren er al een half miljoen Vespa’s verkocht en amper drie jaar later een miljoen. Het briljante inzicht van Enrico Piaggio en zijn intelligente marketingstrategie lagen aan de basis van dit succes.

Piaggio was een gentleman met klasse en

DE EEUWIGE JEUGD VAN VESPA

had een kleine, exclusieve kring van vrienden en vertrouwelingen om zich heen, die veelal belangrijke en machtige posities bekleedden. Hij stond bekend als serieus en betrouwbaar, wat ook een positief effect had op het product dat hij promootte. Voor de marketingstrategie van Vespa zette hij met verve een nieuw spoor uit. Wanneer het maar kon liet hij een beroemdheid, bij voorkeur een Holly-

wood-ster, fotograferen op een Vespa.

Daarvoor had hij volop mogelijkheden in het Italië van de jaren 50. Veel films werden gedraaid in Rome, wat veel foto’s opleverde van de grootste filmsterren uit Hollywood op een Vespa.

Eén Hollywoodfilm maakte van de Vespa zelf een filmster. In ‘Roman Holiday’ een film uit 1953, is de lieflijke Audrey Hepburn een hedendaagse prinses die >

ITALIË MAGAZINE

45

Het Museum of Modern Art in New York heeft een Vespa GS uit 1955 in zijn collectie die wordt gepresenteerd als ‘een meesterwerk van industrieel design’. rebelleert tegen haar koninklijke verplichtingen en alleen op stap gaat in Rome. Ze loopt de Amerikaanse journalist Gregory Peck tegen het lijf die op zoek is naar een goed verhaal en samen rijden ze – uiteraard op een Vespa – door de Eeuwige Stad.

Audrey Hepburn won een Oscar en de stijl en de charme van Vespa veroverden de wereld.

Vespino en Vespone

Ondanks het succes rustte Enrico Piaggio niet op zijn lauweren. Tijdens de jaren 50 en 60 werden er nieuwe modellen ontwikkeld. Een van de populairste was de Vespa 150 Gran Sport, geproduceerd in 1954. Door zijn bijzondere prestaties werd hij Il Vespone genoemd, de grote Vespa. Met zijn krachtige versnelling kon hij een topsnelheid van 100 kilometer per uur bereiken.

Ongeveer een decennium later, in 1963, lanceerde Piaggio weer een onweerstaanbaar model. De Vespa 50 werd Vespino genoemd, kleine Vespa. De Italiaanse

46

ITALIË MAGAZINE

verkeersregels waren net veranderd, waardoor je brommers en scooters tot 50 cc mocht rijden zonder rijbewijs. Daardoor werd de Vespino in recordtijd ongelooflijk populair. Een hele generatie jonge Italianen was nu gemotoriseerd.

De verkoop van personenauto’s beleefde een stormachtige groei in de jaren 70 en 80, maar dat schaadde de verkoop van Vespa’s niet. Het verkeer in de steden werd hoe langer hoe ondraaglijker. De bestuurders vervloekten de files en het parkeerprobleem. Vespa noemde dit probleem in een advertentieslogan sardomobili, dat zoveel wilde zeggen dat de auto’s als sardientjes vast kwamen te zitten in het verkeer. Het alternatief?

Een handig scootertje dat kon zigzaggen door het verkeer.

Kilometers curiositeiten

De Vespa is veel meer dan een vervoermiddel. Het is een betrouwbaar vehikel geweest bij sommige ongelooflijke avonturen. In 1952 stak de Fransman Georges

DE EEUWIGE JEUGD VAN VESPA

Monneret het Engelse Kanaal over met een speciaal gebouwde Vespa-boot. De Italiaanse student Giancarlo Tironi reed van Italië naar de Noordpool op een Vespa. De Italiaanse journalist Roberto Patrignani reed ermee van Milaan naar Tokyo. De Amerikaan James P. Owen reisde vanuit de VS op deze scooter door Zuid-Amerika naar Tierra del Fuego in Argentinië. De Spanjaarden Santiago Guillen en Antonio Veciana wisten in het Vespa-zadel te blijven van Madrid naar Athene. Hun Vespa was beschilderd door niemand minder dan Salvador Dalí. Dit Vespa-kunstwerk kun je zien in het Piaggio Vespa Museum in Pontedera in Toscane. De splinternieuwe Vespa 946 is er zelfs in een flitsende Christian Diorversie. De Vespa is niet alleen een cultfavoriet maar ook een icoon van stijl en design. Het Museum of Modern Art in New York heeft een Vespa GS uit 1955 in zijn collectie die wordt gepresenteerd als ‘een meesterwerk van industrieel design’.

De verkoopcijfers zijn wereldwijd al de 18 miljoen gepasseerd, veel meer dan enige andere gemotoriseerde tweewieler.

Vanaf het originele prototype van 1946 zijn er tot heden zo’n 20.000 wijzigingen toegepast aan de Vespa. De afgelopen 75 jaar zijn er ongeveer 150 verschillende modellen gelanceerd.

De heerschappij als ’s werelds populairste scooter is veiliggesteld met de nieuwe Vespa 946. Het tweewielige wonder verbergt een krachtige viertaktmotor, 125 cc, automatische versnellingen, schijfremmen, Led-lichten en is energiezuinig.

De nieuwe Vespa rijdt 1 op 55.

En vergeet daarbij het legendarische Italiaanse design niet. De zachte, ronde vormgeving van het prototype uit 1946

is behouden gebleven, maar natuurlijk wel ge-updatet in een pittige 2021-versie.

De Vespa mag dan 75 jaar oud zijn, maar hij gaat voorlopig niet met pensioen met zijn springlevende jeugdige ziel.

Integendeel, de tweewielige mythe blijft met verfijnde stijl en in een nieuw jasje op weg naar de toekomst. • vespa.it

Samenwerking tussen Christian Dior en Vespa met de 946 in 2021. Linkerpagina: het jongetje Luca op een Vespa in Italië in de nieuwe film van Disney en Pixar 'Luca'.

ITALIË MAGAZINE

47

Schone slaapster

Een goede nachtrust is essentieel voor een energieke dag. Helaas is niet elk slaapvertrek voorzien van verduisterende raambekleding. In dat soort situaties slaap je dankzij dit slaapmasker als een roos.

Intimissimi, Silk Sleep Mask, € 15,90. intimissimi.com

Gouden gloed De goudkleurige oorringen van Luisa Spagnoli (met clipsluiting!) geven glans aan iedere outfit, of die nu chic of casual is.

Luisa Spagnoli, ‘Circle Earrings’, € 85. luisaspagnoli.com

Ortigia x Masai De Italiaanse mode-industrie en Keniaanse kunst treffen elkaar in deze bontgekleurde rieten shopper, handgemaakt door Masai-vrouwen.

Ortigia Sicilia, ‘Maasai Bag Large’, € 90. ortigiasicilia.com

Hout & kruiden Géén Old Spice maar een rijk parfum met oud van Aquilaria-bomen uit Laos en een kruidige melange van roze peper, kruidnagel en kaneel.

Acqua di Parma, ‘Oud & Spice’, vanaf € 91 (20 ml). acquadiparma.com

48

ITALIË MAGAZINE

TEKST & SAMENSTELLING PABLO PICHEL

N UOVO

Sereen Met de blauwe omlijsting en het dessin van natuurlijke elementen straalt deze foulard rust en elegantie uit.

Liu Jo, ‘Foulard with print’, € 49. liujo.com

Jetsetjurkje

Porto Cervo is hét Sardijnse vakantieoord van de jetset. In deze sexy satijnen cocktailjurk sla je dan ook een goed figuur op beachparty’s en yachtborrels.

MVP Wardrobe, ‘Porto Cervo Dress’, € 169. mvpwardrobe.com

Due colorI Effen schoenen zijn er genoeg. Stap uit je comfortzone en in deze bruin-zeegroene sandalen met blokhak. Passend onder een spijkerbroek, rok of cocktailjurk.

Max&Co, ‘Colour Block Sandals’, € 209. maxandco.com

ITALIË MAGAZINE

49

©ALEXANDER SPORRE

50

ITALIË MAGAZINE

e

10

!

IE IT ED

SCHRIJF JE NU IN!

Italië Magazine presenteert voor de tiende keer de verkiezing van het Italië Magazine Restaurant van het Jaar

DE WEDSTRIJD

Vanaf nu kunnen restaurants die mee willen dingen naar deze prijs zich inschrijven! Zie onder.

In het winternummer van Italië Magazine wordt een shortlist van tien genomineerde restaurants bekendgemaakt waaruit een deskundige jury de winnaar zal kiezen.

Daarnaast kunnen lezers van Italië Magazine op hun favoriet stemmen voor de publieksprijs.

De feestelijke prijsuitreiking vindt plaats in maart 2022. Hierbij hoort voor de winnaar van de juryprijs naast de award en ruime publiciteit via verschillende media, ook een uitgebreide reportage in het voorjaar in Italië Magazine.

DE CRITERIA

• De chef-kok moet van Italiaanse afkomst zijn.

• De kaart moet Italiaans zijn en een goede selectie Italiaanse wijnen bevatten.

• De keuken moet gebruikmaken van verse ingrediënten en Italiaanse producten.

MEEDOEN?

Ben je eigenaar van een Italiaans restaurant dat voldoet aan bovenstaande criteria en wil je kans maken op deze eretitel, meld je dan voor 15 november aan via het formulier op www.italiemagazine.nl. Je kunt ook als lezer je favoriete restaurant nomineren.

MELD JE AAN VIA WWW.ITALIEMAGAZINE.NL Mede mogelijk gemaakt door:

ITALIË MAGAZINE

51

TOMATENSOEP MET PESTO

De tweede van Trapani In haar tweede kookboek ‘Vegetalia’ maakt de Belgisch-Italiaanse Luna Trapani een culinaire reis van noord naar zuid in honderd veganistische recepten. Een voorproefje.

PANNA COTTA MET SAFFRAAN

>

COUSCOUS OP Z’N SICILIAANS

RECEPTEN VAN SERGIO HERMAN

‘Less is more’, zeg ik altijd.

Ik houd van lekker eten dat makkelijk te maken is

>

TOMATENSOEP MET PESTO Zuppa al pomodoro e pesto Voor 4 personen • 4 el olijfolie • 4 grote knoflooktenen, gesnipperd • 1 grote witte ui, in blokjes • 1 takje verse basilicum + wat extra, om te garneren • 1 kleine rode paprika, in blokjes • 4-5 grote en rijpe trostomaten, in blokjes • 500 g gepelde tomaten, uit blik • scheutje heet water, eventueel • zout en peper, naar smaak • 1/3 portie pesto (zie hiernaast)

Luna Trapani, Vegetalia. Uitgeverij Terra, € 26,99.

56

ITALIË MAGAZINE

Verhit in een grote pan de olijfolie.

Voeg de knoflook, ui, basilicum en paprika toe. Fruit deze groenten glazig en geurig. Doe dan de verse tomaten erbij en laat deze 2-3 min. meebakken.

Giet het blik gepelde tomaten erbij. Zet het vuur hoog en breng aan de kook.

Roer regelmatig zodat de tomaten niet aanbranden. Doe het deksel op de pan en draai het vuur lager. Laat de soep 30 min. pruttelen. Pureer de soep met een staafmixer. Voeg als de soep te dik is het scheutje heet water toe. Breng zo nodig op smaak met zout en peper.

Serveer met de pesto, wat blaadjes basilicum, eventueel veganistische room en vers gebakken brood.

PESTO UIT GENUA Pesto alla genovese Voor 4-6 porties Maak de pesto in een vijzel, als je die hebt. Zo krijg je een vollere smaak.

Oorspronkelijk komt pesto uit de Italiaanse stad Genua in de streek Ligurië en het woord pesto komt van het Italiaanse pestare (stampen).

Vandaar de naam ‘pesto alla genovese’.

Volgens traditie wordt deze smaakmaker gemaakt van verse basilicum, pijnboompitten, knoflook, pecorino en olijfolie.

• 25 g verse basilicumblaadjes • 50 g gondino-parmezaan, geraspt • 8 g pijnboompitten, geroosterd • 50 ml extra vergine olijfolie • knoflookteentje Stamp alle ingrediënten in een vijzel fijn. Je kunt ook alle ingrediënten in een keukenmachine of blender doen.

Pureer tot een grove saus. Bewaar de pesto maximaal 3 dagen in de koelkast.

RECEPTEN VAN VEGETALIA

COUSCOUS OP Z’N SICILIAANS Couscous alla siciliana

PANNA COTTA MET SAFFRAAN Panna cotta allo zafferano • 3 flinke el maïzena • 240 ml plantaardige melk • 400 ml kokosmelk • 1 tl vanille-extract • 3 el suiker • 3 g saffraanpoeder • snufje zout Klop in een kom de maïzena en plantaardige melk op. Verhit in een steelpan dit mengsel samen met de overige ingrediënten op matig-hoog vuur. Klop voortdurend met een garde om klonters te voorkomen. Het duurt ca. 5-10 min. voordat het mengsel tot een dikke pudding indikt. Haal dan de pan van het vuur en giet de panna cotta in vormpjes of glaasjes.

Zet ten minste 2 uur in de koelkast of liever nog een hele nacht.

TIP Serveer met mandarijnmarmelade.

De Arabieren hebben couscous naar het eiland Sicilië gebracht. De Siciliaanse keuken heeft dan ook veel invloeden van de Arabische keuken ondergaan. Zo wordt gebruikgemaakt van veel noten, zoals amandelen en pistache, van saffraan, van gedroogde vruchten en van kruiden, zoals komijn en kaneel. Als je op reis bent op Sicilië, vind je deze smaken terug op veel menukaarten.

• 300 ml kokend water • 300 g couscous • 5 el olijfolie • 25 g amandelen, geroosterd en fijngehakt • geraspte schil en sap van een onbespoten sinaasappel • geraspte schil en sap van een onbespoten citroen • snufje kaneel • 1 tl komijnpoeder • hand platte peterselie, grofgehakt • hand verse munt, grofgehakt • zout en peper, naar smaak Giet het kokende water bij de couscous en dek af. Laat 5-10 min. staan. Roer met een vork door de couscous. Voeg de olijfolie, amandelen, sinaasappelrasp en -sap, citroenrasp en -sap, kaneel, komijn en verse kruiden toe. Breng op smaak met zout en peper. Serveer warm of koud bij een van de hoofdgerechten.

ITALIË MAGAZINE

57

6 X

AANBIEDING

+ KOOKBOEK ‘VEGETALIA’ T.W.V. € 26,99 NU SAMEN VOOR MAAR

€ 38

ITALIAANS OP Z’N VEGAN

WORD ABONNEE

In ‘Vegetalia’ laat de Italiaans-Vlaamse chef Luna Trapani zien dat vegan koken heel goed aansluit op de Italiaanse keuken. Zo geeft ze honderd nieuwe recepten die allemaal gemakkelijk te maken zijn, gezond zijn én overheerlijk smaken! De recepten zijn duidelijk ingedeeld: na basisrecepten als tomatensaus en pesto volgen de antipasti, de primi (aangevuld met enkele heerlijke salades), de secondi, de contorni en tot slot de verrukkelijke dolci!

Een jaarabonnement (6 nummers) op Italië Magazine kost € 38. De abonneeservice is op werkdagen bereikbaar van 9.00 tot 17.00 uur. Als bijdrage in de verzendkosten van het geschenk wordt eenmalig € 5 in rekening gebracht. Deze aanbieding geldt zolang de voorraad strekt. Neem contact op met de abonneeservice voor verzendtarieven naar het buitenland. Je kunt het abonnement ook cadeau doen aan iemand anders, je ontvangt dan zelf het kookboek.

GA NAAR WWW.ITALIEMAGAZINE.NL OF BEL 088 2266636

Het is al even geleden, maar ooit was Florence kortstondig hoofdstad van Italië. Het toenmalige koninkrijk werd in 1861 verenigd. Vier jaar later verliet koning Vittorio Emanuele II zijn paleis in Turijn. Het leek handiger en veiliger – niet in het minst voor de koning zelf – om de hoofdstad wat verder van keizerrijk Oostenrijk te positioneren. Wanneer ik me in de periode verdiep, lees ik dat Napels ook een optie was, maar dat uiteindelijk Florence met de buit aan de haal ging.

En dus arriveerde de koning begin 1865 per trein in de bakermat van de Renaissance. Vittorio Emanuele II koos het prachtige Palazzo Pitti op de zuidelijke oever van de Arno voor zijn privévertrekken. Geen gekke keuze als je het mij vraagt, met het uitzicht over de prachtige Bobolituinen. Tegenwoordig zijn er in Palazzo Pitti meerdere musea, waaronder de Galleria Palatina.

Vlak voor corona dwaalde ik urenlang tussen de werken van Botticelli, Titiaan, Rembrandt en Rubens. Het meest onder de indruk was ik echter door de levensechte ‘Amorino dormiente’ van Caravaggio. De pikzwarte achtergrond, de lichtval en de kleurschakeringen op het lijfje van de slapende cupido. Prachtig!

Laatst bezochten we met de hele familie ook de Boboli-tuinen. Een ideaal uitje met kinderen. In de weidse tuinen kunnen ze hun energie kwijt zonder risico op schade. We proberen momenteel elk weekend iets te kiezen uit het Florentijnse assortiment, omdat onze familiekaravaan binnenkort weer verder trekt. We leggen de omgekeerde route van Vittorio Emanuele II af. Donatella gaat in Turijn werken en ik ga naar Florence pendelen.

In het voorjaar waren we met de

hele familie al even in ’s lands eerste hoofdstad. We genoten van de koninklijke allure van de brede lanen en ruime pleinen.

