Impact meten? Hoedan?! by EMI op Zuid

IMPACT METEN? HOEDAN?!

RENEE MEISTERS

Hoe kan het programma sociaal ondernemerschap de drempel van het maken van een maatschappelijke impactmeting voor sociaal ondernemers verlagen? RENEE MEISTERS

VOORWOORD Dit is mijn ontwerpverslag ‘Impact Monitor’. In het kader van mijn opleiding Communicatie en Multimedia Design en in opdracht van Expertisecentrum Maatschappelijk Innovatie Rotterdam-Zuid, heb ik de afgelopen 4 maanden intensief gewerkt aan het oplossen van het vraagstuk: Hoe kunnen we zorgen dat sociaal ondernemers daadwerkelijk aan de slag gaan met het meten van hun impact? Een enorm leerzame periode en een heel interessant onderwerp. Ik ben dankbaar voor de steun, het meedenken en de feedback, die ik heb ontvangen, van mijn bedrijfsbegeleider Gert-Jan van der Maas, mijn afstudeerbegeleiders Elbert Vissers en Barend Hendriks en de afstudeervoorzitter Jasper Schelling. Zij gaven mij de handvaten en vrijheid, die ik in dit creatieve proces nodig had, om in elk geval een basis te leggen voor deze complexe tool. Omdat het een hele grote opdracht was, ben ik er niet in geslaagd deze tot het einde te voltooien. Wel heb ik een stabiele basis kunnen leggen, zodat hier verder op doorontwikkeld kan worden. Daarnaast wil ik de collega’s van EMI bedanken voor hun luisterend oor en positieve woorden. Ik heb vaak binnen mijn ontwerpproces op creatieve en economische wijze met hun kunnen sparren. Ook wil ik mijn familie bedanken, die mij met name de laatste weken hebben gesteund. Tenslotte wil ik alle mensen bedanken die mij hebben voorzien van inzichten door deel te nemen aan mijn interviews, creatieve sessies, usability’s testen en feedback sessies.

COLOFON Student Naam Renee Meisters Studentnummer 0831732 E-mail rp.meisters@live.com

Opleiding School Hogeschool Rotterdam Instituut CMI Opleiding Communicatie & Multimedia Design Jaar 2019 - 2020 Afstudeervoorzitter Afstudeerbegeleider

Jasper Schelling Barend Hendriks

Bedrijf Naam Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie Adres Rochussenstraat 198, Rotterdam Telefoon +31 10 794 59 46 Begeleider Gert-Jan van der Maas E-mail g.j.j.maas@hr.nl

Scriptie Aantal worden Keywords

15.000 Sociaalondernemen | impact meten | UI/UX | Impactpad

SAMENVATTING In dit ontwerpverslag wordt er onderzoek gedaan naar hoe je sociale onder-

Er zijn diverse iteraties van het concept ontwikkeld en getest om een zo goed

nemers kunt helpen door een digitaal product te ontwikkelen. Het doel is om

mogelijke resultaat te behalen.. Zoals gezegd, het is geen eindproduct,, om-

een gebruiksvriendelijke en niet te ingewikkelde tool te ontwikkelen, zodat

dat de materie te complex en arbeidsintensief is om binnen de gegeven tijd

een sociaal ondernemer daadwerkelijk aan de slag gaat met het meten van

van 4 maanden op te leveren.

hun impact. Er zijn diverse onderzoeksmethoden gebruikt zoals een empathy map, creatieve technieken, expert interviews, journey maps en desk research. Deze onderzoeksmethoden hebben inzicht gegeven in de problemen en behoeften van de sociaal ondernemers m.b.t. reeds bestaande producten op dit gebied. Het onderzoek heeft geleid tot ontwerpcriteria waar het concept aan moet voldoen. Door de complexiteit van het onderzoek, heb ik keuzes moeten maken welk onderdeel ik uitwerk. Ik heb ervoor gekozen om een stabiele basis te ontwikkelen en een netwerk op te zetten, zodat aan de hand hiervan het concept doorontwikkeld kan worden. Door middel van diverse creatieve technieken zoals een brainstorm, longlist en schetsen zijn er concepten bedacht. Deze concepten zijn getest bij de doelgroep en stakeholders. Hier is uiteindelijk een concept uitgekomen, genaamd â&#x20AC;&#x153;Impact Monitorâ&#x20AC;?. Het is een interactief product, dat het mogelijk maakt om als sociale ondernemer hun impact meting op een efficiĂŤntere en effectievere manier uit te voeren. Deze kunnen ze dan voorleggen aan hun financiers en stakeholders om hun maatschappelijke impact aan te tonen. En mede daardoor hun geldschieters te motiveren in hun project te investeren. Daarnaast kunnen ze hun eigen impact prestaties over de jaren heen beter reflecteren en van daaruit aan verbeterpunten werken.

SUMMARY In this design rapport we are researching ways in how to help social entrepreneurs develop a digital product. The goal is to develop a not too complicated, user friendly tool, enabling a social entrepreneur to measure their impact. Various research methods have been used like an empathy map, creative techniques, expert interviews, journey maps and desk research. These research methods shed light on the problematic issues and needs of social entrepreneurs with regards to current existing products in this expertise. The research resulted in design criteria the concept has to oblige to. Because of the complexity of the research I was required to choose which category I would expand on. Iâ&#x20AC;&#x2122;ve chosen to develop a stable base and set up a network upon which the concept can be developed further. Concepts were thought up by using various creative techniques like brainstorming, longlist and sketches. These concepts were then tested on the target demographic and stakeholders. This resulted in a concept called Impact Monitor. It is an interactive product, which enables you as a social entrepreneur to efficiently and effectively conduct your impact reading. These readings can then be presented to funders and stakeholders to show the entrepreneurs social impact, which in turn partially help motivate potential funders to invest in their project. Aside from this enable these readings the entrepreneur the possibility to reflect upon their own impact achievements through the years and work on their points of improvement. Various iterations of the concept has been developed and tested to achieve a best as possible result. Like said before, it isnâ&#x20AC;&#x2122;t an end product, because the data too complex and labor intense is to produce in the given timeframe of four months.

ONTWERPOPGAVE

ONDERZOEK

CONCEPTEN

REALISATIE

Motivatie 14

De sociaal ondernemer

Praktijkvraagstuk

Huidige situatie Gewenste situatie

Concepten iteratie 1

Het definitieve concept

Financiers 42

Prototype iteratie 1

Prototype iteratie 3

Impact Pad 43

Concept iteratie 2

Prototype iteratie 4

Conclusie onderzoek

Prototype iteratie 2

Aanbevelingen 89

Ontwerpopgave 27 Ontwerpproces 28

Design Criteria 46

Methodes 90

CONCLUSIE & REFLECTIE

BRONNEN

BIJLAGE

DIGITALE BIJLAGE

Eindconclusie 94 Reflectie

Bronnenlijst

102

Bijlage 2

106

Bijlage 3

107

Bijlage 4

108

Bijlage 5

109

Bijlage 6

111

Bijlage 7

112

Bijlage 8

114

Bijlage 9

117

Bijlage 10

118

Bijlage 11

119

Bijlage 12

121

Digitale bijlage

125

HOOFDSTUK 1 ONTWERPOPGAVE

1.1 MOTIVATIE Tijdens het afstuderen richt ik mij op een opdracht met een maatschappelijk belang. Het is voor mij de uitgelezen kans om mijn kennis en expertise in te zetten en een bijdrage te leveren aan de maatschappij. Ik ben woonachtig in Rotterdam-Zuid en ben zeer bekend met de uitdagingen en mogelijkheden binnen deze wijk. Toen ik kennis nam van Expertise Centrum voor Maatschappelijke Innovatie (EMI) Rotterdam-Zuid, was ik ervan overtuigd dat ik hier mijn afstudeeronderzoek wilde doen. EMI is opgericht door de Hogeschool Rotterdam om, zoals zij zelf zeggen â&#x20AC;&#x153;Wicked Problemsâ&#x20AC;? op te pakken. Zij verbinden diverse maatschappelijke opgaven met het onderwijs en onderzoek. Studenten, docenten en partners van Zuid werken samen aan het vinden van innovatieve oplossingen voor de uitdagingen in de wijk Rotterdam-Zuid. Binnen deze organisatie ga ik werken aan het programma: sociaal ondernemerschap. EMI werkt met het programma sociaal ondernemerschap aan het vinden van creatieve manieren om onbenutte talenten van bewoners te ontdekken en te ontwikkelen en de relatief hoge werkloosheid aan te pakken. Aangezien ik persoonlijk nauw betrokken ben met deze problematiek, biedt het mij de mogelijkheid aan de slag te gaan met een complex en actueel vraagstuk dat aansluit bij mijn wensen. Tevens kan ik ook iets voor mijn wijk betekenen

1.2 PRAKTIJKVRAAGSTUK 1.2.1 De opdrachtgever Dit onderzoek wordt uitgevoerd in opdracht van het Expertisecentrum voor

Om de impact te registreren moeten zij veel meten en monitoren, en dat kost

Maatschappelijke Innovatie (EMI). EMI is een organisatie van de Hogeschool

geld. Wijkinitiatieven richten zich vaak op preventieve interventies. Het vast-

Rotterdam en verbindt docenten, studenten en partners aan maatschappelijke

stellen van de impact van preventieve maatregelen is nog lastiger, omdat de

vraagstukken in Rotterdam-Zuid.

initiatieven in de meeste gevallen kleinschalig van opzet zijn, er bijna nooit een 0-meting gedaan wordt en er geen vergelijking mogelijk is met soortgeli-

Rotterdam Zuid heeft een grote sociale en economische achterstand. EMI zet

jke situaties zonder de betreffende interventie.

zich in om binnen deze wijk complexe maatschappelijke vraagstukken omtrent werk, zorg, onderwijs, wonen en cultuur te verbeteren.

Hiervoor is een webbased tool ontwikkeld, namelijk impactpad.nl. Toch blijkt uit onderzoek van social enterprise dat deze tool maar bij x aantal sociaal on-

Het programma sociaal ondernemerschap richt zich op wicked problem van

dernemers bekend is. Hoe zorgen we dat sociaal ondernemers daadwerkelijk

werkloosheid in Rotterdam-Zuid. Studenten, docenten en sociaal ondernemers

aan de slag te gaan met het meten van hun impact?

werken samen en richten zich op het vinden van creatieve manieren om werk-

In hoofdstuk 1.3 wordt uitgelegd waarom.

loosheid aan te pakken, waarbij ze de onbenutte talenten van de bewoners ontdekken en ontwikkelen. (EMI, JAAR) 1.2.2 Vraagstuk EMI heeft mij de opdracht gegeven een oplossing/interventie te ontwerpen die sociaal ondernemers helpt om daadwerkelijk aan de slag te gaan met het meten van impact. Sociaal ondernemers worden steeds vaker gevraagd verantwoording af te leggen over de meerwaarde. Aanleiding voor de ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Economische Zaken en Klimaat en Buitenlandse Zaken om opdracht te geven (sociaal) ondernemers te helpen met tools om impact te kunnen meten. Het meten van impact is een lastige opgave. Dit is te wijten aan het feit dat het wijkinitiatief effect sorteert op verschillende domeinen, zoals zorg, welzijn, milieu en werk en inkomen.

1.3 HUIDIGE SITUATIE 1.3.1 Context

1.3.2 Impact meten

Sociaal ondernemen is een relatief jonge sector. De statistieken over deze

74% houd zich actief bezig met het meten van impact. Hierbij wordt gekeken

sector zijn beperkt. Volgens een schatting van de ABN Amro telt Nederland

naar directe impact (output): verkoop van producten of diensten, en indirecte

4.000 à 5.000 sociale ondernemingen. (ABN AMRO Social Impact Fund, 2017)

impact (outcome): de impact op de maatschappij. (SER, 2015) Uit dit onder-

In de rapporten van de Sociaal Economische Raad (SER, 2015) en McKinsey

zoek blijkt dat het vertalen van output naar outcome een uitdaging is voor de

(McKinsey, 2016) wordt gesteld dat 37% van de sociaal ondernemers niet

sociale ondernemingen, omdat het meten complex en duur is. Niet alle sociaal

aangesloten is bij een ondersteunend netwerk. Hierdoor kan ik stellen dat er

ondernemers hebben de kennis in huis om dusdanige berekeningen te maken,

onvoldoende informatie beschikbaar is om harde cijfers te noemen m.b.t. de

aldus de Sociaal Economische Raad.

hoeveelheid sociaal ondernemers. 30% van de ondervraagden geeft aan de impactmeting zelfstandig uit te voIn een publicatie van Impact HUB Rotterdam (Impact HUB Rotterdam, 2017) is

eren en 10% laat dit onderzoek door een externe partij uitvoeren. Aangezien er

er onderzoek gedaan naar knooppunten voor sociaal ondernemerschap in

geen integrale methode is die door elke gemeente en organisatie toegepast

Rotterdam. Zij hebben 18 organisaties onderzocht in Rotterdam, waar sociaal

wordt is er geen inzicht in de kwaliteit van de impactmetingen die de onder-

ondernemers zich bij aangesloten hebben.

nemers hebben gedaan.

