Kansen en mogelijkheden van gebiedsontwikkeling en leefbaarheid door de ogen van studenten
Pendrecht, the place to be
#2
Het Nieuwe Zijpe
Plein 1953
2
| SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be
De Baarlandhof
Welkom
Slinge
Welkom Dit is het tweede magazine in de serie Samen op Zuid van het programma Urban Innovation, onderdeel van het Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie (EMI) van Hogeschool Rotterdam. Deze serie laat zien welke oplossingen de studenten van de Hogeschool bedenken voor de maatschappelijke vraagstukken die leven in Rotterdam-Zuid. Voorwaarde hiervoor is dat deze oplossingen tot stand komen doordat studenten zich daadwerkelijk onderdompelen in de wijk(en) en contact maken met de bewoners en instanties waarvoor zij aan de slag zijn. In Samen op Zuid #2 delen de studenten zelf hun eindproducten. Dit keer van de opleiding Vastgoed en Makelaardij van Hogeschool Rotterdam en de minor Communication Design for Innovation van TU Delft. Zij geven een frisse blik op actuele gebiedsvraagstukken die spelen in de wijk Pendrecht. Wijkstudio Hilevliet Urban Innovation SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be |
3
Inhoud Welkom 3 Inleiding
6
Het Nieuwe Zijpe
10
De Baarlandhof
14
Connection Zuid
18
Sint Agnius en Plein 1953
24
Slinge…..the change!
30
Sociale cohesie Pendrecht
34
Colofon Samen op Zuid, #2 is een uitgave van het programma Urban Innovation van Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie (EMI) van Hogeschool Rotterdam in samenwerking met de opleiding Vastgoed en Makelaardij. Dit magazine is zorgvuldig samengesteld. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar worden gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Vormgeving: Marjon Schrama Eindredactie: Angèle Diesfeldt © februari 2021, Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie www.emiopzuid.nl emiopzuid@hr.nl
4
| SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be
10 Het Nieuwe Zijpe
Een groene, gezonde, nieuwe woonwijk. Dat is de uitstraling die het eindproduct van ons project oplevert. Met als subdoel de bewoners van Pendrecht een andere kant van wonen te laten zien: een wijk waar je niet alleen wóónt, maar lééft! Dat maakt dit project zo uniek. En zal een positief kantelpunt zijn voor de ontwikkeling van Pendrecht.
14 De Baarlandhof
Onze droom is om van Plein 1953 weer een bruisend plein te maken. Een plein waar iedereen graag aan woont, winkelt en recreëert. Door het pand op Baarlandhof 51 een nieuwe functie te geven, krijgt de wijk een boost. Baarlandhof 51 is in redelijke staat, maar het voegt nu niet heel veel toe aan de wijk.
Inhoud en Colofon
18 Connection Zuid
30 Slinge…..the change!
24 Sint Agnius en Plein 1953
34 Sociale cohesie Pendrecht
Pendrecht is een wijk ten zuiden van het Rotterdamse stadsdeel Charlois. Na de oorlog was er een groot gebrek aan woonruimte. De opgave was om nieuwe huizen te bouwen met genoeg woningen en ruimte voor de toekomst. Dit is een van de redenen dat de hoogbouw in Pendrecht een belangrijke rol heeft in de wijk.
Plein 1953 is een groot winkelplein waar bijna elke Pendrechter winkelt en boodschappen doet. Toch heeft het plein problemen op zowel het fysieke als het sociale domein. De studenten van onderzoeksgroep 4 vonden dat Plein 1953 nog veel beter kan functioneren, en veel aanlokkelijker kan worden voor bezoekers.
Pendrecht, misschien niet de fijnste wijk in Rotterdam. Waar het nu om gaat is: wat gaan we er aan doen?! Wat zijn de mogelijkheden? Ons doel is een wijk realiseren waar iedereen zich veilig voelt en er plek is om te wonen, te werken en te recreëren. Ook dromen wij van een wijk zonder doorgaand verkeer en mensen eerder de fiets pakken in plaats van de auto.
Uit ons onderzoek van het afgelopen half jaar kwam naar voren dat sociale cohesie een belangrijke rol speelt in het terugdringen van criminaliteit en enkele van de sociale conflicten. Bij een toename in de sociale cohesie, voelen bewoners zich verantwoordelijker voor hun daden en hun omgeving.
SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be |
5
Inleiding Samen op Zuid! Al heel wat jaren doen studenten van Hogeschool Rotterdam onderzoek in RotterdamZuid. Dit onderzoek wordt uitgevoerd samen met het programma Urban Innovation van Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie (EMI). Dit jaar zijn studenten van de opleiding Vastgoed en Makelaardij voor het eerst wat verder naar het zuiden gegaan en hebben Pendrecht onder de loep genomen. Het thema van dit project is Pendrecht, the place to be. Het bijzondere is, dat studenten van Hogeschool Rotterdam en TU Delft samen in het gebied aan de slag gingen. In dit magazine leest u alles over de resultaten van hun onderzoek. Wij hebben in goed overleg met gemeente en politie ons gericht op drie gebieden, namelijk: Plein 1953, Zijpe en Slinge. Studenten van Hogeschool Rotterdam deden met enthousiasme en grote betrokkenheid onderzoek in deze gebieden naar de leefbaarheid. Zij zijn gekomen met creatieve oplossingen waar Pendrecht beter van kan worden. Al deze studenten en veel politieagenten hebben de handen ineen geslagen: zij brachten in één dag alle winkelpanden rond Plein 1953 in kaart. De resultaten zijn bruikbaar voor zowel de Gemeente als de Politie. Studenten van TU Delft hebben gekeken hoe het leven van kinderen in de wijk verbeterd kan worden. Door literatuuronderzoek en interviews ontdekten zij uiteindelijk een prachtige oplossing voor alle organisaties in Pendrecht die zich het lot van de kinderen aantrekken. Als begeleidend docent en programmaregisseur kijken wij met bijzonder veel genoegen terug op de samenwerking met EMI, de Veldacademie, gemeente Rotterdam en Politie Eenheid Rotterdam. De thema’s van het onderzoek in Pendrecht staan centraal in het EMI-programma Urban Innovation. Dit is de doorgaande lijn van estafette-onderzoek: nieuwe onderwijsprojecten bouwen door op de onderzoeksresultaten van de vorige groep. Zo krijgen ook de resultaten in dit magazine een vervolg, waarbij altijd het samengaan van de geplande stad en de geleefde stad centraal staat. Veel leesplezier Peter Anker, docent Vastgoed en Makelaardij Angela van der Heijden, programmaregisseur Urban Innovation, EMI
6
| SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be
Inleiding
SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be |
7
8
| SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be
SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be |
9
Het Nieuwe Zijpe Een groene, gezonde, nieuwe woonwijk, dat is de uitstraling van ons eindproduct. Het subdoel is de bewoners van Pendrecht een andere kant van wonen te laten zien: een wijk waar je niet alleen wóónt, maar lééft! Dat maakt dit project zo uniek. En kan een positief kantelpunt zijn voor de ontwikkeling van Pendrecht. Met trots presenteren we in een nutshell ons werk van de afgelopen 21 weken.
Door: Floyd Brakeboer, Julian Dingemans, Fleur Hulsebosch, Niek Kessels en Jesse Rozema
“
Onze visie, droom en perfecte oplossing voor de problemen van Zijpe, liggen in het transformeren van werk naar wonen. Zo brengen we met ons project de leefbaarheid terug naar de wijk, en beogen we een nieuwe doelgroep aan de wijk toe te voegen. Een doelgroep die het sociale niveau een duwtje in de rug kan geven. Die doelgroep is Samen Starten, een sociaal sterke doelgroep die vaak aan het einde van hun studie staan, wat betekent dat ze vaak veel contacten hebben en sociaal sterk zijn, iets wat in onze ogen perfect bij Pendrecht past.