We gingen hardlopen aan de oevers van de Po. Vanaf de Monte dei Cappuccini keken we uit over de stad. Op piazza Vittorio Veneto krioelde het van de mensen op de zaterdagmarkt. Ons fietshart ging harder kloppen door het zicht op de besneeuwde Alpentoppen in de verte. Links zagen we de contouren van het stadion van mijn favoriete voetbalclub. Niet die met zwartwitte strepen, maar de roemruchte Torino Football Club. De iconische Mole Antonelliana, de Turijnse Eiffeltoren, torende trots boven de daken uit. La Mole, bekend van de Italiaanse euromunt van twee cent, was met ruim 167 meter het hoogste gemetselde gebouw toen het in 1889 de deuren opende. Bij een goede espresso op het plein rond de iconische Gran Madre-kerk laten we ons vertellen dat de Torinesi prat gaan op de verschillende primeurs van de stad. Schijnbaar is Turijn op verschillende vlakken de oudste, de eerste, de hoogste etc.

Donatella en ik hadden meteen weer een klik met Turijn, net als toen we hier tijdens de Olympische Spelen in 2006 een aantal dagen doorbrachten. Ook Libero en Gloria hadden het prima naar hun zin.

Speeltuin en gelateria stonden centraal in ons programma, dat heeft vast geholpen.

We vonden aan het eind van het zonnige weekend ook een passende woning, de uitvalsbasis voor een volgend hoofdstuk in een voor ons relatief onbekende hoek van dit heerlijke land. Via het spoor blijft de band met ons geliefde Toscane toch in stand. Ik reken erop dat mijn treinreis Turijn-Florence korter duurt dan die van de koning 150 jaar eerder. •

ITALIË MAGAZINE

ROELAN D

Hoofdsteden

ROELAND SCHOLTALBERS WOONT MET ZIJN ITALIAANSE VROUW DONATELLA, ZOONTJE LIBERO EN DOCHTER GLORIA IN TURIJN

59

© M AG N U M P H OTO S / A N P F OTO

Peggy Guggenheim – en hondjes – in haar palazzo aan het Canal Grande, 1950.

60

ITALIË MAGAZINE

PEGGY GUGGENHEIM

Een Amerikaanse legende in Venetië Ze was een excentrieke rebel, beruchte mannenverslindster en bovenal een liefhebster van moderne kunst. De schatrijke Amerikaanse Peggy Guggenheim (1898-1979) woonde de laatste decennia van haar bewogen leven in Venetië, waar ze een onuitwisbare indruk heeft achtergelaten. “Ik was al een vrijgevochten vrouw lang voordat dat idee werd uitgevonden.”

TEKST RONALD KUIPERS

T

oeristen die in de jaren zestig en zeventig langs de kanaaltjes van Venetië slenteren, kijken verbaasd op als ze een gondel voorbij zien varen met daarin een extravagant uitgedoste dame op leeftijd, omringd door een roedel minihondjes. Met haar door kunstenaars ontworpen gewaden, haar zonnebril in de vorm van een vlinder of een vleermuis en haar monumentale oorbellen vormt l’americana con i cani (‘de Amerikaanse met de hondjes’) een verrassende verschijning. Maar voor de Venetianen is Peggy Guggenheim, die zich dagelijks laat rondvaren door haar persoonlijke gondelier Bruno, net zo vertrouwd als de Piazza San Marco. Sinds ‘La Peggy’ zich in 1948 in de stad vestigde en haar palazzo aan het Canal Grande omvormde tot een internationaal geprezen museum voor moderne kunst, wordt ze respectvol l’ultima dogaressa genoemd: ‘de laatste hertogin’. Naast talloze kunstenaars, is de mondiale jetset,

van Yoko Ono en John Lennon tot Truman Capote en Paul Newman, in Peggy’s palazzo kind aan huis – ter meerdere eer en glorie van Venetië, dat Peggy benoemt tot ereburger. Hoewel ze ondanks haar rijkdom de reputatie heeft erg vrekkig te zijn (voor recepties laat ze goedkope Japanse whisky overgieten in lege flessen single malt Schotse whisky), is Peggy de steun en toeverlaat voor getalenteerde jonge kunstenaars, die dankzij haar brood op de plank hebben. De promotie van kunst is Peggy’s levensmissie, een doel dat ze weerspiegeld ziet in de kanalen van haar geliefde Venetië: “Als de zon langzaam ondergaat, zijn de reflecties van de paleizen in het water mooier dan schilderijen van de grootste meesters.”

Titanic

Zo dol als Peggy is op de Venetiaanse kanalen, zo panisch is ze voor open water.

Het trauma nestelt zich in haar brein in 1912 (ze is dan veertien), als haar vader Benjamin Guggenheim, een charmante >

ITALIË MAGAZINE

61

Peggy’s onzekerheid bereikt een dieptepunt als een cosmetische neusoperatie gruwelijk mislukt en resulteert in een knobbelige ‘aardappelneus’ ladykiller die ze aanbidt, aan boord stapt van een absoluut onzinkbaar geachte oceaanstomer. Halverwege de reis naar New York delft de Titanic het onderspit tegen een massieve ijsberg. Benjamin, aan dek in onberispelijke avondkleding, staat zijn plek in de reddingsboten af aan anderen: “Ik ben bereid als heer ten onder te gaan.”

De heroïsche dood van haar vader maakt de jonge Peggy dwars en opstandig. Ze vertikt het om het pad te volgen dat voor haar, dochter uit een schatrijke Duitsjoodse familie van bankiers en mijneigenaren, is uitgestippeld: trouwen, kinderen krijgen, borduren en aan liefdadigheid doen. Via een vrijwilligersbaantje bij een boekhandel in haar woonplaats New York ontdekt ze de wereld van schrijvers en kunstenaars, ongepolijste types die zich door niemand de wet laten voorschrijven. Ze hoort hen praten over Parijs, het mekka van de moderne kunst.

Aardappelneus

Peggy Guggenheim aan het zonnebaden op het dakterras van het Palazzo Venier dei Leoni, haar woonhuis/ museum dat in 1951 na een grondige verbouwing de deuren opende voor het publiek.

62

ITALIË MAGAZINE

Op haar 22ste, met op haar bankrekening een vette erfenis, besluit ze haar droom waar te maken: ze vertrekt naar Parijs, om daar als bohemien te leven tussen kunstenaars en dichters. Wie weet ontmoet ze daar ook wel haar ridder op het witte paard en ontdekt ze (oh la la) dingen waar een keurig New Yorks meisje niet over hoort te praten. Later realiseert Peggy zich: “In zekere zin ben ik nooit over het verlies van Benjamin Guggenheim heen gekomen, eigenlijk ben ik altijd naar een vader blijven zoeken.”

Het excentrieke gedrag waar Peggy in Venetië om bekendstaat, van haar gekke

brillenfetisj tot haar obsessieve liefde voor kleine hondjes, heeft ze niet van een vreemde. Peggy: “Mijn hele familie is gestoord.” Een tante lijdt aan extreme smetvrees, een neurotische oom kauwt de hele dag op ijsblokjes en houtskool, en Peggy’s moeder voelt de onbedwingbare impuls om woorden te herhalen (“Ik zoek een hoed met een veer-veer-veer”). Zelf raapt Peggy in haar jeugd elke afgebrande lucifer op (“anders breekt er brand uit!”), een dwanghandeling van een heel onzeker meisje dat greep probeert te krijgen op een ongrijpbare wereld. Peggy’s onzekerheid bereikt een dieptepunt als een cosmetische neusoperatie gruwelijk mislukt en resulteert in een knobbelige ‘aardappelneus’. Erg handig als barometer (als het gaat regenen wordt de neus pijnlijk en rood), maar funest voor Peggy’s zelfvertrouwen. Ze kan het dan ook nauwelijks geloven als in Parijs de Franse kunstenaar Laurence Vail haar zijn liefde verklaart (met een schuin oog op Peggy’s bankrekening). Vail is een bon vivant, die Peggy doet denken aan haar vader: “Zijn prachtige, goudkleurige haar waaide alle kanten op. Ik was onder de indruk van zijn onafhankelijkheid.” Maar al snel nadat ze getrouwd zijn blijkt Vail een driftkikker met losse handjes, vooral als koning alcohol op bezoek is geweest. Hij smeert Peggy’s haar vol met jam, bekogelt haar in restaurants met bestek, gooit haar zwanger tegen een muur en verdrinkt haar bijna in de badkuip. Vanwege haar gevoel van minderwaardigheid slikt Peggy jarenlang de mishandelingen en vernederingen, tot ze begin jaren dertig Vail de deur wijst. Nadat andere pogingen om >

© B . O ’ K A N E / A L A M Y S TO C K P H OT O

EEN LEGENDE IN VENETIË

ITALIË MAGAZINE

63

Nadat bezoekers de afneembare fallus van de ruiter enkele malen hebben ontvreemd, besluit Peggy hem vast te laten lassen duurzame relaties met mannen aan te gaan ook vastlopen in een poel van ruzie, drank en geweld, besluit Peggy dat het tijd wordt voor een nieuwe levensmissie...

Afneembare piemel

© AT L A S P I X / A L A M Y S T O C K P H O T O

Marino Marini, ‘L’Angelo della Città’, Peggy Guggenheim Collection.

Wie over het Canal Grande langs Peggy’s Venetiaanse palazzo vaart, kan ’m niet missen: ‘L’Angelo della Città’, een ruiterstandbeeld van Marino Marini. De stijve piemel van de ruiter is aanvankelijk afneembaar. Op christelijke feestdagen legt Peggy deze in een la, om langsvarende nonnen niet te kwetsen. Maar nadat bezoekers de fallus enkele malen hebben ontvreemd, besluit ze hem vast te laten lassen. Marini’s beeld is slechts een van de topstukken uit Peggy’s wereldberoemde

collectie moderne kunst. Eind jaren dertig, als haar zoveelste relatie op de klippen is gelopen, besluit ze haar kapitaal in te zetten voor een nobel doel: het stimuleren van jonge kunstenaars (“veel leuker dan effectenmakelaars en advocaten”) en het vormen van een museale collectie. Aan een vriendin schrijft ze: “Zonder liefde en zonder man leven en toch gelukkig zijn, het is bijna te mooi om waar te zijn.”

Terwijl de oorlogsdreiging haar schaduw over Europa werpt, sluit Peggy de ene deal na de andere: “Op de dag dat Hitler Noorwegen binnenwandelde, wandelde ik het atelier van Léger binnen en kocht ik voor slechts duizend dollar een prachtig schilderij.” Als de nazi’s Frankrijk onder de voet lopen, slaagt ze erin haar Picasso’s, Mondriaans en Kandinsky’s (volgens de Duitsers ‘ontaarde kunst’), verstopt tussen meubels, beddengoed en andere huisraad, naar haar geboortestad New York te smokkelen. Peggy opent hier kunstgalerie Art of This Century, die zich al snel ontwikkelt tot een bruisende ontmoetingsplek voor gevluchte Europese kunstenaars en aanstormende Amerikaanse talenten als Pollock en Rothko, beiden ontdekt door Peggy. De sfeer in de galerie is ongedwongen en relaxed. De vloeren zijn turquoise geverfd, de kunstwerken hangen er zonder lijst en mogen worden aangeraakt. Maar na de oorlog verlangt Peggy al snel terug naar Europa: “Niets in Amerika is aangenaam. De enige manier om het leven hier vol te houden is de hele dag hard werken en het na zessen op een zuipen zetten.”

Leeuwen in de tuin

“Er wordt vaak beweerd dat Venetië de ideale plek is om te trouwen. Dit is een grote denkfout. Als je in Venetië woont

64

ITALIË MAGAZINE

© P I E R O O L I O S I / P O L A R I S / A N P F O TO

EEN LEGENDE IN VENETIË

of er zelfs maar even op bezoek komt, word je verliefd op de stad zelf. Er is geen ruimte in je hart over voor iets anders.”

Peggy is dol op de magie van Venetië: “Elk uur van de dag is een wonder van licht.” Dit is de stad waar ze wil wonen en waar ze haar kunstcollectie, haar levenswerk, wil tonen aan de wereld. Na lang zoeken vindt ze in 1948 het ideale onderkomen: het 18de-eeuwse Palazzo Venier dei Leoni, gelegen aan het Canal Grande.

Het palazzo, merkwaardig laag, (vanwege de invasie van Napoleon in 1797 is het nooit afgebouwd) met acht stenen leeuwenkoppen aan de waterkant, heeft een kleurrijke geschiedenis. Het werd ooit bewoond door de familie Venier, die meerdere doges (stadsbestuurders) heeft voortgebracht, er zouden leeuwen zijn gehouden in de (voor Venetiaanse begrippen) grote tuin, en Luisa Casati, minnares van dichter-dandy Gabriele d’Annunzio en trotse eigenares van meerdere jacht-

luipaarden, slangen en apen, zou er legendarische feesten hebben georganiseerd.

Omdat er in de oorlog Italiaanse en Duitse soldaten zaten ingekwartierd, is het palazzo een uitgeleefde bouwval. Na een grondige verbouwing opent in 1951 Palazzo Venier dei Leoni, zowel woonhuis als museum, zijn deuren voor het publiek.

Verzot op seks

De combinatie van functies levert soms ongemakkelijke situaties op. Peggy: “Het is hoogstmerkwaardig om in een museum te wonen en het bevalt me niet altijd. Als ik in badjas of zwempak de hal wil oversteken, zit het me altijd tegen.” Ze laat koorden ophangen om de groeiende stroom bezoekers uit de slaapkamers te houden. Maar haar doel is bereikt: dankzij de Collezione Peggy Guggenheim is Venetië, stad van vergane glorie, een hotspot van moderne kunst geworden.

Als de ambtenaren van de Prefettura di

Vooraanzicht van de Peggy Guggenheim Collection aan het Canal Grande.

>

ITALIË MAGAZINE

65

De recepties en feesten die Peggy organiseert in haar Venetiaanse palazzo, zijn een ideaal erotisch jachtterrein

Peggy’s topcollectie De schilderijen en beelden die Peggy Guggenheim heeft verzameld in haar Venetiaanse Palazzo Venier dei Leoni vormen een van de belangrijkste collecties moderne kunst ter wereld. Na Peggy’s dood in 1979 werd haar collectie ondergebracht bij de Guggenheim Foundation, een stichting die onder andere ook de rijke kunstcollectie van Peggy’s hautaine oom Solomon Guggenheim (hij betitelde de kunstgalerie van zijn rebelse nichtje ooit als ‘een winkeltje’) in New York beheert. Alle info over openingstijden en exposities vind je op: guggenheim-venice.it.

Ben je ook geïnteresseerd in de gondel waarmee Peggy zich, omringd door haar hondjes, dagelijks door de kanalen van Venetië liet varen? Breng dan een bezoekje aan het Museo Storico Navale (Riva S. Biasio), waar Peggy’s privégondel is tentoongesteld.

66

ITALIË MAGAZINE

Venezia (het regionale bestuur), die tegenover Peggy’s palazzo werken, haar naakt zien zonnebaden op haar dak, weten ze dat de lente is aangebroken. Peggy heeft een beruchte reputatie: ze houdt van bloot en alles wat daarmee samenhangt. Peggy’s belangstelling voor seks begint al op jonge leeftijd. Als preuts opgevoed Joods meisje besluit ze, na haar verhuizing naar Europa, de verste uithoeken van het erotisch universum te verkennen. Van haar eerste echtgenoot Laurence Vail verlangt ze dat hij alle standjes met haar uitprobeert die ze ziet op antieke fresco’s in Pompeï. Als Peggy haar langere (en vaak ongelukkige) relaties vaarwel zegt en zich ontwikkelt tot kunstmecenas, is het een ongeschreven regel dat een deal wordt beklonken met een bezoek aan de slaapkamer. Aan een vriendin schrijft Peggy enthousiast: “Ik koop kunst en ik neuk.” Beeldhouwer Constantin Brancusi, schrijver Samuel Beckett, schilder Yves Tanguy en talloze andere kunstenaars smaken het genoegen van een vaak korte, maar heftige intieme relatie met Peggy. Een vriendin omschrijft haar als een ‘seksueel roofdier’: “Mannen zijn voor Peggy een continentale voorziening waarvan men uiteraard gebruikmaakt, naast de wijn en de olijven, de sterke koffie en het knapperige brood.”

Peggy ondergaat meerdere illegale abortussen, die ze ‘popoffs’ noemt (naar de Russische arts Popoff die in 1930 de eerste abortus bij haar verricht in een Berlijns nonnenziekenhuis). Jaren later schrijft ze: “Ik sta kennelijk op het punt mijn zesde popoff te ondergaan. Ik doe ook nooit eens iets voor de bevolkingsgroei.” Een vriendin probeert Peggy’s onverzadigbare lust te verklaren: “Ze gaat met al die mannen naar bed om zich minder lelijk te voelen. Elke nieuwe

verovering maakt dat ze zich weer wat aantrekkelijker voelt.”

De recepties en feesten die Peggy geeft in haar Venetiaanse palazzo, zijn een ideaal erotisch jachtterrein. Ze slaat er zelfs een Amerikaanse admiraal aan de haak en een jonge Italiaanse toyboy (die zich helaas te pletter rijdt in een door Peggy geschonken sportauto). Maar met het klimmen der jaren wordt het stiller in Palazzo Venier dei Leoni. Bezoekers klagen over kou (Peggy heeft een hekel aan hoge stookkosten) en de schimmel die schilderijen aantast. In de jaren zeventig gaat Peggy vanwege staar steeds slechter zien, terwijl door aderverkalking en hoge bloeddruk de bolle bruggen en vele trappetjes in Venetië onneembare hordes worden.