Dit onderzoek concludeert dat Rotterdam bruist van de sociaal ondernemers

Actieplan Sociaal Ondernemen Rotterdam (Gemeente Rotterdam, 2017) geeft

en dat er tientallen succesvolle ondernemingen actief zijn. Op basis van hun

aan dat de huidige instrumenten, zoals een maatschappelijk kosten baten anal-

bevindingen stellen zij dat het een groeiende sector is met een groot poten-

yse (MKBA), vaak te ingewikkeld, tijdrovend en te duur is. Dit wordt bevestigd

tieel, maar dat er geen kwantitatieve onderbouwing gemaakt is.

door gesprekken met G.J. Maas. Civic Crowdfunding Projectgroep (zie bijlage 5) en een interview met sociaal ondernemer G. Dings eigenaresse van Zorgbo-

Impact HUB Rotterdam (Impact HUB Rotterdam, 2017) stelt dat de verschillen in

erderij Asselterhof (bijlage 3).

ambitie, cultuur, wensen en focusgebied te groot zijn om sociaal ondernemers als een groep te omschrijven. Daarom wordt het begrip sociaal ondernemen

Dit probleem wordt ook bevestigd in een publicatie Actieplan Sociaal Onder-

onderverdeeld in thema’s.

nemen Rotterdam (Gemeente Rotterdam, 2017), zij benadrukken het belang van een integrale benadering van begin tot eind. Sociaal ondernemers hebben

De thema’s waar sociaal ondernemers zich mee bezighouden zijn heel divers.

hier behoefte aan, het geeft ze een houvast om in gesprek te gaan met bijvo-

Elk thema heeft andere eisen. Daarom moet er per thema worden bepaald wel-

orbeeld gebied professionals.

ke impact relevant is om te meten. Het Impact Pad (Het Impactpad, 2018) houdt hier bijvoorbeeld rekening mee door de tool te verdelen in 3 onderwerpen namelijk: Arbeidsparticipatie, Sustainable Value Chains en Circulaire Economie. 16

1.3.3 Problematische situatie Het maken van een impactmeting is van belang, omdat de ondernemers moet-

Het programma sociaal ondernemerschap van EMI richt zich op sociale onder-

en kunnen zien wat zij teweeg brengen in de maatschappij. Niet alleen de out-

nemingen in Rotterdam-Zuid, die zich focussen op arbeidsparticipatie. Daarom

put is belangrijk, maar ook de outcome. Door het maken van een impactmeting

zal ik mij op deze sector richten bij het ontwerpen van een product. In de toe-

zijn zij beter in staat het belang van hun onderneming te monitoren en daarop

komst kan worden onderzocht hoe de tool kan worden uitgebreid, zodat ook

de juiste keuzes te maken. Tevens kunnen zij de impactmeting voorleggen aan

andere sectoren binnen en buiten Rotterdam er gebruik van kunnen maken.

hun stakeholders, zodat zij inzicht krijgen in de onderneming. Daarnaast zijn sociaal ondernemers vaak afhankelijk van externe financiering. Deze financiers vragen om bewijs dat het project relevant is. Er zijn verschillende tools en methodes beschikbaar die ondernemers helpen bij het meten van hun maatschappelijke impact. Een van de meest bekende methodes is een MKBA, deze methode is niet geschikt voor kleine ondernemingen omdat hij simpelweg te complex en te duur is om toe te passen, aldus Actieplan Sociaal Ondernemen Rotterdam (Gemeente Rotterdam, 2017). In 2018 is het Impact Pad gelanceerd om het meten van impact voor de sociaal ondernemer toegankelijker te maken. Uit een publicatie van SER (SER, 2015) blijkt dat 59% aangeeft niet bekend te zijn met deze tool. Slechts 1 op de 5 ondernemers die wel bekend zijn met de tool maakt hier daadwerkelijk gebruik van. De implementatie van deze tool blijkt lastig. Niet alleen sociaal ondernemers in Rotterdam kampen met deze problematiek. Uit een landelijk onderzoek van SER (SER, 2015) blijkt dat deze problematiek zich voordoet in het gehele land. Dit wordt bevestigd door G. Dings, zorgboerderij Asselterhof (bijlage 3).

1.3.4 Stakeholders De stakeholders heb ik in kaart gebracht d.m.v. een stakeholder map (figuur 1), met behulp van civic tools (Civic Tools, JAAR). Sociaal ondernemers Sociale vraagstukken formuleren Betere leefomgeving creĂŤren in Rotterdam-Zuid Innovatieve en creatieve oplossingen vinden voor uitdagingen in Rotterdam-Zuid Sociale vraagstukken verantwoorden Rotterdam-Zuid kapitaal krachtiger maken Bewoners betrekken talenten van bewoners benutten en ontwikkelen. Overheid Gebied Professionals: inkopen sociale innovaties, stimuleren toeleiding privaat kapitaal, bijdragen aan onderzoek, ruimte in weten regelgeving, projecten sociaal ondernemers financieren. Bedrijfsleven Investeren, maatschappelijk verantwoord opereren. Kennisinstituten: onderzoek naar werkzame elementen sociale innovatie, duiden en samenbrengen professionele, wetenschappelijke en ervaringsdeskundige kennis. Burgerinitiatieven Kansen knelpunten leemten opsporen Praktijkgericht pionieren met innovatieve oplossingen. Burgers Betere leefomgeving Werkgelegenheid.t om in gesprek te gaan met bijvoorbeeld gebied professionals.

Figuur 1: Stakeholders map.

1.3.5 Golden Circle (Sinek, 2011) Gebruikers Perspectief | Sociaal ondernemers in Rotterdam-Zuid

Bedrijf perspectief | EMI

WHY

Rotterdam-Zuid kapitaalkrachtiger maken en het stimuleren van arbeidspartici-

Rotterdam-Zuid kenmerkt zich door een hardnekkige stapeling van complexe

patie m.b.v. maatschappelijke ondernemingen.

problemen op sociaal, economisch en fysiek gebied. Het oplossen kost tijd, samenhang van deskundigheid, een andere inzet van middelen en goed op

HOW

praktijkgericht onderzoek.

Maatschappelijk rendement aantonen. bijvoorbeeld; m.b.v. een digitale interventie, het vertellen van het verhaal of het tonen van berekeningen.

HOW EMI verbindt onderzoek en onderwijs met de praktijk. Hiervoor zetten zij do-

WHAT

centen, studenten en onderzoekers in met verschillende specialismen.

Een oplossing/interventie die sociaal ondernemers helpt met het aantonen van het maatschappelijke rendement.

WHAT EMI zet zich in om de maatschappelijke problematiek in Rotterdam-Zuid op

Case owner Perspectief | Programma Sociaal ondernemerschap

te lossen. Zij bedenken, testen en voeren meerjarige programmaâ&#x20AC;&#x2122;s uit, die

WHY

oplossingen bieden om de huidige stand van zaken in Rotterdam-Zuid te ver-

Rotterdam-Zuid heeft relatief veel werklozen. Het programma sociaal onder-

beteren.

nemerschap richt zich op het vinden van creatieve manieren om dit aan te pakken en tevens de talenten van bewoners te benutten en/of te ontwikkelen. HOW Transdisciplinaire samenwerking bij het aanpakken van complexe vraagstukken. Partners, docenten, studenten en ondernemers werken samen aan innovatieve en creatieve oplossingen om dit te bereiken. WHAT Sociale innovatie; Het ontwikkelen van nieuwe ideeĂŤn (Producten / Diensten) en samenwerkingsverbanden om complexe sociale vraagstukken aan te pakken.

Figuur 2: Golden circle.

1.3.6 Trends Rechtsvorm

Sustainable Experience

Sociaal ondernemen is een relatief nieuwe sector. Op beleidsniveau zijn er

Een andere trend is Sustainable Experience (SX), de consument is op zoek

nog veel stappen te zetten. Op dit moment is er nog geen unieke rechtsvorm

naar bedrijven met een maatschappelijke betrokkenheid. Ruim 80% van de

voor sociaal ondernemers (KVK, JAAR).

1.500 ondervraagden door SAMR, geeft aan duurzaamheid te laten meewegen in hun aankoopbeslissing. “SX is minstens zo belangrijk als Customer Experi-

Een onderzoek van Social Enterprise (Social Enterprise, 2019) geeft aan dat

ence (CX) en User experience (UX)”. zo blijkt uit een klanttevredenheidsonder-

79% van de sociaal ondernemers hier behoefte aan heeft en deze zou toe-

zoek uit begin 2019 door SAMR (SAMR, 2019).

passen, als hij zou bestaan. Om sociaal ondernemers te ondersteunen bij het vinden van een passende rechtsvorm binnen het huidige systeem, heeft Social

MVO-specialist Bart Brügenwirth (Brügenwirth 2019) doet al jaren onderzoek

Enterprise in samenwerking met CMS (Social Enterprise, CMS, JAAR) een weg-

naar de nederlandse consument. “Wat we daarin terugzien is dat de interesse

wijzer ontwikkeld.

van de consument voor duurzaamheid de afgelopen jaren steeds verder is toegenomen.” SX gaat over het creëren van waarden niet alleen voor de klant

Er komen steeds meer tools en hulpmiddelen om sociaal ondernemers te

maar ook voor de maatschappij.

ondersteunen. Impact Pad (Impact Pad, 2018) is er een goed voorbeeld van, dat de overheid de waarde van de sociaal ondernemer ziet en deze wil onder-

Een ander voorbeeld van deze trend zijn de Sustainable Development Goals

steunen.

van de Verenigde Naties (Avance, JAAR). Zij hebben 17 goals ontwikkeld die dienen als blauwdruk voor een betere en duurzame toekomst voor iedereen.

In mei 2019 stelt Staatssecretaris Keijzer van Economische Zaken en Klimaat

Het Impact Pad (Impact Pad, 2018) adviseert deze ook te benoemen bij het

(Keijzer, M. 2019) dat het kabinet gaat onderzoeken of de introductie van een

beschrijven van de missie en visie.

nieuwe rechtsvorm mogelijk is. Het probleem is dat sociaal ondernemen niet geheel aansluit bij een B.V., maar ook niet uitsluitend bij goede doelen. In veel

Hoogstwaarschijnlijk wordt het creëren van SX alleen nog maar belangrijker in

E.U. landen hebben ze wel al een aparte rechtsvorm.

de toekomst. Vooral nu er veel aandacht besteedt wordt aan de klimaatverandering wordt de Nederlander steeds bewuster van het effect dat de mens

Daarom concludeer ik dat de sociaal ondernemer op beleidsniveau steeds se-

heeft op het milieu en de maatschappij. Misschien wordt sociaal ondernemen

rieuzer genomen wordt en er in de toekomst hoogstwaarschijnlijk een aparte

hierdoor wel de nieuwe standaard.

rechtsvorm komt, die aansluit bij de sociaal ondernemingen. Een tussenvorm van een besloten vennootschap en een stichting. Een besloten vennootschap is een rechtspersoon die gericht is op winst maken en een stichting op een goed doel. Maar die mag geen winst maken. 22

1.3.7 Case studies Er zijn een aantal tools beschikbaar voor sociaal ondernemers om de maatsch-

Sociaal ondernemers kunnen een derde partij inschakelen om een MKBA ber-

appelijke meerwaarde van een sociale onderneming te berekenen. Ik heb er

ekening uit te voeren, wat veel geld kost. Dit wordt bevestigd door onderzoek-

drie gekozen en deze met elkaar vergeleken namelijk; Impact Pad (Impact Pad,

en van Actieplan Sociaal Ondernemen Rotterdam (Gemeente Rotterdam, 2017).

2018), Impactscan (Citylab 010, JAAR) en Effectenarena (SEV, JAAR). Ik heb

en SER 2019 (SER, 2019). Dus is de vraag; zijn de kosten voor het maken van

voor deze drie gekozen omdat het tools zijn die aanbevolen werden door de

een MKBA berekening hoger dan hetgeen het een ondernemer oplevert?

programmaleider Gert-Jan van het programma sociaal ondernemerschap van EMI.

Het Impact Pad werkt volgens een groeipad (figuur 3). Hiermee willen ze de drempel van het maken van een impactmeting verlagen. Zij werken met 5

Bij het beoordelen van de tools heb ik gekeken naar; algemene indruk, de

niveaus. De bedoeling is dat je van een relatief simpele impactmeting (niveau

gebruiksvriendelijkheid en het eindproduct. Ik heb hiervoor gekozen omdat

1) doorgroeit naar een compleet impact rapport (niveau 5), waarin je alle as-

het implementeren van de bestaande tools en methodes lastig blijkt, aldus

pecten van het impact meten meeneemt. Per niveau worden tools en handvat-

Gert-Jan. Ik vermoed dat er op een of meerdere van deze punten iets mis

ten aangereikt die je kunnen helpen en ondersteunen.

gaat, waardoor de tools niet gebruikt worden. Algemene indruk Impact Pad en Impactscan houden beide rekening met verschillende themaâ&#x20AC;&#x2122;s binnen het sociaal ondernemen. Elk thema heeft andere methodes om impact te meten. Daarom moet er per thema worden bepaald welke impact relevant is om te meten. (Gemeente Rotterdam, 2017). Voor de kleine sociale ondernemingen is het de vraag of het maken van een MKBA berekening, zoals de Effectenarena, wel rendabel is. Het zijn tijdrovende berekeningen die veel kennis en tijd vereisen. niet elke sociaal ondernemer beschikt over deze kennis.