10
| SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be
Het Nieuwe Zijpe
Wat, waar en waarom? Leegstand van fysieke winkels wordt groter en groter. Voor de bedrijvenstrip van Zijpe in Pendrecht geldt hetzelfde probleem. Het gebied heeft nu veel leegstand en straalt weinig aantrekkingskracht uit. Daar brengen wij als projectgroep maar al te graag verandering in! Onze visie: dit gebied omtoveren tot een stralende woonbuurt door de bedrijfspanden te transformeren naar moderne eengezinswoningen en appartementen. Het gebied bevindt zich in Pendrecht, een suburban wijk in Rotterdam-Zuid. Pendrecht kampt momenteel met meerdere fysieke en sociale problemen, maar heeft een hoge factor van potentie. Zo bekeken wij als projectgroep elke zwakte van de wijk als kans en bedachten op deze manier een schitterend plan voor Zijpe.
De opdracht – wat staat er op ons te wachten Naast de sterke ontwikkeling van vele Rotterdamse gebieden, zijn er wijken die met zwaktes kampen. Daarom is er een project opgezet vanuit de opleiding Vastgoed en Makelaardij van Hogeschool
Rotterdam. Het project laat studenten van de opleiding bijdragen om met hun visie van de wijken de zwakkere wijken te versterken. Dit wordt gedaan door de uitkomsten van analyse en onderzoeken. Zo zijn het gebied, de demografie, het beleid, het stedelijk gebied en interne betrokken instanties uitgebreid geanalyseerd om tot de juiste beslissingen te komen voor het maken van een beleidsalternatief. Het tweede deel van het project is gericht op het uitwerken van een herbestemming. Een herbestemming die in relatie staat tot de uitkomst van het beleidsalternatief, één die multifunctioneel is en de wijk naar een hoger niveau kan brengen op fysiek, én sociaal vlak. Met de herbestemming is de keuze gemaakt om te gaan focussen op Zijpe. Van deze kansrijke Rotterdamse wijken behandelen wij de wijk Pendrecht. Dat Pendrecht dringend toe is aan vernieuwing is geen nieuws. Maar vernieuwing is niet altijd even makkelijk. Meestal is er een sterk verband tussen de sociale verslechtering van de wijk en het fysieke, veilige, culturele en economische domein. Deze verbanden zijn zodanig zwak in dit gebied dat er drastische veranderingen plaats moeten vinden. Dit is het gebied waar wij ons als projectgroep op gefocust hebben. Pendrecht. Bij de aftrap Huidige situatie Zijpe – Leegstand, verlaten en grauw
SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be |
11
van het project is het gebied verdeeld in drie focusgebieden: Slinge, Plein 1953 en Zijpe. Deze drie focusgebieden zijn elk geanalyseerd om zoveel mogelijk relevante data over de wijk te verzamelen, waarbij onze focus op Zijpe ligt.
De lagenbenadering bracht veel informatie naar boven over de bereikbaarheid van Pendrecht. Uit deze analyse blijkt dat de ligging van de wijk een sterk punt is. De demografische analyse was voor het sociale domein het belangrijkst. Hieruit hebben we meerdere conclusies kunnen trekken over de bewoners van Pendrecht, en verbanden gezocht tussen deze sociale zwaktes: • 73,1% van de bewoners heeft een migratieachtergrond; een zeer hoog percentage vergeleken met het Nederlands gemiddelde van 24,4%. • Het gemiddeld inkomen ligt schokkend laag met € 18.400 euro per maand; vergeleken met het Nederlands gemiddelde van € 29.500. Dit komt onder andere door een groter dan gemiddelde aantal werkelozen in Pendrecht.
12
| SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be
Het onderzoek Om tot de juiste conclusies te komen voor de verandering van Pendrecht, hebben we meerdere onderzoeken en analyses uitgevoerd. De wijk is op verschillende niveaus geanalyseerd, waaronder een lagenbenadering, demografische-, beleidsen stedelijke analyse. Ook zijn er interviews met organisatie en initiatieven gehouden om voornamelijk de problemen van de wijk te bespreken. Zo zijn er onder andere interviews gehouden met de Politie, RET, gemeente Rotterdam en meerdere maatschappelijke initiatieven uit Pendrecht. Uit de analyse over het huidige beleid van Rotterdam-Zuid, concluderen we dat de fysieke én sociale domeinen aangepakt moeten worden. De Gemeente noemt de culturele achterstand als sociale focus en de renovatie en herbestemming van vastgoed de focus van het fysieke domein. Hieraan hebben wij ons als projectgroep verbonden. De stedelijke analyse geeft inzicht in de stedelijke kenmerken aan de hand van de theorie van Jane Jacobs. Dit zijn kenmerken als veiligheid en kindvriendelijkheid, maar ook kenmerken van de fysieke gesteldheid van gebouwen.
Het Nieuwe Zijpe
Deze onderzoeken hebben al met al de situatie van Pendrecht gevisualiseerd en zo is duidelijk geworden wat de wijk meer laat bloeien. Die visie is ontworpen in het herbestemmingsplan, het tweede gedeelte van het project. De herbestemming, visie, droom en perfecte oplossing van Zijpe ziet er naar ons idee zo uit:
De herbestemming, de visie: Het Nieuwe Zijpe Een bloeiende woonwijk voor een sociale, haalbare doelgroep, een mooi project voor Pendrecht en Rotterdam. Een mooi nieuw thuis voor net afgestudeerde, voor startende professionals en bovenal: een verbetering en kantelpunt voor de ontwikkeling van Pendrecht. In de wijk, Het Nieuwe Zijpe zijn twee prachtige soorten woningen ontwikkeld, het Type A en Type B. Hierin is onderscheidt gemaakt huur- en koopwoningen en in de grootte van de woningen. Woning Type A zal bestaan uit 75 m2-woningen. Waarvan er 16 gerealiseerd worden. De appartementen krijgen een moderne en frisse uitstraling, met uitzicht op de groene buurttuin. Woning Type A zal bestaan uit 200 m2-eengezinswoningen. Waarvan er zes
gerealiseerd worden. De woningen hebben – evenals de appartementen – een aantrekkelijke, moderne en frisse uitstraling. De appartementen zijn bedoeld voor sociale starters, afgestudeerde hoogopgeleiden die uit hun studententijd komen en een sociaal leven opgebouwd hebben. De eengezinswoningen dienen als woningen voor gezinnen met kinderen, nogmaals sociale mensen op zoek naar een leefbare woonplaats dicht bij de stad.
“
Met veel passie, energie en leerervaring sluiten wij hierbij het project Gebiedsontwikkeling af en hopen de bewoners, gemeente Rotterdam en Pendrecht naar een verbetering te hebben geholpen.
SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be |
13
De Baarlandhof Onze droom is om van Plein 1953 weer een bruisend plein te maken. Een plein waar iedereen graag aan woont, winkelt en recreëert. Door het pand op Baarlandhof 51 een nieuwe functie te geven, krijgt de wijk een boost. Baarlandhof 51 is in redelijke staat, maar voegt nu niet veel toe aan de wijk.
Door: Abigail Bryson, Tom van Erk, Bram Hendriks en Fleur Stalenburg
14
| SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be
“
Voor een leefbare omgeving is diversiteit belangrijk. Niet alleen in gebouwen en voorzieningen, maar ook in doelgroepen. Daarom is het essentieel om de aantrekkelijkheid van de wijk te vergroten om nieuwe doelgroepen aan te trekken.
De Baarlandhof
Visie ‘De Baarlandhof’ wordt gekenmerkt door verbinding en circulariteit. Een plek waarbij de huidige jeugd kan verblijven in een pand die bijdraagt aan het behouden en koesteren van het milieu. Een plek waarin wordt geïnvesteerd in de gemeenschap en het bevorderen van de leefbaarheid. Door het realiseren van een cultuurcentrum met een sportschool, wordt er ingespeeld op het creëren van educatieve dagbestedingen voor jong en oud.
Uit onderzoek naar de lagenbenadering blijkt dat de ondergrondlaag in de wijk mogelijk te kampen heeft met paalrot en/of paalpest. Ook ligt Pendrecht in het zogeheten Stedelijk Hitteeiland Effect (UHI). Pendrecht heeft vergeleken met Zuidplein relatief weinig voorzieningen voor een diverse doelgroep. Wel zijn er kinderopvang, basisscholen, supermarkten en relatief veel winkels. Er ontbreken echter recreatiewinkels en sportscholen Hierdoor is Pendrecht minder aantrekkelijk voor jongeren.