Knuffelhondjes

Het liefst laat Peggy zich rondvaren in haar gondel: “Ik vind het zo heerlijk om rond te drijven dat ik niets kan bedenken dat net zo fijn is, sinds ik seks heb opgegeven, of liever gezegd, sinds seks mij heeft opgegeven.” Haar geliefde lhasa apso’s, die Peggy haar beloved babies noemt, varen altijd mee. Ze hebben kleurrijke namen als Cappuccino, Madame Butterfly en Pegeen – tot woede van Peggy’s depressieve dochter Pegeen, die beweert dat Peggy meer van haar hondjes en kunst houdt dan van haar kinderen.

Als de 80-jarige Peggy een hartaanval krijgt, schrijft ze een vriendin: “Ik vind dat het leven te lang doorgaat.” Niet lang daarna struikelt ze bij het uitstappen uit haar gondel. Ze breekt een voetbotje en moet naar het ziekenhuis in Padua. Daar overlijdt ze vrij snel na aankomst door een zware beroerte. Peggy’s as wordt in de tuin van haar palazzo begraven, naast de veertien grafjes van haar geliefde hondjes.•

Rome, Florence en Genua op de fiets De gezondste en veiligste stedentrip Je wilt genieten van de grote Italiaanse cultuursteden, maar de drukte vermijden?

Dan is fietsen een goed idee. Er zijn steeds meer routes uitgezet waarmee je cultuur kunt snuiven in de buitenlucht.

Rome

In Rome leidt de 55 kilometer lange fietsroute ‘Regina Cyclarum’ (reginacyclarum.it) vanuit het centrum langs de Tiber naar de kust bij Fiumicino. Je komt watervogels en reigers tegen, Romeinse viaducten, Castel Sant’Angelo, het Tiber-eiland en nog veel meer. En als je daarna het fietsen beu bent, kun je je fiets mee terugnemen met het openbaar vervoer.

Ook in Florence bevorderen ze duurzaamheid en slow travel.

Behalve steeds meer voetgangersgebieden is er een veelgebruikt deelfietsensysteem en 100 kilometer fietspad. Een van de mooiste routes voert langs de Arno naar het Cascine-park en het Renai-park.

Zie www.feelflorence.it/en Op www.visittuscany.com staan fietsroutes in heel Toscane.

Florence

www.italia.it

Genua

In Genua lopen de straten nogal steil op, maar daar kun je bij verschillende adressen e-bikes huren – eventueel met gids - elektrische riksjas (www.treecycle.eu), of een Segway (genovasegway.it). Er zijn zeven verschillende routes, van tours door de ruige haven of het labyrint van steegjes in het centrum tot een ‘Italiaanse riviera tour’ langs mooie kustplaatsjes als Nervi.

NU TE KOOP

UNIEK & EXTRA DIK BEWAARNUMMER INCL. ONLINE MASTERCLASS VAN YVETTE VAN BOVEN (T.W.V. € 9,95)

KOOP ‘M IN DE WINKEL OF BESTEL VIA DELICIOUSMAGAZINE.NL/YVETTE2021

Wc-papier & wimperkrullers

We kwamen zonder wc-papier te zitten. We hadden kennelijk niet voldoende gehamsterd tijdens de eerste coronagolf. Mijn vrouw vroeg of ik even wat rollen bij de supermarkt wilde halen. “Neem wel een tas mee”, zei ze nog. Even later kwam ik terug met een pak van tien onder mijn arm. “Waarom heb je dat niet in een tas gedaan?” vroeg ze verwijtend. Ze vond het niet gepast dat ik met zichtbare wc-rollen over straat was gegaan.

Je loopt in Italië niet onnodig met wc-papier rond. In de tvreclames van Scottex, een merk toiletpapier, heeft altijd een jonge puppy of baby de hoofdrol, nooit een volwassene. Scottex, onderdeel van een Amerikaanse onderneming, maakt die reclames vast alleen voor de Italiaanse markt. Met dieren of kinderen in de hoofdrol is het alsof het niet over poepen en plassen gaat. De kleintjes zorgen voor taboo softening, zoals dat heet in de sociologie. Dankzij die reclames, die al tientallen jaren op de Italiaanse buis zijn, staat Scottex tegenwoordig voor toiletpapier.

Het is er een synoniem van geworden.

Zoals Kleenex staat voor papieren zakdoekjes. Dat kan geen toeval zijn. Ook in Nederland en Vlaanderen hebben we merken die soortnamen zijn geworden (Spa, Velpon, Chocomel), maar het zijn in het algemeen geen woorden die iets moeten verhullen.

De verbloeming van toiletpapier gaat heel ver want Scottex verhult een woord dat van zichzelf al verhullend is. Wc-papier is in het Italiaans carta igienica. De woorden hebben haast een romantische gloed over zich. De terminologie doet zelfs een beetje plechtig aan. Als je er in de winkel bij een verkoper om vraagt (als die schaamteloze actie al bij je opkomt), is het alsof je het over de Magna Carta hebt. Dan heb je het over begrippen als vrijheid en democratie. Feces? Die komen hierbij onmogelijk in je gedachten op.

Dingen die je doet op de wc houd je voor jezelf, dat is wel zo’n beetje de gedachte in Italië. En dat geldt voor alles wat je met het lichaam doet: douchen, epileren, opma-

EWOUT

EWOUT KIECKENS WOONT AL VELE JAREN IN ROME. HIJ BELICHT OPMERKELIJKE ZAKEN VAN HET LEVEN IN ITALIË.

ken et cetera. Dat doe je thuis, achter gesloten deuren. Toen ik laatst in Nederland de trein nam, zat ik tegenover een meisje dat met een wimperkruller aan de gang was. Ik heb het nooit eerder in Italië gezien. Aan de overkant van het gangpad deed op datzelfde ritje (Schiphol-Amsterdam-Zuid) een meisje mascara op. Het voelde alsof ik bij haar in de badkamer stond.

Is dergelijk ‘exhibitionisme’ beter of slechter? Nee, maar het verschil is zo duidelijk. Het verschil heet privacy. Je kunt het ook preutsheid noemen. Dat komt ook naar voren in de sauna.

We waren afgelopen winter in Oostenrijk. Wij (vrouw, kind, ik) kwamen in ons zwemgoed de ruime Finse cabine in. Een norse Duitser gromde ons toe dat we naakt moesten zijn. We dropen af. Als het in sauna’s al zo toegaat, kun je je voorstellen hoe het op naaktstranden is. Nudisten worden toch vaak gezien als perverselingen. Er zijn veertig naaktstranden in heel Italië, vijfduizend mensen zijn lid van de landelijke nudistenclub. Dat is 0,0008 procent van de bevolking.

De vraag is natuurlijk waarom de homo italicus niet gesteld is op pats-boemvoor-je-gezicht bloot. Aan halfnaakte vrouwen op de buis is tenslotte geen gebrek. Dat is waarschijnlijk het verschil: halfnaakt is niet bloot.

Misschien staat Italië ook wel model voor de postindividualistische samenleving, als die er ooit komt.

De westerse samenleving is nu zo individualistisch dat iedereen binnen het wettelijke kader maar doet wat hij of zij wil. Of je vermeende persoonlijke vrijheid anderen tegen de borst kan stuiten, je naaktheid of wimperkrullerij, is van ondergeschikt belang. Misschien krijgen we daar eens genoeg van. Dan weten we wat het beloofde land is. •

ILLUSTRATIE SYLVIA WEVE

ITALIË MAGAZINE

69

Een van de vele strandjes rondom het Idromeer.

Loungen aan het Lago d'Idro Dat smaakt naar meer Op slechts een halfuurtje rijden van het Gardameer bevindt zich een meer waar de toeristenmenu’s nog niet zijn uitgevonden, de mensen je glimlachend verwelkomen en het Italiaans nog de voertaal is.

Italië Magazine maakte een ontdekkingstocht langs de omgeving van het Lago d’Idro.

T E K S T & F OTO G R A F I E PA B L O P I C H E L

H TIPS Doen • Surfpoint Windsurfen, suppen, mountainbiken, kanoën of paragliden. Je kunt het zo gek niet bedenken of dit bedrijf biedt het aan.

Via Calcaterra, Anfo. surfpoint.it • Point E-bike Deskundige e-bike-verhuurders die zelfs de Nederlanders niet zomaar zonder helm weg laten gaan.

Località Spiaggetta, Anfo.

et Lago d’Idro bevindt zich aan het einde van de Val Sabbia, tussen begroeide berghellingen. Het is tien kilometer lang en twee kilometer breed; perfect voor watersporten als zeilen en suppen, maar ook voor simpel zonnen en pootjebaden. Rondom het meer liggen verschillende schelpenstrandjes, waar zowel de lokale bevolking als een handjevol toeristen gretig gebruik van maken.

Diverse vakantieparken, campings en ‘glampings’ liggen langs het water.

Met de mountainbike of e-bike kun je langs het meer of in de bergen fietsen.

Schatkist vol spaghetti

Op de ochtend van aankomst snellen wij meteen de pier van Anfo op. ’s Zomers stopt hier namelijk een rondvaartboot, die je langs alle plaatsjes aan het meer voert.

Het is meteen duidelijk dat de vaartijden vrij geïnterpreteerd moeten worden...

Wij zijn dat onderhand wel gewend, maar voor een Italiaan en zijn als kapitein verklede vriend is het genoeg reden om

• Parco delle Fucine Een voormalig industrieel complex dat door vrijwilligers is omgebouwd voor actie, extreme sport en wandelingen door de natuur.

Vie ferrate di Casto, Casto. ferratecasto.com • Brescia Underground Toen een jongeman in Brescia de disco zat was, besloot hij in zijn vrije tijd de tunnels onder Brescia te ontdekken. Bij Brescia Underground kun je in zijn voetsporen treden tijdens een tour door de ondergrondse tunnels van de stad.

Via Raffaello Sanzio 165, Brescia. bresciaunderground.com

72

ITALIË MAGAZINE

Uitzicht vanaf Lemprato.

grappend naar zijn horloge te gebaren.

Ook in Italië staan de beste stuurlui aan wal.

Eenmaal varend worden we verrast met wonderschone uitzichten op hooggelegen forten, strandjes met spelende kinderen en de beschutte schuilplaatsen van vrijgevochten tieners. We zwaaien naar langsvarende boten en vervloeken een roekeloze rubberboot-kapitein bij een bijna-botsing.

Bij de eerste halte ontdekken we dat de zondagskleren hier nogal verschillen met die van ons, als bikini en zwembroek dragende badgasten naar binnen stappen.

Na een schitterende rondvaart met verkoelende wind, meren we definitief aan in Lemprato. We weten meteen dat we goed zitten. De grasvelden zijn bedekt met zonnende families en kaartende vriendengroepen. Het is tegen lunchtijd en daarvoor hoeven we niet op de klok te kijken.

De famiglie zitten immers al lang klaar met hun koelboxen voor de pranzo. Het is alsof er een schatkist opengaat, maar in plaats van goud of juwelen worden er bakken met huisgemaakte pasta en >

LOUNGEN AAN HET LAGO D’IDRO

De rondvaartboot meert aan in Anfo.

Vergezicht op Rocca d’Anfo.

TIPS Slapen • B&B Garden View Geen zicht op een tuin, maar een spectaculair uitzicht op het Lago d’Idro kenmerkt deze B&B. Via Sant’Antonio 61, Anfo. gardenview.eu Eten & drinken • Trattoria Cerreto Een druk en gezellig restaurant waar de koks nog koksmutsen dragen en de Italianen elkaar proberen te verstaan door alsmaar harder te praten.

In de gerechten, waaronder malfatti en casoncelli, schittert de kaas bagòss als smaakmaker.

Via Cerreto 1, Bagolino. trattoriacerreto.it

74

ITALIË MAGAZINE

Vroeger werden tijdens het Carnaval van Bagolino de boze geesten verjaagd, tegenwoordig trekt het feest blije mensen risotto uitgehaald. Onder het geweld van al deze heerlijke geuren besluiten we dekking te zoeken op het terras van Bar Bona. Tijdens een waar aperi-pranzo dopen we verse stukken groente in olijfolie met zout, zetten we onze tanden in gebakken brie en drinken we een fles vino rosso leeg. Terwijl ‘Vivere Ancora’ van Gino Paoli uit de speakers schalt, komt er vanuit onze ooghoeken een motorrijder aangelopen. Hij blijft even stilstaan en kijkt verwilderd om zich heen, alsof hij net per toeval het paradijs is binnengewandeld.

Bourgondisch Bagolino

Met een gevulde maag maken we ons op voor Bagolino, een betoverend middeleeuws bergdorpje aan de voet van de Monte Maniva, waar iedereen elkaar

nog beter kent dan zijn eigen familie. ’s Winters wacht er in Bagolino overigens een stuk minder warm onthaal, de temperaturen kunnen dan dalen tot min tien.

Daar hoeven we op dit moment gelukkig niet bang voor te zijn, noch dat we struikelen over de ski’s van verdwaalde wintersporters. Op diverse huizen in Bagolino zijn bijbelse fresco’s geschilderd en lange, houten trappen bevestigd. Die trappen hangen er niet omdat de Italianen nou zo klein zijn, maar omdat de daken zo hoog zijn. Zo kon een kapot dak alsnog bereikt worden.

Drie dagen per jaar vullen de kronkelende steegjes van Bagolino zich met muziek, bals en gemaskerde kostuums uit de 16de eeuw, tijdens het Carnaval van Bagolino.

Dit feest moest vroeger de boze geesten verjagen, tegenwoordig trekt het voor-

LOUNGEN AAN HET LAGO D’IDRO

namelijk blije mensen naar het dorp.

Bij een bezoek aan Bagolino hoort het proeven van bagòss. Deze harde kaas wordt nog altijd volgens een eeuwenoude traditie gemaakt door zo’n 28 zuivelbedrijfjes. De bagòss krijgt zijn unieke smaak door een rijpingsproces van twaalf maanden én de toevoeging van saffraan.

Een lokaal product met dit ‘rode goud’ erin verwerkt, kunnen we natuurlijk niet overslaan. We brengen daarom een bezoek aan de delicatessenwinkel Alimentari da Nello, gerund door de jonge Andrea en Laura. Binnen lopen we echter straal voorbij de vitrine met bagòss en rechtstreeks naar de schappen met andere lokale specialiteiten, zoals potjes met ingemaakte groente, honing en bier uit de Chiese-vallei. Reden voor Andrea om ons met een stevig Italiaans accent tot de orde te roepen: “Now let’s try bagòss!” De borden met verschillende stukjes bagòss en glazen Perseghina-likeur staan al opgesteld. Maar onze aandacht wordt wéér

gestolen, deze keer door de open kelder waar honderden stukken bagòss liggen te rijpen. Na een korte demonstratie smeekt Andrea ons haast op zijn knieën om de kaas te proberen. We besluiten onze impulsen tijdelijk te onderdrukken en te doen waarvoor we gekomen zijn: kaas proeven. Tussen jonge en oude bagòss zit een wereld van verschil, maar zelfs als kieskeurige kaaseter is dit genieten. Als alle stukken op zijn, vraagt Andrea ons of we misschien nog een stuk lusten, wijzend naar het enorme kaaswiel op de tafel. We lachen het weg, maar Andrea bedoelde het vast serieus.

Frans fort

De volgende dag gaan we de hellingen beklimmen van de Monte Censo voor Rocca d’Anfo, het grootste Napoleontische fort van Italië. Rocca d’Anfo bestaat uit twee vestingwerken. De Venetiaanse Republiek bouwde het onderste deel in de 15de eeuw om de belangrijkste handels- >

Eten & drinken • Bar Bona Vanuit lekkere loungestoelen kijk je uit op de plezierbootjes in de verte terwijl je geniet van een aperi-pranzo.

Via Lungo Lago Italia 27, Idro. facebook.com/barbonaidro • Agriturismo Le Cole Handig te combineren met een bezoek aan Parco delle Fulcine. Bij dit familierestaurant worden de kazen, het vlees en de grappa huisgemaakt. Zoals we gewend zijn, verschijnt er voor vijf families aan antipasti, risotto en wijn op tafel.

Località Auro, Casto. agriturismolecole.it

Tafelgasten van Agriturismo L’Aquila Solitaria.

ITALIË MAGAZINE

75

Pleziervaart op het Idromeer.

TIPS Eten & drinken • Alimentari da Nello Dé plek om bagòss te proeven, te prijzen en in te pakken voor thuis. En ja, de winkel verkoopt naast bagòss óók veel andere lokale specialiteiten.

Via San Giorgio 92, Bagolino. facebook.com/Alimentaridanello • Agriturismo L’Aquila Solitaria Sterrenkok in spe Fausto toont maar wat graag waar hij zijn ingrediënten én passie vandaan haalt. Voor wie graag verrast wil worden met experimentele smaken en gerechten, zoals dennenijs.

Via Casinetto 12, Serle. agriturismoaquilasolitaria.com • Ristorante DasQ Genietend van een aperitivo van gefrituurde groenten en stukjes pizza, zie je de zon ondergaan achter de hoge heuvels.

Via dei Mille 8, Idro. dasq.it

76

ITALIË MAGAZINE

Het prachtige uitzicht over het Idromeer maakt de bijna-d00dervaring van het klimmen in de middaghitte meer dan waard routes te controleren. In de 19de eeuw voegde Napoleon het bovenste deel daaraan toe, als strategisch uitkijkpunt.

Tegen het einde van de Risorgimento (‘herrijzenis’) in 1866 nam ook de held Giuseppe Garibaldi even plaats in Rocca d’Anfo om de Oostenrijkse vijand in de smiezen te houden.

De trappen in het Venetiaanse deel zijn onregelmatig en steil. Architect Gianfrancesco Martinengo wilde hiermee voorkomen dat soldaten snel naar boven konden klimmen. Tijdens de klim merken we dat dit ook uitstekend werkt tegen ongeduldige buitenlandse toeristen… De trappen van de Fransen zijn regelmatiger.

