10 - ZEEMANSVROUWEN
‘Mijn man gaat vreemd met de zee’
Alleenstaande zeemansvrouwen in de Republiek tijdens de zeventiende en achttiende eeuw
Bart van Oostrom - Een man die werkt, wat kinderen die buiten spelen zijn en een vrouw die huishoudelijke taken verricht en wacht tot manlief thuis komt. Hoewel het een verouderd beeld is, komt het idee toch ergens vandaan. Een lange tijd was dit ook de gebruikelijke gezinsverhouding. Een ander beeld bestond over zeelui in de zeventiende eeuw: zij waren bijna nooit thuis en hadden geen tijd voor een gezin. Tegenwoordig is echter bekend dat deze mannen vaak wel een gezin hadden en dat hun vrouwen meer deden dan wachten op hun man.
I
n de zeventiende eeuw werd een groot deel van het werk in de Republiek verricht op zee en de mannen die op een boot meegingen waren lang weg. In veel gevallen bleef dan een vrouw met kinderen achter. Een deel van wat een man verdiende werd tijdens zijn reis al uitgekeerd aan het achtergebleven gezin, maar dat was niet genoeg om van rond te komen. De Republiek vond hiervoor een unieke oplossing. Voordat de man zijn vrouw en kinderen een laatste kus gaf en de loopplank opging, kon hij zijn echtgenote volmacht geven om zijn werk aan het land voort te zetten. Ze mocht dan enkel hetzelfEINDELOOS JAARGANG 25, NR. 2
de werk verrichten als haar man. Als de vrouw in kwestie getrouwd was met een handelaar dan mocht zij handelen, maar het kon gebeuren dat je achtergelaten werd met een rotbaan. In de periode dat deze zeemansvrouwen volmacht hadden om te handelen op de markt, waren ze daar ook druk mee bezig. Dat zij fanatiek handelden was terug te zien in hun successen ten opzichte van de mannelijke handelaren. Zij mochten niet op ieder moment handelen en dat zou een reden kunnen zijn voor hun toewijding op de momenten dat het wel kon. Daarnaast is terug te lezen in logboeken van buitenlandse handelaren dat
ze het leuk vonden om voor de verandering eens met een vrouw te handelen. Niet alle mannen waren helemaal blij met de Nederlandse vrouw op de markten, zo heeft een Engelsman ooit geschreven dat hij de vrouwen in Nederland vervelend vond. Naar zijn zeggen hadden deze vrouwen een eigen mening en lieten niet zo snel over zich heen lopen en dat zat hem niet zo lekker. Niet iedere vrouw kon echter op de markt gaan staan, niet alle zeemannen waren immers handelaars. Een andere bezigheid om geld te verdienen was het breien van visnetten. Als ze een net af hadden moest deze gekeurd