Pendrecht
Demografie Pendrecht
Projectontwikkelaars die willen investeren en bijdragen in de herontwikkeling van de wijk Pendrecht, moeten rekeninghouden met een aantal aspecten. Pendrecht ligt op een mooie locatie en een uitstekende ligging ten opzichte van Rotterdam Centraal. Er is een uitgebreid metro-, bus- en spoorwegennetwerk aanwezig. Verder rijdt op vrijdag- en zaterdagnacht een nachtbus door Pendrecht. Tevens is de wijk goed bereikbaar per auto; de A15 loopt langs Pendrecht en heeft een directe afrit (S102). Wat ook gunstig is, is dat de hoeveelheid fijnstof in vergelijking met de rest van Rotterdam relatief laag is.
Pendrecht telde in 2020 ca. 12.000 bewoners met een herkomst uit diverse culturen. Het merendeel van de bewoners heeft een leeftijd tussen 27-39 jaar en voeren eenpersoonshuishoudens. Daarbij hebben zij een laag inkomen of geen werk. Bijkomend is, dat de wijk te kampen heeft met criminaliteit en leegstaand van winkelpanden. Door deze zwakke domeinen, is de veiligheid in de wijk minder. Voor onderzoek naar Pendrecht zijn er vanuit de Veldacademie acht verschillende initiatieven in de wijk Pendrecht geïnterviewd. Deze initiatieven focussen zich op het regenereren van de verschillende domeinen. Foto 1 Baarlandhof 51 nu – in huidige staat
SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be |
15
Uitvoering
Plattegrond begane grond
Op de begane grond een flexwerkcafé; een plek waar bewoners, omwonende en dagbezoekers kunnen werken, studeren en gewoon een kopje koffie kunnen drinken. Ook vind je er een vintage winkel terug, die nu ook al in het pand is gehuisvest. Deze krijgt uiteraard een make-over. Omdat slowfashion momenteel upcoming is, is er gekozen om de vintage winkel te behouden. Op de eerste verdieping is de sportschool. Pendrecht biedt weinig sportvoorziening. En sporten is voor jongeren een essentiële en actieve dagbesteding en ook een vereiste van de doelgroepen. Daarnaast komt er een cultuurcentrum. Ondanks de vele initiatieven in de wijk, blijkt dat een groot probleem iss dat probleemjongeren vaak geen dagbesteding hebben. Dit resulteert tot overlast op straat. Door het cultuurcentrum op te richten, bieden we jongeren de kans zich te ontwikkelen met huiswerkbegeleiding, muziekles etc. Op de tweede en derde verdieping bevinden zich woonruimtes. Op elke verdieping zijn er 3 compacte studio’s gerealiseerd, 1 microappartement en 1 appartement met balkon. De studio’s zijn bedoeld voor alleenstaanden, die nog studeren of net afgestudeerd zijn. De micro-appartementen zijn geschikt voor een wat oudere doelgroep. Er is juist gekozen voor een mix van genoemde doelgroepen om verbinding tussen de bewoners te creëren. Het gebouw bedient verschillende doelgroepen, waardoor het aantrekkelijk en toegankelijk is voor iedereen. 16
| SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be
Plattegrond 1e verdieping
Plattegrond 2e en 3e verdieping
Appartement met balkon aanzicht
De Baarlandhof
Op het platte dak is plek voor een solar groendakbegroeiing en zonnepanelen. Door de vegetatie wordt het dak extra beschermd, het gebouw wordt extra verkoeld tijdens de zomer en uit de zonnepanelen wordt dubbele opbrengst van zonneenergie gegenereerd. Omdat het niet mogelijk is om rondom het gebouw groenvoorzieningen te realiseren voor de bewoners, komt er op het dak ook een terras en een moestuin met zelfgekweekte groenten. Ook dit wordt een plek voor ontmoeting, die ook nog eens bijdraagt aan het milieu en economisch gunstig is. Deze daktuin zorgt voor een unieke, gezonde, groene en aantrekkelijke leefomgeving
3D-daktuin
moodboard dakterras
Aantrekkelijk Pendrecht Voor een leefbare omgeving is diversiteit belangrijk. Niet alleen in gebouwen en voorziening, maar ook in doelgroepen. Daarom is het essentieel om nieuwe doelgroepen aan te trekken die de aantrekkelijkheid van de wijk vergroten. De meeste woningen zijn eenpersoonshuurhuizen met een lage WOZ-waarde én in bezit van woningcorporaties. Door te investeren in de wijk, stijgt de WOZ-waarde. Dit maakt de buurt aantrekkelijker om in te investeren. Al met al is Pendrecht een ruwe diamant met mogelijkheden om te transformeren naar een mooi en aantrekkelijk stedelijk gebied.
“
De micro-appartementen zijn geschikt voor een wat oudere doelgroep. Er is juist gekozen voor een mix van genoemde doelgroepen, om verbinding tussen de bewoners te creëren.
Zijaanzicht pand
Ondanks de gevolgen van COVID-19 is het onderzoek tot een goed einde gebracht. Bij deze bedanken wij de heer Anker voor zijn begeleiding en ondersteuning door het project heen. Eveneens gaat onze dank uit naar de initiatieven in de wijk die de tijd hebben genomen voor interviews. Zonder hun medewerking konden wij dit project niet voltooien. SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be |
17
Connection Zuid Pendrecht is een wijk ten zuiden van het Rotterdamse stadsdeel Charlois. De wijk is gebouwd in de jaren 50 en genoemd naar een ambacht op het eiland IJsselmonde. Na de oorlog was er een groot gebrek aan woonruimte in Rotterdam. De opgave van Rotterdam toendertijd was om nieuwe huizen te bouwen; genoeg woningen en ruimte voor de toekomst. Hierdoor speelt hoogbouw in de wijk Pendrecht een belangrijke rol.
Door: Dayna Dommisse, Rick van Hengel, Emre Karaca, Shafiq Leakat, Thimo van Soldt
“
De woningen zijn om een gemeenschappelijke tuin gebouwd. De woonbuurten liggen rondom Plein 1953: het hart van de wijk. In een bovenaanzicht van de wijk zie je duidelijk dat de straten loodrecht ten opzichte van elkaar liggen.
18
| SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be
Connection Zuid
Ontwerp De wijk is ontworpen door stedenbouwkundige Lotte Stam-Beese. De stedenbouwkundige heeft bij het ontwerpen van de wijk gebruikgemaakt van zogeheten wooneenheden. Hierbij zijn woningen om een gemeenschappelijk tuin gebouwd. De woonbuurten liggen rondom Plein 1953: het hart van de wijk. In een bovenaanzicht van de wijk zie je duidelijk dat de straten loodrecht ten opzichte van elkaar liggen. Met meer dan 12.000 bewoners en slechts 5.608 woningen, kampt de wijk met overbezetting – er wonen teveel mensen op één adres. Dit vormt een van de grootste problemen van de wijk. De buurt heeft ook te maken met een grote overlast aan hangjongeren, die vaak te vinden zijn op Plein 1953 en bij metrostation Slinge. Hierdoor ligt het gemiddeld aantal problemen en meldingen van de wijk hoger dan het stedelijk gemiddelde. Voor de opzet van het beleidsadvies is field- en deskresearch gedaan. De deskresearch is uitgevoerd door verschillende analyses uit te voeren met betrekking op de wijk. De fieldresearch is gedaan aan de hand van interviews met betrokkenen en door online enquêtes af te nemen. De belangrijkste uitkomsten uit deze analyses zijn opgenomen in het uiteindelijke adviesrapport.