Het werd te gevaarlijk gevonden om met een kaars naar boven te lopen, Napoleons soldaten moesten daarom in het donker de trappen op. Dat klinkt haast net zo gevaarlijk, maar de soldaten konden door de regelmaat wel weten waar ze hun voeten neer moesten zetten.

Na één keer naar boven strompelen, staat elk van de vierhonderd treden in elk geval ook in ons geheugen gegrift. Het Napoleontische fort is gebouwd als een labyrint, er zijn hallen met meerdere ingangen om indringers te vertragen en weinig ramen.

Op de top van het vestingwerk bevindt zich de uitkijktoren van waaruit de soldaten zicht hielden op vijanden, maar ook stiekem konden genieten van het uitzicht.

Rocca d’Anfo is lange tijd een militaire basis geweest van het Italiaanse leger.

Sinds 2015 kan ook de gewone sterveling het fort bezoeken. Het prachtige uitzicht over het Idromeer maakt de bijna-doodervaring van klimmen in de middaghitte in ieder geval meer dan waard.

Industrieel erfgoed

Met de afdaling van Rocca d’Anfo verser in ons geheugen dan de beklimming, besluiten we ons geluk nogmaals te beproeven in Parco delle Fucine. Dat is >

LOUNGEN AAN HET LAGO D’IDRO

Standbeeld van la Bella Italia op de Piazza della Loggia (Brescia).

Kok Fausto is duurzaam ingesteld. Hij plukt van dennenbomen, haalt aardbeien uit de berm en zoekt kruiden tussen brandnetels

De oude en de nieuwe duomo van Brescia.

78

ITALIË MAGAZINE

een sport- en natuurpark nabij Casto, gebouwd en gefinancierd door vrijwilligers. Hier kunnen we de vie ferrate beklimmen, omhoogklauteren langs rotswanden, touwbruggen opgaan en ziplines afgaan. Het park biedt ook uitstekende mogelijkheden voor mountainbikers en natuurwandelaars. Wij maken een wandeling door de bossen, langs klaterende watervallen en begroeide rotsen. Ook komen we langs industrieel erfgoed uit de jaren dertig. Brescia is namelijk een van de belangrijkste industriegebieden van Italië, in het bijzonder op het gebied van metaal. Vroeger stond ook hier een fabriek. Onze gids Santo leidt ons langs oude smeltovens, houtskool-

installaties en molens. Santo betekent ‘heilig’ in het Italiaans, iets waar ook wij in zijn gaan geloven bij het zien van zijn fitheid op 63-jarige leeftijd. Hij ziet er niet alleen uit als een heilige, hij leeft ook zo.

Santo en zijn vrijwilligers leveren met zonnepanelen stroom aan de publieke gebouwen en inwoners van Casto. Met het geld dat ze daarmee ophalen, zorgen ze voor schoolbussen en -beurzen.

Groene vingers

In industrieprovincie Brescia stikt het van de groene initiatieven, zo blijkt ook als we een laatste lunchstop maken bij Agriturismo L’Aquila Solitaria in Serle. De keuken wordt hier gerund door Fausto Bodei, een

LOUNGEN AAN HET LAGO D’IDRO

TIPS

voormalige kapper die geknipt bleek voor het werk als kok. Fausto is opgeleid door verschillende sterrenkoks en is duurzaam ingesteld. Zo plukt hij van dennenbomen, haalt hij aardbeien uit bermen en zoekt hij kruiden tussen brandnetels. Fausto hoopt gasten bewuster te maken van wat ze eten en waar het vandaan komt. Terwijl wij smullen van risotto met paardenbloem, cranberries en gerookte boter, is er even verderop een Italiaanse familie samengekomen om hun grootmoeder de trap op te helpen. Het lukt het oude vrouwtje, voor een groot deel door de aanmoediging van boven en de hulp van beneden, maar misschien nog wel het meest door de geuren uit Fausto’s keuken.

Brescia op z’n best

Achter vrijwel elke hoek in de stad Brescia komen we iets van historische waarde tegen, zoals de zuilen van de Tempio capitolino en de overblijfselen van het Teatro romano. In het nabijgelegen Museo di Santa Giulia, gevestigd binnen de muren van een voormalig klooster, zijn ruim 11.000 objecten te bezichtigen, van Keltische helmen tot beelden uit de 18de eeuw. Brescia werd lange tijd gezien als een grijze industriële stad, maar daar

merken wij niets van. Integendeel, we zijn nog niet eerder zoveel goedgeklede Italianen tegengekomen.

Brescia bezit drie imposante pleinen uit de tijd van de Venetiaanse Republiek, de Middeleeuwen en de periode onder Mussolini. Het bekendste is de Piazza del Duomo, een plein met de allure van het Venetiaanse San Marcoplein waarop de Duomo, de Duomo Vecchio en het Palazzo del Broletto naast elkaar prijken. In de oude dom zien we goed hoe Brescia gedurende de eeuwen is opgehoogd. Op het Piazza della Vittoria van Mussolini zien we de eerste wolkenkrabber die Italië ooit gekend heeft, het Palazzo delle Poste.

Gelukkig hoeven we in Italië het weerbericht niet af te wachten om te weten of het gaat regenen. Ruim voordat de eerste druppels zijn gevallen, schuilen de Italianen al onder hun ombrello. We besluiten een plekje te zoeken in Hostaria Cosmopolitan. Het zit er stampvol en de eigenaar loopt nog vaker langs dan de ober. Met het vooruitzicht op aardappels, groenten en vlees, genieten we die avond extra van de pizzastukjes met koude burrata en pompoen-casoncelli met gefrituurde salie.

Een beter afscheid van het pizza- en pastaland kunnen we ons niet wensen. •

Eten & drinken • Al Pescatore Hier serveren ze fish-and-chips met een Italiaanse twist. Voor de verse vis kun je niet alleen de kok bedanken, maar ook de visser, die al hengelend gezien kan worden aan de voorkant van het restaurant.

Via dei Quadri Quarta 36, Bagolino. alpescatorelagodidro.it • Hostaria Cosmopolitan Men zegt dat een goochelaar nooit zijn geheimen verklapt, maar de gedreven restauranthouder van Hostaria Cosmopolitan komt anders maar wat graag aan je tafel staan om te demonstreren hoe je casoncelli vouwt.

Via Fratelli Dandolo 13. hostariacosmopolitan.com • Zanardelli 36 Geen bezoek aan Brescia zonder een Pirlo. Deze roodkleurige variatie op de Spritz is gemaakt met Campari in plaats van Aperol.

Bij Zanardelli 36 wordt de Pirlo geserveerd met olijven en een schattige sandwich.

Corso Giuseppe Zanardelli 36, Brescia. facebook.com/ zanardelli36caffetteria • Meer informatie bresciatourism.it

ITALIË MAGAZINE

79

Boek alvast je vakantie voor 2022!

Kijk jij ook al uit naar jouw volgende vakantie? Speciaal voor jou heeft Lodge Holidays unieke plekken geselecteerd voor een wel heel comfortabele kampeervakantie. Wat dacht je bijvoorbeeld van de groene Dolomieten, het heuvellandschap van Umbrië, de heerlijke Adriatische kust of een plekje aan een van de uitgestrekte meren?

Boek nu alvast voor 2022 en kijk uit naar een onvergetelijke vakantie!

LODGEHOLIDAYS.NL/ITALIE /LODGEHOLIDAYS

471070_LodgHoli_adv ItalieMag_133x210.indd 1

/LODGEHOLIDAYS

25-08-2021 09:37

INSC HRIJ VIN VO O G R SE PTE M IS G BER EO P END !

Istituto di Lingua Italiana Italiaans Leren in het hart van Amsterdam en ook online.

Jaarcursussen Semestercursussen Kwartaalcursussen Zomercursussen Juniorencursussen One to one op maat Intensieve cursussen op maat

ItaliaItalia is de sleutel tot uw succes zakelijk en privé! info@italiaitalia.nl • 06 338 57 359

www.italiaitalia.nl

FOTOWEDSTRIJD LAATSTE KANS

je mooiste foto van la bella Italia!

Deze zomer kon er gelukkig weer naar hartenlust gefotografeerd worden tijdens een vakantie in Italië. Wij zien graag de mooiste foto’s van onze lezers. Dus ga op zoek naar die prachtige foto van de afgelopen vakantie. Een foto van een eerder bezoek mag natuurlijk ook!

Een deskundige jury, bestaande uit artdirector Suzy Benjamin, fotograaf Matteo Rossi en hoofdredacteur Paul van Eijndhoven, zal de inzendingen beoordelen en twee winnaars kiezen. De uitslag wordt gepubliceerd in nr. 6, 2021 dat eind oktober verschijnt.

Voorwaarden voor deelname: De twee winnaars krijgen deze Tofee Lamp t.w.v. € 239.

De lamp komt uit de accessoire-collectie van het Italiaanse Talenti Outdoor Living en wordt aangeboden door Oliviero (oliviero.design).

De verstelbare LED-lamp met oplaadbare batterij is gemaakt van roestvrij staal en verkrijgbaar in wit of antraciet.

• Foto’s moeten in Italië gemaakt zijn.

• Je kunt je inzending mailen naar italiemagazine@creditsmedia.nl met vermelding waar de foto(’s) is/zijn genomen.

• Je mag maximaal 5 foto’s insturen.

• Graag duidelijk je naam en adres bij je inzending voegen.

• Stuur je foto’s in vóór 20 september 2021.

• Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd.

ITALIË MAGAZINE

81

© V A L E R I O M E I / S H U T T E R S TO C K

Il Giardino dei Tarocchi De kleurrijke droomwereld van Niki de Saint Phalle In 1998 opende de Giardino dei Tarocchi, ofwel de Tarottuin, de deuren. De bekende Frans-Amerikaanse kunstenaar Niki de Saint Phalle zorgde voor het ontwerp. De tuin is misschien wel het meest betoverende plekje van Toscane…

TEKST TOENKE BERKELBACH

>

A

ls de telefoon van Marella Agnelli (1927-2019), de vrouw van Fiat-magnaat Gianni Agnelli, rinkelde, was dat nooit zomaar ergens. De Agnelli’s bezaten namelijk magnifieke huizen in Turijn, Rome, Milaan, New York, Sankt Moritz en Marrakech en ook nog een gerestaureerd klooster op Corsica. December 1975 rinkelde de witte telefoon in het chalet in Sankt Moritz waar Marella aan het skiën was. Zij nam op, blij aan de andere kant van de lijn kunstenares Niki de Saint Phalle (1930-2002) te horen.

De twee waren sinds hun twintigste bevriend, toen Niki nog een beginnend kunstenares in New York was

en Marella, dochter van prins Filippo Caracciolo di Castagneto, daar werkte als jonge fotografe.

Droomproject

Niki was inmiddels beroemd en Marella was mevrouw Agnelli geworden, maar hun vriendschap was onveranderd gebleven, zodat Niki meteen met de deur in huis kon vallen. Ze had herhaaldelijk een droom gehad, vertelde ze Marella.

Die droom ging over enorme kleurrijke sculpturen die uit een dromerig landschap oprezen en de personages van het tarotkaartspel vertegenwoordigden. Ze was nu beroemd, dus die droom kon gerealiseerd worden.

Maar waar? Niki dacht meteen aan Italië, de bakermat van de kunst.

N A N A , S P H I N X E N L A T E M P É R A N C E © C O L L E Z I O N E P R I V ATA

Je voelt ineens hoe spannend het is om de droom van iemand anders binnen te stappen

84

ITALIË MAGAZINE

DE DROOMWERELD VAN NIKI DE SAINT PHALLE

Kende Marella toevallig iemand die een stuk grond had in een glooiend landschap? Marella hoefde niet lang na te denken: Garavicchio! De naam van het landgoed bij Capalbio dat haar vader in 1960 gekocht had en dat nu eigendom was van haar broers Carlo en Nicola.

Iedereen was meteen enthousiast over het droomproject ‘Il Giardino dei Tarocchi’. Marella’s broers stonden een deel van hun landgoed af en Niki organiseerde zelf de financiering, waarbij de Agnelli’s natuurlijk ook hun duit in ’t zakje deden. Het realiseren van 22 sculpturen, tussen de 12 en 15 meter hoog, nam 18 jaar in beslag – ook omdat Niki intussen doorging met kunstprojecten over de hele wereld.

Een speciaal team van Zwitserse reuzen werd ingevlogen om de enorme sculpturen te helpen tillen, en in 1998 was het dan zo ver. Il Giardino dei Tarocchi, een van de meest bijzondere openluchtmusea ter wereld, werd geopend voor het publiek.

In het Palazzo Collacchiono, het middeleeuwse kasteel dat uittorent boven het centrum van Capalbio, is tot en met 3 november een expositie gewijd aan de making-of van Il Giardino dei Tarocchi. Een ander deel van de expositie is ondergebracht in de Galleria Il Frantoio, een grote voormalige olijvenperserij, omgetoverd tot kunstgalerie. In zo’n honderd maquettes, tekeningen, schetsen, collages en video’s leef je daar mee met de jarenlange weg die Niki de Saint Phalle aflegde om haar droom te realiseren.

Het is de moeite waard je ontdekkingstocht te beginnen in het Palazzo Collacchioni en dan via de Frantoio naar de Giardino zelf te gaan. Al in het middeleeuwse kasteel, later door de Medici’s verfraaid als renaissancepaleis, voel je de adem van de tijd.

Middeleeuwse architectuur,

Capalbio is een middeleeuws stadje, hoog op een heuveltop in de Maremma. Beneden doen linkse, maar toch rijke Romeinen zich te goed aan de rust van een natuurreservaat en strand. Verderop zie je de Monte Argentario met Porto Ercole, in de jaren zestig trefpunt van de internationale jetset. Een symbolische muur even buiten Capalbio scheidt er de echte wereld van de droomwereld.

Als je daar de Giardino binnengaat, voel je ineens ook hoe spannend het is om de droom van iemand anders binnen te stappen. Kleurrijke reuzen en reuzinnen rijzen plotseling voor je op in beelden gemaakt van stukjes glas, mozaïek en keramiek. Met hun schitterende uitbundigheid hebben ze alles weg van moderne kunstwerken. Toch lijken hun ronde vormen

L A L U N E © I L G I A R D I N O D E I TA R O C C H I

Geen rondleidingen

© T H E N O R M A N PA R K I N S O N A R C H I V E / I C O N I C I M AG E S 2 0 2 0

De making-of

Niki de Saint Phalle

renaissancepracht en moderne kunst komen hier samen in een harmonieus geheel. De Frantoio geeft je daarbij een idee van de enorme hoeveelheid energie die nodig was om het project ook fysiek gerealiseerd te krijgen. Al die stukjes glas hakken, het zeulen met grote blokken keramiek tussen de olijfbomen van het landgoed Garavicchio, hoe deden ze dat? Het resultaat van twintig jaar hard werken vind je even verderop als je daar door die symbolische muur de droomwereld van de Giardino dei Tarocchi binnenstapt.

‘Il luogo di sogni, Il Giardino dei Tarocchi di Niki de Saint Phalle’, t/m 3 november 2021 in het Palazzo Collacchioni & Galleria Il Frantoio Capalbio. frantoiocapalbio.com

ITALIË MAGAZINE

>

85

© V A L E R I O M E I / S H U T T E R S TO C K

‘La Stella’, een van Niki’s bekende Nanafiguren in de tarottuin.

86

ITALIË MAGAZINE

zich heel natuurlijk te voegen in het klassieke Toscaanse landschap. Misschien ook omdat de Giardino werd aangelegd op een daar toen net ontdekte stadionvormige reeks Etruskische graftombes. Eigenlijk zie je hier dus hoe tweeduizend jaar oude cultuur, moderne kunst en een tijdloos mooi landschap moeiteloos in elkaar overvloeien. De Saint Phalle liet haar

droomtuin na aan de Fondazione il Giardino dei Tarocchi in Capalbio.

Ze stelde daarbij in haar testament vast dat er nooit rondleidingen met uitleg in de Giardino mochten komen. Iedere bezoeker mag zo zijn eigen uitleg geven, of waar nodig de strijd aangaan met de reusachtige duivels, draken, koninginnen en profeten van het tarotspel die

DE DROOMWERELD VAN NIKI DE SAINT PHALLE

TIPS SLAPEN • Fattoria Le Guardiole Als je ’s avonds in Fattoria Le Guardiole naar de zonsondergang over de heuvels kijkt, begrijp je ineens wat de Toscaanse Maremma zo bijzonder maakt. In de verte zie je Capalbio met de toren van het Castello Aldonbrandeschi. Je

wordt omgeven door een prachtig heuvellandschap waar je fietsend in een van de middeleeuwse dorpjes even af kunt stappen bij een van de lokale trattoria’s.

Verder heb je beneden het Lago di Burano, een natuurgebied van het Wereld Natuur Fonds. De Oase is een lagune van 236 hectare; zee en strand, afgescheiden door een duinenrij. Net als boven in de heuvels regeert ook hier de stilte.

De Fattoria ontvangt je met Maremmaanse gastvrijheid en je voelt je er dan ook meteen helemaal thuis.

Strada della Sgrilla, 16/a, Capalbio. country-villas-fattoria-le-guardiolecapalbio.hotelmix.it

ze daar tegenkomen. Met wel altijd als happy end de kleurig schitterende tarotfiguur l’Angelo della Temperanza: de engel van de matigheid die iedere bezoeker succes en tevredenheid garandeert. • Il Giardino dei Tarocchi, Pescia Fiorentina, Capalbio. ilgiardinodeitarocchi.it

ETEN • Il Pellicano Terwijl op het terras van restaurant Il Pellicano de sterren boven de baai van Porto Ercole schitteren, schittert op je bord het resultaat van de Michelinster van chef Michelino Gioia. Het restaurant en gelijknamige hotel zijn legendarisch in Italië dankzij hun topniveau van elegantie en geraffineerde creativiteit. Alle producten zijn afkomstig uit de directe omgeving. Garnalen en kreeft worden ’s ochtends door vissers direct uit de baai bij de deur afgeleverd. Al het vlees komt uit Toscane en zelfs de kruiden komen van de velden die je in de verte verlicht ziet door de maan.

