2021'e Umutla Bakıyoruz / Adnan Dalgakıran-MAKFED Başkanı

"2021’E UMUTLA BAKIYORUZ"

Sektörümüz korona virüsle mücadelenin üst düzeyde olduğu kısıtlamaların en yoğun olduğu dönemde de kamu sağlığını korumaya ve sosyal yaşamı aksatabilecek riskleri ortadan kaldırmaya yönelik olarak enerji, su, kanalizasyon, asansörler, iklimlendirme, soğuk zincirler gibi altyapı hizmetlerinin kesintiye uğramaması ve kritik sınai ve tarımsal üretimin sürdürülebilmesi için var gücü ile çalıştı.

AdnAn dALgAKIRAn

Türkiye Makina Federasyonu Başkanı

"Bu dönemde, pandeminin Sektörümüze olan etkileri ile alınan tedBirleri değerlendirmek amacıyla Seri anketler yaptık. ilk on ayı değerlendirdiğimiz Beşinci anket raporumuzu da 30 kaSım günü yayımladık."

Makine ihracatımız 2019 yılında %4,7 artarak tarihi rekoru olan 17,9 milyar dolara erişti. Serbest bölgelerden yapılan ihracat da eklendiğinde bu rakam 19 milyar dolara çıkmakta. Buna karşın ithalatın %12 azalmasının da etkisi ile ihracatın ithalatı karşılama oranı da %76 olarak gerçekleşti. Ancak, 2019’da makine yatırımlarda olan süregelen daralma nedeniyle iç pazar koşulları olumsuz gelişti. Buna bağlı olarak kapasite kullanım oranı %68,1’e gerilerken üretim ve ciro da geriledi. 2019’un olumlu gelişmesi ise sektörün Ar-Ge harcamasının %21 oranında artarak, 1,3 milyar TL’ye çıkması oldu.

Sektörün çıkış yılı olarak gördüğümüz 2020’nin ilk 2 ayı beklentilerimizi doğrularken, korana virüsün Mart ayı itibariyle pandemi halini alması, ihracat başta olmak üzere talebi önemli ölçüde düşürdü. Bu durum, Nisan, Mayıs ve Haziran’da artarak devam eden ve %50’ye varan daralmaya neden oldu. Buna karşın, Temmuz ayı itibariyle, AB ülkeleri ile eşgüdümlü olarak normalleşmeye geçilmesi, artarak devam eden toparlanma ile 2020’yi ihracatta %4 kadar kayıpla tamamlamamızı sağladı.

Sektörümüz korona virüsle mücadelenin üst düzeyde olduğu kısıtlamaların en yoğun olduğu dönemde de kamu sağlığını korumaya ve sosyal yaşamı aksatabilecek riskleri ortadan kaldırmaya yönelik olarak enerji, su, kanalizasyon, asansörler, iklimlendirme, soğuk zincirler gibi altyapı hizmetlerinin kesintiye uğramaması ve kritik sınai ve tarımsal üretimin sürdürülebilmesi için var gücü ile çalıştı. Bunun yanı sıra virüse karşı mücadelede medikal makine ve ekipman üretimi gibi kritik dallara olan ihtiyaç, stratejik bir sektör olan makinede yerlileşmenin önemini bir kez daha ortaya koydu.

Bu dönemde, pandeminin sektörümüze olan etkileri ile alınan tedbirleri değerlendirmek amacıyla seri anketler yaptık. İlk on ayı değerlendirdiğimiz beşinci anket raporumuzu da 30 Kasım günü yayımladık.

Buna göre, 2020 ilk çeyreğinde cirosunda azalış yaşayan firma oranı %50 iken bu oran ilk beş ayda %60’a çıkmış olup ilk yedi ayda %54’e ve ilk on ayda ise %27’ye gerilemiştir. 2020 ilk çeyreğinde ihracatında azalış yaşayan firma oranı da %53 iken bu oranın ilk beş ayda %62’ye tırmanmasına karşın, yılın ilk yedi ayında %51 ve ilk on ayda ise %31 olmuştur. Bu bakımdan ilk beş aydaki ciro ve ihracat kayıplarının telafisine gidildiği anlaşılmaktadır.