Beleidsalternatieven METROSTATION SLINGE Het streven is om het fysieke domein te verbeteren met behulp van het eerste beleidsalternatief. Met andere woorden: de parkeerproblematiek rondom metrostation Slinge moet opgelost worden om positieve invloed uit te oefenen op het sociale domein. Het einddoel is om het P+R-parkeerterrein bij metrostation Slinge uit te breiden door te investeren. Hierdoor verminderen de problemen en overlast bij bewoners en neemt de kwaliteit van de leefomgeving toe - en indirect verhoogt hiermee het veiligheidsgevoel. PLEIN 1953 Het tweede beleidsalternatief is gericht op de verbetering van het sociale domein op Plein 1953. Door het fysieke domein te verbeteren, verbetert ook het sociale domein op het plein. Het fysieke probleem zijn de jongeren die op en rondom het plein hangen. Zij laten afval achter en zorgen voor een onaangename sfeer. De jongeren - het fysieke domein – hebben invloed op het veiligheidsgevoel en daarmee het sociale domein. Om het sociale domein op het plein te verbeteren zal in overleg met de jongeren een nieuwe locatie voor hen gezocht worden, zodat zij niet meer tot overlast zullen zorgen op Plein 1953. ZIJPE Uit verschillende onderzoeken en analyses is gebleken dat de bewoners van Pendrecht, Zijpe steeds vaker zien als een onaantrekkelijke plek. Dit heeft een negatief gevolg op het veiligheidsgevoel van de wijk. Het fysieke probleem is hierbij de bestemming van de bestaande panden. Ook spelen de bedrijven die gevestigd zijn en hun openingstijden een grote rol. Het probleem rond Zijpe moet opgelost worden om op positieve wijze invloed uit te kunnen oefenen op het sociale domein. Een van de oplossingen is het renoveren van de gevels en het opnieuw indelen en toewijzen van bedrijven met onderling wisselende openingstijden. Hierdoor zou het veiligheidsgevoel positief beïnvloed kunnen worden. SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be |
19
Maak kennis met de stadswijk Pendrecht Aantal bewoners 12.235
Westers: 17,3% Marokko: 12,7% Antillen: 11,9% Suriname: 18,9% Turkije: 16,8% Overig niet-westers: 22,3% In de stadswijk Pendrecht is het grootste gedeelte van de bevolking van niet-westerse afkomst. In de stadswijk zijn veel verschillende nationaliteiten te vinden.
Opleiding
Laag: Gemiddeld: Hoog: Nederland: 29% 42% 29% Rotterdam: 33% 39% 28% Pendrecht: 42% 45% 13% In de stadswijk Pendrecht is de gemiddelde mens lager geschoold ten opzichte van Rotterdam en Nederland. In de stadswijk is er een matige kennis van de Nederlandse taal.
Gemiddelde bruto jaarinkomen
Nederland: € 24.700,Rotterdam: € 22.800,Pendrecht: € 18.400,In de stadswijk Pendrecht ligt het gemiddelde bruto jaarinkomen onder het gemiddelde van Nederland. In de stadswijk heeft 17.4% van de huishoudens een gemiddeld jaarinkomen om net van rond te kunnen komen, het sociaal minimum.
Bewoning
Bouwjaar
4
21
Bewoond Onbewoond
96
Vanaf 2000 Voor 2000
79
Eigendom 13
30
Type woning
1 56
Onbekend Huur cooperatie
| SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be
Eengezins 72%
Meergezins
Huur onbekend
Als er gekeken wordt naar de sociale aspecten in de stadswijk Pendrecht valt te concluderen dat het veiligheidsgevoel in een wijk sterk afhangt van verschillende factoren, waaronder contact met en assimilatie van kinderen. Veel bewoners voelen zich veiliger wanneer er meer mensen op straat zijn, omdat zij dan het gevoel krijgen ‘gezien’ te worden. De parkeerproblematiek rondom metrostation Slinge oefent op negatieve wijze invloed uit op de kwaliteit van de leefomgeving – en indirect de veiligheid. 20
28%
Koop
Als er gekeken wordt naar de fysieke aspecten in de stadswijk Pendrecht valt te concluderen dat er diverse functies met verschillende openingstijden aanwezig zijn in de drie deelgebieden. Echter worden deze functies weinig bezocht. Dit heeft een negatief effect op de sociale controle op straat. De huidige functiemenging in Zijpe zal negatieve gevolgen hebben voor de sociale controle op straat.
Connection Zuid
Functiemenging Het toegewezen gebouw dat wij transformeren en/of herbestemmen is gelegen aan Plein 1953 en bestaat uit twee percelen met een variërende grootte tussen 1376 en 888 m2. Het eerste perceel bestaat uit de adressen Plein 1953 186 t/m 189 en heeft een bijeenkomstfunctie. Het tweede perceel bestaat uit de adressen Plein 1953 191 t/m 192 en heeft een industriefunctie. Het doel van de herbestemming is om naast een haalbare functiewijziging een aantoonbare meerwaarde voor de wijk te realiseren binnen onder andere - de randvoorwaarden van het eerder voorgestelde beleidsalternatief en binnen de context van de huidige stedelijke ontwikkeling van Rotterdam.
Woonfunctie
In de beleidsdocumenten wordt duidelijk aangeven dat er doelgroepen met een hoger inkomen naar het zuiden van Rotterdam moeten komen. De woonfunctie zal dat ook gerealiseerd worden voor doelgroepen met midden- of hoge inkomens.
Kantoor
De huidige invulling van het betreffende object is een kantoor. De kantoorfunctie zal vernieuwd worden en komt beschikbaar voor maatschappelijke initiatieven. Veel initiatieven hebben nog huisvesting nodig, waardoor de ruimte goed uitkomt.
Kinderopvang
In de huidige invulling van het betreffende object is een kinderopvang aanwezig. Uit onderzoek kwam deze functie sterk naar boven waardoor kinderopvang in het nieuwe ontwerp blijft en een positieve bijdrage kan leveren aan deze belangrijke groep van de samenleving.
Parkeergelegenheid
De parkeergelegenheid is een deel van de functiemening die het tekort aan parkeergelegenheden in Pendrecht gedeeltelijk zou moeten opvullen. Parkeerplaatsen voor bewoners, werkenden en bezoekers lossen het parkeerprobleem rond Plein 1953 gedeeltelijk op. SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be |
21
Impressie
Figuur 5. overgenomen van eigen werk
22
| SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be
Connection Zuid
Het financiële plaatje Kosten Functie
Vierkante meters
Prijs per m2
107,33 673,12 219,12 423,16
1286,40 1286,40 1286,40 1286,40
138.069 865.902 281.876 544.353
778,41 274,52 596,82
1364,58 154,05 351
1.062.203 42.289 209.484
Totaal kosten
3.144.176
Woonfunctie Type A Type B Type C Type D Kantoor Kinderopvang Parkeren
Totale kosten
Opbrengsten Functie
Verkoopprijs
Totale verkoopinkomsten
Woonfunctie Type A 335.512 335.512 Type B 299.370 2.095.590 Type C 343.094 686.188 Type D 330.854 1.323.416 Subtotaal verkoop 4.440.706 Verhuur Opbrengst per m2 Totale verhuuropbrengsten Kantoor 191,88 146.016 Kinderopvang 137,52 32.508 Subtotaal verhuur 178.524 Totaal opbrengsten
4.619.230
Uit de tabellen is op te maken dat het project financieel haalbaar is. Uit de verkoop van de woningen kan een winstrendement gehaald worden van 41,2%. Verder zijn de jaarlijkse inkomsten van de huuropbrengsten € 178.524.
“
Uit de tabellen is op te maken dat het project financieel haalbaar is. Uit de verkoop van de woningen kan een winstrendement gehaald worden van 41,2%. SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be |
23
Sint Agnius en Plein 1953 Denkend aan Pendrecht, is Plein 1953 onmisbaar. Plein 1953 is een groot winkelplein waar bijna elke Pendrechter winkelt en boodschappen doet. Omringd door flats, woningen en metrostation Slinge, is het gegarandeerd dat Plein 1953 veel bezoekers trekt. Toch hebben het plein en Pendrecht problemen op zowel het fysieke als het sociale domein. De studenten van deze onderzoeksgroep vonden dat Plein 1953 nog veel beter kan functioneren en veel aanlokkelijker gemaakt kan worden voor bezoekers.