Michelino Gioia tovert die

ingrediënten om tot culinaire kunstwerken als ravioli gevuld met tomaten, crème van burratakaas en rauwe garnalen. Het geheel maakt Il Pellicano tot een unieke combinatie van Italiaanse schoonheid en kookkunst.

Sbarcatello, Porto Ercole. hotelilpellicano.com

ITALIË MAGAZINE

87

Lorenzo Viotti

Passie voor Puccini Het komende operaseizoen is het eerste van de nieuwe chef-dirigent van het Nederlands Philharmonisch Orkest en van De Nationale Opera. Hij heet Lorenzo Viotti, is 31 jaar jong en ja, hij heeft Italiaanse voorouders en een hart dat klopt voor de Italiaanse cultuur.

T E K S T B O VA N D E R M E U L E N F OTO G R A F I E L I N D A S T U L I C

“Als het om opera of klassiek repertoire gaat heb ik geen voorkeur voor Italiaanse werken boven Franse of Duitse. Ik ben in Zwitserland geboren, in Frankrijk opgegroeid en heb in Lyon en Wenen gestudeerd. Alle muziek is even belangrijk voor me, maar ik heb wel een grotere affiniteit met de cultuur en vooral de beleving van de culturele geschiedenis in Italië dan met de Franse. De manier waarop Italianen met trots hun cultuur uitdragen komt uit het hart en is oprecht.”

Na zijn eerste optreden bij De Nationale Opera in 2019, toen Viotti inviel om ‘Cavalleria rusticana’ en ‘Pagliacci’ te dirigeren, heeft De Nationale Opera voor de komende drie jaar maar liefst vijf opera’s van Puccini onder zijn leiding geprogrammeerd.

“Puccini is ten onrechte een steeds minder gewaardeerde componist en dat komt voor een deel door een wat snobistisch deel van het publiek. Als het geen Wagner-opera’s of andere zogenaamd complexere werken zijn, is het niet goed genoeg voor dat publiek.

Het is misschien wel zo dat Puccini juist dát publiek een spiegel voorzet waarin men zich wel móét herkennen. Puccini is echt een genie in het uitdragen van de menselijkheid.

Je kunt je in zijn opera’s niet verstoppen achter goden en mythische koningen; echte emoties en passies worden blootgelegd en dat kan voor sommigen bedreigend zijn.

Puccini is ook de eerste operacomponist die beelden creëert met muzikale en theatrale, zeer filmisch aandoende effecten.”

De eerste opera van Puccini die Viotti in april en mei van 2022 zal dirigeren is ‘Tosca’. “‘Tosca’ is een geweldige opera, maar voor mij zou de opera ook ‘Scarpia’ mogen

88

ITALIË MAGAZINE

heten. In de openingsmaten horen we alles.

Het thema van Scarpia, in een reeks van wisselende akkoorden, bevat alle aspecten van het meest kwaadaardige personage in het operarepertoire. Eveneens geeft Puccini in die eerste akkoorden de ‘muzikale regels’ aan. Puccini is een traditionele componist die zich aan veel regels houdt maar meteen in de eerste maten van ‘Tosca’ breekt hij met die traditionele regels. Dat wordt theatraal bevestigd als we zien hoe Scarpia zich wel en niet aan zijn eigen strenge regels houdt. Hij is de duivel die zich God waant.

De architectuur van de opera is hallucinerend, met name het ‘Te Deum’ aan het slot van de eerste akte. Daarnaast zien we de keerzijden van de menselijkheid in de andere hoofdrollen: Cavaradossi is voor mij het grootste slachtoffer in de opera en hij staat tevens voor naïviteit tegenover het pure kwaad van Scarpia. Tosca is zowel

slachtoffer als manipulator, vol menselijke zwakheden.”

Wat mogen we van Viotti’s Puccini-producties verwachten?

“Ik werk in alle Puccini opera’s samen met regisseur Barrie Kosky. Er staat nog niets vast voor de ensceneringen van ‘Turandot’ en het drieluik ‘Il Triticco’, (‘Gianni Schicchi’, ‘Il Tabarro’ en ‘Suor Angelica’), maar we streven naar voorstellingen die niet iets nieuws doen om alleen maar iets nieuws te doen. Uit een traditionele keuken serveren we iets verrassends en we willen de passie van Puccini overbrengen.”

Hoewel hij zich ook niet wil uitspreken over welke Italiaanse opera hij naar een onbewoond eiland mee zou nemen, is zijn keuze wel snel gemaakt als het om andere Italiaanse kunstuitingen gaat. “Als kind droeg mijn grootmoeder delen hiervan uit het hoofd aan mij voor en dit meesterwerk wil ik mede daarom dan meenemen: Dante’s ‘Inferno’…”• Nationale Opera: Tosca. Nederlands Philharmonisch Orkest o.l.v. Lorenzo Viotti, regie: Barrie Kosky. Vanaf 12 april 2022 (première). Operaballet.nl

maar tragische levensloop belichten vanuit haar rol als vrouwenicoon, kunstenaarsdochter en portretschilder, met passages uit haar biografie en schilderijen uit het Uffizi en Palazzo Pitti.

Wat naar voren komt is haar veelzijdigheid. Naast theatrale composities als ‘Suzanna en de Ouderlingen’ en ‘Judith en Abra’ heeft Artemisia ook wonderschone portretten gemaakt van Cleopatra en Lucretia. (PP) ‘Artemisia: Vrouw en Macht’, 26 september 2021 t/m 23 januari 2022, Rijksmuseum Twente. rijksmuseumtwenthe.nl

Eschers Italië Een stukje Nederlandse trots aan de Ligurische kust deze zomer: het statige Palazzo Ducale van Genua toont dit najaar vele werken van Maurits Cornelis Escher.

Deze legendarische Leeuwarder is vaak in Italië

geweest en heeft zelfs tien jaar in Rome gewoond. Veel van zijn vroegere werken, vooral landschappen, beelden bekende Italiaanse locaties uit. Tijdens lange wandelingen liet hij zich inspireren door rustieke stadjes, grootse kathedralen en elegante paleizen. Hoewel zijn Italiaanse werk minder bekend is dan zijn latere werk met duizelingwekkende trappen en gebouwen, ligt hier toch echt de kiem voor zijn kunstenaarschap. Deze expositie met meer dan tweehonderd etsen, houtsneden en tekeningen laat de hechte band zien tussen Escher en Italië. (PC) ‘Escher’, 9 september 2021 tot 20 februari 2022, Palazzo Ducale, Genua. mostraescher.it

Een tweede thuis in Italië Als je droomt van een eigen palazzo in Toscane, een boerderij in Le Marche, of een knus vakantiehuisje in de Abruzzen, wordt het misschien tijd om dit najaar de Second Home Beurs in Jaarbeurs Utrecht te bezoeken. Met een aanbod van ruim 25.000 vakantiehuizen in 25 landen is dit dé vastgoedbeurs van Nederland. Een grote groep van

zo’n 160 makelaars, ontwikkelaars en specialisten zal klaarstaan voor je meest dringende vragen of voor een oriënterend gesprek. Tijdens de vrij toegankelijke seminars lichten deskundigen je verder in over belangrijke kwesties als de Italiaanse wetgeving, fiscale consequenties en mogelijke praktische perikelen. Een tweede huis in de Laars leek nog nooit zo dichtbij. (PP) ‘Second Home Beurs 2021’, 1 t/m 3 oktober 2021, Jaarbeurs Utrecht. secondhome.nl Wil je de Second Home beurs bezoeken? Activeer dan je gratis entreebewijs voor 2 personen met code ITA3MG op secondhome.nl/tickets.

Verloren, maar herboren Van Monteverdi’s tweede opera uit 1607, ‘L’Arianna’, bestaan alleen de tekst en het lied ‘Lamento d’Arianna’ nog. Dit najaar zal de opera nieuw leven worden ingeblazen door dirigent Krijn Koetsveld, diens ensemble Le Nuove Musiche en metal-musicus Florian Magnus Maier. Een spraakmakende samenwerking. De eenvoudige muzikale begeleiding gaat gepaard met exotische

ritmes en de renaissancepoëzie wordt aangevuld met een sonnet van dichter Willem Kloos. Wat wel intact is gebleven, is de tragedie van prinses Arianna. Zij helpt Theseus ontsnappen uit een labyrint, maar eindigt uiteindelijk zonder vader, broer of geliefde.(PP) ‘Arianna’, 7 oktober 2021, Muziekgebouw aan ’t IJ, Amsterdam. muziekgebouw.nl

TEKST PELLE COUWENHOVEN EN PABLO PICHEL

ITALIË MAGAZINE

arte e cultura

Barokkunstenares Artemisia Gentileschi is onlosmakelijk verbonden met de Italiaanse barok. Zij moest zich als vrouw staande weten te houden in de door mannen gedomineerde schilderswereld van de 17de eeuw.

Door haar talent, ambitie, maar vooral vastberadenheid wist Artemisia het als eerste vrouw te schoppen tot de academie. Als volgeling van Caravaggio was ze een van de eerste vrouwen die bijbelse scènes schilderde.

De tentoonstelling ‘Artemisia: Vrouw en Macht’ zal Artemisia’s bijzondere,

© J I P WA R M E R D A M

Barokicoon in een rok

89

Amare Art

Liefde voor kunst, welke vorm of gedachte die ook aan mag nemen, is iets dat verbindt. Dat snappen Italianen als de besten, en daarom vindt nu voor de derde keer het evenement Amart (amare art, oftewel kunst liefhebben) plaats in Milaan. Uiteenlopende kunstwerken worden geëxposeerd, vanaf de Oudheid tot de Middeleeuwen, de Renaissance, de

© G A L L E R I A D ' O R L A N E N AT U R A M O R TA B R U E G H E L

ARTE E CU LTU RA

Van Godfather tot kunstenaar

Barok, de Romantiek en het modernisme: het doel is om kunst en antiek in een breder perspectief te zetten. De exposities worden begeleid door lezingen van experts die er alles aan zullen doen om het publiek te laten zien dat liefde voor kunst van alle tijden is. (PC) Amart, 27 tot 31 oktober 2021, Museo della Permanente, Milaan. Amart-milano

Venetiaanse geschiedenis De bewogen geschiedenis van de Republiek van Venetië is getekend door neergang en wedergeboorte. Brute plunderingen, innoverende kunst, kruistochten, interne klassenstrijd: La Serenissima heeft lange tijd aan het voorfront van de Europese geschiedenis gestaan. Het machtscentrum van weleer, het prachtige dogepaleis op het San Marcoplein, gebruikt dit thema van geboorte en wedergeboorte om de geschiedenis van de lagunestad te illlustreren. Bezoekers zien

90

ITALIË MAGAZINE

die geschiedenis aan de hand van kunst en objecten van Venetiaanse kunstenaars, architecten en intellectuelen die allemaal hun steentje hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van deze bijzondere plek. Een beeldende les Venetiaanse geschiedenis. (PC) ‘Venetia 1600: Nascite e rinascite’, 4 september tot 25 maart 2022, Palazzo Ducale, Venetië.

Palazzoducale.visitmuve.it

Oreste Baldini is een veelzijdige man. Als kind speelde hij de piepjonge Vito Corleone in de eerste scènes van ‘The Godfather II’, tegenwoordig is hij vooral (stem)acteur in veel Italiaanse films en werkt hij als voice-over. Een andere verdienste van Oreste is kunst; in zijn werk kijkt hij met een kritische blik naar de wereld. Dat is ook te zien op zijn nieuwe expositie in het Etruskisch museum in Rome, gevestigd in de Villa Giulia aan de rand van het park van de Villa Borghese in Rome. In het kader van World Earth Day toont hij een selectie van zijn werken die met de zee te maken hebben en die reflecteren op de wereldwijde vervuiling van oceanen.

Een interessante expositie met een actueel thema, en dat in het belangrijkste museum van de Etruskische geschiedenis en kunst in Italië. (PC) ‘Basta Buste’, 16 oktober 2021 tot 16 januari 2022, Museo Nazionale Etrusco, Rome. museoetru.it

De hel door de eeuwenheen 700 jaar na de dood van Dante organiseert museum Scuderie del Quirinale de eerste grote kunsttentoonstelling over de hel, de menselijke zonden en het kwaad. Begeleid met passages uit Dante Alighieri’s ‘Divina Commedia’ maken bezoekers een reis langs verschillende interpretaties van de hel, strekkend van de Middeleeuwen tot nu. Naast de bijbelse hel, zal ook de ‘hel’ op aarde aan

bod komen. De expositie opent met een schaalmodel van Auguste Rodins ‘Poorten van de Hel’ en leidt de bezoeker langs meesterwerken van schilders als Francisco Goya, Hiëronymus Bosch en Manet. In de eerste weken zullen er ook tekeningen worden getoond van Sandro Botticelli. (PP) ‘Inferno’, 15 oktober t/m 19 januari 2022, Scuderie del Quirinale, Rome. scuderiequirinale.it

De kastelen van Oltrepò Pavese Oltrepò Pavese ligt in Lombardije, omsloten door Piemonte, Ligurië en Emilia-Romagna. In deze driehoek komen de cultuur en de schoonheid van al die regio’s samen. Dat zie je aan de kastelen en dat proef je in de overheerlijke wijnen en delicatessen.

T E K S T A L E S S A N D R O AVA L L I O P E N I N G S F O TO © M A S S I M O R I PA N I / A N P F O TO

‘O

Oltrepò Pavese ligt in de provincie Pavia in Lombardije, een uitgestrekt gebied van ruim 1000 vierkante kilometer dat grenst aan de provincies Alessandria (Piemonte), Genua (Ligurië) en Piacenza (EmiliaRomagna). De ideale route begint in het westen. Vanaf de afrit Casei Gerola op de snelweg A7, op 50 kilometer van Milaan, bereik je met de auto in 20 minuten het kasteel van Rivanazzano (1). Als je besluit door te rijden in oostelijke richting, langs de Povallei, kom je aan bij het kasteel van Cigognola (2). De volgende etappes vind je meer in zuidelijke richting, waarbij je het beste gebruik kunt maken van de provinciale, panoramische en minder drukke wegen. Zo kom je bij het kasteel van Montalto (3), het kasteel van Zavattarello (4) en het kasteel van Varzi (5).

94

ITALIË MAGAZINE

ltrepo’ betekent ‘aan de andere kant van de Po’. In dit geval: aan de zuidkant van de rivier. Na een paar kilometer gaat de Povlakte over in steile heuvels, daarna volgen valleien, zo mooi dat ze haast geschilderd lijken. Rivieren en kronkelende wegen die erg geliefd zijn bij fietsers en motorrijders, doorkruisen bossen en wijngaarden tot ze de spits toelopende reliëfs van de noordelijke Apennijnen bereiken.

Oorspronkelijk heette het hier OudPiemonte, toen het nog onderdeel was van het hertogdom Savoie. Een strategisch gelegen gebied, want je moest er doorheen als je naar de Ligurische Zee, Frankrijk of Milaan wilde. Een land waar om gevochten werd, vooral door de machtige families uit die tijd, zoals de Malaspina’s.

En dat moest worden verdedigd. Vooral in de Middeleeuwen werden hier zeker vijftig kastelen, forten en torens opgetrokken.

Tegenwoordig zijn de overblijfselen van sommige van die verdedigingswerken de enige getuigen van dit historische verleden.

Een aantal is deels vakkundig gerestaureerd en in privé-eigendom, andere blijven toegankelijk voor het publiek. Hier komen de rijkdom en variatie van dit

gebied en de invloed van de buren goed tot hun recht. Die proef je onder meer in de overheerlijke wijnen en delicatessen, zoals de vleeswaren, maar je ziet ze ook in de typische ambachten. En zelfs in de verschillende accenten van het Italiaans en het lokale dialect dat hier wordt gesproken: een spel met gesloten of open klinkers dat zelfs degene die de taal niet machtig is, kan fascineren.

DE KASTELEN VAN OLTREPÒ PAVESE

TIPS Het kasteel is in het bezit van de familie Moratti, die wijngaarden heeft waarop kostbare Barbera, Nebbiolo en mousserende wijnen worden geproduceerd • Kasteel van Cigognola Het kasteel van de familie Moratti, die een prestigieuze wijnproductie heeft. De wijn is ook online te bestellen.

Piazza Castello 1, Cigognola. castellodicigognola.com

1. KASTEEL VAN CIGOGNOLA De toren met kantelen en de muren van dit kasteel hebben een vijandige uitstraling. Het kasteel is gebouwd op een van de eerste heuvels die je tegenkomt vanuit het noorden en bewaakt de doorgang van de Povlakte naar de Scuropasso-vallei.

Op de velden worden voornamelijk tarwe, gerst, maïs en zonnebloemen geteeld.

“Vanaf mijn boot heb je een betoverend uitzicht op dit landschap, met het kasteel op de achtergrond”, zegt Marco Destro, organisator van riviertochten over de Po. Destro is tevens chef-kok van restaurant all’AvamPosto, “een oude boot omgebouwd tot restaurant, midden in de natuur”. Hier lunch of dineer je terwijl de rivier langs stroomt en je oogverblindende zonsondergangen voorgeschoteld krijgt.

Vanaf all’AvamPosto ben je maar een paar bochten verwijderd van het kasteel, dat op ongeveer 300 meter hoogte ligt.

