Głębsze spojrzenie na Långban

tekst: Edd Stockdale, zdjęcia: Edd Stockdale i Anders Torstensson

Ze względu na bogate złoża minerałów Szwecja od XVI wieku prowadziła aktywne ich wydobycie na terenie całego kraju. Choć wiele z miejsc wydobycia jest nadal czynnych, to sporo innych zostało zamkniętych, w wyniku czego powstało ponad 3000 opuszczonych kopalń, gdzie po ustaniu prac podnoszące się wody gruntowe pozalewały wiele z wydrążonych tuneli. Dziś są wśród nich takie miejsca, które powstały z myślą o nurkowaniu i są prowadzone przez stowarzyszenia lub podmioty komercyjne, powołane w celu wspierania działalności prowadzonej w tych kopalniach.

Jedną z nich jest kopalnia Långban, położona na północ od miasta Filipstad w środkowej Szwecji, gdzie stowarzyszenia nurkowe ściśle współpracują z muzeum, które zarządza tym historycznym obiektem. Dzięki temu jest to fascynujące miejsce zarówno nad, jak i pod wodą, a wiele z oryginalnych budynków kopalnianych wciąż stoi i stanowi część muzeum. Wśród nich są też szyby kopalniane, przez które nurkowie przepływają na różnych głębokościach, a także wgląd w historię wydobycia, które miało miejsce aż do 1972 r. Chociaż początkowo wydobywano tu żelazo, to w miarę postępu prac wydobywczych zaczęto wydobywać dolomit i wiele innych minerałów, a kopalnia Långban może poszczycić się największą różnorodnością wydobywanych minerałów na świecie.

Dzięki porozumieniom z muzeum, zawartym w 2005 r. przez Mattiasa Tancreda, wykwalifikowani nurkowie mają dostęp do tego miejsca i mogą nurkować w zalanej kopalni zgodnie z przepisami stowarzyszenia nurkowego. Posiadacze kluczy do obiektu organizują imprezy, do których nurkowie mogą się przyłączyć po uiszczeniu rocznej opłaty za korzystanie ze sprężarkowni i zakwaterowanie, a uzyskane w ten sposób fundusze są przeznaczane na rozwój obiektu. Przy poziomie wody zaczynającym się od głębokości 21 m możliwości nurkowania są niesamowite, a większość struktur górniczych w kopalni wciąż pozostaje nienaruszona. W połączeniu z temperaturą wody wynoszącą 6°C i widocznością na poziomie 30 m sprawia to, że Långban jest jedną z najbardziej zachwycających kopalni do nurkowania. Wymagania dotyczące doświadczenia są łatwe do spełnienia, a na każdym poziomie znajdują się ogromne obszary do eksploracji, aż do poziomu 55 m, po którym wszystkie nurkowania stają się nurkowaniami projektowymi i są obwarowane oddzielnymi zasadami.

Eksploracja głębszych poziomów rozpoczęła się tu dość wcześnie, a wiele doświadczonych zespołów dodawało kolejne poręczówki do różnych obszarów, co zaowocowało znalezieniem i udokumentowaniem niesamowitych obszarów, zwłaszcza na poziomach 75 m i 90 m, choć głębsze obszary również były eksplorowane, ich maksymalny zasięg pozostaje nieznany, ponieważ wiele z wcześniejszych poręczówek nie zostało zarejestrowanych lub nie były one udostępniane. Doprowadziło to do tego, że wiele poręczówek zostało poprowadzonych do nieokreślonych obszarów i miejsc w sposób eksploracyjny, ze względu na ich pierwotne umiejscowienie, a nie do udokumentowanych stałych poręczówek.

Aby temu zaradzić i stworzyć bardziej zorganizowany system, wielu zaangażowanych nurków poświęciło swój czas, zaczynając od płytkich poziomów, aby stworzyć stały system poręczówek, używając dobrze umiejscowionej grubszej żółtej linki, usuwając stare poręczówki eksploracyjne i dokumentując je na mapach. Wdrożono również specjalny cel polegający na podzieleniu poziomów, tak, aby mniej doświadczeni nurkowie mogli korzystać z większych obszarów, nie kończąc nurkowania na poziomie wykraczającym poza ich możliwości. Prace w tym zakresie są kontynuowane, a wszystkie poziomy do 75 m i większość poziomu 90 m zostały na nowo wytyczone i zmapowane. Stworzono także dodatkowe połączenia pomiędzy interesującymi obszarami, dzięki czemu w kopalni pojawił się nowy impuls do eksploracji.

W ciągu ostatnich kilku lat, dzięki zmianom w kierownictwie stowarzyszenia – Tomas Gustén i Mattias Jonsson przejęli stery, prowadzone są nurkowania projektowe w celu rozwinięcia poręczówek na głębszych poziomach. Instalowane są nowe habitaty wspomagające głębsze nurkowanie oraz planowane są eksploracje konkretnych obszarów w celu lepszego poznania kopalni i udokumentowania znalezionych obszarów. Badania na potrzeby tych nurkowań prowadzone są przez zespół, który przegląda oryginalne mapy poszczególnych poziomów kopalni, zapoznaje się z literaturą przedmiotu i prowadzi kwerendę wśród miejscowej ludności, która pracowała w kopalni, a następnie nurkuje w celu odnalezienia obszarów nieodwiedzonych lub nieopisanych. Obecnie nurkowania głębokie prowadzone są przez Phila Shorta, Oscara Svenssona i Edda Stockdale'a (Team Tricycle), choć wielu innych nurków jest częścią zespołów wspierających, zaangażowanych w prace głębinowe lub pomagających w logistyce, bez których projekt nie mógłby się obejść.

Ostatnie sukcesy to:

• założenie poręczówek w wielu nieodwiedzanych obszarach poziomów 90 i 110 m

• zwiedzanie poziomu 130 m w dwóch głównych szybach w celu połączenia korytarza między nimi, które według górnika, który tam pracował, są połączone dużym przejściem z czterema torami kolejowymi usytuowanymi w poprzek

• odkrycie wejścia do nowego szybu na poziomie 119 m po ponownym odkryciu jego lokalizacji na poziomie 98 m na podstawie niezarejestrowanych poręczówek oraz zainstalowanie poręczówki w celu dalszych badań i dokumentacji

Habitaty ułatwiające eksplorację kopalni

Wszystko to prowadzi do przyszłych planów powrotu do tych obszarów, stworzenia dokumentacji filmowej i fotograficznej oraz udokumentowania przejścia przez głębsze poziomy.

Długoterminowe cele na najbliższe lata to połączenie brakujących ogniw, stworzenie dokumentacji wizualnej, która będzie mogła być wykorzystana przez muzeum, wyznaczenie poręczówki na poziomach, na których będą prowadzone przyszłe prace eksploracyjne, pomoc większej liczbie nurków w rozwinięciu komponentu eksploracyjnego oraz podzielenie się niesamowitą historią kopalni Långban z tymi, którzy nie mogą odwiedzić tych obszarów.