Door: Jelle Brüggemann, Steven Deijs, Fleur Jacobs, Io Kam en Yentl Krijbolder
24
| SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be
“
Pendrecht is een wijk met potentie. De herbestemming van Pendrecht zorgt dat er een plek is waar de bewoners terecht kunnen. Door deze herbestemming wordt Sint Agnius de kern van een verbeterd Pendrecht!
Sint Agnius en Plein 1953
Sint Agnius Hierbij presenteren we een complete herbestemming van twee gebouwen op Plein 1953 en het plein zelf: Sint Agnius. Deze plannen hervormen het plein om optimaal te functioneren op het sociale en fysieke domein. Dit wordt behaald door het aanleggen van groen, het toepassen van woningen met zeer potentiële nieuwe doelgroepen, het verbeteren van winkels en uitgaansgelegenheden te creëren. Zo wordt Plein 1953 niet alleen het winkelplein van Pendrecht, maar van heel Charlois. Sint Agnius is misschien wel flink gefocust op Plein 1953, maar de herbestemming verbetert heel Pendrecht. In dit artikel zijn de plannen van groep Sint Agnius te vinden die Plein 1953 transformeren naar een plein waar elke Pendrechter trots op kan zijn.
Voor herbestemming
Na herbestemming
SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be |
25
Bezoekerservaring Bij de veldonderzoeken kwamen de problemen van de wijk al snel boven. Zo viel het zwerfafval direct op. Maar het veldonderzoek had niet alleen negatieve resultaten. Wat opviel was dat het veiligheidsgevoel overdag redelijk goed ervaren werd. Ook de goede onderlinge samenhang tussen bewoners was opmerkelijk. Deze samenhang viel voornamelijk op bij Plein 1953. Dit plein is zeer populair voor winkels en bij bewoners. Plein 1953 is een mooi plein, alleen zien veel winkels er vervallen uit en ogen niet aantrekkelijk. Ook viel de drukte op het plein tegen, wat niet bijdraagt aan de sfeer. Projectgroep Sint Agnius ziet veel potentie in Plein 1953 en bouwt op de kwaliteiten om tot een goede herbestemming te komen, dat zowel het plein als de wijk helpt. Om de juiste herbestemming op te stellen, is eerst gekeken naar de kwaliteiten en problemen van de gehele wijk, met een focus op Plein 1953.
Kwaliteiten Uit de analyses blijkt dat de meeste kwaliteiten van Pendrecht komen door de locatie. Zo is Pendrecht omgeven door een groen netwerk, waaronder het Zuiderpark (ref: lagenbenadering). Hier kunnen de bewoners groen wandelen en het stedelijke leven vergeten. Pendrecht is goed bereikbaar en toegankelijk door metrostation Slinge. Dit is gunstig voor Plein 1953 om bezoekers te trekken, omdat metrostation Slinge dichtbij het plein ligt. Plein 1953 is niet het enige winkelgebied in Pendrecht.
Pendrecht heeft veel winkels rondom het centrum van de wijk, waaronder voornamelijk kleine ondernemingen van bewoners. Veel van deze winkels hebben ook een buitenlandse invloed, door Pendrecht de demografisch herkomst (en aantrekking) vanuit diverse culturen. Dit zorgt voor een zeer diverse wijk waar niemand beoordeeld wordt op herkomst. Ondanks de culturele diversiteit, is de onderlinge samenhang zeer goed. Ook blijkt het gemiddelde inkomen van Pendrecht ten opzicht van heel Charlois redelijk is goed, zie tabel 1. In de wijk is al veel ondernomen om de veiligheid te bevorderen. Zo zijn er camera’s, brede stoepen, veel zebrapaden en nog meer voorzieningen aangelegd om de veiligheid te bevorderen. Met succes, want Pendrecht heeft recent een 8 gescoord op veiligheid. Dit is helaas niet een goede reflectie waar het om veiligheidsgevoel gaat, want volgens de interviews blijkt dat niet iedereen in de wijk een positief veiligheidsgevoel heeft. Met een goede omgeving, diversiteit, veel winkels en een goede score op veiligheid is Pendrecht zeker op weg om zich te ontdoen van de status “probleemwijk”.
De problemen Eén van de eerste problemen heeft een verband met één van de kwaliteiten van Pendrecht, namelijk het groennetwerk. Pendrecht mag misschien wel omringd zijn door veel groen, maar in de wijk zelf is groen relatief schaars. Dit zorgt ervoor dat Pendrecht niet kleurrijk is en dat de bewoners buiten de wijk moeten gaan voor recreatiemogelijkheden. Plein 1953 heeft hetzelfde
Tabel 1 voor “de kwaliteiten”
Aantal Gemiddeld besteedbaar Gestandaardiseerd huishoudens inkomen 2017 2017 2016 2015 2017 2016 2015
Charlois Charlois Zuidrand Tarwewijk Carnisse Zuidwijk Oud-Charlois Wielewaal Zuidplein Pendrecht Zuiderpark Heijplaat 26
32.400 100 5.700 5.800 6.400 6.600 300 700 5.500 500 700
| SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be
€ 29.000 € 59.000 € 27.400 € 28.500 € 28.100 € 29.900 € 24.600 € 31.000 € 30.200 € 24.500 € 32.600
€ 28.300 € 65.100 € 26.400 € 27.600 € 27.800 € 29.500 € 25.000 € 29.600 € 28.800 € 26.700 € 31.600
€ 27.300 € 47.000 € 25.600 € 26.700 € 27.000 € 28.500 € 23.200 € 29.100 € 27.900 € 26.600 € 30.500
€ 21.900 € 40.000 € 20.500 € 22.300 € 21.400 € 22.400 € 19.300 € 25.600 € 22.000 € 20.300 € 23.700
€ 21.400 € 44.400 € 19.800 € 21.600 € 21.200 € 22.000 € 19.600 € 24.700 € 21.100 € 22.200 € 23.300
€ 20.700 € 31.700 € 19.000 € 20.900 € 20.700 € 21.200 € 18.400 € 24.300 € 20.600 € 22.100 € 22.500
Sint Agnius en Plein 1953
Tabel 2 voor “de problemen”
Tarwewijk Heijplaat Oud Charlois Carnisse Zuidplein Wielewaal Zuiderpark Pendrecht Zuidwijk Charlois Zuidrand
0-15 jaar
15-25 jaar
25-45 jaar
45-65 jaar
65 tot ouder
2.230 1.980 4.755 2.790 845 290 155 475 445 240 2.240 1.930 4.865 3.325 1.485 1.890 1.625 4.840 2.490 930 150 100 505 295 250 35 35 100 140 90 95 95 235 285 570 5.205 1.570 3.735 2.890 1.535 2.550 1.580 4.125 3.305 2.345 45 30 105 140 130
probleem. Op dit plein staan enkele bomen, maar alsnog ziet het plein er zeer stedelijk en kaal uit. Andere problemen zijn de kleine, eigen ondernemingen in de vorm van winkels. Zoals eerder gezegd, zijn er veel winkels in Pendrecht, waardoor men verwacht dat het winkelaanbod zeer divers is. Dit is helaas niet zo. Er zijn bijvoorbeeld veel kappers en islamitische slagers. Uit de interviews blijkt dat deze winkels lijden onder slecht ondernemerschap. Ook zijn deze ondernemingen niet van een hoge standaard en zijn daarom populair onder criminelen (witwassen). Bovendien lijden de winkels onder achterstallig onderhoud en belemmeren zij de uitstraling van de winkelgebieden in Pendrecht. Uit de interviews bleek ook dat rond 40% van de winkels zorgwinkels zijn. Dit kan een relatie hebben met
de drugsproblemen, die zich achter de voordeuren afspelen. Schulden en alcoholverslavingen zijn eveneens problemen die achter deze deuren afspelen. Dit leidt tot een onwenselijke thuissituatie voor jongeren, die hen vaak (’s avonds) naar de straat drijft. Zij zorgen daar voor overlast en vervallen snel in de criminaliteit. Er is ook een gat in de leeftijdsgroep 15-25 jaar, (zie tabel 2). Dit is één van de redenen waarom Pendrecht niet goed scoort als het gaat om hoogopgeleiden. Pendrecht mist hierdoor een stuk levendigheid ook door het ontbreken van bijvoorbeeld uitgaansgelegenheden voor jongeren. Kortom, Pendrecht is over de jaren wel verbeterd, maar zonder een drastische aanpak van deze en andere problemen, waaronder zwerfaval, is het moeilijk om de status “probleemwijk” te verwerpen.
SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be |
27
De ideale herbestemming Welke gebouwen worden herbestemd
Met het gebouw van Vitaal Pendrecht voor ogen is gewerkt aan een plan. Vitaal Pendrecht is een modern, maar niet aantrekkelijk pand. Het is de perfecte keuze, omdat het dient als basis voor een nieuwe gebouw; door renovatie worden zowel het pand en het plein mooier. De tweede plek is de rij vervallen winkels die direct naast het pand van Vitaal Pendrecht liggen. Deze panden schaden de uitstraling van Plein 1953. Boven de winkels bevinden zich bovendien zeer kleine appartementen, die niet meer acceptabel zijn om in te leven. Slopen en herbouwen is de beste optie. Op deze manier kan er ook ingespeeld worden op de nieuwe en betere uitstraling die het pand van Vitaal Pendrecht krijgt. Bij de herbestemming wordt er ook nieuw groen aangelegd, en deze twee panden liggen hiervoor op de perfecte locatie. De gekozen panden zijn dus de perfecte optie om de herbestemming zo perfect mogelijk uit te voeren. Een mooie uitstraling is zeer belangrijk voor Plein 1953. De herbestemming van deze twee panden zorgt niet alleen een veel betere sfeer, maar zorgt er ook voor dat bezoekers uit andere wijken de metro zullen pakken om dit nieuwe prachtplein te bezoeken.
Doelgroepen
In het moodboard is een beeld weergeven van de toekomstige bewoners die niet alleen belangrijk zijn voor het project, maar ook voor de omgeving. De doelgroepen bestaan uit studenten en jonge gezinnen. Deze groepen zijn sociaal
28
| SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be
en ondernemend, waarvan sommigen letterlijk ondernemers zijn. De doelgroepen zullen meer leven in de brouwerij brengen. Zij hebben een hoger gemiddeld inkomen dan de bewoners van Pendrecht. Zij trekken hogere inkomensklassen naar het plein, waardoor het imago van Plein 1953 verbeterd wordt. Door de aanwezigheid van deze doelgroepen krijgt de herbestemming de waardering die het nodig heeft. Of het nou door het drinken van biertjes is of door het vestigen van een aantrekkelijke winkel, deze doelgroepen voegen kwaliteit toe, die zowel Pendrecht als Plein 1953 kan gebruiken. Dit zijn dus de perfecte doelgroepen voor het verbeterde Plein 1953 en zullen ervoor zorgen dat Plein 1953 meer bruisend en ondernemend wordt.
De functies
De functies zijn probleemoplossend gekozen. De eerste functies zijn de winkels. De winkelinvulling is cruciaal om deze herbestemming perfect te laten verlopen. De winkels krijgen daarbij nieuwe ondernemers, die zorgen voor vooruitgang van het winkelaanbod. Om Pendrecht meer uitgaansgelegenheden te geven, krijgt de herbestemming een bierbrouwerij. Dit is de perfecte functie om een gezellige uitgaansgelegenheid te creëren zonder dat er stomdronken mensen om twaalf uur ‘s nachts rondlopen, zoals bij een kroeg. Ook kunnen bezoekers op de daktuin een drankje doen als ze een middagje de mooie nieuwe winkels hebben bezocht. De bierbrouwerij is dus de perfecte functie om Plein 1953 een veel betere sfeer te geven en om het plein aantrekkelijker te maken voor jongvolwassenen. De functie van Vitaal
Sint Agnius en Plein 1953
Pendrecht is zeer belangrijk in de wijk en om dit te eren krijgt Vitaal Pendrecht een groter kantoor. Hier vestigt de stadsmarinier zich ook om in direct contact met bewoners en ondernemers te staan. Dit zorgt er ook voor dat Vitaal Pendrecht de capaciteit heeft, om (optimaal) geheel Pendrecht bij te staan. De laatste functie is Wonen, waardoor het plein meer bruisend wordt.
Sint Agnius in beeld gebracht
niet alleen the place to be voor de bewoners van Pendrecht, maar ook voor bewoners uit de rondom liggende wijken. Deze herbestemming zorgt voor bewoners van Pendrecht zelf, dat zij een aantrekkelijke plek hebben om naar toe te gaan. Met een optimalisering van de demografie wordt er meer ondernomen en wordt er meer bruisende atmosfeer in de wijk gevormd. Zo wordt deze herbestemming de kern van een verbeterd Pendrecht!
Ontwerp
Sint Agnius is een project dat bestaat uit twee gebouwen op Plein 1953. Om van deze twee gebouwen een mooi geheel te maken, is er een loopbrug gemaakt. Een groot deel van het ontwerp bestaat voornamelijk uit glas. Dit geeft een zeer mooie en open uitstraling. Ook zorgt dit ervoor dat de bezoekers niet alleen meer inzicht hebben op wat er achter de deuren van de winkels en bierbrouwerij afspeelt, maar maakt het ook aantrekkelijker om deze gebouwen te bezoeken. Het ontwerp zorgt er dus voor dat nieuwe bezoekers zeg sneller aangetrokken voelen om de bierbrouwerij en de nieuwe winkels te bezoeken.
Uitstraling
Niet alleen heeft de herbestemming een groenere uitstraling, maar is de uitstraling ook een stuk moderner. Dit zorgt ervoor dat het nieuwe gebouw opvalt op het plein en dat het gebouw er mooi uitziet. Dit gebouw kan dan ook dienen als inspiratie van eventuele nieuwe plannen voor het herbouwen van andere winkelblokken op Plein 1953. Dit is dus een enorme vooruitgang op de uitstraling van het plein, echter zou dit niet compleet zijn zonder groen. Zo zijn er meerdere bomen geplant en zijn er meer bankjes rond deze bomen te vinden. Ook is er een mooie daktuin waar ook veel groen terug komt. Dit zorgt ervoor dat Plein 1953 er niet kaal uit ziet. Ook kunnen bewoners Plein 1953 bezoeken voor recreatie, zonder dat ze naar het Zuiderpark moeten gaan.
Eindproduct
Deze doordachte herbestemming zou uiteindelijk resulteren in een nieuw en geoptimaliseerd Plein 1953 die toegankelijk is voor binnen- en buitenstaanders. Waarbij iedereen bij elkaar kan komen om te genieten van de mooie winkels en een lekker biertje te drinken met uitzicht op een vernieuwd en groen plein. Zo wordt Plein 1953 SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be |
29
Slinge…..the change! Pendrecht, misschien niet de fijnste wijk in Rotterdam. Waar het nu om gaat is: wat gaan we er aan doen?! Wat zijn de mogelijkheden en de eventuele gevolgen van onze aanpassingen? Ons doel is een wijk realiseren waar iedereen zich veilig voelt en er plek is om te wonen, te werken en te recreëren. Ook dromen wij van een wijk zonder doorgaand verkeer en mensen eerder de fiets pakken in plaats van de auto.
Door: Jesse Even, Gert-Jan Kloos, Emma Langerak, Floris Spruijt, Olaf Tupker en Madelief Wolkenfelt
30
| SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be
“
Door de aanpassingen rondom station Slinge, en het nieuwe pand dat gerealiseerd gaat worden moet Pendrecht weer een bruisende wijk worden in Rotterdam, door de flinke makeover zal Slinge een mooi modern visitekaartje worden voor de wijk.
Slinge.....the change!