Het kasteel heeft een elegant interieur en maar liefst vijf verschillende bibliotheken.

Tegenwoordig is het slot in bezit van de familie Moratti, die wijngaarden in de buurt heeft die kostbare barbera, nebbiolo en mousserende wijnen produceren.

“In dit gebied kun je 56 verschillende soorten wijn maken”, verzekert Carlo Veronese, directeur van het wijnconsortium Oltrepò Pavese ons. “Waaronder Sangue di Giuda en Buttafuoco, twee van de zeven lokale wijnen met het kwaliteitskeurmerk DOP. Die verscheidenheid danken we aan de 13.500 hectare wijngaard.”

Wie de voorkeur geeft aan een uitstekende pinot nero en chardonnay, komt automatisch terecht bij Prime Alture, het enige wijnresort in Oltrepò, dat smaakvol is ingericht met zes comfortabele kamers, een spa en een zwembad.

• Ristorante all’AvamPosto Marco Destro is een ervaren kok met passie en liefde voor zijn vak.

Vraag hem naar zijn gerechten op basis van truffels die je in de Oltrepò kunt vinden.

Località San Pietro, Portalbera. allavampostosulfiume.it • Consortium ter bescherming van wijnen uit Oltrepò Pavese Het consortium organiseert evenementen ter bevordering van de naamsbekendheid van lokale wijnen. Een voorbeeld hiervan zijn de Cantine Aperte (open wijnkelders).

Via Riccagioia 48, Torrazza Coste. consorziovinioltrepo.it • Boerderij Prime Alture Qua kwaliteit en schoonheid voelt het alsof je je in een Toscaans resort bevindt. En dit op slechts een uur rijden van Milaan.

Strada Madonna Vicinale per Campone, Casteggio. primealture.it >

ITALIË MAGAZINE

95

TIPS De heuvels kleuren in de maanden juni en juli paars van de bloeiende lavendel, wat voor een prachtige aanblik zorgt. Oltrepò is hier de Provence van Italië.

• Kasteel van Nazzano in Rivanazzano Terme Het kasteel is privé-eigendom en kan niet worden bezocht. Maar het dorp rondom met de 13de-eeuwse parochiekerk is zonder twijfel een bezoek waard. comune.rivanazzanoterme.pv.it • Thermen van Rivanazzano Terme Het thermengebouw heeft 18 kamers die gebruikt worden als gastenverblijf. De thermen zijn het hele jaar open.

Corso della Repubblica 2, Rivanazzano Terme. termedirivanazzano.it • Cascina Costanza De boerderij bevindt zich op de top van een heuvel. De route erheen doorkruist wijngaarden en lavendelvelden: in één woord prachtig.

Strada Comunale Alta Collina 1, Godiasco Salice Terme. cascinacostanza.com

96

ITALIË MAGAZINE

2. KASTEEL VAN NAZZANO IN RIVANAZZANO TERME Oorspronkelijk waren Riva en Nazzano twee onafhankelijke gemeenten aan weerszijden van de rivier de Stàffora. Daar begint de gelijknamige vallei die grenst aan Piemonte. Het kasteel torent 350 meter boven het antieke Nazzano uit. Je kunt een bezoek brengen aan dit pittoreske dorp met een klein geplaveid plein en een prachtig uitzicht over de vallei. Erdoorheen liep de oude Lombardijse Via del Sale, de zoutroute die werd beschermd door het fort.

“Nog ouder zijn de bronnen”, onthult Giorgio Matto, de beheerder van de Thermen van Rivanazzano. “In het nabijgelegen San Francesco werden in het midden van de 19de eeuw Romeinse heetwaterbronnen ontdekt. Sinds 1913 worden die geëxploiteerd in dit art-nouveaugebouw.” Het thermale water komt

uit twee verschillende waterbronnen, wat voor Italië uniek is. “De zwavelbron wordt gevoed met bronwater, de bron met zout, broom en jodium wordt gevoed met fossiel zeewater, aangezien miljoenen jaren geleden dit gebied nog zee was. Het kuuraanbod wordt uiteraard aangevuld met de gebruikelijke wellness- en welzijnsactiviteiten, waardoor ook jonger publiek zijn weg hiernaartoe weet te vinden.”

Maar het uitzicht is ook spectaculair als je in de richting van de heuvels kijkt. Die kleuren in de maanden juni en juli paars van de bloeiende lavendel, wat voor een prachtige aanblik zorgt. Oltrepò is hier de Provence van Italië. Boerderij Costanza, in het nabijgelegen Godiasco, wordt omgeven door deze lavendel, een ideaal ingrediënt voor verzorgingsproducten van hoge kwaliteit en voor een lekkere honing.

DE KASTELEN VAN OLTREPÒ PAVESE

3. KASTEEL VAN MONTALTO Montalto is een van de meest karakteristieke dorpen van Oltrepò. De bebouwing ontrolt zich over een heuvelrug tussen de Coppa- en Scuropasso-valleien, vanwaar je geniet van een uniek uitzicht. Helaas is het imposante kasteel niet toegankelijk voor bezoekers. Toeristen kunnen wel informatie vragen bij mevrouw Assunta, die al jaren de boerderij van Cella di Montalto beheert. Ze biedt haar gasten graag een goed glas wijn aan terwijl je kunt genieten van het prachtige uitzicht op de Coppa-vallei. Dan haalt ze oude ansichtkaarten tevoorschijn, met afbeeldingen van inmiddels onvindbare Italiaanse kasteeltuinen.

“De bergrug van Montalto is perfect om te paragliden”, garandeert Graziano Maffi, eigenaar van de Gioco del voloschool die gespecialiseerd is in dit soort

disciplines. “Iedereen kan een gratis vlucht maken. Van jongeren van 16 tot 80 jaar.” De glooiende heuvels in de omgeving zijn ideaal om te oefenen.

Welke helling wordt gekozen, hangt af van de windrichting, die eenvoudig via een app kan worden gecheckt. “Er zijn ook testvluchten beschikbaar voor kinderen. Ook al houdt de instructeur te allen tijde zijn voeten aan de grond, zij krijgen toch het gevoel alsof ze vliegen.”

Een paar kilometer naar het zuiden ligt een vlindertuin, met een ecosysteem van hoge kwaliteit, zowel ideaal voor zeer zeldzame exemplaren als voor veel voorkomende soorten. Bezoekers kunnen de vlinders hier van dichtbij observeren, fotograferen en bestuderen, door de juiste paden te bewandelen en de informatiepanelen te volgen.

TIPS Mevrouw Assunta haalt oude ansichtkaarten tevoorschijn, met afbeeldingen van inmiddels onvindbare Italiaanse kasteeltuinen • Kasteel van Montalto Op dit moment is het kasteel niet toegankelijk voor het publiek.

Vlakbij staat de 17de-eeuwse Santa Maria Cisterna. Een eenvoudige, maar mooie kerk.

Informatie via boerderij Cella di Montalto.

• Gioco del volo Graziano Maffi biedt toeristen gratis paraglide-testvluchten aan, naast toeristenvluchten met een instructeur (tandemvlucht).

Costa Gallotti 2, Montalto Pavese. giocodelvolo.it • Agriturismo Cella di Montalto De boerderij produceert zijn eigen wijnen, vleeswaren en jam.

Traditioneel is ook de riso alla parmigiana.

Località Cella 17, Montalto Pavese. celladimontalto.it

>

ITALIË MAGAZINE

97

TIPS Tijdens een bezoek waan je je in de Middeleeuwen. Via de tunnels en smalle paadjes kom je in de keuken én de gevangenis • Kasteel van Zavattarello De bezoekers aan het kasteel worden ook in het Engels te woord gestaan. Zavattarello wordt als een van de mooiste dorpen van Italië beschouwd. zavattarello.online • Muziekwinkel Beltrami Fisarmoniche Deze accordeonwinkel herbergt ook het Museum van de Dallapèaccordeon, dat volgens de eigenaar binnenkort zal worden uitgebreid.

Via Sandro Pertini 28, Stradella. beltrami-fisarmoniche.it

© F OT O ' S M A U R O T I R O N I

• Agriturismo La Valle In de zomermaanden is het zeer aangenaam eten op de veranda.

De boerderij heeft ook een manege.

Frazione Valle Inferiore 7, Zavattarello. agriturismolavalle.it

98

ITALIË MAGAZINE

4. KASTEEL VAN ZAVATTARELLO Als er kastelen bestaan, bestaan er ook geesten. “De geest van Zavattarello verplaatst de stoelen.” Virginia Guerra, de directrice die hier de evenementen en rondleidingen organiseert, zegt het met een glimlach. “Het is de geest van Pietro Dal Verme, die volgens de legende is vergiftigd door zijn vrouw.” De familie Dal Verme was de oorspronkelijke eigenaar van het fort tot 1975, toen het werd geschonken aan de gemeente Zavattarello.

Tijdens een bezoek waan je je in de Middeleeuwen. Via de tunnels en smalle paadjes kom je in de keuken én de gevangenis. Een overzichtelijk museum vertelt de bezoeker de geschiedenis van het kasteel, die teruggaat tot de 10de eeuw. De muziekkamer grenst aan de slaapkamers. Er zijn verschillende instrumenten te bezichtigen, waaronder een

fisarmonica, een accordeon. “La Fisa is een symbool van de Oltrepò in de wereld”, vertelt Claudio Beltrami, al 46 jaar accordeon-fabrikant in Stradella. “De accordeon komt in de stad in 1876 door Mariano Dallapè, die op weg van Genua naar Trentino hier stopt om een draaiorgel te laten repareren waar hij graag op speelt. Die reparatie en een paar aanpassingen veranderen zijn instrument in wat we nu kennen als de accordeon. De charme van dit instrument is dat je het moeiteloos kunt aanpassen aan verschillende muzieksoorten uit de hele wereld, door de pianolatoetsen of knoppen aan de rechterkant en de bas- en akkoordknoppen met weer andere klanken aan de linkerkant.” Zo kun je er populaire of klassieke muziek uit de hele wereld mee vertolken, van Oltrepò tot Nieuw-Zeeland.

DE KASTELEN VAN OLTREPÒ PAVESE

TIPS

©GIANNI PORTINARI

“De Varzi-salami valt op om zijn felrode kleur en grove maling. Hij wordt gemaakt van de beste delen van het varken en andere, eenvoudige ingrediënten”

5. KASTEEL VAN VARZI Ook nu nog torent het fort van Malaspina boven een dorp uit dat wel betoverd lijkt met zijn steegjes, bogen en houten portieken. Allemaal samengebald op een paar honderd meter.

“De Malaspina’s serveerden destijds hun gasten een heerlijke worst. Die kreeg later bekendheid als Varzi’s salami, die sinds de jaren negentig een beschermde status heeft gekregen, zowel van een Beschermingsconsortium als door het keurmerk DOP”, zegt Alberto Garabello van salamifabriek La Scaletta. “De Varzi-salami valt op door zijn felrode kleur en grove maling. Hij wordt gemaakt van de beste delen van het varken en andere, eenvoudige ingrediënten.” De lucht maakt verder het verschil. “De koude stromingen van de Povlakte en de mildere van de Liguri-

sche Zee komen hier samen. Het microklimaat dat hierdoor ontstaat, maakt het mogelijk om minder zout te gebruiken.”

Vanuit Varzi daal je in korte tijd af naar de Ligurische kust, via de Via del Sale en Via del Mare. Giovanni Portinari, een liefhebber van deze wandelroute, kent hem maar al te goed en heeft er een van zijn boeken aan gewijd. “De Via del Sale is historisch.

Hij is ontstaan om de zeehavens met de achterliggende vlakte te verbinden, dwars door de Ligurische Apennijnen. Om zo met een muilezel zout, graan en huiden uit te wisselen.” De route is onlangs opnieuw ontdekt door natuurliefhebbers, die de 90 kilometer naar Portofino graag wandelen. “Behalve wat hoogteverschillen is de weg goed te doen. Je kijkt de Apennijnen in de ogen, tot aan de zee.” •

• Kasteel van Varzi De geschiedenis van het kasteel en het dorp is fascinerend vanwege hun ligging op het kruispunt van Noord- en Zuid-Italië. Zeer de moeite waard. castellodivarzi.com • Vleeswarenzaak La Scaletta Ze produceren zelf spek, reuzel en coppa en verkopen ook aan particulieren.

Località Ponte dei Sospiri 10, Varzi. lascalettasalamedivarzi.it • Agriturismo La Sorgente Je moet echt eens de ravioli met wildzwijnstoofvlees proeven of de gestoofde ravioli. Heerlijk zijn ook de lokale kazen.

Via Generale Maretti 6, Varzi. lasorgenteagriturismo.it • Le vie del Sale e del Mare Deze gids van Giovanni Portinari beschrijft de geschiedenis van deze historische route en bevat ook mountainbikekaarten en -routes.

Portinari heeft meer van dit soort boeken geschreven. Neem gerust contact met hem op. oltresentieri.com • Algemene informatie en adressen oltrepopavese.com

ITALIË MAGAZINE

99

susan

SUSAN VAN DETH WOONT IN PADUA, EN DEELT HIER HAAR KEUKENGEHEIMEN MET ONS.

Broodje bal of kreeft

Een dampend bord handgemaakte pasta.

De geur van een rijke tomatensaus – op basis van Siciliaanse tomaten – die zo zoet is dat het bijna aandoet als dessert.

Maar dat is niet alles, in deze pasta zit kreeft, grove stukken kreeft, bereid tot in perfectie.

Dit zou de lunch kunnen zijn van een groep strak in het pak gestoken zakenmannen in Milaan. Of twee welgestelde dames, keurig gecoiffeerd in een met witte tafelkleden gedekte trattoria in Rome. Niets is minder waar: dit is de lunch die geserveerd wordt aan Italiaanse camionisti in een onvervalst wegrestaurant.

Waar de gemiddelde Nederlandse vrachtwagenchauffeur met collega’s een balletje met mosterd en mayo wegprikt rond het middaguur, schuiven de chauffeurs langs de snelweg in Rimini aan bij Trattoria Da Berto voor een waar koningsmaal.

Het idee om tijdens een autorit goed te eten is geboren uit de creatieve hoofden van de Michelin-broeders.

Om ervoor te zorgen dat de banden van hun klanten

Linguine con aragosta Ingrediënten voor 4 personen • 4 kreeften (of 20 gamba’s) • 1 wortel • 1 ui • 1 teentje knoflook • scheut olijfolie • 65 ml witte wijn • 2 blikken gepelde Italiaanse tomaten • 1/2 theelepel chiliflakes • 320 gram gedroogde linguine • 1 biologische citroen

Kreeft (of gamba’s) - Zet een grote pan water op en breng aan de kook.

Kook de kreeften 1 minuut, haal ze uit het water en laat ze afkoelen alvorens ze schoon te maken. Verwijder het

100

ITALIË MAGAZINE

snel aan vervanging toe zouden zijn, kwamen zij met het idee om autogebruik te stimuleren. Het systeem van de alom gevreesde en tegelijkertijd bekoorde sterren is nog steeds gebaseerd op het originele idee waarbij restaurants gewaardeerd worden volgens principes als ‘Een uitstekende keuken in zijn categorie’ (1 ster) tot de absolute top ‘Een uitzonderlijke keuken die een reis waard is’ (3 sterren).

Om te lunchen als een vrachtwagenchauffeur in Italië hoef je niet in de auto te stappen. Het klinkt decadent – en wellicht een beetje eng voor de minder geoefende thuiskok – maar met een paar slimme tips kan iedereen dit recept voor een feestelijke lunch op tafel zetten. Al is het maar voor een speciale gelegenheid en niet als alternatief voor de bruine boterham op woensdagmiddag. Mocht je merken dat jouw huis straks op een onofficiële lijst van je vrienden staat als ‘maaltijd om voor om te rijden’ – dan weet je zeker dat je iets goed hebt gedaan!

Van mijn keuken naar jouw keukentafel, @su.sana.superfood

(LINGUINE MET KREEFT)

vlees uit de staart, maar laat de kop en scharen intact. (Wanneer je gamba’s gebruikt sla je deze stap over, pel de rauwe gamba’s en halveer ze.) De kop met scharen terug in het water, nogmaals koken gedurende 7 minuten en af laten koelen. Het vlees van de staart in grove stukken snijden en wegzetten.

Soffritto - Voor de saus beginnen we met een soffritto. Het geheim van een goede pastasaus: laat de soffritto langzaam karamelliseren. Snijd de wortel en ui in kleine blokjes, pers de knoflook en fruit alles op een laag vuur met een scheut olijfolie, peper en zout, ongeveer 20 minuten.

TEKST & FOTOGRAFIE SUSAN VAN DETH

Afblussen met de witte wijn en 4 minuten op een laag vuur laten inkoken. De tomaten toevoegen, een 1/2 theelepel chiliflakes, op smaak brengen met peper en zout en 10 minuten zachtjes laten pruttelen.

De kreeft/gamba’s toevoegen en 2 minuten laten garen in de saus.

Pasta -Tegelijk met de soffritto zet je een grote pan water op voor de pasta. Zout pas toevoegen als het water kookt – regel: wanneer deze smaakt als de zee, is het water zout genoeg. Als de saus bijna klaar is, mogen de linguine in het water en kook je deze 2 minuten minder dan aangegeven op de verpakking. Haal

TIPS de pasta met een tang uit het water en voeg deze bij de saus. Belangrijk is dat er een beetje kookvocht mee komt in de pan met saus. De pasta wordt in Italië altijd met de saus gemengd en dus nooit bovenop de pasta geserveerd. 2 minuten laten pruttelen, proeven en eventueel op smaak brengen. Ga je voor de ‘Michelin-presentatie’? Neem dan de pasta met een grote (vlees)vork uit de pan en draai deze in een soeplepel tot een perfect ‘rondje’. Serveer in een mooi bord met de kreeftkop ernaast en maak af met een beetje fijngeraspte citroenschil.