Figuur 3: Groeipad (Impact Pad, 2018) 23

Gebruiksvriendelijkheid Er is geen tool beschikbaar die het berekenen van maatschappelijk rendement gemakkelijk maakt.. Elke tool vergt veel tijd. Het maken van een impactmeting is complex, daarom is het van belang dat de sociaal ondernemer zich goed inleest. Alle drie de tools hebben een duidelijke en goed leesbare handleiding. De lengte hiervan hangt af van de diepgang van de meting. Impact Pad is een geavanceerde tool en daarom is die handleiding ook veel langer en uitgebreider. Geen van de drie tools beschikt over een mogelijkheid om de impactmeting te maken en te documenteren. Je moet een extern programma gebruiken om de meting uit te voeren. Ook is er geen mogelijkheid om meerdere versies te maken, waardoor je data Figuur 4: Effectenarena: Voorbeeld (SEV, JAAR)

kan vergelijken. Om de maatschappelijke impact te vergelijken is het belangrijk om een nulmeting te maken. Hierdoor kan je de groei monitoren. Eindproduct De Effectenarena en Impact Scan leveren een template (Powerpoint of Pdf ) die men kan gebruiken om je impactmeting te maken. Impact Pad levert een overzicht van aanbevolen tools die gelinkt zijn naar externe websites. Het Powerpoint template van de Effectenarena is zeer chaotisch en onoverzichtelijk (figuur 4). Aangezien het een Powerpoint template is neem ik aan dat het bedoeld is als presentatie van de MKBA berekening. Door de wirwar van lijnen is het simpelweg onleesbaar en verwarrend.

De Impact Scan levert een PDF document met invulvelden (figuur 5). Hierbij heb je ook een extern programma nodig om iets in de invulvelden in te voeren. Niet ideaal. Daarnaast heb je niet de mogelijkheid om data in te voeren, zoals outputs en zal de impactmeting vooral uit ingevulde tekstvelden bestaan. Het Impact Pad geeft per niveau een overzicht van aanbevolen tools en methodes om impact te meten, bestaande uit externe links (figuur 6). Veel van deze links zijn gebroken of niet up to date. Zou je van elk niveau een paar methodes kiezen wordt het een wirwar van verschillende soorten documenten en is er totaal geen cohesie.

Figuur 6: Impact Pad: Voorbeeld links. (Impact Pad, 2018)

Conclusie De tool die mij het meest aanspreekt is het Impact Pad. De 5 niveaus van het groeipad dienen naar mijn mening als goede basis om ondernemers op een laagdrempelige manier te laten groeien in het meten van maatschappelijke Figuur 5: Impactscan: Voorbeeld. (Impactscan, JAAR)

impact. De manier waarop zij aanbevelingen doen is naar mijn mening onvoldoende. 25

1.4 GEWENSTE SITUATIE 1.4.1 Ontwerpdoel Ontwerper

1.4.3 Ontwerpdoel Programma Sociaal Ondernemerschap EMI

Sociaal ondernemers leveren een product of dienst waarmee zij een maatsch-

Het doel vanuit het programma sociaal ondernemerschap is het ondersteunen

appelijk doel nastreven. Ik ben woonachtig in Rotterdam-Zuid en ben zeer

van de sociaal ondernemers in Rotterdam-Zuid, die zich richten op arbeidspar-

nauw betrokken bij de uitdagingen binnen dit gebied. Ik wil de mensen die

ticipatie, bij het aantonen van het maatschappelijk rendement van de onder-

zich hiervoor inzetten graag ondersteunen. Ik kan mijn steentje bijdragen aan

nemingen.

onze buurt door mijn kennis en expertise in te zetten, om een tool te ontwerpen die aansluit bij hun behoeften.

In de gewenste situatie bieden zij de sociaal ondernemers in Rotterdam-Zuid handvaten en een mogelijkheid om te groeien in het maken van een impact-

1.4.2 Ontwerpdoel Sociaal Ondernemers in Rotterdam-Zuid

meting. Tevens overtuigen zij de ondernemers van het belang hiervan. Ze bie-

In de gewenste situatie zijn sociaal ondernemers in Rotterdam-Zuid zich be-

den hen een laagdrempelige methode aan, waarmee zij van start kunnen gaan.

wust van het belang en de potentie van het verrichten van een impactmeting.

Hierdoor wordt de kans dat hun doel bereikt wordt aanzienlijk verhoogd.

Impact meten doe je als sociaal ondernemer niet alleen maar met je stakehold-

Doordat ze impact meten krijgt het programma sociaal ondernemerschap een

ers. De ondernemers betrekken hun stakeholders bij de impactmeting, waar-

beter inzicht van de impact die sociale ondernemingen hebben op de wijken

door zij door middel van co-creatie de kwaliteit en het belang van de onder-

in Rotterdam-Zuid. Hierdoor kunnen zij gerichter ondersteuning bieden bij het

neming bewaken.

kapitaalkrachtiger maken van de betrokken wijken.

De sociaal ondernemer is in staat om de groei of krimp van zijn onderneming te monitoren en te detecteren. Waar binnen de onderneming het goed gaat en waar het beter kan. Alle documenten die betrekking hebben op het meten van impact zijn terug te vinden op een plek. Tevens hebben zij de vrijheid eigen inbreng te leveren aan de impactmeting, zodat zij het unieke en authentieke verhaal kunnen vertellen dat bij hun onderneming past.

1.5 ONTWERP OPGAVE Iteratie 1 Hoe kunnen sociaal ondernemers, met behulp van een digitale interventie,

Daarnaast ligt de focus van mijn onderzoek op het meten van impact en het

de maatschappelijke meerwaarde van een sociaal project onderbouwen en

kunnen aantonen hiervan. Ik heb de focus niet liggen op de financier. Ik neem

de impact aantonen aan financiers, zoals de overheid en/of donateurs?

het overtuigen van financiers daarom niet mee in mijn onderzoeksvraag. Om uit te zoeken hoe de sociaal ondernemer een financier kan overtuigen is een

Naar aanleiding van de uitkomsten uit de workshop EHBO doelgroep, heb ik

opzichzelfstaand onderzoek nodig.

besloten mij onderzoeksvraag aan te passen. Iteratie 3 Ik heb de doelgroep sociaal ondernemers gespecificeerd door mij te richten

Hoe kunnen sociaal ondernemers die zich inzetten voor arbeidsparticipatie

op sociaal ondernemers in Rotterdam-Zuid. Er werden veel vragen gesteld.

in Rotterdam-Zuid, de impact van een project meten, vergelijken en presen-

Wie de financiers waren en wat ik bedoelde met de overheid. Aangezien dit

teren, zodat zij kunnen aantonen dat het project maatschappelijk rendeert?

een voorbeeld is, heb ik deze zin eruit gehaald. Tevens kreeg ik de vraag waarom het een digitale interventie moet worden. Aangezien ik op dit moment

Naarmate het ontwerpproces verliep en het project steeds groter werd heb ik

niet weet wat de beste oplossing is voor het probleem, heb ik ook deze zin

besloten een algemene toepassing te ontwerpen. Een basisstramien waar nog

eruit gehaald. Vervolgens heb ik de zinsopbouw veranderd zodat het beter

geen specificatie in zit voor ondernemers op Zuid m.b.t. arbeidsparticipatie. Dit

leest.

hoort bij de vervolgstappen.

Iteratie 2

Daarbij heb ik onderzocht hoe ik sociaal ondernemers kan helpen met het

Hoe kunnen sociaal ondernemers in Rotterdam-Zuid zelfstandig de impact

daadwerkelijk aan de slag gaan met het meten van hun impact. Daarom heb ik

van een sociaal project meten, vergelijken en aantonen, zodat zij financiers

wederom mijn onderzoeksvraag aangepast.

ervan kunnen overtuigen dan een sociaal project maatschappelijk rendeert? Iteratie 4 Binnen het sociaal ondernemen zijn er verschillende themaâ&#x20AC;&#x2122;s die aan de orde

Hoe kan het programma sociaal ondernemerschap de drempel van het

komen. Het programma sociaal ondernemen legt de focus op arbeidspartic-

maken van een maatschappelijke impactmeting voor sociaal ondernemers

ipatie. Daarom kader ik de doelgroep af door de focus te leggen op deze

verlagen?

sociale ondernemers.

1.6 ONTWERPPROCES

WEEK 1

WEEK 2

WEEK 3

WEEK 4

WEEK 5

WEEK 6

WEEK 7

WEEK 8

WEEK 9

Deskresearch

Schetsen

Concepten

Pitstop presentatie

Op vakantie!

Feedback verwerken

Brainstorm prototype 2

Graduation plan

Meeting Veldacademie

Trend research

Brainstorm

Ontwerp poster

Op vakantie!

Documentatie

Deskresearch

Meeting G-J v.d. Maas

Persona

Empathy map

Low Fidelity Prototype

Concept concretiseren

Meeting Sociaal ondernemer

Meeting G-J v.d. Maas

Deskresearch Journey Map

Inzichten

Meeting Civic Crowdfunding

Prototype 2

Meeting G-J v.d. Maas

Schetsen prototype Meeting EMI

Meeting EMI

Onderzoek Concept Realisatie Deliverables 28

WEEK 10

WEEK 11

WEEK 12

WEEK 13

WEEK 14

WEEK 15

WEEK 16

WEEK 17

WEEK 18

Meeting Sociaal ondernemer

Ontwerp verslag

Presentatie maken

Presentatie Civic Crowdfunding

Presentatie Safari

Ontwerp verslag

Workshop Voor je Buurt

Proef afstuderen

Wireframes

Prototype test

Deskresearch

Meeting G-J v.d. Maas

Deskresearch

Proef afstuderen verslag opleveren

Meeting Civic Crowdfunding

Prototype 3

Concept concretiseren

Prototype 4

Meeting G-J v.d. Maas

High Fidelity Prototype

Materialen opleveren

Meeting studenten

Meeting G-J v.d. Maas

Meeting studenten

Prototype test

Concept visualiseren

Prototype test

Meeting G-J v.d. Maas

HOOFDSTUK 2 Onderzoek

2.1 DE SOCIAAL ONDERNEMER Naar aanleiding van de eerste versie onderzoeksvraag: Hoe kunnen sociaal ondernemers, met behulp van een digitale interventie,

Naar aanleiding van deze bevinding ben ik met Gert-Jan van der Maas,

de maatschappelijke meerwaarde van een sociaal project onderbouwen

programmaleider sociaal ondernemerschap, in gesprek gegaan. EMI is

en de impact aantonen aan financiers, zoals de overheid en/of donateurs?,

een sociale onderneming, G-J. van der Maas weet mede daardoor veel af

ben ik het onderzoek gestart met het focussen op drie kernfactoren namelijk:

van het sociaal ondernemerschap. Daarnaast is hij werkzaam bij House

Sociaal ondernemers, Financiers en Impact meten.

of Hope als penningmeester. Een organisatie die zich inzet voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in Rotterdam-Zuid. Tevens kent hij

2.1.1 De Sociaal Ondernemer

financieringen toe aan sociaal ondernemers voor de Rabobank. Hij gaf te

Sociaal ondernemers zoeken naar innovatieve en creatieve oplossingen voor

kennen dat ik het meeste uit de sociaal ondernemers kan halen als ik hen

maatschappelijke uitdagingen. Zoals alle ondernemingen leveren zij producten

benaderde aan de hand van concept voorstellen.

of diensten. Zij onderscheiden zich van andere ondernemingen doordat de maatschappelijke missie voorop staat.

2.1.2 Empathy Map Om een beeld te krijgen van de belevingswereld van de sociaal ondernemers

In 2015 publiceerde de Sociaal Economische Raad (SER, 2015) het rapport

heb ik samen met G-J. van der Maas een empathy map gemaakt (figuur 7).

“Sociale ondernemingen: een verkennend advies”. In dit rapport formuleerde

Door in gesprek te gaan over de belevingswereld van de sociaal ondernemers

zij de volgende definitie van sociale ondernemingen:

in Rotterdam-Zuid heb ik de volgende inzichten verkregen:

“Sociale ondernemingen zijn zelfstandige ondernemingen die een product

Inzichten

of dienst leveren en primair en expliciet een maatschappelijk doel nastrev-

•

en, dat wil zeggen een maatschappelijk probleem willen oplossen”

Het primaire doel van een sociale onderneming is het oplossen van een maatschappelijk probleem.

Om er achter te komen of deze definitie aansluit bij de werkelijkheid

•

Sociaal ondernemers hebben niet veel tijd.