Huidige situatie Om bij het begin te beginnen, zijn wij van start gegaan met het bepalen van een locatie die aangepakt werd: het gebied rondom Metrohalte Slinge. Het gebied ligt tussen Pendrecht en Zuidwijk in en is een centrale plek voor beide wijken. De aanpassingen zullen daarom meer impact hebben vanwege de centrale ligging. Het gebied oogt erg somber, er hangt geen veilige en ontspannen sfeer. Dit komt mede door de wegen die door dit gebied lopen waar veel auto’s rijden, maar ook door de slecht verlichte stoepen en hangplekken van jongeren. Ook lopen er ‘s avonds veel junks en daklozen rond de parkeergarage en de metrohalte. Dit zorgt ervoor dat liever niemand in de buurt van station Slinge wil komen. Kortom, geen fijne plek om te zijn. Ook kan het station een make-over gebruiken; de constructie van het pand is nog tip top in orde maar op veel plekken kan het wel een likje verf of een flinke poetsbeurt gebruiken. Ook is er uit onderzoek gebleken dat er veel verdeeldheid is in de wijk en dat mensen erg individualistisch denken.
Kansen Waar liggen hier de kansen? Ten eerste moeten de wegen weg. Weg, hoor ik u denken? Ja, ze moeten weg om zo een veilige omgeving te creëren, zodat kinderen veilig kunnen spelen en men zich kan bewegen zonder bang te zijn voor voorbijrazende auto’s. Om de bereikbaarheid te behouden, is er gekozen om de Slinge (zie figuur 1, de rode pijlen) een stuk ondergronds te doen,
zodat het gebied rondom het metrostation vrij komt te staan. Op deze vrijgekomen grond realiseren we vier grote panden met woon, werk en recreatieve doeleinden. Op de vrijgekomen ruimte, die door het verwijderen van de Zuiderparkweg (figuur 1, de blauwe pijlen) is ontstaan, wordt het Zuiderpark doorgetrokken. Hierdoor ontstaat een groene ader midden in Rotterdam-Zuid.
Resultaten Door de vele aanpassingen komt er een nieuwe “ingang” van de wijk. Dit gebied is een modern en veilig gebied waar kinderen veilig kunnen spelen en volwassenen kunnen ontspannen. Door de invulling van de gebouwen komt er toezicht in het gebied. De sportschool, die in één van de gebouwen wordt gerealiseerd, verbetert het toezicht op het station, waardoor er ‘s avond geen daklozen of junks meer willen liggen. Wij hebben niet de openbare ruimte in dit gebied onder handen genomen, maar wel een van de panden. Het pand dat tegenover het metrostation staat, krijgt meerdere doelen, zoals: een restaurantje, een sportschool met maatschappelijke doeleinden en een bijbehorend lokaal waar workshops gegeven kunnen worden, een reguliere sportschool met verdiepingen en dertig ruime videwoningen. Dit is heel wat in een pand, maar dit is dan ook het pareltje van het gebied! De sportschool heeft uitzicht op de buitenruimte, waarmee het een sociale controle kan creëren. Door de maatschappelijke functies, betrekt en verbindt het gebied ook de achterliggende wijken.
Figuur 1 Google maps Slinge & Zuiderparkweg
SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be |
31
Op de overzichtsfoto’s van het hele gebied is te zien waar de gebouwen geplaatst zullen worden, waar het Zuiderpark doorgetrokken wordt en waar de ingangen van de ondergrondse weg zich bevinden. De twee foto’s hieronder zijn van het gebouw zelf, zoals te zien is, met veel gebruik van glas. Dit is met opzet, omdat er aan beide kanten van het gebouw vide-woningen komen en die moeten voldoende natuurlijke lichtinval hebben om het bouwtechnisch correct te maken, ook heeft het glas een lichte en moderne uitstraling. Het glas
32
| SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be
bij de sportschool is zo gebruikt zodat er dan veel uitzicht op het metrostation is, wat indirecte toezicht geeft op het gebied. Ook is de groene schuine kant te zien op het gebouw, dit is een groene muur begroeid met planten en geeft het gebouw een ecologische uitstraling.
Slinge.....the change!
De plaatjes hiernaast geven een indruk van de vide-woningen en hoe deze in elkaar steken. Er is rekening gehouden met twee wc’s, twee slaapkamers, twee badkamers en een ruime woonkamer met een open keuken. Door de vide in het huis is er veel licht in de woonkamer. Door dit licht bespaar je energie.
De hieronder getoonde foto’s geven een duidelijk beeld van de indeling van de twee onderste verdiepingen. De indeling van de onderste verdieping bestaat uit een restaurant, sportschool, lokaal voor workshops, een maatschappelijke boksschool en de kleedruimtes.
SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be |
33
Sociale cohesie Pendrecht Pendrecht - Hoe sociale initiatieven de wijk nóg meer kunnen verbeteren. Uit ons onderzoek van het afgelopen half jaar kwam naar voren dat sociale cohesie een belangrijke rol speelt in het terugdringen van criminaliteit en enkele van de sociale conflicten. Bij een toename in de sociale cohesie, voelen bewoners zich verantwoordelijker voor hun daden en hun omgeving.
Door: Karen Vermeulen, Jesse Voskuilen, Qiao-ling Wang, Simone Hollander (TU Delft)
“
Een stabiel Pendrecht bereiken we samen. Wanneer de sociale cohesie toeneemt en meer communicatie tussen de bewoners van Pendrecht is, zal de wijk veiliger worden.
Het team Wij zijn vier studenten van de Technische Universiteit Delft met verschillende vakgebieden. In september 2020 zijn wij begonnen aan de minor Communication Design for Innovation, met als opdracht de Rotterdamse wijk Pendrecht te analyseren om ondersteuning te bieden bij het verbeteren van de wijk. Nu, een half jaar later, presenteren wij ons advies.
34
| SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be
Sociale cohesie Pendrecht
Intro
invloed kan worden uitgeoefend, waardoor de impact het grootst is.
“Ik hoop dat ze uit de shit komen”, dat waren de letterlijke woorden die de wijkagent, Thomas Schippers, tegen ons zei tijdens een rondleiding door de Rotterdamse wijk Pendrecht. Hij vertelde over de moeilijkheden in de wijk en hoe de jeugd vaak in het criminele circuit terecht komt. Hij liet echter ook zien dat er steeds meer initiatieven komen, georganiseerd door bewoners, om elkaar te helpen. Ondanks alle negatieve verhalen die wij gehoord hadden over de ‘probleem’ wijk Pendrecht, benadrukte Schippers dat hij blijft hopen dat de mensen weer op het rechte pad terecht komen. Dat is waar het uiteindelijk allemaal om draait; het helpen van de bewoners van Pendrecht en ze op het rechte pad te houden met als gevolg dat de wijk verbeterd. Onze opdrachtgever, Peter Anker van Hogeschool Rotterdam, vertelde ons over Pendrecht en vroeg of wij eveneens konden bijdragen met een voorstel tot het verbeteren van de wijk. Het doel van dit onderzoek is daarom te analyseren wat er verbeterd kan worden en hoe dit het beste kan worden aangepakt. Bovendien is er een specifieke nadruk gelegd op de kinderen van Pendrecht, zodat zij uiteindelijk veilig kunnen opgroeien. Daarbij is dat de generatie waarop nog de meeste
Belangrijkste punt voor verandering Uit ons onderzoek van het afgelopen half jaar blijkt dat sociale cohesie een belangrijke rol speelt in het terugdringen van criminaliteit en enkele van de sociale conflicten. Het onderzoek bestond uit het verzamelen van zoveel mogelijk informatie van de situatie en de betrokken partijen. Zo is er veel literatuur gelezen, interviews gedaan en een rondleiding door de wijk van de politie. Bij een toename in de sociale cohesie, voelen bewoners zich verantwoordelijker voor hun daden en hun omgeving. Een toename van sociale cohesie brengt namelijk een gevoel van saamhorigheid en een ‘wij’-gevoel met zich mee (Vermeulen et al., 2020). In de huidige situatie in Pendrecht spreekt men niet met elkaar of durft de ander niet aan te spreken op, onder andere, geluidsoverlast. Bij deze angst wordt de politie gebeld (Schipper, T. 2020), waardoor de band tussen buurtbewoners verslechterd. Wanneer buurtbewoners meer in contact met elkaar staan,
Figuur 1: Plein 1953 gelegen in Pendrecht (bron; http://ondermaas.nl/ondermaas/pendrecht.aspx).
SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be |
35
neemt de anonimiteit in Pendrecht af. Wanneer ook de kinderen en jongeren beseffen wat voor (negatieve) impact hun gedrag heeft op de wijk zullen ze hopelijk realiseren dat het minder plegen van misdaden een positieve impact maakt. Onze opdrachtgever, Peter Anker van Hogeschool Rotterdam, ziet namelijk graag de wijk verbeteren voor de kinderen, zodat het een veiligere omgeving is om in op te groeien. Het is daarom belangrijk om de gemeenschap bij elkaar te krijgen, zodat mensen een gemeenschap kunnen vinden waarin openlijk kan worden gesproken over huiselijk geweld of verslavingsproblematiek. Wanneer de sociale cohesie toeneemt en meer communicatie tussen de bewoners van Pendrecht is, zal de wijk veiliger worden door de bovengenoemde redenen. Wanneer de problemen in de wijk verbeteren zal de leefomgeving voor de kinderen verbeteren en zullen ze opgroeien in een veiligere omgeving. Op dit moment zijn in Pendrecht veel sociale initiatieven aanwezig die verschillende doelgroepen hebben, alle met eenzelfde doel; Pendrecht helpen. Het is opvallend dat de initiatieven weinig onderling samenwerken. Terwijl verschillende theorieën schrijven over dat samenwerking tot beter resultaat zal leiden. De praktijkgemeenschaptheorie is daar een van en hieruit wordt gehaald dat sociale initiatieven effectiever worden door samen te gaan werken, zoals afgebeeld in figuur 2. Uiteindelijk willen de initiatieven allemaal het beste voor Pendrecht en daarom is het aannemelijk dat door samenwerking de beste ideeën kunnen voortkomen voor hun eigen wijk. Door samen te werken kunnen ze elkaar tips en tops geven, advies delen en samen activiteiten organiseren die wellicht groter zijn dan normaal. Als alle initiatieven van elkaar kunnen profiteren, zullen de kinderen uiteindelijk ook ervan
profiteren. Vandaar dat wij geloven: “Een stabiel Pendrecht bereiken we samen.
Uitvoering De moeilijkheid van onze strategie is het samenbrengen van de initiatieven. Hoe zorg je er namelijk voor dat de initiatieven geprikkeld worden om samen te komen en naar elkaar gaan luisteren? Hiervoor bedachten wij een advies dat bestaat uit twee onderdelen: 1. Bijeenkomsten. Hier kunnen de initiatieven samen brainstormen over hoe men samen de problemen in de wijk aanpakt. 2. Website.Hier kunnen de initiatieven een profiel aanmaken, elkaar opzoeken en contact leggen.
Het doel van de website is een platform te bieden waar de initiatieven laagdrempelig met elkaar in contact kunnen komen. De website biedt de mogelijkheid voor de initiatieven om met elkaar contact op te nemen en informatie uit te wisselen. Daarnaast biedt de website de kans aan de bewoners van Pendrecht om te zien wat er allemaal gebeurt in de wijk en waar ze hulp kunnen zoeken. De website zal verschillende functies bevatten zoals; een forum, een algemene agenda en een adresboek waar alle initiatieven een eigen profiel kunnen aanmaken. Bij de bijeenkomsten is het de bedoeling dat de initiatieven op een actieve manier met elkaar gaan samenwerken. Door dit te doen kunnen de initiatieven informatie uitwisselen en elkaar helpen met bepaald problemen. Samen hebben de initiatieven meer mankracht om grotere activiteiten
Figuur 2: Door de sociale initiatieven samen te brengen kunnen ze een praktijkgemeenschap vormen en met betere ideeën komen.
36
| SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be
Sociale cohesie Pendrecht
te organiseren en meer bekendheid te krijgen. In de bijeenkomsten moet worden ingezien dat samenwerken heel veel voordelen biedt en hopelijk leidt dit tot genoeg enthousiasme om zelfstandig te blijven samenwerken in de toekomst. Voor de allereerste bijeenkomst is de moeilijkheidsgraad te vinden in het feit dat de initiatieven gemotiveerd moeten worden om te komen. Hierom zal voor de eerste bijeenkomst een lezing ofwel workshop door een lokaal bekend persoon plaatsvinden. De reden waarom een lokaal bekend persoon nodig is, is dat deze bekendheid een voorbeeldfunctie kan zijn voor de initiatieven en zo kan de bijeenkomst meer indruk achterlaten. Ook kan het een extra reden zijn voor de initiatieven om op te komen dagen, alleen al om deze persoon te ontmoeten. Enkele suggesties voor de spreker hiervoor zijn burgemeester Aboutaleb, (oud-)spelers van Feyenoord of een andere bekende van de wijk. Om ervoor te zorgen dat het plan bekend wordt onder de initiatieven is er promotie nodig. De promotie kan vorm krijgen door het rondsturen en ophangen van posters en infographics. Onderstaande figuren geven voorbeelden van hoe dat eruit kan zien. Het doel van de poster is voornamelijk om algemene bekendheid te krijgen in de wijk, de infographic is vooral voor de (sociale) initiatieven en staat dus specifieke informatie op. Belangrijk bij beiden is dat het doel naar voren komt en duidelijk is hoe in contact kan worden gekomen met andere initiatieven.
Conclusie Meer sociale cohesie in de wijk betekent dat er minder anonimiteit is en dat mensen meer verantwoordelijkheid voelen voor hun omgeving. Mensen houden bijvoorbeeld meer rekening met de buren of gooien minder snel afval op straat.
“
Deze samenwerking kan tot leven gebracht worden door bijeenkomsten te organiseren waarin de sociale initiatieven samenkomen om tips en tops te delen maar ook om samen activiteiten te organiseren.
Er zijn al vele sociale initiatieven aanwezig in Pendrecht die meer saamhorigheid in de wijk creëren. Uit de door ons gelezen literatuur blijkt dat effectiviteit kan worden vergroot door samen te werken. Deze samenwerking kan tot leven gebracht worden door bijeenkomsten te organiseren waarin de sociale initiatieven samenkomen om tips en tops te delen maar ook om samen activiteiten te organiseren. Het is ook van belang om een website te ontwikkelen waar sociale initiatieven met elkaar in contact kunnen komen en vragen aan elkaar kunnen stellen. Dit
Figuur 3: Infographic
SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be |
37
alles wordt gepromoot met posters, flyers en een gratis lezing van een bekendheid. Als de sociale initiatieven regelmatig met elkaar in contact komen zullen er in de loop van tijd innovatieve en ambitieuze ideeën naar voren komen, omdat een groep mensen makkelijker op ideeën kan komen dan een individu. Sociale initiatieven kunnen ook grotere bijeenkomsten organiseren waarin hun doelgroepen met elkaar in contact komen. Hierdoor wordt de naamsbekendheid van elk initiatief groter en kan er een grotere opkomst zijn voor elk initiatief. Het uiteindelijke beoogde doel van deze samenwerking is het aanpakken en verhelpen van problemen in Pendrecht, zoals het bekende gezegde luidt “Vele handen maken licht werk” de beste omschrijving van hoe dit samenwerkingsverband een oplossing kan bieden.
In de minor Communication Design for Innovation van de TU Delft leren de studenten om aan de hand van een praktijkcase een Complex systeem te begrijpen en wat daarin de grootste uitdaging is. Aan de hand van een gekozen scenario en een social statement wordt er vervolgens aan een communicatieoplossing gewerkt. Dit om mensen binnen het systeem beter te leren samenwerken en in beweging te brengen om tot de gewenste verandering te komen De studenten krijgen theorie aangereikt middels colleges en masterclasses en werken zes maanden intensief samen in een groep in een laboratorium opzet (C-Lab) aan hun casus. Hierbij worden ze begeleid door het docententeam in samenwerking met de opdrachtgever. Op deze wijze heeft ook een groep van vier studenten samen met Peter Anker van de Hogeschool Rotterdam gewerkt aan de sociale uitdagingen in de wijk Pendrecht. Albert Gast docent CDI C-lab
38
| SAMEN OP ZUID | Pendrecht, the place to be
Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie Postbus 25035 3001 HA Rotterdam emiopzuid@hr.nl 010 794 5946
Vastgoed en Makelaardij
www.emiopzuid.nl