PS Deel een foto van jouw ‘linguine con aragosta’ op Instagram met #IMSuus

TOMATENSAUS - Ga niet zelf tomaten blancheren. Behalve dat het veel tijd in beslag neemt, gaat je tomatensaus nooit zo lekker worden als wanneer je tomaten uit blik gebruikt. Maar zorg dat je een goede kwaliteit Italiaanse tomaten neemt.

Dit is een kwestie van even labels lezen, of nog beter, 12 blikjes meenemen uit Italië de volgende keer.

PASTA - Ik kan een boek schrijven over pasta, maar er is één simpele regel die ik ga meegeven voor dit recept: de beste kwaliteit gedroogde pasta heeft de langste kooktijd.

KREEFT - Mocht je niet met levende kreeft willen werken, geen nood, er zijn tegenwoordig goede voorgekookte kreeften verkrijgbaar. En anders zijn gamba’s een waardig alternatief.

WIJNSUGGESTIE - Bij deze pasta drinken wij een frisse droge witte wijn.

Ik kies voor een wijn uit een kuststreek die de zachte zoute umami-noten van de kreeft oppikt. Bijvoorbeeld een Vermentino (uit Toscane) of een Verdicchio (uit Le Marche). Ook feestelijke bubbels (uit Franciacorta) passen perfect bij dit gerecht.

ITALIË MAGAZINE

101

Sinds 1880 vlochten de vrouwen van Aquarica del Capo manden voor de opslag van olijven en kazen.

140 jaar na dato dreigt dit ambacht te verdwijnen.

Tre Gioie vond een van de laatste mandenvlechters in Puglia en huurde die in.

Het resultaat is deze sierlijk gevormde mand die je ook voor fruit kunt gebruiken.

Tre Gioie, ‘Cestino Giulietta’, € 59,95. Tregioie.com

Mike's wijntip

mangiare

MIKE VAN DER ZALM IS EIGENAAR VAN BILDERDIJK WIJNHUYS IN AMSTERDAM. BILDERDIJKWIJNHUYS.NL

Hoge stokken vangen veel Bij het kleine wijnhuis Nittardi, gelegen in het hart van de Chianti Classico-regio, maakt wijnmaker Carlo Ferreri alleen in uitzonderlijke wijnjaren de Nittardi Riserva Selezionata.

2015 was zo’n jaar!

De mooiste wijngaard ‘Vigna Alta’ profiteerde maximaal van de warme, droge zomer en hoge ligging. Rijpe

Sangiovese en Merlot, vol in het fruit en rijk aan kruidigheid. Mooi geïntegreerde houttoon en frisse kersenzuren. Na de vakantie nog trek in Bistecca alla Fiorentina?

Dan is deze wijn mijn aanrader daarbij!

Nittardi Chianti Classico Riserva Selezionata 2015. € 49,95

Iconische gerechten Zeg je pasta, dan zeg je Italië. Maar weten we na alle versies van Jamie Oliver en Yotam Ottolenghi nog wel hoe pasta al pomodoro écht gemaakt moet worden? Culinair historicus Luca Cesari ging op zoek naar de oorspronkelijke recepten van tien iconische pastagerechten.

In 300 pagina’s beschrijft Cesari hun oorsprong en ontwikkeling, ontkracht hij culinaire mythes en trakteert hij de lezers op oude recepten met een twist.

Luca Cesari, ‘Een kleine geschiedenis van pasta’, Uitgeverij Ambo| Anthos, € 25.

102

Vlechtkunst

ITALIË MAGAZINE

TEKST & SAMENSTELLING PABLO PICHEL

Veelkoppig keukenaccessoire Voor de nieuwe collectie handmixers grijpt Smeg terug naar de hoogtijdagen van Italiaans design. De keukeninstrumenten hebben de elegantie van de jaren vijftig, zijn er in zeven kleuren en kunnen in negen snelheden worden afgesteld.

De mixer wordt geleverd met platte gardes, draadgardes en deeghaken, waardoor u op ieder culinair scenario bent voorbereid: van slagroom kloppen tot deeg mengen.

Smeg, ‘HMF01 Handmixer Jaren 50’, € 149. Smeg.nl

WELKOM TERUG

ONs RESTAURANT IS WEER OPEN! Onze Executive Chef Franz Conde en zijn team kijken met veel plezier, en een fantastisch nieuw zomer menu, ernaar uit om u weer te mogen verwelkomen!

Ervaar de authentieke Italiaanse gastronomie in Roberto’s deze zomer.

Begin uw diner buiten op ons zonnige terras met een heerlijk aperitief.

Ontdek onze signature gerechten geïnspireerd op de oorspronkelijke receptuur.

Geniet van de verscheidenheid aan Italiaanse wijnen die u meenemen op een smaakvolle reis door Italië.

www.robertosrestaurant.nl | 020-7106025 | robertos.amsterdam@hilton.com Apollolaan 138 | 1077 BG Amsterdam | Laat u inspireren op Instagram @Robertosamsterdam

la li ngua

DANIELA DITVOORSTFALSETTA IS DOCENT ITALIAANSE TAAL EN CULTUUR

Mammapack: fare la spesa come in Italia Mammapack: boodschappen doen zoals in Italië In Europa vivono quasi 3 milioni di italiani che per ragioni di studio, di lavoro o semplicente per amore hanno deciso di vivere lontano dal Bel Paese. Tra questi ci sono anch’io. Erano gli anni novanta e ricordo che quando arrivava il momento di fare la spesa non era facile trovare prodotti italiani nei supermercati olandesi. Allora ad ogni viaggio per l’Italia partivo con le valigie semivuote e ritornavo in Olanda con le valigie strapiene di cibo italiano, che con orgoglio mettevo nella mia dispensa. Adesso al supermercato trovo quasi tutto quello che mi serve per creare il mio microcosmo italiano in cucina. Tuttavia mi mancano ancora alcuni prodotti che grazie a MAMMAPACK arrivano dall’Italia in pochi giorni e a prezzi onesti.

‘Il pacco della mamma’ unisce il prodotto alle emozioni ‘Het pakket van ma’ dat het product combineert met emoties Mammapack è un supermercato online dove è possibile acquistare prodotti italiani. Lo so, non è una novità. Il web è pieno di servizi come questo. Ma c’è qualcosa che rende Mammapack molto speciale a cominciare dal nome. Il nome Mammapack racchiude un concetto che appartiene molto alla tradizione degli italiani del sud. Molti ragazzi del sud scelgono di studiare o lavorare al nord Italia per avere maggiori opportunità di lavoro. E quando i figli sono lontani la mamma è sempre la mamma. E che cosa fa? Manda ai figli lontani un concreto gesto d’amore che si materializza in un pacco. In questo pacco mette tutte cose buone da mangiare tipiche del Sud, che al nord Italia a volte non è facile trovare.

Ed è proprio sulla base di questa tradizione che la startup Mammapack ha pensato di offrire un servizio speciale anche a tutti gli italiani che vivono in Europa.

Mammapack è un nome a metà tra tradizione e attualità. Il pacco con i generi di conforto, confezionato con l’amore di una mamma, per rendere l’italiano all’estero meno malinconico per il suo paese.

Il pacco della mamma 2.0 Het pakket van ma 2.0 Questa giovane ditta nasce alla fine del 2018 dall’idea di due ragazzi italiani, Flavio e Romolo. Questi due ragazzi vivono

104

ITALIË MAGAZINE

Italiaans

n ederlan ds

Bel Paese semivuote strapiene con orgoglio dispensa tuttavia mancano racchiude gesto d’amore pacco a volte a metà tra i generi di conforto confezionato rendere ditta tuttora richiamano adolescenza sito largo consumo bevande tramite corriere non importa peso

het prachtige land, Italië half leeg overvol met trots voorraadkast maar, ondanks alles ontbreken houdt in een teken van liefde pakket af en toe halverwege tussen feel good boodschappen verpakt maken bedrijf tegenwoordig oproepen adolescentie (web)site veel gebruikt drankjes per koerier maakt niet uit gewicht

tuttora tra la Francia , la Svizzera e l’Italia per studio e per lavoro. Anche loro in passato si sono fatti la mia stessa domanda: Dove posso trovare i prodotti che richiamano le emozioni della mia adolescenza? Adesso la risposta è Mammapack.

Quando visiterete il loro sito troverete più di 10.000 prodotti di 900 marche di largo consumo. Potete acquistare non solo cibo e bevande ma anche prodotti per la cura della casa, per l’igiene personale e per bambini.

E allora, siete tornati da poco da una vacanza in Italia e vi piacciono i biscotti del Mulino Bianco, gli snack al formaggio Fonzies o i cioccolatini Baci Perugina? Ordinateli via mammapack.com e vi arriveranno entro pochi giorni tramite corriere.

Non importa se acquistate una confezione o 5 confezioni di prodotto. I prezzi sono convenienti e la tassa di spedizione è a costo fisso e senza limiti di peso. Se acquistate più di 200 Euro di spesa, allora non pagherete la tassa di spedizione. Anche per voi sarà come avere un pò di Italia a casa vostra. Perché per noi italiani l’amore passa attraversa il cibo. •

BESTEL NU EN BETAAL TOT 1 OKTOBER GEEN VERZENDKOSTEN!

5 9 , 5 1

€ uk per st

EN K RIJ G S E E N G ABON 0 KORTIN 5 , 3

€

ITALIË MAGAZINE AGENDA OF SCHEURKALENDER 2022 Geniet het hele jaar van Italië met deze handige bureauagenda boordevol vermakelijke weetjes, seizoensrecepten en een handige woordenlijst Nederlands-Italiaans. Of kies de scheurkalender voor je dagelijkse dosis dolce vita!

GA NAAR WWW.ITALIEMAGAZINE.NL EN KLIK OP SHOP OF BEL 088 2266636

Italiaans leren?

In Amsterdam, online of... op Sicilië?

Kom in oktober mee naar Palermo, waar je een week lang les krijgt, de cultuur proeft én gelijk met Sicilianen kunt oefenen.

Groepsles en privé Alle niveaus

taalhuisamsterdam.nl

Het adres voor topwijnen uit Italië.

IM2020_

vinissimo.nl • 046 4810788

Aan het einde van de 19de eeuw probeert de Noord-Italiaanse familie De Boer rond te komen van de smokkel van tabak uit de streek van de Brenta. Hiervoor moet de vader keer op keer een levensgevaarlijke tocht onder-

nemen over de Oostenrijkse grens, langs struikrovers en roofdieren en bergpassen vol grensbewakers. Eenmaal in Primiero, ruilt hij de tabak om voor metaal. Als oudste dochter mag Jole een keer met hem mee. Op dat moment weet Jole echter nog niet dat haar vader kort daarna zal verongelukken en ze zijn stokje zal moeten overnemen. ‘Het laatste vaderland’ verbeeldt de overlevingsdrang van een dochter die te snel volwassen moest worden. Het boek bestaat uit drie korte romans die gezamenlijk in Italië verschenen als de ‘Trilogie van het vaderland’.

Matteo Righetto, ‘Het laatste vaderland’, Uitgeverij Atlas Contact, € 27,99.

Een andere blik op Rome

De Trevifontein, het Colosseum en de Sixtijnse Kapel zijn gevoeglijk bekend, maar volgens Gerard Olthof, oprichter van reisbureau Amor-Roma, vallen er nog genoeg schatten te ontdekken in de Eeuwige Stad.

In ‘Rome op het tweede gezicht’ deelt Olthof de bezienswaardig_6_Ciro Langerak.indd 1 heden die de reiziger links laat liggen tijdens zijn eerste of tweede ontmoeting met Rome.

Het boek leest als een reisgids ter plaatse. De lezer wordt meegenomen op acht eendaagse wandelingen, elk met het Stazione Termini als startpunt.

Olthof verwelkomt je op paden van pelgrims en pausen en in straten van oude én nieuwe Romeinen. De routes gaan langs vergeten kerken, musea en monumenten, zoals het Casa di Goethe museum of de Sant’Agostino basiliek.

LI BRI E M USICA

Leven van de smokkel

Vergezeld door historische feitjes en interessante weetjes, beleef je hiermee een ander Rome. Eerder verscheen ‘Drie keer Rome’, een boek over de highlights van de hoofdstad.

Gerard Olthof, ‘Rome op het tweede gezicht’, Uitgeverij U2pi, € 20.

12-10-2020 15:33

Reis door de Risorgimento ‘Roma o morte!’ was de strijdkreet van misschien wel de moedigste man die Italië ooit gekend heeft. In 1860 wist de hardvochtige guerrillaleider Giuseppe Garibaldi een duizendtal rebellen op te trommelen en de losse Italiaanse staatjes te verenigen tot één enkele staat. In ‘Het heldenpad’ treedt romanschrijver Tim Parks in de voetsporen van zijn idool. Hij beschrijft de historische wandeltocht die hij samen met zijn vrouw maakte in 2019, van de Piazza San Giovanni in Rome naar de Piazza Anita Garibaldi in Ravenna. Onderweg deelt Parks zijn liefde voor het land waar hij al ruim 30 jaar woont, als ook de bewondering voor de persoon Garibaldi.

Een sfeervol reisverslag, met aandacht voor de geschiedenis en beschrijvingen van de talloze eetmomenten tijdens de trip.

Tim Parks, ‘Het heldenpad’, Uitgeverij de Arbeiderspers, € 26,99.

MAIL Wij mogen 3 exemplaren weggeven. & WIN Ga naar italiemagazine.nl

TEKST & SAMENSTELLING PABLO PICHEL EN JORIS VAN DER MEER

ITALIË MAGAZINE

>

107

LI BRI E M USICA

Drie zussen in een jeugdkamp Aan het gelukkige gezinsleven van de zusjes Sara, Angela en Margherita komt in 1940 abrupt een eind. Op bevel van Mussolini moeten de kinderen hun thuis in de Italiaanse kolonie in Libië verruilen voor een fascistisch jeugdkamp aan de Toscaanse kust. In het kamp groeien de zusjes samen op, maar tevens groeien ze uit elkaar. De oudste raakt verleid door propaganda, de middelste verzet zich juist tegen de ideologie, terwijl de jongste zich afsluit van deze nieuwe, wrede werkelijkheid. Om aan het misleidende gedachtegoed van Mussolini te ontsnappen, rest de zusjes nog maar een optie: voorgoed op de vlucht slaan. ‘De kinderkolonie’ is de debuutroman van redacteur en scenarioschrijver Manuela Piemonte.

In een op historische feiten gebaseerd verhaal, verbeeldt ze het leven onder het fascisme vanuit kinderperspectief.

Manuela Piemonte, ‘De kinderkolonie’, Uitgeverij Ambo | Anthos, € 22,50.

Dubbe even

Als Marta Barone tijdens het opruimen van haar vaders slaapkamer op zijn oude papieren stuit, komt haar hele leven op z’n kop te staan. Tijdens de jaren zeventig bleek haar vader lid te zijn geweest van de extreemlinkse en gewapende groepering Servire il Popolo. Ineens krijgen de herinneringen aan hem een andere betekenis. In haar debuutroman ‘Verzonken stad’ verkent Marta Barone het verleden van haar vader aan de hand van rechtbankverslagen en gesprekken met oude bekenden. Beetje

108

ITALIË MAGAZINE

Mussolini's masker

bij beetje leert ze over zijn dubbelleven bij de communistische organisatie, de aanslag waarbij hij betrokken raakte en de onterechte gevangenisstraf die daarop volgde. In plaats van onbegrip, groeit de waardering voor hem alleen maar meer. ‘Verzonken stad’ won eerder al de Premio Vittorini literatuurprijs en staat op de longlist voor de prestigieuze Premio Strega.

Marta Barone, ‘Verzonken stad’, Uitgeverij Ambo|Anthos, € 22,99.

Hoe kon Mussolini aan de macht komen? Het is een vraag die Italië nog altijd bezighoudt. Niemand hield het toentertijd voor mogelijk dat de brulaap met bijnaam ‘Il Duce’ erin zou slagen om Italië in een fascistische dictatuur te storten. Door uitvoerig archiefonderzoek

naar de beginperiode weet schrijver en hoogleraar Antonio Scurati de opkomst van Mussolini in kaart te brengen. Hierbij komt hij tot de pijnlijke conclusie dat er niemand was opgestaan om de democratie te redden van de dictator. Maar Scurati biedt de lezer ook een blik op de man achter het masker. Met het eerste deel van de serie over Mussolini ‘M. De zoon van de eeuw’ sleepte hij al de Premio Strega in de wacht.

Antonio Scurati, ‘M. De man van de voorzienigheid’, Uitgeverij Podium, € 29,99.

MAIL Wij mogen 3 exemplaren & WIN weggeven.

Ga naar italiemagazine.nl

LAURA © PA U L A R O M E I N

LAURA DE ROOY-DEKKER, MEDE-EIGENAAR VAN ITALIACASA, OVER HAAR ERVARINGEN MET ONROEREND GOED IN ITALIË.

Lief zelfportret Het was het afgelopen jaar al met de release van drie singles aangekondigd maar daar is dan eindelijk het eerste album van cantautore (singer-songwriter) Vincenzo Adduci, ‘Se invece di sbattere gli occhi’ (als in plaats van met je ogen te knipperen). Toch valt het album alsnog met de deur in huis want in plaats van voor de hand liggende, gevoelige intro’s heeft de Napolitaanse Adduci maar een halve maat nodig om met zijn lyrics van wal te steken.

Het geeft aan dat voor hem tekst en muziek even belangrijk zijn, of zoals hij zei: “Het gaat mij erom een bepaalde harmonie tussen de muziek en de klank van de woorden te vinden.”