•

MKBA berekeningen zijn te complex, gebrek aan kennis, tijdrovend en te

heb ik contact opgenomen met een tiental sociale ondernemingen in de

duur.

omgeving van Rotterdam. Al snel kwam ik er achter dat de doelgroep

•

Sociaal ondernemers willen een verhaal vertellen.

moeilijk te bereiken is. Ik kreeg van twee ondernemingen tegenbericht,

•

Sociaal ondernemers zijn betrokken burgers.

waarin ik doorverwezen werd naar andere organisaties. Zij stelden dat ze onvoldoende tijd hadden om met mij in gesprek te gaan.

Daarnaast geeft hij aan dat sociaal ondernemers zich vooral bezig willen houden met hun onderneming. De rest is bijzaak en wordt als een obstakel ervaren. De inzichten van de empathy map komen overeen met de inzichten van het vooronderzoek beschreven in hoofdstuk 1.3. 32

EMPATHY MAP Sociaal ondernemers

Figuur 7: Empathymap: De sociaal ondernemer (Maas, G-J. 2019).

Figuur 8: Journey map: De sociaal ondernemer, huidige situatie. (Maas, G-J. 2019). 2.1.3 Journey Map | Huidige situatie (Figuur 8)

2.1.4 Journey Map Gewenste situatie (Figuur 9)

Om met traject dat een sociaal ondernemer aflegt, wanneer hij een financier-

Vervolgens het ik een journey map van de gewenste situatie gemaakt.

ing aanvraagt, in kaart te brengen heb ik met behulp van G-J. van der Maas

*De huidige en gewenste situatie is gebaseerd op concept iteratie 2.

een journey map gemaakt. Hierdoor wordt het traject van de huidige situatie inzichtelijk gemaakt en worden de pijnpunten in kaart gebracht. Door het detecteren van de pijnpunten kan ik bepalen in welke richting ik moet gaan zoeken naar een oplossing.

Figuur 9: Journey map: De sociaal ondernemer, gewenste situatie.

Inzichten Omdat een direct contact met sociaal ondernemers uit Rotterdam-Zuid

•

moeilijk te realiseren was, heb ik ervoor gekozen om een andere weg te

De Veldacademie wil een gedragsverandering teweeg brengen bij de bewoners van Bospolder-Tussendijken

kiezen om toch inzicht te krijgen in de leefwereld van de sociaal ondernemers.

•

Mensen moeten geraakt worden door het verhaal

•

Kanttekening: betrouwbaarheid impactmeting als de sociaal ondernemer deze zelf maakt

Ik heb deelgenomen aan projectgroep Civic Crowdfunding, een meeting bijgewoond met de Veldacademie, een workshop gevolgd bij Voor je Buurt en uit eigen kring een tweetal sociaal ondernemers gesproken. In de hoofdstukken 2.1.5 t/m 2.1.9 bespreek ik de belangrijkste inzichten verkregen uit het onderzoek.

2.1.5 Veldacademie In de eerste week is mij gevraagd deel te nemen aan een bespreking met Veldacademie. Zij hebben als missie om door middel van een samenwerkingsverband met studenten, bestuurders, ondernemers en bewoners praktijkkennis te creëren voor breed gedragen oplossingen, voor stedelijke ontwikkeling. De Veldacademie werkt aan het project Veerkrachtig BOTU 2028 (Rotterdam Make It Happen, JAAR). Met dit project willen zij in samenwerking met ondernemers en bewoners van Bospolder-Tussendijken (BoTu) over tien jaar de eerste veerkrachtige wijk van Rotterdam maken. De hulpvraag aan het programma sociaal ondernemen van EMI ging over het aantonen van de maatschappelijke impact van het project (bijlage 4).

Figuur 10: Afbeelding, Voorbeeld (Rotterdam Make It Happen, JAAR) 36

2.1.6 Projectgroep Civic Crowdfunding De Hogeschool van Amsterdam en de Hogeschool van Rotterdam voeren in samenwerking met Voor je Buurt, GoodUp en een aantal gemeenten in Nederland een tweejarig onderzoek uit met de onderzoeksvraag: Hoe kunnen gebied professionals met behulp van civic crowdfunding burgerinitiatieven helpen realiseren? Bij dit onderzoek wordt gekeken naar de kenmerken van de civic crowdfunding projecten in Nederland, de succes- en raakfactoren van deze projecten en hoe gebied professionals civic crowdfunding kunnen combineren met de werkwijze van de gemeente. Aan de hand van de bevindingen uit de bijeenkomst heb ik een overzicht gemaakt van de belangrijkste inzichten (bijlage 5). Inzichten •

Het verhaal achter de data zichtbaar maken

•

Er is behoefte aan een digitale tool om impact te meten

•

Ondernemers willen zelf hun impact bijhouden

•

Behoefte aan een integraal beleid

•

Gebied professionals betrekken bij het ontwerp is een te groot onderzoek

Figuur 11: Afbeelding, deelnemers (Civic Tools, JAAR)

2.1.7 Workshop voor je Buurt Voor je Buurt is een crowdfunding platform. Zij bieden sociaal ondernemers de mogelijkheid een online crowdfunding campagne te starten. Zij begeleiden de sociaal ondernemers, ondersteunen bij het traject en bieden onder andere workshops aan. Ik heb aan een van deze workshops deelgenomen. Voor een uitgebreide beschrijving verwijs ik door naar bijlage 6. De workshop vond plaats in Den Haag, in samenwerking met Fonds 1818. Fonds 1818 (Regio Den Haag) zet zich in voor een betere maatschappij door het verstrekken van financieringen, het geven van advies en door zelf projecten uit te voeren. Bij de workshop waren vooral startende ondernemers aanwezig. De participerende sociaal ondernemers waren geïnteresseerd in een crowdfunding campagne als financieringsmiddel voor een maatschappelijk doel. De onderwerpen waren uiteenlopend. De een wilde een moestuin voor de buurt en de ander wilde een Passion musical gefinancierd hebben. Kortom zeer divers. Inzichten •

Beginnende sociaal ondernemers zijn niet bezig met impact meten

•

Het verhaal achter de onderneming is heel belangrijk (Show don’t Tell)

•

Door investeerders (stakeholders) te betrekken bij het project voelen zij zich meer betrokken

•

Onderzoeken hoe je de 6 principes van persuasion kan toepassen in het ontwerp van het eindproduct

•

Figuur 12: Locatie, Workshop, Voor je Buurt

Maak het project persoonlijk, het hoeft niet perfect

2.1.8 Expert interview Asselterhof Asselterhof is een zorgboerderij in Asselt te Roermond. Om erachter te komen hoe zij hun maatschappelijke impact meten, ben ik in gesprek gegaan met eigenaresse Germa Dings. Zie bijlage 3 voor de aantekeningen van het gesprek, wegens privacy van de cliënten was ik niet in de mogelijkheid om het gesprek op te nemen. Inzichten •

Maatschappelijke impact heeft betrekking op de cliënt

•

De impact op de cliënt wordt gemeten aan de hand van realistische persoonlijke doelstellingen

•

Papieren versie voor tevredenheidsmeting bij cliënten

•

Digitaal tevredenheidsonderzoek te lastig met het huidige systeem

•

Zorgboeren worden gefinancierd door Coöperatie Limburgse Zorgboeren, zorgverzekeraars, en PGB.

•

Impactmeting is wettelijk verplicht (Wet Maatschappelijke Ondersteuning, gemeente)

•

Een tool zal niet alleen de zorgboeren helpen maar ook de gebied professionals

•

Per sector zijn andere doelen belangrijk

Figuur 13: Locatie, Asselterhof

2.1.9 Afrikaanderwijk Coöperatie

2.1.11 Persona

De Afrikaanderwijk Coöperatie is een organisatie waar het programma sociaal

Met de bevindingen verkregen uit het onderzoek beschreven in hoofdstuk 2.1.1

ondernemerschap van EMI nauwe banden mee onderhoudt en mee samenw-

t/m 2.1.10 heb ik een persona gemaakt, zodat ik een goed beeld kreeg van de

erkt. Om de problematiek van de sociaal ondernemers, die zich inzetten voor

sociaal ondernemer (Figuur 14).

arbeidsparticipatie, in Rotterdam-Zuid in kaart te brengen heb ik de Coöperatie als uitgangspunt genomen.

Aan de hand van het onderzoek naar de doelgroep heb ik drie kernfunctionaliteiten geselecteerd namelijk; Het meten van maatschappelijke

Het doel van de Coöperatie is het samenbrengen van ondernemers en bewon-

impact, het vergelijken van de data en het vertellen van het verhaal.

ers, zodat de wijk Feijenoord sterker en kapitaalkrachtiger wordt. Zij stimuler-

Deze drie punten zijn daarom ook het uitgangspunt voor mijn eerste drie

en lokale ontwikkeling op basis van gedeelde verantwoordelijkheid en partic-

concepten.

ipatie. In de Afrikaanderwijk is veel arbeidspotentieel. D.m.v. het genereren van talent gestuurde werkgelegenheid proberen zij bewoners te stimuleren actief deel te nemen aan de maatschappij. Hiervoor heb ik verschillende publicaties (Afrikaanderwijk-Co-op, 2019) en artikelen geraadpleegd (EMI, 2016). Voor een uitgebreide beschrijving over de bevindingen uit deze bronnen verwijs ik door naar bijlage 7. Inzichten •

Verspreiden van de impactmeting (functie -> Delen)

•

Verhaal vertellen

•

Nulmeting

•

Data analyseren

ROEL DONK | SOCIAAL ONDERNEMER “Samen maken wij Rotterdam zuid een veerkrachtige wijk, niet lullen maar poetsen!” BIOGRAFIE Roel heeft sinds 2009 een schoonmaakbedrijf in Rot-

Omdat Roel een sociale onderneming heeft krijgt hij

Leeftijd

terdam-Zuid. Na een aantal jaar een eenmanszaak te

financiële steun van derden. Deze vragen om ver-

Beroep

Sociaal Ondernemer

hebben gerund heeft hij sinds 2012 personeel. Door

antwoording of zijn onderneming maatschappelijk

Getrouwd

een lokale organisatie, die werklozen motiveert weer

rendeert.

Rotterdam Zuid

aan het werk te gaan, is hij in aanraking gekomen

Roel wil graag zijn maatschappelijke impact meten

met sociaal ondernemen. Tegenwoordig heeft hij 18

maar heeft geen idee hoe dit moet. Alle tools die hij

De Schepper

man in dienst, die samen met hem de wijk schoon

tot nu toe heeft gezien zijn te complex en tijdrovend.

Status Woonplaats Kinderen Archetype

houden. Extraverted

Introverted

Sensing

Intuition

Thinking

Feeling

Judging

DOELEN

FRUSTRATIES

•

Werkgelegenheid bieden in de wijk

•

Ervaart impact meten als complex

•

Leefkwaliteit in de wijk vergroten

•

Weet niet waar hij moet beginnen met de impact-

•

De wijk aantrekkelijker maken voor publiek van buiten af

•

Heeft weinig tijd

•

Samenwerken met andere ondernemers in de wijk

•

Wil zich liever niet bezig houden met financiële

•

Wil zijn maatschappelijke impact aantonen

•

Wil de impactmeting kunnen delen met zijn stake-

Perceiving

KARAKTEREIGENSCHAPPEN •

Sociaal

•

Ondernemend

•

Betrokken

•

Innoverend

•

Empathisch

•

Proactief

meting

rompslomp en papierwerk.

holders

Figuur 14: Persona, Sociaal ondernemer

2.2 FINANCIERS Het volgende onderwerp waarop ik de focus leg zijn de financiers. De financiers spelen een belangrijke rol in het onderzoek. Zij zijn tenslotte degene die de ondernemingen beoordelen en de financieringen toekennen. Het onderzoek naar de financiers is terug te lezen in bijlage 8.

Hoe dieper ik in de wereld van de financiers dook, realiseerde ik me, dat er een opzichzelfstaand onderzoek nodig is om hen te betrekken bij het project. De materie is diep en complex. Je hebt te maken met wet en regelgeving en elke vorm van financiering heeft andere eisen. Niet alleen binnen de overheid maar ook fondsen hebben hun eigen beoordelingscriteria. Daarom geef ik als aanbeveling een vervolgonderzoek te doen, om te kijken of een integraal beleid mogelijk is. Er kan bijvoorbeeld gekeken worden hoe andere sectoren een integraal beleid toepassen. Om het product een grotere slagingskans te geven is het belangrijk dat de sociaal ondernemers en financiers elkaar begrijpen. Maar met zoveel verschillende factoren,die een rol spelen bij verschillende themaâ&#x20AC;&#x2122;s en financieringsvormen, is het de vraag of het Ăźberhaupt mogelijk is een integraal beleid te voeren.

