Het revolutionaire Lenteoffer door de Ballets Russes

tische kunstenaars, mannelijke kunstcritici en zelfs haar echtgenoot Albert Stieglitz. Stieglitz bracht haar bloemenschilderijen in seksuele termen op de markt, inclusief citaten van mannen die beïnvloed waren door Stieglitz’ standpunten. Zij zagen dit werk als de vrouwelijke seksuele anatomie en hierdoor kwam het onder de aandacht. Hoewel O’Keeffe een feministische kunstenaar is, verwierp ze deze interpretatie, omdat het haar werk beperkte.

Kunstenares Judy Chicago (1939) gaf O’Keeffe een prominente plaats in haar The Dinner Party (1979). Zij gaf O’Keeffe erkenning voor wat veel prominente feministische kunstenaars beschouwden als baanbrekende introductie van sensuele en feministische beelden in haar kunstwerken, omdat Chicago het zag als empowerment van vrouwen.

Het is opmerkelijk dat het werk van O’Keeffe gevierd wordt door feministen als ‘female empowerment’ terwijl dit voorkomt uit de betekenis die O’Keeffe’s man aan de bloemenschilderijen heeft gegeven en bovendien altijd werd ontkent door O’Keeffe zelf. Wat O’Keeffe met de schilderijen wou laten zien, is precies wat ze schilderde. O’Keeffe vierde de schoonheid van bloemen met haar close-upbeelden. De vorm en de kleuren van de bloem zijn het onderwerp van het schilderij. d

Hier afgebeeld: O’Keeffe, duidelijk klaar met het gezwets van haar echtgenoot

Het revolutionaire Lenteoffer door de Ballets Russes

Het gesamtkunstwerk dat leidde tot allesbehalve gesamtheit.

Julia kloppenborg - “Niet het lenteoffer, maar de slachting van het trommelvlies”. De kranten stonden vol na de roerige avond van 13 mei in 1913. Parijs haar deftigste publiek slaakte het uit in het Théâtre des Champs-Élysées toen de Ballets Russes begon met “Le sacre du Printemps”, ook wel het Lenteoffer. Voorgaande voorstellingen van de Ballets Russes werden goed ontvangen, maar de wilde bewegingen op ritmische, complexe muziek, gedanst in losse tunieken, zorgden voor enorme ophef. Op de avond zelf brak er zelfs geruzie en een enorm gevecht uit; men werd het niet eens met elkaar. Was dit een revolutionair kunstwerk, of mocht dit écht geen ballet genoemd worden en was dit louter een uiting van een kunstenaars delirium? Pas na het uitdelen van arrestaties door de opgetrommelde politie kon het ballet voortgezet worden, maar geruisloos ging dit niet.

Vergis je niet; we hebben het hier over het kunststroming welke opkwam in die tijd; het primitibegin van de twintigste eeuw in Frank- visme. rijk. Er hing een enorm roerige sfeer, Het primitivisme kunnen we contextualiseren binwaarbinnen afkeer van de bourgeoisie nen een enorm snel veranderend Europa van het begin opkwam. Decadent Parijs reageerde op van de twintigste eeuw; waar techniek en modernisetwee manieren; veel mensen hielden zich streng aan ring optrad, de sociale klassen langzaam verworpen de traditionele, propere houding die de bourgeoisie ei- werden en de kunstwereld zich losmaakte van het gen was, anderen zagen juist af van deze houding. Het academische en traditionele. Een tijd waarin men op was volgens hen tijd voor wat nieuw; voor de echte zoek was naar vrijheid. Tegelijkertijd keken sommigen mens! In het cultureel milieu uitte zich dit in contro- met verbijstering naar de vervreemding die veroorversiële werken, waaronder Le sacre du Printemps. Het zaakt werd door de modernisering. Sommige kunstewerk kunnen we scharen onder een zeer belangrijke naars namen de vervreemding zo serieus dat ze deze

wereld probeerden te ontvluchten. Anderen verbreedden hun denkwereld en zochten andere culturen op om geïnspireerd te raken. Soms werd deze nieuwe inspiratie puur in esthetische zin gebruikt, bijvoorbeeld in de tunieken en gewaden die bij Le sacre du Printemps gedragen werden, maar ook thematisch gezien. In Le sacre du Printemps speelt het verhaal zich af in een pre-modernistische wereld, een wereld zoals we deze in Europa enkel prehistorisch kennen. Een jonge maagd blijkt uitverkoren. Ze moet dansen tot ze sterft, waarna ze geofferd kan worden aan de Zonnegod. Een verhaal dat lijkt op inheemse volksverhalen: een “heidens ritueel”.

Le sacre du Printemps werd opgevoerd door de Ballets Russes, onder leiding van Sergej Djagilev. Dit Russische balletgezelschap heeft haar oorsprong in kunstenaarsbeweging “Mir Iskoesstva”. Deze groep Russische kunstenaars organiseerden kunsttentoonstellingen en concerten. De groep richtte zich op vrijheid; begrijpelijk binnen de context van de Russische politiek begin twintigste eeuw. Door de interesse in moderne kunst, in nieuwe vormgeving en thematiek van kunst, kwam de groep in contact te staan met vele andere broeiende kunstcentra binnen Europa. Vooral in Frankrijk was de groep bekend. De knelling die door de academische traditie op de kunstwereld legde, was een gemeenschappelijke ergernis binnen de Russische groep en de Franse impressionisten. Hieruit ontstonden vele samenwerkingen.

Ook Le sacre du Printemps is hier een duidelijk voorbeeld van. Het ballet wordt gezien als een gesamtkunstwerk. Een werk waarin diverse domeinen binnen de kunst de handen ineen sluiten en een kunst maken door middel van een samenwerking tussen mensen en verschillende culturele domeinen. Zo schreef componist Igor Stravinsky de muziek van het balletstuk, de choreografie werd door danser Vaslav Nijinsky gemaakt en de kostuums en het decor werden ontworpen door kunstenaar Nikolaj Rjorich.

Choreograaf Nijinsky negeerde de traditionele posities van het ballet en verving deze door wilde bewegingen, voeten naar elkaar toe gebogen, rennend en springend over de planken. Stravinsky brak met traditionele klassieke muziek door de compositie te baseren op strakke, ritmische complexiteit. Door de vele maatwisselingen en bijna onmogelijke afwisseling van hoge en lage tonen, maakte hij het voor het orkest moeilijk.

Het ballet werd op die avond in Parijs hervat, maar verliep niet geruisloos. Het Parijse publiek was over het algemeen beledigd. Een enkeling in het publiek vond het werk een spektakel. Kunstenaar Maurice Ravel was aanwezig en sommeerde het publiek tijdens de ophef stil te zijn, Ravel schreef in een brief aan zijn vriend enorm enthousiast te zijn over het werk. Nadat hij zelf was gaan knokken, beweerde hij dat hij door het toiletraam het theater moest verlaten. Hij zou het anders naar eigen zeggen niet hebben overleefd.

Dat Le sacre du Printemps veel los heeft gemaakt is duidelijk. Het Parijse publiek was niet klaar voor het provocerende, vernieuwende ballet en wond daar geen doekjes omheen. We kunnen het nu echter benoemen als een van de meest revolutionaire werken van de twintigste eeuw; het werk heeft een aanzienlijke vernieuwing aangebracht binnen de danswereld. Ook de beeldende kunstenaars hebben zich vaak laten inspireren door de Ballets Russes. Stravinsky wordt tegenwoordig gezien als één van de meest geliefde componisten. Is de gesamtheit van het gesamtkunstwerk dan toch gevonden? d