Op het nieuwe festival Zwart Licht hult De Bijloke zich drie nachten op rij in het diepste zwart. Barokmuziek die langzaam uitdooft, concerten in het pikdonker, maanloze melancholie en gitzwarte basklanken. Sinds mensenheugenis fascineren en inspireren licht en donker dichters, kunstenaars en zeker componisten. Klaas Coulembier Muziek is een zintuiglijke ervaring. We luisteren naar muziek, we kijken naar muziek. Muzikanten voelen hun instrument, ze ruiken de geur van hars aan de strijkstok of de lucht van vochtig koper. Wanneer een of meerdere zintuigen worden uitgeschakeld, zou dat het vermogen van de andere zintuigen bevorderen. Het bekendste fenomeen is dat wie blind is een scherper gehoor ontwikkelt. Maar ook wie over een perfect gezichtsvermogen beschikt kan de ogen sluiten en zich volledig concentreren op het klinken van de muziek, zonder afgeleid te zijn door bewegingen, gelaatsuitdrukkingen of andere visuele prikkels in de ruimte. Voor muzikanten is het sluiten van de ogen vaak een manier om de concentratie te vergroten en de focus op de klank te richten. Georg Friedrich Haas (1953) laat zijn publiek en muzikanten geen keus: de Oostenrijker doet zelf het licht uit. In heel wat van zijn composities vraagt hij om de concertzaal helemaal te verduisteren, tot het afdekken of uitschakelen van de noodverlichting toe. Op die manier maakt hij de luisterervaring bijzonder intens en zet hij alle oren in het publiek op
10
scherp voor de subtiele klankverschuivingen die zijn muziek kenmerken. Maar het licht uitdoen heeft een nog grotere impact op de muzikanten. Zij zijn volledig aangewezen op hun oren en hun gevoel om samen te spelen. Er is geen ruimte voor duidelijke of subtiele tekens om samen te beginnen, er kunnen geen blikken uitgewisseld worden om elkaar aan te vuren of te inspireren. De muzikanten worden als het ware opgesloten in een cel van duisternis, met enkel hun instrument en gehoor als verbindingsmiddel, en met de partituur in hun geheugen. Licht en duisternis hebben ook een spirituele betekenis, en worden geassocieerd met leven en vergankelijkheid. Elke dag wordt gemarkeerd door zonsopgang en zonsondergang, begin en einde, de grens tussen licht en donker. Eeuwenlang al vormen zonnewendes ijkpunten in het jaar (een van Haas’ recente werken heet ‘Solstices’, Engels voor zonnestilstand). Het moment waarop de dagen opnieuw langer worden — de winterzonnewende rond 21 december, niet toevallig in de buurt van Kerstmis — wordt in vele culturen gevierd met vuur