2.3 IMPACT PAD De ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Economische Zaken

Niveau 4 | Missie-gerelateerde effecten meten

en Klimaat en Buitenlandse Zaken hebben Avance, Social Enterprise NL en

Bepaal welke effecten je wilt gaan meten en stel een meetplan op. In het

Impact Centre Erasmus de opdracht gegeven een methodiek te ontwikkelen

meetplan bepaal je welke meetmethoden aansluiten bij je onderneming. Voer

waarmee sociaal ondernemers ondersteund worden in het maken van een

deze vervolgens uit bij u belangrijkste stakeholders,om erachter te komen wat

impactmeting; Het Impact Pad. De methodiek die bij Impact Pad ontwikkeld

je hebt bereikt.

is, het groeipad, vond ik te interessant om niks mee te doen. Daarom heb ik gekeken of deze methodiek als basis kan dienen voor een toepassing. Daarbij

Niveau 5 | Werken aan een volledig inzicht en stevige onderbouwing

neem ik aan dat Avance, Social Enterprise NL en Impact Centre Erasmus een

De laatste stap is het rapporteren van je impact. Door het samenvoegen van

dusdanig diepgaand onderzoek hebben uitgevoerd, dat ik in een half jaar niet

alle bovengenoemde stappen ben je in staat een volledig impact rapport

kan evenaren.

op te leveren. Als toevoeging kan je de effectmeting gedaan bij niveau 4 ook uitbreiden naar andere stakeholders om aan de impactmeting nog meer

2.3.1 Het groeipad (figuur 3)

diepgang te geven.

“Net zoals je onderneming groeit, je team professionaliseert en de omzet stijgt, kun je ook groeien in het meten van je impact. Die groei komt stapsgewijs

2.3.2 Conclusie

steeds beter tot uitdrukking” (impact Pad,2018). Impact Pad verdeelt het groei-

In het groeipad komt de sociaal ondernemer stapsgewijs in aanraking met alle

en in het meten van impact in 5 niveaus.

aspecten die belangrijk zijn bij het meten van maatschappelijk impact. Daarnaast worden ze niet gedwongen alle stappen in een keer te maken, maar

Niveau 1 | Sociale missie en impact doelstellingen expliciet maken

worden ze gestimuleerd om te groeien. Dit zorgt ervoor dat het maken van

Formuleer je maatschappelijke missie en bepaal je impact doelstellingen,

een impactmeting laagdrempeliger wordt.

waarmee je aangeeft welke impact je teweeg wilt brengen. Aan de hand van een gesprek met G-J. van der Maas, waarin ik aan hem Niveau 2 | Verandermodel uitwerken en valideren

mijn bevindingen voorlegde, hebben we besloten de methodiek van het

Werk uit hoe je deze impact wil bereiken en welke activiteiten je gaat onder-

Impact Pad als basis te laten dienen voor een eventuele toepassing.

nemen en wie je daarvoor nodig hebt (stakeholders). Het Theory of Change

Hoe kan ik het groeipad van het Impact Pad gebruiken als basis om

model is hier zeer geschikt voor.

sociaal ondernemers te laten groeien in het meten van maatschappelijke impact?

Niveau 3 | Directe resultaten (outputs) bijhouden Houd je directe resultaten bij (outputs, concrete telbare resultaten). Bepaal welke outputs belangrijk zijn voor jouw onderneming. De outputs vormen een essentiële link tussen de activiteiten en effecten ervan. 43

2.4 CONCLUSIE ONDERZOEK Gebied professionals en financiers vragen om een maatschappelijke impact-

Hierdoor kan ik stellen dat deze tool ook van toepassing is op sociaal onder-

meting. Bijvoorbeeld bij het aanvragen van financiering. Omdat er geen inte-

nemers uit Rotterdam-Zuid.

graal beleid bestaat blijkt het lastig om een lijn te trekken op het gebied van beoordelingscriteria. Sociaal ondernemers en gebied professionals geven aan

2.4.1 Theory of Basic Human Values

dat hier wel behoefte aan is. Zoals beschreven in hoofdstuk 2.2 neem ik dit

Met behulp van de bevindingen uit het deskresearch, de gesprekken met

onderdeel niet mee in mijn onderzoek, maar beveel ik aan om een opzichzelf-

sociaal ondernemers en de deelname aan de workshop heb ik een waarde

staand onderzoek uit te voeren om te kijken wat de mogelijkheden zijn voor

model gemaakt volgens de theorie van Schwartz (Schwartz, 2012).

een integraal beleid. Het voornaamste probleem is de implementatie van bestaande tools om impact te meten. De tools spreken de sociaal ondernemers onvoldoende aan om er gebruik van te maken. Te complex, het kost teveel tijd, gebrek aan kennis en het is te duur om het te laten uitvoeren zijn de voornaamste redenen. Sociaal ondernemers hebben behoefte aan een toepassing waarmee zij hun impact kunnen meten, registreren, vergelijken en presenteren, zo blijkt uit het onderzoek beschreven in hoofdstuk 2.1. De methodiek “het groeipad” uit het Impact Pad dient als goede basis voor een impactmeting. Het helpt sociaal ondernemers op een laagdrempelige manier met groeien op het gebied van impact meten. Omdat ik mijn onderzoek heb uitgevoerd bij “sociaal ondernemers landelijk”, heb ik ervoor gekozen om op dit moment niet te specificeren op Rotterdam-Zuid. Maar een algemene tool te maken, die implementeerbaar is door het hele land. Om de vertaalslag naar Zuid te maken heb ik in deze fase nog niet genoeg bevindingen of contacten. Wel worden er in de onderzoeken van Sociaal Actieplan Rotterdam (Gemeente Rotterdam, 2017), Impact HUB Rotterdam (Impacthub, 2017) en de Afrikaanderwijk Coöperatie (EMI,2020) geconstateerd, dat zij met dezelfde problematiek kampen als de rest van het land.

Figuur 15: Theory of basic human values (Values and Frames, 2014)

2.5 DESIGN CRITERIA

DOCUMENTATIE EN STRUCTUUR

GROEI OP EIGEN TEMPO

PERSOONLIJK EN AUTHENTIEK

Documenteer en structureer alle docu-

Ontwikkel op eigen tempo in het meten

Geef de gebruiker de

menten die betrekking hebben op het

van maatschappelijke impact

mogelijkheid de impactmeting

meten van de maatschappelijk impact

persoonlijk en authentiek te maken

CO- CREATIE Stimuleer co-creatie, impact meet je niet alleen maar met je stakeholders

DUIDELIJK EN OVERZICHTELIJK

MOTIVATIE EN TOEGANKELIJKHEID

DEEL JE CREATIE MET ANDEREN

Wees duidelijk en gebruik termen die de

Verlaag de drempel voor het maken

Deel de impactmeting met anderen, laat

gebruiker begrijpt, zorg dat de

van een impactmeting en motiveer de

de stakeholders weten wat de

gebruiker overzicht heeft bij het maken

gebruiker aan de slag te gaan met het

onderneming teweeg brengt

van de meting

meten van zijn impact

2.5.1 Toelichting Design Criteria

appelijke doel dat de ondernemer wil bereiken. Het Impact Pad (Impact Pad, 2018) beveelt een samenwerking met stakeholders ook aan.

1. Documentatie en Structuur Documenteer en structureer alle documenten die betrekking hebben op het

5. Duidelijk en Overzichtelijk

meten van de maatschappelijk impact. Door de ondernemers een tool te bie-

Wees duidelijk door het gebruiken van termen die de gebruiker begrijpt en

den waar zij alles in kunnen documenteren houden zij structuur en overzicht in

zorg dat de gebruiker overzicht heeft bij het maken van de meting. Om de

de documentatie van de al zo complexe impactmeting.

drempel van het maken van een impactmeting te verlagen is het van belang dat de al zo complexe materie zo simpel en overzichtelijk mogelijk wordt gep-

2. Groei op eigen tempo

resenteerd. Het onderzoek wijst uit dat sociaal ondernemers de huidige tools

Ontwikkel op eigen tempo in het meten van maatschappelijke impact. Door

te complex en tijdrovend vinden. Doordat de impactmeting verdeeld wordt in

het volgen van de niveaus groeit de sociaal ondernemer in het maken van

niveaus waarbij je per niveau een aantal methodes biedt wordt de gebruiker

een maatschappelijke impactmeting. Omdat het maken van een impactmeting

niet overdonderd door de hoeveelheid.

complex is en de ondernemer de huidige methodes als complex en tijdrovend ervaart, is het belangrijk de sociaal ondernemer op een laagdrempelige mani-

7. Toegankelijk en Motiverend

er een leermethode aan te bieden. Ze beginnen bij de basis en kunnen zelf

Verlaag de drempel voor het maken van een impactmeting en motiveer de

bepalen tot hoe ver de diepte zij in willen gaan. Het tempo en de complexiteit

gebruiker aan de slag te gaan met het meten van zijn impact. Door het beha-

kunnen zij zelf bepalen.

len van kleine doelen zoals de voltooiing van een aanbevolen model en het afronden van een niveau krijgt de gebruiker het idee dat hij progressie boekt.

3. Persoonlijk en Authentiek

Progressie maken werkt motiverend. Daarnaast kan de gebruiker zelf bepalen

Geef de gebruiker de mogelijkheid de impactmeting persoonlijk en authentiek

welk onderdeel hij wilt gaan maken, eerder gemaakte modellen kunnen dan

te maken. Sociaal ondernemers willen hun verhaal vertellen. Uit het onder-

ook geĂŻmporteerd worden in een nieuwe meting. Zo hoeft de gebruiker niet bij

zoek dat ik heb uitgevoerd bij de workshop van Voor je Buurt (bijlage 6) werd

elke nieuwe meting hetzelfde te doen en heeft hij de vrijheid zijn eigen pad te

aangeven dat authenticiteit en het verhaal belangrijk was bij het tonen van

bewandelen op de manier hoe hij of zij dat wil.

maatschappelijke impact. De sociaal ondernemer moet de vrijheid krijgen om zijn eigen input te leveren.

7. Deel je creatie met anderen Deel de impactmeting met anderen, laat de stakeholders weten wat de onder-

4. Co-Creatie

neming teweeg brengt. Naast het meten en registreren van de maatschappeli-

Stimuleer co-creatie, impact meet je niet alleen maar met je stakeholders. Het

jke impact is het gewenst dat de sociaal ondernemer deze ook kan aantonen.

is belangrijk dat de sociaal ondernemer zijn stakeholders betrekt bij het meten

Door het deelbaar maken van de gemaakte content is de sociaal ondernemer

van zijn maatschappelijke impact, zij zijn tenslotte onderdeel van het maatsch-

in staat de resultaten te tonen aan zijn omgeving en stakeholders. 47

HOOFDSTUK 3 CONCEPTEN

3.1 CONCEPTEN Iteratie 1 Bij het ontwikkelen van de concepten heb ik rekening gehouden met de bedrijfscultuur van de opdrachtgever. Ik ben op zoek gegaan naar een realistische en praktische oplossing, die binnen afzienbare tijd implementeerbaar is in de samenleving. Ik heb een match proberen te maken tussen de wensen van EMI en de wensen van de sociaal ondernemers. 3.1.1 Creatieve technieken

Figuur 16: Brainstorm (bijlage 9).

Figuur 17: Schetsen Concept 1 t/m 3 (bijlage 10).

CONCEPT 1 Het eerste concept dient als basis voor het product, namelijk de data. D.m.v. het verzamelen van data kan de sociaal ondernemer de impact meten. De data wordt geregistreerd aan de hand van de tool: het Impact Pad. Uit mijn onderzoek is gebleken dat dit meetinstrument geschikt is voor sociaal ondernemers.

Figuur 18: Concept 1. 51

CONCEPT 2 Het tweede concept is het koppelen van het verhaal aan de data. De data uit concept 1 heeft een verhaal. Het verhaal is vaak nog belangrijker dan de cijfers. Door het koppelen van een verhaal aan de cijfers krijgen deze een ziel. Het zijn niet alleen maar cijfers,. De cijfers hebben een verhaal. Door ondernemers de mogelijkheid te geven fotoâ&#x20AC;&#x2122;s videoâ&#x20AC;&#x2122;s en quotes uit hun onderneming te koppelen aan de data wordt het verhaal verteld, terwijl maatschappelijk rendement wordt aangetoond.

Figuur 19: Concept 2. 52

CONCEPT 3 Het derde concept gaat over het genereren van een infographic gebaseerd op de data uit concept 1. Het verhaal van de data wordt verteld aan de hand van datavisualisatie.

Figuur 20: Concept 3. 53

3.1.4 Feedback

Gert-Jan | Afstudeerbegeleider

In de pitstop presentatie heb ik naast de bevindingen uit het onderzoek

•

Concepten passen bij EMI

(hoofdstuk 2) ook de concepten gepresenteerd. Ik heb van een drietal docent-

•

Concepten passen bij de behoeften van de sociaal ondernemers

en en mijn afstudeerbegeleider feedback ontvangen. Ik heb de belangrijkste

•

Focus op de ondernemer en niet op de financiers

feedback per docent genoteerd.

•

Houd de methodiek van het van het Impact Pad aan, het Impact Pad is gemaakt in opdracht van het ministerie en gebaseerd op literatuur, onder-

Elbert | Afstudeerdocent •

Praat met sociaal ondernemers

•

Concepten simpel lijken te veel op elkaar

zoeken en rapporten Tip •

Maak de concepten concreter en leg dit voor aan sociaal ondernemers

Joke | Docent en Medewerker EMI •

Concepten zijn sterk en ze kunnen worden samengevoegd

•

De concepten zijn realiseerbaar en passen bij de bedrijfscultuur van EMI Bij de pitstop presentatie lag mijn focus nog te veel op het aantonen

Tip •

van maatschappelijke impact aan financiers. Na deze presentatie heb ik Guido de Ruiter, Samen en anders Effectmeting

besloten de financiers niet mee te nemen in het onderzoek.