Haziran itibariyle, firmaların normal üretime dönme eğilimine geçmesine rağmen ilk yedi ayda %46 olan normal seyir oranı ilk on ayda ise ancak %53’e çıkabilmiş olup firmaların yarıya yakını düşük kapasitedeki çalışmasını sürdürmektedir. Firmaların %80’nin elinde ancak 3 aya kadar siparişi olmakla birlikte hiç siparişi olmayan oranı da hala %6 civarındadır. Ekim ayı itibariyle firmaların %10’nunda yeni iç ve %30’unda ise yeni dış sipariş olmaması durumu Temmuz ile benzerlik göstermektedir. Bu durum, yeni sipariş alma oranlarındaki nispi iyileşmenin bir yerde tıkanmış olduğunu göstermektedir. Kapasite kullanım oranlarında nispi bir artış olurken firmaların yaklaşık %23’ünde bu oran hala %50’nin altındadır. 2019 oranlarına göre Temmuz ayında firmaların %46’sı yıl sonu ciro artışı beklerken, bu oran Kasım’da %59’a çıkmış durumda. Düşüş bekleyen oranı ise %43’ten %24’e gerilemiştir. Yine bu dönemde ihracatında artış bekleyen firma oranı da %28’den %38’e yükselmiştir. Bilanço karı artışı bekleyen firma oranı ise %40’tan %49’a yükselirken, firmaların hala %28’i bilanço karlarında azalma öngörmektedir.

Güncel TÜİK verilerine baktığımızda ise 2019 makine ve teçhizat yatırımları yıllık bazda %5,5 azalırken, 2020 ilk çeyrekte veri tabanında revizyona bağlı olarak, makine ve teçhizat yatırımlarında artış oranı ilk çeyrek için %14,7, ikinci çeyrekte yıllık bazda %4,5 ve üçüncü çeyrekte ise %23,5 olarak gerçekleşmiştir. Oranların yüksekliğinde, 2019 yılı ilk üç çeyrekteki makine ve teçhizat yatırımlarındaki daralmanın baz etkisinin olduğu göz ardı edilmemelidir. Ancak küresel salgın döneminde bu oranların yakalanması önemlidir.

Makine imalatı sanayi üretimi ise 2019 son ve 2020 ilk çeyrekte sırasıyla %6,5 ve %9,8 oranında artarken, ikinci çeyrekte yaşanan salgının ekonomik etkisi ile %17,3 düşmüştür. Üçüncü çeyrekte, üretim yıllık bazda imalat sanayinde %2,4 artarken, makine imalatı sanayinde özellikle Ağustos ayındaki yüksek artış ile %7,6 olmuştur. Sektörün Nisan ayında %51,3’e düşen kapasite kullanım oranının Kasım ayında %71,4’e çıkmasına karşın, %75,8 olan imalat sanayinin oldukça altında kaldığı görülmektedir.

Kasım ayı itibariyle, firmaların güncel sorunlarının başında, ödemeler dengesini bozması yanı sıra ara girdi ve sair maliyetleri yükseltmesi ile tedarike dair sorunları tetiklemesi bakımından kur hareketliliği gelirken, likidite ve borçluluğa bağlı finansal sorunlar, kapasite kullanım oranlarındaki düşüklük ve seyahat engelleri başlıca meseleler. Buna karşın finansmana erişim ve KDV gibi kamu alacakları gibi sorunlar bakımından, tedbir önerilerinin başında da yine vergi ve SGK ödemelerindeki kolaylıklar ile alacakların hızlandırılması ile uygun koşullarda finansman temini gelmektedir.

Sonuç olarak, 2020’yi sektör olarak, en önemli varlığımız olarak gördüğümüz çalışanlarımızla dayanışma içerisinde, istihdamımızı olabildiğince koruyarak kapadık. Burada devamında fayda gördüğümüz kısa çalışma ödeneği gibi desteklerin önemli katkısı oldu. İhracatımızı da Haziran sonrasındaki gayretlerimizle 2019 değerlerine yaklaştırdık. Ancak bu dönemde firmalarımız üzerinde önemli derecede finansal kırılganlıklar oluştu. Ciro ve karlılık oranlarında düşüşler oldu. İlave Gümrük Vergilerine karşın, daralan dünya pazarı ilişkili olarak Çin başta olmak üzere rakiplerimizin fiyat dampingleri ülkemize olan ithalatı artırdı. Burada, uzun zamandır beklentimiz olan ülkemiz sanayi politikalarını destekleyen bütünsel bir kamu alımları politikası ile yatırımlara olan desteklerde, ülkemizde imalatı olan makinelerin ithalatının teşvik edilmemesine dair atılacak adımlar önemini daha da arttırdı.