Feitenreconstructie 1959-2012

Richter. Het centrum ‘van het bevinkje’ – de woorden van de krant – ligt “bij het gasveld Eleveld, waarschijnlijk op een diepte van een kilometer”.

“Dr. H.W. Haak, hoofd van de afdeling Seismologie van het KNMI in De Bilt, is van oordeel dat het verband tussen gaswinning en de bodemtrillingen onbetwistbaar is”, schrijft het Nieuwsblad. Het eerder aangekondigde multidisciplinaire onderzoek kan volgens Haak meer informatie geven over de werking van aardbevingen. Zorgen over schade zijn niet nodig. “Schade kan pas verwacht worden bij een kracht van 4 op de schaal van Richter. Dan komt dertig keer zoveel energie vrij in de bodem als bij 3, licht Haak toe.”

NAM-woordvoerder Duut benadrukt opnieuw dat het bedrijf ‘de mogelijkheid van een verband tussen gaswinning en de bevingen’ nooit heeft ontkend. “We hebben alleen gezegd, als je het zeker wilt weten moet je seismometers plaatsen.” Maar, voegt hij daar snel aan toe: “Het zullen altijd uiterst beperkte trillingen zijn die geen enkele schade opleveren.”

Enkele dagen later, op 1 mei 1991, benadrukt ook Haak van het KNMI dat een beving van 2,5 geen schade oplevert, aldus het Nieuwsblad van het Noorden.252 De relatie tussen de Nederlandse bevingen en de aardgaswinning staat bovendien nog lang niet vast. “Voor 1986, toen de eerste beving rond Assen werd geregistreerd, had er al zeker tien jaar geen schok meer plaatsgevonden.” Op de vraag of de uitkomsten van het multidisciplinaire onderzoek naar de oorzaak van de aardbevingen, de gaswinning in Drenthe in gevaar kunnen brengen, antwoordt Haak: “Gezien de geringe schade die bevingen met die lichte kracht veroorzaken, denk ik dat niet.”

Een maand na de beving in Geelbroek meldt het KNMI dat de aardbeving daar is ontstaan in een ‘gashoudende bodemlaag, vlak boven het gasreservoir’ 253 Weer een maand later, in juli 1991, zegt seismoloog Gerhard Houtgast van het KNMI in dagblad Trouw: “Het begint erop te lijken dat er inderdaad enig verband bestaat tussen aardbevingen in Drenthe en gaswinning.”254 Maar, schrijft Trouw: “Anders dan in Drenthe zijn er in Groningen geen aardbevingen geregistreerd. Dit instituut verwacht ook niet dat er aardschokken zullen worden geregistreerd, omdat de bodemdaling door aardgaswinning in Groningen over een groter oppervlak en gelijkmatiger verloopt dan in Drenthe, waar kleinere gasvelden zijn.”

Aardbevingen in Emmen en Geelbroek leiden tot Kamervragen

De aardbevingen in Emmen op 15 februari 1991 en Geelbroek bij Assen op 25 april 1991 leiden opnieuw tot Kamervragen. PvdA-Kamerleden Kees Zijlstra, Tineke Witteveen-Hevinga en Bert Middel willen alle details over de aardbevingen weten, “zoals de ligging van het epi- en hypocentrum, de magnitude, de intensiteit, de geluidsgolven, de betrokken geologische formaties en breuksystemen, de relatie met en de afstand tot gasvelden, het produktiemechanisme van het gasveld en het drukverval”. 255 Ook willen ze onderzoek naar de zogenoemde ‘luchtknallen’, die volgens het KNMI niet door aardbevingen maar door ‘militair supersonisch luchtverkeer’ worden veroorzaakt. De Kamerleden willen daarnaast weten of de aardbevingen in Noord-Nederland een rol spelen bij het opstellen van een Europese bouwnorm voor aardbevingsbestendig bouwen, de zogenoemde Eurocode 8 waar de Europese Gemeenschap (de voorloper van de Europese Unie) aan werkt.256

252 Hezemans (1 mei 1991), p. 9.

253 Nieuwsblad van het Noorden (8 augustus 1991), p. 1.

254 Preter (29 juli 1991); Trouw, p. 3.

255 Aanhangsel Handelingen II 1990/91, nr. 597.

Verantwoordelijk minister Andriessen van Economische Zaken antwoordt dat de bevingen geen schade hebben aangericht en daarom geen rol spelen bij het opstellen van de Europese bouwnormen.257 “De maximaal opgetreden magnitude was 2,8 met een intensiteit aan de oppervlakte van V (Assen). Hierdoor zullen deze bevingen niet van invloed zijn op de zoneringskaart voor Nederland in het kader van Eurocode 8. Zij worden in dit verband beschouwd als achtergrondruis.”

De vraag of de bevingen te maken hebben met gaswinning kan Andriessen nog niet beantwoorden. Wel schrijft hij dat het epicentrum van de aardbeving bij Emmen op 500 meter van de rand van het gasveld Emmen ligt. Sinds de start van de gaswinning in 1977 is de druk in dit veld met 210 bar gedaald. Het epicentrum van de aardbeving in Geelbroek ligt boven het gasveld Eleveld, waar de druk sinds 1975 met 260 bar is gedaald. “De vraag, in hoeverre er daadwerkelijk bodembewegingen zijn opgetreden en – indien er bewegingen aantoonbaar zijn –in hoeverre er oorzakelijke verbanden zijn tussen deze bewegingen en aardbevingen, zal aan de orde komen in het eerder genoemde multidisciplinaire onderzoek.”

Beving in Eleveld leidt tot tientallen meldingen bij de politie Op 8 augustus 1991 is het weer raak, meldt het Nieuwsblad van het Noorden.258 “De aarde onder Assen heeft vanmorgen voor de vierde keer in vijf jaar gebeefd. Om 6 uur schrokken een aantal Assenaren wakker van een schok van 2,7 op de schaal van Richter.” Bij de politie komen volgens de krant “tientallen meldingen [meldingen binnen] van mensen die spraken over onderaards gerommel en deuren die klapperden in kozijnen”. De meldingen komen niet alleen uit Assen, maar ook uit Rolde, Hooghalen en Bovensmilde. De beving – die bekend staat als ‘beving in Eleveld’ – duurt een halve minuut.259

Volgens de Volkskrant krijgt de politie geen meldingen van ‘persoonlijke ongelukken of materiële schade’. Woordvoerder Duut wil in een reactie ‘aanvankelijk niet ingaan op de al jaren durende discussie over het al of niet bestaan van een verband tussen aardschokken en gaswinning’, meldt de krant. Het wachten is op het multidisciplinaire onderzoek. “Toch zegt de woordvoerder dat de NAM ‘het verband niet bij voorbaat wil uitsluiten’, een stellingname die de maatschappij nooit eerder zo stellig heeft ingenomen.”260

De NAM-woordvoerder benadrukt ook dat de schok in Eleveld, ‘als er al een verband zou zijn’ – in ieder geval niets te maken heeft met de ‘produktiepieken in de gaswinning’, zoals Van der Sluis beweert. Van der Sluis op zijn beurt herhaalt dat het aantal aardschokken in Drenthe ‘alleen maar zal toenemen naar mate de gaswinning vordert’, meldt de Volkskrant. Figuur 1.11 toont het kaartje uit de Volkskrant met de aardbevingen tot dan toe.

256 NEN (n.d.).

257 Aanhangsel Handelingen II 1990/91, nr. 597.

258 Nieuwsblad van het Noorden (8 augustus 1991), p. 1.

259 De Volkskrant (9 augustus 1991), p. 3.

260 De Volkskrant (9 augustus 1991), p. 3.