Jasper | Afstudeer voorzitter •

Kruip in het hoofd van de financiers, zij verstrekken de financieringen

•

Hoe komt het oordeel van een financier tot stand t.o.v. de sociaal onder-

Ik ben het niet eens met de feedback die ik van Elbert kreeg, concepten te simpel en lijken te veel op elkaar. Ik heb een bewuste keuze gemaakt om rekening te houden met de bedrijfscultuur van EMI en ervoor te zor-

nemers en hoe kan je ze daarin ondersteunen? •

gen dat wat ik bedenk te realiseren is voor het bedrijf.

Hoe kan je ervoor zorgen dat de financiers en de sociaal ondernemers dezelfde taal spreken?

Na de Pitstop kreeg ik van school het bericht dat ik een nieuwe afstudeerdocent kreeg toegewezen namelijk; Barend Hendriks. Vanaf dit

Tips •

CSR: Corporate Social Responsibility

•

What and Why of the logic model

•

Documentaire Maxima

punt is hij degene die mij van feedback voorziet i.p.v. Elbert Vissers

3.2 LOW FIDELITY PROTOTYPE

Iteratie 1

Aan de hand van de drie concepten heb ik een Long List met functionalite-

•

Voorbeeld nieuwe meting

iten en schetsen gemaakt, hoe elk concept toegepast kan worden in een

•

Invullen data

tool. D.m.v. het maken van schetsen krijg ik een idee hoe de app zou moeten

•

Opslaan

werken en welke functionaliteiten hij moet bevatten. Ik ben groot begonnen en

•

heb alle ideeën in een prototype verwerkt.

•

Printen

•

Overzicht gemaakte metingen

Ik heb Adobe XD gebruikt om het low fidelity prototype te ontwikkelen. Ik vind

•

Gemaakte meting bewerken

het prettig om meteen een digitale versie te maken van een prototype, omdat

•

Data Vergelijken (Hoe presteer je t.o.v. bijvoorbeeld vorig jaar)

ik op deze manier het snelst werk en snel aanpassingen kan maken. Daarnaast

•

Overzicht Metingen (Welke data wil je met elkaar vergelijken?)

krijg ik inzicht in de flow die de app heeft en kan ik aan de hand daarvan zien

•

Metingen die je wil vergelijken selecteren

of het in de praktijk werkt of niet.

•

Data Analyse

•

Opslaan

3.2.1 Long List Functionaliteiten

•

Bij het maken van de Long List heb ik gekeken naar de wensen van de sociaal

•

Printen

ondernemers. Hoe kan ik de behoeften van de sociaal ondernemers vertalen

•

Het verhaal vertellen (Het verhaal heeft vaak meer impact dan cijfers)

in een tool? Bij een aantal items heb ik beschreven waarom ik de function-

•

Verhaal centraal (Keuze 1)

aliteit gekozen heb.

•

Overzicht metingen

•

Meting Selecteren

•

Inloggen

•

Per vraag afbeelding / video / tekst toevoegen

•

Registreren

•

Opslaan

•

Profiel maken

•

Voorbeeld

•

Look en Feel bepalen (Persoonlijk en Authentiek maken)

•

Personaliseren (Persoonlijk en Authentiek maken)

•

Infographic (Keuze 2)

•

Persoonlijke informatie (data verzamelen EMI)

•

Overzicht metingen

•

Zakelijke gegevens (data verzamelen EMI)

•

Meting Selecteren

•

Stijl diagrammen en grafieken bepalen (Persoonlijk en Authentiek maken)

•

Thema kiezen (Werk,Onderwijs,Zorg)

•

Kleur thema kiezen (Persoonlijk en Authentiek maken)

•

Per vraag Look en feel aanpassen

•

Introductie video

•

Opslaan

•

Impact meten (Hoofdfunctie Tool)

•

Voorbeeld

•

Nieuwe meting starten

•

Persoonlijk en authentiek maken Hoeveel vrijheid wil je de ondernemers geven? Hou je kleur themaâ&#x20AC;&#x2122;s aan of geef je ze de mogelijkheid alles zelf te bepalen? Data verzamelen EMI is een onderdeel van een onderwijsinstelling. Zij kunnen baat hebben bij de informatie van de gebruikers. Denk bijvoorbeeld aan; Welke soort ondernemers gebruiken deze tool het meest?, Hoelang bestaan de ondernemers al voordat zij beginnen met impact meten? Delen Deel de presentatie met je stakeholders, gebied professionals of socials. Thema Kiezen: Bij elk thema heb je andere iconen die passen bij het thema. 3.2.2 Schetsen Tijdens het ontwerpen van het Low Fidelity prototype heb ik de drie hoofdfunctionaliteiten centraal gezet. Impact meten, data vergelijken en het verhaal vertellen. Deze functionaliteiten komen voort uit de behoeften van de sociaal ondernemer (hoofdstuk 2.4.1). Zie bijlage 11 voor alle schetsen.

Figuur 21: Schetsen prototype 1,

3.2.3 Low Fidelity Prototype iteratie 1 (figuur23) Bij het uitwerken van het Low Fidelity Prototype heb ik gekeken naar de usability en de de functionaliteiten, zonder rekening te houden met de inhoud van alle functies. Tevens test ik de tool op conceptueel niveau, om te ontdekken waar ik mijn concept moet aanscherpen om de user experience te verbeteren. Ik heb er bewust voor gekozen om bij het ontwerpen van het prototype geen rekening te houden met visueel design. Omdat ik eerst de basis stabiel wil hebben en ervoor wil zorgen dat het systeem naar behoren werkt. In verband met een technisch probleem heb ik een video opgenomen van het prototype. Video Low fidelity Prototype iteratie 1: https://www.youtube.com/watch?v=ayCE6JOUzHM&feature=youtu.be

Figuur 23: Low Fidelity Prototype voorbeeld.

3.2.4 Feedback Op het prototype heb ik feedback gekregen van B. Hendriks, J. Schelling en G-J v.d. Maas.

Low Fidelity Prototype 1 J

Observatie

G-J

Mogelijke oplossing

“Het is net een enquête” “Uitwerking is vrij grof” “Wat zijn de impact gebieden?”

Welke data hoort bij welke gebieden? Per thema andere data invullen.

“Hoe ga je de outcome meten?”

Niveau 4 Impactpad

“Wat voor manier maakt jou organisatie impact?”

Niveau 1 Impactpad

“Output cijfers zijn van belang”

Niveau 3 Impactpad

“infographic lastig te realiseren”

Wat is een must en wat niet?

“Wat is belangrijk en wat niet, maak keuzes!”

Onderzoek functionaliteiten tool Figuur 22: Low Fidelity Prototype Rainbowsheet.

3.2.5 Conclusie

3.2.6 Vervolgstappen

Al bij het ontwerpen van de tool kwam ik er achter, dat de tool te gecompli-

Mijn focus in iteratie 2 ligt op het vertellen van het verhaal en het implement-

ceerd was. Er zitten te veel functionaliteiten in. Hierdoor is de tool niet prettig

eren van de 5 niveaus van het Impact Pad (Impact Pad, 2018). Tenslotte draait

om te gebruiken en is hij onoverzichtelijk en verwarrend.

de tool om het meten van de impact. Naar m.i. is het ontwikkelen van een data analyse systeem te gecompliceerd om in een paar maanden uit te werken.

Door de feedback op het Low Fidelity prototype heb ik het concept herzien en

Daarom beveel ik aan dat hier vervolgonderzoek naar gedaan wordt.

de focus verlegd. Ik heb ervoor gekozen alleen concept 1 en 2 te verwerken in de tool, concept 3 (infographic) is overbodig en zal te veel kosten. Daarnaast werd in de workshop van Voor je Buurt (Bron) door sociaal ondernemers aangegeven dat authenticiteit belangrijk is. â&#x20AC;&#x153;Het hoeft niet perfectâ&#x20AC;?-(Citaat deelnemer workshop). Op het gebied van usability vallen ook nog veel stappen te maken. Daarom ga ik kijken hoe ik de tool gebruiksvriendelijker kan maken. Volgens het onderzoek (hoofdstuk 2.4.1) moet de tool gemakkelijk te gebruiken zijn. Daarbij is er duidelijk vraag naar implementatie van het Impact Pad. 3 punten sluiten aan bij de methode die zij hebben ontwikkeld

Figuur 24: Visualisatie Focus.

3.3 CONCEPT

Iteratie 2

N.a.v. de resultaten van concept en het low fidelity prototype iteratie 1 heb ik

3.3.1 Proefafstuderen

het concept aangepast. Terug naar de basis en vanuit deze basis het concept

Aan het einde van de tweede sprint heb ik de proef afstudeerzitting gehad.

herzien. Ik heb concept 1 en 2 samengevoegd tot een concept. In de tool wil

Omdat ik nog niet klaar was met iteratie 2 van het prototype heb ik deze niet

ik de focus leggen op drie functionaliteiten. Het verrichten van een impactmet-

laten zien.

ing, het vergelijken van de data en het vertellen van het verhaal. Ik heb deze functionaliteiten aan de hand van de inzichten uit het onderzoek (hoofdstuk 2)

Ik heb een opsomming gemaakt van de belangrijkste punten.

bepaald. (zie figuur25)

•

Kijk naar business canvas model app

•

Test per onderdeel verschillende versies

•

Kritisch kijken naar de design principes, niet alles is even belangrijk

•

Keuzes maken op conceptueel niveau

•

Wat ga je uitwerken en wat niet

•

Persuasion: The Small Big

•

check ook wat lezingen omtrent dit boek

Figuur 25: Visualisatie Concept iteratie 2.

3.4 LOW FIDELITY PROTOTYPE

Iteratie 2

3.4.1 Sitemap Om overzicht te krijgen in de flow van de site heb ik met behulp van post-its een sitemap gemaakt. Deze dient als inspiratie voor de schetsen van prototype iteratie 2.

Figuur 26: Sitemap Raam. 3.4.2 Low Fidelity Prototype iteratie 2 Bij het ontwerpen van iteratie 2 heb ik rekening gehouden met de feedback uit de afstudeerzitting en de bevindingen uit sprint 2. Om technische problemen te voorkomen ben ik overgestapt naar een ander programma; Invision. Link Prototype iteratie 2.1 (layout 1) https://reneemeisters395808.invisionapp.com/public/prototype/sk5pngd4n0001y301nywtu790 Link Prototype iteratie 2.2 (layout 2) https://reneemeisters395808.invisionapp.com/public/prototype/sk5phsrlj0005rk013n70da0z

Figuur 27: Schetsen prototype iteratie 2.

Layout 1

| Afbeeldingen om de gebruiker te enthousiasmeren

Layout 2 | Direct aanmelden / Registreren Wil de gebruiker bij het opstarten al een beeld van de app, of wil hij liever direct inloggen? Figuur 28: Screens, Prototype iterate 2 voorbeeld.

Layout 1

| Staand ( help op homepagina )

Layout 2 | Liggend ( help in menu ) De lightbox op de home pagina dient als uitleg voor de tool. In een paar schermen is te zien wat je van de tool kan verwachten. Is het nodig om een help button op de homepage te zetten?

Home | Layout 1

Home | Layout 2

Layout 1

| Staand ( Geen progressie )

Layout 2 | Liggend ( Progressie ) Is het belangrijk om het niveau van de impactmeting te tonen in het overzicht?

In de onderstaande afbeeldingen heb ik gekeken hoe ik progressie kon stimuleren door middel van pop-ups. De vraag is of het Overzicht | Layout 2

Overzicht | Layout 2

een meerwaarde is of dat het een overbodige â&#x20AC;&#x153;leukeâ&#x20AC;? feature is.

Overzicht | Delete

Overzicht | Progressie 1

Figuur 28: Screens, Prototype iterate 2 voorbeeld.

Overzicht | Progressie 2

Impactmeting open/dicht De eerste twee afbeeldingen zijn voorbeelden van een nieuwe impactmeting. Hiervoor heb ik de 5 niveaus van het impact Pad als basis gebruikt. Het systeem is geinspireerd op het Business Model Applicatie (Osterwalder, A., 2004). De vraag is of het praktisch is voor zoâ&#x20AC;&#x2122;n grote en complexe meting. Figuur 28: Screens, Prototype iterate 2 voorbeeld.

Impactmeting | Dicht

Impactmeting | Open

Bij deze afbeeldingen heb ik gekeken hoe ik het toevoegen van beeld en quotes in de tool kon verwerken. Hoeveel vrijheid hebben de gebruikers nodig bij het maken van een presentatie? Ik heb de Afrikaanderwijk-Cooperatie als voorbeeld genomen bij dit prototype.

