Marianne leidt de mannen

Anne van Keulen - Dit beroemde schilderij La liberté guidant le peuple van Eugène Delacroix uit 1830 is het bekendste strijdbeeld van Frankrijk. Op het schilderij is Marianne te zien, de vrouw in het midden die de vlag omhoog houdt. Marianne is een van de belangrijkste nationale symbolen van Frankrijk, die hier de Julirevolutie van 1830 symbolisch leidt. Dit was de strijd die werd gevoerd door de Franse middenklasse tegen koning Karel X, omdat ze vonden dat de koning teveel macht had. Een geslaagde revolutie, want de koning weigerde zijn macht te beperken en trad daarom af. Men ziet deze revolutie als toonaangevend voor de Europese revoluties die hierop volgden.

In 1792 werd Marianne het nieuwe symbool van Frankrijk. Pas in 1849 werd deze personificatie van de staat officieel erkend, toen het Ministerie van Buitenlandse Zaken een wedstrijd organiseerde voor een nieuw symbool voor de Republiek. Napoleon III verbood het afbeelden van Marianne vervolgens weer in de periode 1852-1870. De onschuldige Marianne werd van de ene op de andere dag het beeld van verzet tegen het Regime. In de Derde Republiek (1870- 1940) was Marianne weer het officiële gezicht. Haar profiel werd enthousiast gebruikt om af te beelden op Franse munten en postzegels. Ze heeft niet één grondvorm. Sinds haar introductie zijn verschillende Franse vrouwen als model gebruikt voor Marianne.

Haar ontblote bovenlijf op het schilderij van Delacroix staat voor ‘kwetsbaarheid’. Marianne loopt over een slagveld, terwijl ze vastberaden de tricolor, de Franse vlag, omhoog houdt. Het Frygische mutsje dat ze draagt, het rode puntmutsje, was een symbool voor de ‘vrijheid’. De legende over de oorsprong van deze muts gaat dat koning Midas (uit de Griekse mythologie) de eerste was die een dergelijke muts droeg, en wel om zijn ezelsoren te verbergen die hij als straf voor zijn domheid van de goden had gekregen. In de Romeinse Republiek werd dit mutsje juist gezien als symbool voor een bevrijde slaaf. Voor de Fransen was het lange tijd een onmisbaar attribuut van de Franse arbeider. Marianne is niet opgedoft op het kunstwerk, de strijdlustige blik en het toegetakelde gewaad duiden op een sterk gebruik van realisme in het schilderij. Haar groezelige huid en haar okselhaar dragen daar ook aan bij. Het geweer met bajonet dat Marianne in haar linkerhand draagt, was één van de belangrijkste wapens bij de Julirevolutie van 1830.

De strijdende mannen die zijn afgebeeld, stellen de verschillende klassen in de samenleving voor. De jongeling die naast Marianne staat, heeft twee pistolen vast. Hij moet een student voorstellen, te herkennen aan zijn faluche, de zwart-fluwelen baret. De man met de hoge hoed representeert de bourgeoisie. De man met de sabel in de hand stelt de fabrieksarbeider of de ambachtsman voor. De persoon die aan de voeten van Marianne knielt, draagt een boerenkiel en staat daarmee voor alle Parijse arbeiders. Rechtsonder ligt een getroffen lid van het koninklijke leger, te herkennen aan zijn blauwe jas met epauletten. Op de achtergrond zie je, als je goed kijkt, de torens van de Notre-Dame in Parijs.

Dit schilderij dat in het Louvre te beschouwen valt, is in 2013 beklad door een bezoeker. Vlak voor sluitingstijd heeft ze een tekst met zwarte stift aangebracht. Ze schreef ‘AE911’, wat verwijst naar AE- 911Truth. Dit is een website die zich bezighoudt met het achterhalen van de waarheid van de aanslagen op het World Trade Center op 9 september 2001. Inmiddels is het schilderij volledig hersteld.