Naast baten ook bevingen

(1994-2003)

Feitenreconstructie 1959-2012

In het Noordgroninger dorp Middelstum is zaterdagmorgen een aardbeving geregistreerd met een kracht van 3 op de schaal van Richter. De lichte aardschok werd niet of nauwelijks door de inwoners waargenomen. Er kwamen geen schademeldingen binnen. Wel kreeg het KNMI enkele telefoontjes.

Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat er sprake is van een relatie tussen bodemtrillingen en de aardgaswinning door de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). Pas bij een beving met een kracht van 3,1 op de schaal van Richter kan er schade aan zwakke en oude bouwwerken ontstaan. ‘Echte’ aardbevingen in het noorden van het land worden uitgesloten.

Volgens het KNMI is er in Noord-Nederland in de afgelopen jaren een tiental bevinkjes geweest, dat door de bevolking is opgemerkt. Daarnaast is er sprake van een veertigtal schokjes dat wel door seismografische apparatuur is geregistreerd, maar niet door de bevolking. In september vorig jaar was er in Middelstum een bevinkje met een kracht van 2,4 en in december 1991 werd eveneens 2,4 gemeten bij een aardschokje.

‘Middelstum voelt aardschokje nauwelijks’, Algemeen Dagblad, 2 augustus 1994.

2.1 Inleiding

Wanneer zich op zaterdag 30 juli 1994 in Middelstum een aardbeving van 3,0 op de schaal van Richter voordoet, de zwaarste aardbeving tot dan toe gemeten, is dat begin jaren ’90 nog geen echt nieuws. Slechts een enkele landelijk krant wijdt er een kort bericht aan. Het Parool verwijst vooral naar de aardbeving in Middelstum van een jaar eerder: “De beving had plaats om 11.18 uur en is door weinig mensen opgemerkt. Een aardbeving vorig jaar september met een kracht van 2,8 op de schaal van Richter zorgde voor veel opschudding omdat die plaatsvond in de avond, waardoor de meeste inwoners van Middelstum in hun slaap werden gestoord.”1

Veelzeggend is overigens ook de kop boven een uitvoerig artikel in het Algemeen Dagblad dat iets later, op 3 september 1994, verschijnt. Deze kop luidt: “Schadelijke gevolgen van gaswinning laten politiek koud”. Het is een artikel over de geograaf Meent van der Sluis, die al jarenlang stelt dat aardgaswinning leidt tot aardbevingen. “Met die bewering jaagt Van der Sluis de NAM al jarenlang tegen zich in het harnas. ‘Ze weten het zelf ook maar ze durven en mogen het niet hardop zeggen’ zegt Van der Sluis. […] Van der Sluis noemt het Groningse plaatsje Middelstum, waar op 30 juli voor de tweede keer in drie jaar de aarde beefde als voorbeeld. ‘In 1991 is daar de voorgevel van een huis losgeknapt. Het cement spatte uit de voegen. De bewoonster, de weduwe Van der Laan, kon door de voegen naar buiten kijken.’ […] Nu bij de tweede beving zijn opnieuw scheuren ontstaan”.2

Hoewel er dus de eerste signalen zijn dat er een relatie kan zijn tussen gaswinning en aardbevingen, overheerst nog niet breed het gevoel dat er sprake zou zijn van een groot probleem. Dat blijkt ook uit het bericht dat het Algemeen Dagblad kort na de beving plaatst, op 2 augustus 1994, en dat integraal is opgenomen in het tekstkader hierboven. In de kop van dit artikel wordt gesproken over een ‘aardschokje’ en in het artikel zelf over ‘schokjes’ en een ‘bevinkje’. Niemand kan dan nog bevroeden dat de aardbevingsproblematiek zo groot zal worden dat wanneer in 2019 de minister van Economische Zaken ook over een ‘bevinkje’ spreekt, hij openlijk excuses moet maken voor zo’n “stomme verspreking”.3 En waar de Tweede Kamer in 2019 vervolgens kiest voor een plenair debat met deze minister en met de ministerpresident, blijft het in 1994 nog stil in Den Haag. Geen Kamervraag, motie of debat over deze tot dan toe zwaarste beving.

Twintig jaar later, en vele aardbevingen verder, ligt dat wel anders. Als in 2013 de lokale omroep RTV Noord de finale organiseert van ‘Het Leukste Dorp van Groningen’, kiest het team van Middelstum voor een andere invulling van het onderdeel ‘De Dikste Oardbeven’. RTV Noord schrijft hierover: “Ieder dorp krijgt daarbij de uitdaging een trilling te veroorzaken, op welke manier dan ook. Het team van Middelstum verklaarde dat het dorp al genoeg bevingen heeft gehad en zorgde in plaats van trillingen voor stilte in het dorp en op de radio. Vervolgens liet wethouder Pier Prins een grote speld op de grond vallen. De poging leverde een onmeetbare trilling op. Daarna toonden de deelnemers de slogan “Alle dorpen staan bewust te trillen. Dat is iets wat wij nu NIET willen.”4

1 Het Parool (2 augustus 1994), p. 3.

2 Wichgers (3 september 1994), p. 47.

3 Zie onder meer: RTL Nieuws (23 mei 2019).

4 RTV Noord (1 augustus 2013).