Presentatie | Overzicht

Presentatie | Editor

Presentatie | Voorbeeld

3.4.6 Testen Omdat ik tot nu moeite had met het bereiken van sociaal ondernemers, die bereid waren om mijn prototypes te testen, heb ik een andere manier bedacht om feedback te krijgen. Ik was op zoek naar bevestiging, dat mijn concept en de functionaliteiten uit de tool aansloten bij de behoeften van sociaal ondernemers. Om dit te bereiken heb ik een tweetal presentaties voorbereid. Een presentatie voor projectgroep Civic Crowdfunding en een voor de Sociaal Ondernemers Safari. In bijlage 12 vind je een impressie van de Safari. Aangezien ik maar beperkt tijd had (15 minuten) om een grote groep mensen te bereiken heb ik een feedback formulier ontworpen (figuur 29). Tijdens beide presentaties heb ik de deelnemers gevraagd het formulier in te vullen en mij te voorzien van feedback. Daarnaast heb ik een contactformulier toegevoegd, waarop ze kunnen aangeven of ze bereid zijn om mee te werken aan de ontwikkeling van een tool. Aangezien het einde van mijn onderzoek naderd, heb ik ervoor gezorgd dat degene die het project gaat overnemen een netwerk heeft waar hij of zij gebruik van kan maken.

Figuur 29: Feedback formulier, voorbeeld.

Civic Crowdfunding Observatie

Mogelijke oplossing

Wat ging er goed? “Goed om vanuit ImpactPad te starten” *Projectgroep reageerde enthousiast over het toegankelijk maken van het impactpad.

Het impactpad spreekt de doelgroep aan

“Toegankelijkheid, iets moeilijks begrijpelijk maken, dat is knap!!” “Mooi visueel”

Iconen werken bij het overbrengen van info

“Actuele vraag, goed gepresenteerd” “Lijkt gemakkelijk in gebruik”

Wat kan er beter? “Start met samenvatting doel”, “Begin bij de boodschap”

Duidelijk maken in intoductie tool

“Geef helder aan waar jij stopt en waar iemand anders verder gaat’ “Simpele beschrijvingen toevoegen aan nievau’s"

Kortere beschrijvingen maken voor niveaus

Mist de tool nog functionaliteiten? Kwaliteit verantwoording

Samenwerking met gebiedsprofessionals

Duiding/ Toelichting bij data

Handleiding niveaus

T.Z.T. Uitkomsten koppelen aan adviezen

Samenwerking met gebiedsprofessionals

Ideeën SDG (Sustainable Development Goals)

Niveau 1 Impactpad

“Maak het klein, zowel in doel als in de reikwijdte van de meting”

Kijken wat er echt van belang is

“Simpele visuele … impact ook te gebruiken op de website, zoals MAEX, maar dan beter:)”

Infographic over de werking tool toevoegen

Figuur 30: Presenatie Feedback: Civic Crowdfunding.

Safari Mogelijke oplossing

Observatie Wat ging er goed? “Onderbouwing impactmeting” "Goed initiatief”

+ Behoefte

“Mooie Look en Feel” "Impact meten/aantonen is mooi werk” “Ziet er gebruiksvriendelijk uit” "Ziet er kort uit, niet te complex” “Betrokkenheid stakeholders impact meting” Zijn er meer modellen die toepasbaar zijn?

"Theory of change inbegrepen”

Wat kan er beter? “De WHY beter kaderen, wat is de meerwaarde van het impact meten”

Beginnen met de WHY

Mist de tool nog functionaliteiten? “Theory of Change meenemen”

- Is inbegrepen in niveau 2

“Deel resultaten tijdens het proces”

Alle onderdelen deelbaar maken

“Hulp van derden/coaching”

Samenwerking met gebiedsprofessionals

Ideeën Samenwerken met externe partijen “Vertaling van de impact meting”

Internationaal behoefte

SDG (Sustainable Development Goals) Toevoegen

Niveau 1 Impactpad

“Visueel maken impact-> storytelling” (Infographic)

- Infographic te complex, iconen / modellen

“Foto’s video’s en gebeurtenissen”

Zelf imput leveren aan de niveaus

Figuur 32: Presentatie Feedback: Safari.

Bij nader inzien ben ik tot de conclusie gekomen, dat de tool nog steeds te

3.4.7 Vervolgstappen

gecompliceerd is. Teveel mogelijkheden en te weinig tijd om alles te verw-

In de volgende iteratie leg ik de focus op het creĂŤren van een stabiele funder-

erken. In een gesprek met M. Lycklama Ă Nijeholt, lid van projectgroep Civic

ing van de app. Op basis van het groeipad van Impact Pad help ik de onder-

Crowdfunding, gaf ze aan dat het project te groot was voor een persoon.

nemer met het groeien in het impact meten. Hoe kan ik het Impact Pad imple-

Daarnaast gaf ze mij de tip een stabiele fundering te creĂŤren waarop in de

menteren in een tool, zodat de methode van het groeipad toegankelijker wordt

toekomst gebouwd kan worden.

om te gebruiken?

Ik laat het verhaal en de data analyse voor wat het is, omdat het te ge-

Tijdens het ontwerpen van iteratie 3 kwam ik tot de conclusie dat

compliceerd wordt. Ik zorg ervoor dat ik een systeem ontwikkel, waar-

maatschappelijk impact meten een vorm van co-creatie is. Tot nu toe

mee ik de sociaal ondernemer kan laten groeien in het impact meten.

zag ik de sociaal ondernemer als degene die de meting ging uitvoeren.

Aan de basis van dit systeem ligt het groeipad van het Impact Pad.

Dit is achteraf gezien niet logisch. Je wilt namelijk je team en je stakeholders betrekken, omdat zij over andere inzichten beschikken. Als je het probleem van meer kanten belicht, kun je beter tot een geschikte oplossing komen. Daarom heb ik gekeken hoe ik co-creatie kan stimuleren in de tool. Met G-J van der Maas kwamen we op het idee breinvragen toe te voegen. Een breinvraag is een vraag die de sociaal ondernemer kan voorleggen aan zijn team of stakeholders. Hoe die breinvragen het best tot hun recht komen ga ik onderzoeken in de volgende iteraties.

HOOFDSTUK 4 REALISATIE

4.1 HET DEFINITIEVE CONEPT Aan de hand van 5 niveaus groeit u als sociaal ondernemer in het meten van maatschappelijke impact, waardoor u de maatschappelijke impact van uw onderneming kunt monitoren. De tool helpt u in 5 stappen te groeien van een simpele impact meting naar een complete meting. Modellen | Methodes Impact Monitor biedt u per niveau een of meerdere modellen aan, die u met behulp van deze tool kunt invullen en opslaan. Daarnaast biedt de tool u de mogelijkheid uw eigen inbreng te geven aan de meting, u kunt uw eigen metingen per niveau uploaden. Breinvragen Maatschappelijke impact meten doet u niet alleen. U heeft hulp nodig van uw stakeholders; gebied professionals, vrijwilligers en cliĂŤnten of klanten. Het is een vorm van co-creatie. Daarom zijn er in de Impact Monitor per model een aantal breinvragen beschikbaar. Deze kunt u gebruiken om in gesprek te gaan met uw stakeholders. Overzicht Metingen Alle impact metingen die u maakt worden in zijn totaliteit opgeslagen. Deze zijn terug te vinden in het overzicht. Hierdoor kunt u de impact van uw onderneming, bijvoorbeeld per jaar monitoren. Tevens hoeft u niet elk jaar dezelfde modellen in te vullen. U kunt content uit vorige metingen importeren in uw nieuwe meting.

Figuur 33: Visualisatie Definitief Concept.

Figuur 35: Theory of Change: Concept.

4.2 LOW FIDELITY PROTOTYPE

Iteratie 3

Nu ik een concrete richting voor de tool heb gekozen begint de realisatie fase.

4.2.3 Prototype

In deze fase krijgt de tool meer vorm. Het groeipad wordt uitgewerkt en er

Het clickable prototype heb ik gemaakt aan de hand van de wireframes met de

wordt gekeken hoe ik de niveaus kan invullen. Ik heb tijdens het ontwikkelen

layouts die mij het meest geschikt leken, ik heb hierbij gelet op overzichteli-

van het prototype geen rekening gehouden met visual design.

jkheid en UI/UX en niet op het visual design.

4.2.2 Wireframes

Daarbij heb ik de focus gelegd op de tool zelf en heb ik het inlogscherm niet

Ik heb de wireframes online gemaakt, per wireframe heb ik beschreven welke

verder ontwikkeld. Op pagina 76 t/m 79 zijn een aantal schermen uitgelicht.

functionaliteiten de pagina bevat en wat de aandachtspunten zijn. Tevens heb ik geĂŤxperimenteerd met de lay-out van de paginas en de flow van de tool.

Prototype iteratie 3.1 (prototype test) https://reneemeisters395808.invisionapp.com/public/prototype/sk-

Link wireframes Low Fidelity Prototype 3

5pnf8qv000gkd01qlse75lp

(Link werkt alleen als je hem copypaste in browser) https://reneemeisters395808.invisionapp.com/freehand/Wireframes-1-CQIIaZe-

Prototype iteratie 3.2 (andere button uitleg nieuwe meting)

hb?v=hlbAC5RzH%2BaiZCExl2xKvQ%3D%3D&linkshare=urlcopied

https://reneemeisters395808.invisionapp.com/public/prototype/sk5pncqye000ekd01u1i226h2 Prototype iteratie 3.3 (voorbeeld importeren oud model) https://reneemeisters395808.invisionapp.com/public/prototype/sk5pn1u4x004ta401pnc9euve Prototype iteratie 3.4 (andere layout voor breinvraag) https://reneemeisters395808.invisionapp.com/public/prototype/sk5pmzf15001tq901fsd513pd

Figuur 36: Wireframes prototype iteratie 3.

Home Overzicht | Overzicht metingen Nieuwe meting | Start een nieuwe impact meting.

Home

Hoe wordt de progressie vertaald als je op een meting klikt?

Overzicht De percentages rechts geeft de progressie van de impactmeting aan.

Overzicht Figuur 37: Screens, Prototype iterate 3 voorbeeld.

De tool is opgebouwd uit de 5 niveaus. Per niveau is er een korte uitleg beschikbaar. Per niveau zijn er een aantal modellen te kiezen, Bij niveau 1 is dit SDG en Value Proposition. De gekozen modellen dienen als voorbeeld. Per model zijn er twee opties. 1: Start | Start een nieuw model 2: Importeer | Importeer een model uit een eerder gemaakte meting. Deze optie is alleen beschikbaar als je al eerdere metingen hebt gemaakt. Zodoende hoef je geen dubbel werk te verrichten. Tevens heeft de tool de optie een eigen model toe te voegen, hiermee kan de sociaal ondernemer zijn eigen input leveren per niveau.

De Tool Home

Help / Uitleg De tool beschikt over een uitgebreide handleiding. Hierin wordt per niveau en aanbevolen model uitgelegd wat er van de sociaal ondernemer verwacht wordt.

Help / Uitleg Figuur 37: Screens, Prototype iterate 3 voorbeeld.

Help / Uitleg - Model

Start nieuw model Elk model heeft zijn eigen systeem. Bij het maken van het model kan je een breinvraag opvragen om het model met je stakeholders te bespreken.

Nieuw model

Als je een model hebt afgerond verschijnt het in het overzicht. Er verschijnen twee opties, Bekijken en bewerken.

Nieuw model Figuur 37: Screens, Prototype iterate 3 voorbeeld.

4.2.4 Testen Helaas was er te weinig tijd, door de feestdagen, om gebruik te maken van het netwerk dat ik tijdens de presentaties heb gecreĂŤerd. Omdat ik de tool op conceptueel niveau al uitvoerig getest heb, tijdens de presentaties, heb ik in eigen kring gekeken wie affiniteit had met (sociaal) ondernemen en/of vrijwilligerswerk. Omdat ik problemen zag bij starten van Voor het testen van het clickable prototype heb ik een testplan opgesteld.

een nieuwe meting vanuit de uitleg heb ik

Bij twee van de drie testpersonen moest ik nog veel uitleggen. Omdat de tool

bij test persoon 3 heb ik twee versies

nog vrij abstract is en er vrijwel geen content ingevuld is, zorgt het voor ver-

getest.

warring bij de testpersonen. In de digitale bijlage vindt u welke respondenten hebben deelgenomen aan deze test, incl. een video van de test. Tevens heb tussentijds het testen een aantal aanpassingen doorgevoerd.

Bij test persoon 2 en 3 heb ik het overzicht leeg gemaakt en een tekst toegevoed om hen te begeleiden naar de uitleg en verwarring te voorkomen.

Help / Uitleg Figuur 37: Screens, Prototype iterate 3 voorbeeld.

USABILITY TEST Functionaliteiten, UI/UX

TITEL

NAAM

Functionaliteiten, UI/UX

PRODUCT UNDERTEST

TEST OBJECTIVES

Renee Meisters

DATUM

23 december 2019

VERSIE

PARTICIPANTS

TEST TASKS

RESPONSIBILITIES

Whats being tested? What are the business and experience goals of the product?

How many participants will be recruited? What are their key characteristics?

What are the test tasks?

Who is involved in the test and what are their responibilities?

Functionaliteiten en hoe de UI en UX in de praktijk werken.