Hij weet precies wat hij

doet: Adduci maakt even zelfverzekerd gebruik van de clichés van zijn genre als dat hij de valkuilen daarvan omzeilt, bijvoorbeeld met de fraaie tempo-ritmewisselingen in ‘Binario nove’ (Spoor negen). Met de gitaar, zijn eerste instrument, als basis en aangevuld met synthesizers en slagwerk ondersteunt zijn muziek zo een openhartig zelfonderzoek naar zijn relatie met al die mensen die om wat voor reden dan ook belangrijk voor hem zijn. Omdat hij van ze houdt, ze denkt te haten of omdat ze hem volledig onverschillig zijn.

Al met al een lieflijk en intiem zelfportret. (JM) Adduci, ‘Se invece di sbattere gli occhi’.

Adesiva Discografica

Wat is het toch een heerlijk land! Dat eten, de zon, de sfeer, de gastvrijheid, de uitzichten... Zo prachtig! Ik hoor het steeds vaker om me heen, als ik klanten spreek die terugkomen van vakantie of hun zoektocht naar een huis net begonnen zijn. Superlatieven schieten te kort om Italië-liefhebbers hun favoriete land te laten beschrijven. Steeds meer mensen willen vaker en langer in de laars doorbrengen. Nu werken voor veel mensen steeds vaker op afstand kan, bedenken mensen zich dat het dan niet uitmaakt of je hier thuiswerkt, of in Italië. Inderdaad! De afgelopen tijd heb ik steeds meer klanten voor langere tijd naar hun tweede huis zien vertrekken om werk en het Italië-gevoel te combineren. Het lijkt een echte trend. Een goede snelle internetverbinding is tegenwoordig vrijwel overal in Italië te realiseren. Dus, waar wacht je nog op? Inpakken en gáán! Natuurlijk zijn niet alle banen geschikt om op afstand te doen, maar de coronacrisis heeft ons wel laten zien dat er heel veel thuisgewerkt kon worden. Misschien breng ik je op een idee?

Vivere Italia, ofwel ‘leef en beleef Italië’, ik kan het aanraden. En dat kunnen verschillende klanten ook. Desiree en Hans verblijven een groot deel van het jaar in hun huis in Umbrië dat zij 3 jaar geleden kochten en volledig opknapten. Ze verhuren daar een gastenappartement, verrichten property managementactiviteiten en werken daarnaast digitaal met Nederland. Hans is ondernemer en werkt online als IT-specialist en Desiree geeft via Teams of Zoom stylingadviezen aan haar klanten. Ze hebben vanuit hun huis een supersnelle internetstraalverbinding met de provider op de middeleeuwse toren in het dorp. Ook Huib en Katelijne hebben goede ervaringen. Ze zijn net terug na 6 weken in hun huis in Piemonte dat ze afgelopen voorjaar kochten.

Katelijne werkt in het onderwijs en kon lang weg. Huib runt zijn eigen retail-consultancybedrijf en had door corona al veel ervaring met thuiswerken en het managen van zijn team op afstand. Videobellen kost wel veel MB’s en als je dat een groot deel van de dag doet, gaat het snel. Dus een ongelimiteerd abonnement is dan wel raadzaam. Huib werkte halve dagen en ging ook halve dagen klussen en in de tuin werken, een ideale combinatie, zeker in een nieuw huis. En natuurlijk ontdekten ze de omgeving met de leuke stadjes, markten en restaurantjes.

Echt een ideale combinatie van business & pleasure. Ik ben ervan overtuigd dat dit voorbeeld de komende jaren door steeds meer Italië-liefhebbers gevolgd gaat worden. Naast ‘buon viaggio’ voortaan dus ook steeds vaker ‘buon lavoro’!

(Laura@italiacasa.net) PS Lijkt de combinatie van werken en ‘vivere Italia’ in een eigen huis in Italië je ook wel wat? Kijk dan op www.italiacasa.net en laat ons weten wat en waar je zoekt. We denken graag mee!

ITALIË MAGAZINE

109

D E Z E CO LU M N VA LT B U I T E N D E V E R A N T WO O R D E L I J K H E I D VA N D E R E DAC T I E .

Vivere Italia

Certificaat van bewoonbaarheid In Italië is een gebouw bewoonbaar als het aan de volgende materiële criteria voldoet: de vertrekken hebben de wettelijk voorgeschreven minimum hoogte met voldoende ramen en er is een badkamer. Om als bewoonbaar te worden aangemerkt, is een certificaat van bewoonbaarheid (certificato di agibilità) niet nodig. Veel huizen hebben zo’n certificaat ook niet. Lange tijd heeft onduidelijkheid bestaan over wat zo’n certificaat inhield en of je verplicht was dat te hebben. De Italiaanse regering heeft aan die onduidelijkheid een einde gemaakt door alle oude wetgeving op dat gebied in te trekken en te vervangen door nieuwe. Daarin is bepaald dat vanaf 1 juli 2003 voor alle woonhuizen die ná die datum gebouwd of verbouwd zijn een verklaring moet worden afgegeven dat voldaan is aan alle criteria voor veiligheid, hygiëne, gezondheid en energiebesparing die in de nieuwe wet zijn vermeld en dat de werkzaamheden conform de bouwvergunning en bouwvoorschriften zijn uitgevoerd. De verklaring werd aanvankelijk afgegeven door de gemeente van de plaats waar het huis gelegen is; sinds 1 juli 2017 is daarvoor in de plaats gekomen een verklaring van de geometra of architect die het werk heeft begeleid: de zogenaamde Segnalazione Certificata di Agibilità (Gecertificeerde Kennisgeving Mr. Joost van der Heijden heeft van Bewoonbaarjarenlange ervaring bij het heid), hierna afgekort begeleiden van Italiaanse als SCA. onroerendgoedtransacties, zowel De SCA moet binnen koop, verkoop, hypotheek als het 15 dagen na de regelen van de gevolgen van officiële afronding scheiden en overlijden. van het werk (fine Nadere informatie over die lavori) worden onderwerpen en zijn diensten afgegeven. Bij de SCA vindt u op zijn website. hoort ook een verklaring dat de Joost van der Heijden is installaties van gas, gevestigd te Breda en bereikbaar water en licht die zijn op 076 5319631. aangelegd of verjoostvanderheijden.nl nieuwd aan de voorschriften

ITALIË MAGAZINE

voldoen. Die verklaring moet door een wettelijk erkende installateur zijn afgegeven. Klussers die zelf gaan verbouwen, doen er verstandig aan vooraf met zo’n installateur afspraken te maken over het afgeven van de verklaring.

Het ontbreken van het certificaat van bewoonbaarheid van een huis waarvoor dat verplicht is (dat wil zeggen dat het huis na 2003 is gebouwd of ingrijpend is verbouwd) staat niet aan de overdracht daarvan in de weg, maar geeft de koper onder meer het recht prijsverlaging te vorderen danwel de voorovereenkomst te ontbinden en een boete te vorderen gelijk aan het dubbele van de caparra. Dat is door de hoogste Italiaanse rechter beslist. Als verkoper moet je dat risico niet willen lopen en het huis, als daarvoor een certificaat nodig is, pas in de verkoop doen nadat de SCA-verklaring is afgegeven.

Makelaars zouden daar ook op moeten aandringen, zowel in het belang van de verkoper als van de toekomstige koper. Het zou ook goed zijn als ze op hun sites zouden vermelden of het huis een certificaat van bewoonbaarheid heeft en zo nee of dat voor het betreffende huis wel of niet vereist is. Zo’n melding ben ik nog nooit tegengekomen en valt ook niet te verwachten omdat die informatie het doorgaan van de transactie en daarmee ook de provisie-inkomsten van de makelaar in gevaar kan brengen.

Of het vereiste certificaat achteraf geregeld kan worden, zal afhankelijk zijn van de omstandigheden. Als het destijds niet is aangevraagd omdat het gebouw niet aan de criteria voldeed, zal het lastig worden. De verkoper zal er dan voor moeten zorgen dat het huis alsnog aan de criteria gaat voldoen en bewijs moeten aanleveren dat het werk conform de bouwvoorschriften is uitgevoerd.

Ook de koper heeft er belang bij dat er een certificaat van bewoonbaarheid is. Hij zal het immers zelf nodig kunnen hebben als hij het huis in de toekomst gaat verkopen. Als het bij aankoop ontbreekt, dient hij een eigen geometra te laten onderzoeken of voor het betreffende huis wel of niet een certificaat vereist is en of het alsnog kan worden verkregen.

Als dat niet kan, is het verstandig niet te kopen en als hij dat dan toch wil doen een passende prijsverlaging van de verkoper te bedingen. •

D E Z E CO LU M N VA LT B U I T E N D E V E R A N T WO O R D E L I J K H E I D VA N D E R E DAC T I E .

joost nadere i n formati e 110

ADVOCAAT JOOST VAN DER HEIJDEN OVER KOPEN, VERKOPEN EN FINANCIEREN VAN ONROEREND GOED.

TE KOOP / TE H U U R

Voor adverteren in dit katern, neem contact op met chiara dragone: tel. +31 (0)20 5302 570, e-mail c.dragone@creditsmedia.nl.

Maatwerk voor Italiaanse woonwensen

in Puglia?

in Le Marche?

Door La Dolce Casa als professionele, onafhankelijke aankoopbegeleider in te schakelen, maakt u gebruik van jarenlange veelzijdige expertise op de Italiaanse woningmarkt. Het bespaart u tijd, geld en, minstens zo belangrijk, het behoedt u voor valkuilen.

in Piemonte?

in de Dolomieten?

La Dolce Casa begeleidt u van begin tot eind, of alleen met een aantal spreekwoordelijke bouwstenen. Meestal kost het u zelfs niets extra’s! Aankoopplezier zonder kopzorgen maar met een glimlach.

Professionele ondersteuning bij aankoop, (ver)bouw, hypotheken, bedrijfsmatige en praktische zaken. Met kantoor in Nederland en Italië.

Kijk op www.ladolcecasa.nl of bel: +31 (0)6 538 39 968.

VRAAG NAAR ONZE WOONWENSENCHECKLIST!

IM2021_5_La Dolce Casa.indd 1

27-08-2021 11:23

ITALIË MAGAZINE

111

Vaste corpsgrootte =10,5pt

CD909 Orvieto, gerestaureerde casale met 5 slaapkamers, 4 ha en uitzicht over de wijngaarden!

Prijs € 750.000

Tel +39 335220727 (mob) - info@lecasedidorrie.com Iscr. ruolo 1157 Socio F.I.A.I.P.

IM2021_5_Case di Dorrie.indd 1

CASA VALLE ERRO

IN HET HART VAN DE MARKEN

LUXUEUS OP VAKANTIE IN ITALIA, PIEMONTE

NU MET PRIVÉ WELLNESS WWW.EENWEEKJEITALIE.NL

INFO@EENWEEKJEITALIE.NL

Ideaal voor een ontspannen vakantie, in rustige natuur, tussen olijfgaarden en wijnbergen. Twee oude boerderijen die onlangs zijn omgebouwd tot woningen, met een keuken met alle comfort.

Iedere kamer heeft een eigen badkamer, airco, satelliet-tv en draadloos internet. Gasten kunnen terecht in een verzorgde tuin met een kinderspeelplaats, jeu-de-boules-baan, zwembad (7x7 m.) met hydromassage en kinderbad, twee grills, een overdekte parkeerplaats en een bio-moestuin. Slechts een paar autominuten verwijderd van geleidelijk aflopende zandstranden en het Sibillini-gebergte, dorpen met oude vestingmuren en de bijzonder fascinerende historische stad Ascoli Piceno.

Agriturismo Castrum, di Maoloni Giuseppina, Contrada Gaico n. 3, 63081 Castorano (AP), Tel. +39 0736 87243, www.agriturismocastrum.it

20-08-2021 12:1

17

SECOND HOME BEURS Investeren en genieten van een tweede huis

Gratis entree voor 2 personen Code:

ITA3MG

01-03 OKTOBER JAARBEURS UTRECHT De eerste stap naar een tweede huis!

Droom je van een eigen vakantiehuis? Op de Second Home Beurs ontdek je hoe ook jij deze droom kunt laten uitkomen. Laat je inspireren door meer dan 150.000 vakantiewoningen in ruim 30 landen onder één dak. Of laat je informeren door de vele aanwezige deskundigen die tijdens de seminars met persoonlijk advies graag helpen. Dus… blijft het bij dromen? Of zet jij met een bezoek aan de Second Home Beurs jouw eerste stap naar een tweede huis?

Activeer je gratis entreebewijs voor 2 personen met code: www.secondhome.nl/tickets

ITA3MG

©JEROEN JANSEN

VOLG EN D N U M M ER (eind oktober 2021)

COLOFON Jaargang 32, nummer 5, 2021 Coverfoto Duomo Milaan ©Matteo Rossi Hoofdredactie Paul van Eijndhoven Eindredactie Jolanda van der Ploeg, Mariëtte van de Sande, Fabian Takx Artdirection Suzy Benjamin Vormgeving Sefanja Nods, Sander Buningh Aan dit nummer werkten mee Alessandro Avalli, ANP Foto, Toenke Berkelbach, Edith Buenen, Pelle Couwenhoven, Paola van Dam, Susan van Deth, Daniela Ditvoorst-Falsetta, Joost van der Heijden, Jeroen Jansen, Ewout Kieckens, Ronald Kuipers, Joris van der Meer, Bo van der Meulen, Pablo Pichel, Lola Ribbink, Laura de Rooy-Dekker, Matteo Rossi, Roeland Scholtalbers, Rosita Steenbeek, Jesper Storgaard Jensen, Bettina Traas, Sylvia Weve

Vlaams paradijs

Redactie italiemagazine@creditsmedia.nl Italië Magazine Van Slingelandtstraat 63, 1051 CG Amsterdam, italiemagazine.nl Uitgever Eugen van de Pas Marketing Daniëlle Wiersema, 020 5302570, d.wiersema@creditsmedia.nl Sales Chiara Dragone, 020 5302570, c.dragone@creditsmedia.nl Distributie Aldipress, Utrecht / AMP, Brussel

In de gouden driehoek tussen Florence, Siena en Lucca staat het bijzondere palazzo van een Vlaams gezin I Fiamminghi (‘De Vlamingen’).

We reisden naar dit (letterlijke) hoogtepunt bij Montaione en lieten ons door gastvrouw Annemie tippen over de lekkerste adressen in de streek.

Abonnementen & nabestellen van oude nummers Voor het opgeven van of vragen over abonnementen, adreswijzigingen of het nabestellen van oude nummers: MijnTijdschrift.com, Daalakkersweg 2 - 72, 5641 JA Eindhoven, 088 2266636, italiemagazine@mijntijdschrift.com Abonnementsprijs Nederland: € 38 voor een jaarabonnement (6 nummers).* Abonnementen in andere landen hebben een speciaal tarief, op te vragen bij MijnTijdschrift.com. Het abonnement wordt automatisch verlengd tegen de dan geldende tarieven, tenzij u minimaal drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode opzegt. De cadeau-abonnementen lopen automatisch af. *Prijs bij automatische incasso. Als u per acceptgiro wilt betalen, komt er € 2,50 aan administratiekosten bij.

Prijs losse verkoop € 6,99

Salone del Mobile

In 2020 kon de grootste meubelbeurs van Europa geen doorgang vinden, maar nu is het weer zover.

Interieurarchitect Jordy de Reus doet verslag.

Bud Spencer & Terence Hill

onder de naam Credits Media. Niets uit deze uitgave mag

worden overgenomen en/of worden zonder opvallend goed uit: perfect in het weekend op degereproduceerd bank maar zeker ook schriftelijke toestemming van de uitgever. De redactie heeft

op werkdagen opzijnkantoor huis). om Therechthebbenden Easies zijn met recht onze uiterste (aan best gedaan van beeldmateriaal te achterhalen. Wanneer desondanks beeldmateriaal

meest veelzijdige wordt broekgetoond ooit. Nuwaarvan verkrijgbaar in 15 kleuren. u rechthebbende bent en u wordt

K

BESTEL THE EASIES NU OP MRMARVIS.COM

S

OE

KZA

K MET

R

AT

IS

NG

HE BROE

IT

ND

BA

UG

RT

SC

GR

TI

BR

AAKT IN PO

S

EM

AL

niet genoemd, of geeft geen toestemming voor het gebruik, dan kunt u contact opnemen met de redactie.

ELA

ITALIË MAGAZINE

deel uitmaakt van een zijn groepsuper uitgeverijen die samenwerken de perfecte sweatpants.

The Easies comfortabel én zien er

DG

114

Maak het jezelf next-level comfortabel met The Easies: onze visie op © Italië Magazine is een uitgave van Italië Magazine BV dat

HAN

© A F A R C H I V E / A L A M Y S TO C K P H O T O

In de jaren zestig en zeventig weten de Italiaanse acteurs Bud Spencer en Terence Hill, iconen van de Italië magazine digitaal Abonnees kunnen gratis Italië komische spaghettiwestern, miljoenen mensen naar Magazine lezen via Magzine.nu. U kunt inloggen met uw de bioscoop te lokken. Zowel voor als achterT H deE E A S I E S abonneenummer en postcode. Geen abonnee? Dan kunt u Italië Magazine digitaal tegen betaling lezen via o.a.

R E S SBlendle E D en, Readly.

FEEL RELAXED schermen vormen ze een ijzersterk duo.L O O K D Magzine.nu,

VERZEN

DI

Wij gebruiken alleen het beste, wat de Williams-peer te bieden heeft. Deze brandewijn - Digestif par excellence - is het eerste en oudste product van huize Pircher.

Ten slot het beste!

ERBA PURA

distributie AAFKES distributie van exclusieve parfum

Instagram aafkes.nl

voor geautoriseerde verkooppunten in NL en B info@aafkes.nl