Een drietal personen testen iteratie 3.

Maak je eerste impact meting.

2 ondernemers en een medewerkster van een sociaal onderneming.

Beschrijf alles wat je doet en geef aan waarom je dit doet.

Hypostese: De testpersoon komt voor het eerst in aanraking met de tool. Hij/zij krijgt de opdracht om een maatschappelijke impactmeting te maken.

Begin bij de pagina HOME

De ontwerper van de tool: De test faciliteren, neemt benodigdheden mee, documenteerd de resultaten. De testpersoon: De test uitvoeren

Hoe navigeert hij/zij door de tool? Waar loopt de testpersoon vast? Wat is de reactie van de testpersoon?

BUSINESS CASE

Om het meten van maatschappelijke impact te implementeren bij de doelgroep is het van belang dat de tool als gebruiksvriendelijk wordt ervaren.

Sluiten de functionaliteiten aan bij de doelgroep? Zijn er aspecten waar ik niet aan gedacht heb? Hoe werken de 5 niveaus van het impact pad in de praktijk?

EQUIPMENT

LOCATION & DATES

What equipment is required? How will you record the data?

Where and when will the test take place? When and how will the results be shared?

Laptop: Screen capture + Geluidsopname

De testen worden uitgevoerd bij de testpersoon thuis.

Rainbowsheet: Documenteren bevindingen

De resultaten zijn terug te lezen in mijn scriptie.

Als deze test niet wordt uitgevoerd loop ik het risico kansen te missen. Een voorbeeld scenario kan is dat ik de tool als gebruiksvriendelijk ervaar maar de eindgebruiker juist niet.

PROCEDURE What are the steps in the procedure?

VOORBEREIDING

INTRODUCTIE OPDRACHT

PROTOTYPE TEST

NABESPREKING

DOCUMENTEREN

Open het prototype en activeer de schermopname.

De testpersoon neemt plaats en krijgt de hypotese en de opdracht.

Start de opname, de testpersoon voert de test uit.

Nabespreken van de ervaring, Tips / Tops van de test persoon

Testresultaten analyseren. Rainbowsheet.

Figuur 38: Usability Test Canvas: Iteratie 3. (Creative Commons, 2013)

Low Fidelity Prototype 3 Observatie

Mogelijke oplossing

Begint met het ontdekken van de tool door rond te kijken

Start met introductie bij eerste gebruik

Gaat direct naar overzicht

Start met introductie bij eerste gebruik

* Verwacht uitleg te vinden bij overzicht

Overzicht niet tonen bij eerste meting. Hulp button toevoegen op home pagina

* Reageerde verward bij het zien van een overzicht van metingen.

Pagina leeg laten of doorverwijzen naar nieuwe meting. (aangepast P2 + P3)

* Vraagt zich af wat de percentages waren achter de meting.

Alternatief voor percentages vinden. Processie wel / niet aangeven

- Ik moest ingrijpen om de testpersoon naar de nieuwe meting te begeleiden.

Prototype aanpassen, geen voorbeelden maar een realistische representatie van de eerste keer

AANPASSING P2 + P3: Overzicht leeg -> link naar start meting Start nieuwe meting “handig link naar uitleg” Klikt op uitleg

Behoefte aan uitleg

- Nog veel uit te leggen door beknopt design

Prototype aanscherpen

Snapt het systeem model toevoegen Snapt importeren bestaand model (Upload button duidelijk)

Functie behouden

“Waar ga ik vanuit uitleg heen?” (Na de uitleg)

Uitleg afsluiten button niet duidelijk

Verwarring bij het gaan van uitleg naar nieuwe meting. “huh ben ik nu al bij de meting?”

Geef de meting een naam in een apart scherm (niet boven aan de meting)

- App uitgelegd hoe hij moet worden

Niveau 3 Impactpad

“Goed om in team te bespreken” (Co-Creatie)

Co-creatie behouden

Tijdens het testen moest ik vaak ingrijpen en extra uitleg geven.

Prototype aanpassen, geen voorbeelden maar een realistische representatie van de eerste keer

Figuur 39: Usability Test prototype iteratie 3.

4.2.5 Resultaten Opvallend was dat ze alle drie direct naar de button overzicht gingen, waar een lijst met “opgeslagen metingen” te zien was. Dit zorgde voor veel verwarring. Toen ik aan het einde van de test meer uitleg gaf over de content en het systeem werd het al duidelijker en waren ze veel enthousiaster over de tool. In de digitale bijlage vindt u de geluidsfragmenten van prototype 4. Opsomming verbeterpunten •

Begin met een introductie van de tool

•

Geef een realistische representatie van het eerste gebruik

•

Voorbeelden verwijderen

•

Focus op de handleiding/leermodel

•

De stap van de handleiding naar nieuwe meting aanpassen

•

Begin start nieuwe meting met het benamen van het model

•

Uitleg button op Homepagina

•

Echte afbeeldingen toevoegen of afbeeldingen weglaten

4.2.6 Vervolgstappen Aan de hand van de testresultaten heb ik een aantal aanpassingen gemaakt aan het prototype. De modellen zijn bewust niet uitgewerkt. Het is verwarrend als je op het ene model wel en het andere niet kan klikken. De focus voor iteratie 4 light op de introductie en de handleiding van de tool. Een complexe meting vraagt om een uitgebreide handleiding o.t.w. een leermodel. Het doel is om zoveel mogelijk verwarring weg te nemen.

4.3 HIGH FIDELITY PROTOTYPE

Iteratie 4

Aan de hand van de feedback uit prototype test 3 heb ik de tool een redesign gegeven waarbij ik een aantal aanpassingen heb doorgevoerd.

4.3.2 Prototype In prototype iteratie 4 heb ik bewust gekozen om de focus op de handleiding

4.3.1 Wireframes

te leggen. Uit de testen van prototype 3 bleek dat er behoefte was aan een

Voor iteratie 4 heb ik wederom wireframes gemaakt. Hierin heb ik de bevindin-

uitgebreide handleiding.

gen uit prototype test 3 doorgevoerd. Het meten van maatschappelijke impact is complex, de tool is een middel om Link wireframes High Fidelity Prototype 4

de sociaal ondernemer te ondersteunen bij het ontwikkelen in het maken van

(Link werkt alleen als je hem copypaste in browser)

een impactmeting. Daarom dient de handleiding als â&#x20AC;&#x153;lesmateriaalâ&#x20AC;?. Hoe kan ik

https://reneemeisters395808.invisionapp.com/freehand/Wire-

deze kennis het beste overdragen aan de eindgebruiker?

frames-2-PBs4f7JxC?v=hlbAC5RzH%2BaiZCExl2xKvQ%3D%3D&linkshare=urlcopied

Daarnaast heb ik een logo gemaakt en de tool een naam gegeven omdat ik merkte dat dummy afbeeldingen verwarring opwekte bij de testpersonen. Op pagina 86 t/m pagina 88 heb ik een aantal aanpassingen toegelicht. Link Prototype iteratie 4 https://reneemeisters395808.invisionapp.com/public/prototype/sk5pfwlc5004aa401mrcein2y 4.3.3 Testen Voor het testen van prototype iteratie 4 heb ik wederom een testplan gemaakt. Hierbij ligt de focus op de handleiding. Op pagina 87 vindt u het testplan van de test. In de digitale bijlage vindt u welke respondenten hebben deelgenomen aan deze test, incl. een video van de test.

Figuur 40: Wireframes: prototype iteratie 4.

Home Als je de tool voor het eerst gebruikt moet je de introductie volgen.

Popup om de nieuwe meting een naam te geven

Nieuw model

Nieuwe meting straten

Wanneer je de introductie voltooid hebt kom je op de nieuwe homepagina Nieuw model

Figuur 41: Screens, Prototype iterate 4 voorbeeld.

Overzicht Metingen Leeg De terug button is toegevoegd na prototype test 4.1

Overzicht metingen leeg

Overzicht Metingen met een opgeslagen meting. Progressie wordt aangegeven Optie om te delen Menu om te bewerken / verwijderen Overzicht metingen opgeslagen

Figuur 41: Screens, Prototype iterate 4 voorbeeld.

Uitleg elementen + Vijf niveaus

Aanbevolen modellen + Uitleg

Model toevoegen

Breinvraag per niveau

Link impactpad voor uitgebreide informatie

Button uitleg afsluiten

Figuur 42: Functionaliteiten tool, Prototype iterate 4.

USABILITY TEST UI/UX Handleiding

TITEL

NAAM

UI/UX Handleiding

PRODUCT UNDERTEST

TEST OBJECTIVES

Renee Meisters

DATUM

10 januari 2020

VERSIE

PARTICIPANTS

TEST TASKS

RESPONSIBILITIES

Whats being tested? What are the business and experience goals of the product?

How many participants will be recruited? What are their key characteristics?

What are the test tasks?

Who is involved in the test and what are their responibilities?

De UI / UX van de handleiding. Hoe ervaart de gebruiker de handleiding/introductie?

Twee personen testen iteratie 4.

Maak je eerste impact meting.

Een medewerkster van een sociaal onderneming en Stagebegeleider G-J van der Maas

Beschrijf alles wat je doet en geef aan waarom je dit doet.

Hypostese: De testpersoon komt voor het eerst in aanraking met de tool. Hij/zij krijgt de opdracht om een maatschappelijke impactmeting te maken.

Begin bij de pagina HOME

De ontwerper van de tool: De test faciliteren, neemt benodigdheden mee, documenteerd de resultaten. De testpersoon: De test uitvoeren

Hoe navigeert hij/zij door de tool? Waar loopt de testpersoon vast? Wat is de reactie van de testpersoon?

BUSINESS CASE

Omdat de tool een leermiddel is is de handleiding een zeer belangrijk onderdeel.

Zijn er aspecten waar ik niet aan gedacht heb? Hoe werken de 5 niveaus van het impact pad in de praktijk? Is de handleiding duidelijk?

EQUIPMENT

LOCATION & DATES

What equipment is required? How will you record the data?

Where and when will the test take place? When and how will the results be shared?

Laptop: Screen capture + Geluidsopname

De testen worden uitgevoerd bij de testpersoon thuis / op kantoor.

Documenteren bevindingen

De resultaten zijn terug te lezen in mijn scriptie.

Als deze test niet wordt uitgevoerd loop ik het risico kansen te missen. Een voorbeeld scenario kan is dat ik de tool als gebruiksvriendelijk ervaar maar de eindgebruiker juist niet.

PROCEDURE What are the steps in the procedure?

VOORBEREIDING

INTRODUCTIE OPDRACHT

PROTOTYPE TEST

NABESPREKING

DOCUMENTEREN

Open het prototype en activeer de schermopname.

De testpersoon neemt plaats en krijgt de hypotese en de opdracht.

Start de opname, de testpersoon voert de test uit.

Nabespreken van de ervaring, Tips / Tops van de test persoon

Testresultaten analyseren.

Figuur 42: Usability Test Canvas: Iteratie 4. (Creative Commons, 2013)

4.3.4 Resultaten

beeld en tekst.

Omdat ik maar twee personen bereid heb gevonden om iteratie 4 te testen

•

Een verzamelplaats van handvaten, aanbevolen methodes

heb ik besloten om een opsomming te maken van de belangrijkste punten per

•

Modellen methodes noemen

persoon.

•

Hoeveel aanbevelingen per niveau wil je maken?

•

Overzicht welke methodes mogelijk zijn binnen welk niveau?

Inzichten M. Hodzelmans

•

Verwarring elementen en functionaliteiten zet het al in de introductie.

•

Kan zich geen voorstelling maken van een model (Plaatjes toevoegen bij

•

Verwarring afsluiten introductie

modellen)

•

Hoe toon je progressie binnen de niveaus?

•

Geen terug button bij overzicht (Button toevoegen)

•

Verbeter tikfouten

Tips

•

Traptreden impact pad zijn onduidelijk (Eigen ontwerp maken)

•

Tool nogmaals kritisch bekijken wat is echt belangrijk en wat niet.

•

Kijk goed naar de teksten (bespreek met Floortje van communicatie)

•

Het systeem werkwijze noemen, visueel maken, (Kopje elementen ver-

Het systeem waar zij mee werkt, werkt ook met modellen/methodes. Ze geeft aan dat het systeem dat de Impact Monitor veel overzichtelijker en gemakkeli-

plaatsen naar de introductie)

jker in gebruik is dan het systeem waar zij mee werkt. Helaas heb ik dit wegens privacy redenen niet kunnen documenteren.

4.3.5 Vervolgstappen

Daarnaast gaf ze aan dat er ook systemen zijn waarvoor een cursus nodig is.

Het begin is gemaakt maar er zijn nog veel stappen nodig voordat de tool

Dit geeft aan dat het meten van impact een zeer complex onderwerp is.

gerealiseerd kan worden. Ik het hoofdstuk 4.4 heb ik uitgebreid beschreven wat er nog gemaakt en getest moet worden om de tool te realiseren. Helaas

Tips

was de uitdaging te groot om de opdracht binnen een half jaar te voltooien.

•

ONS applicatie

Ik hoop daarom ook in de toekomst door te kunnen gaan met de ontwikkeling

•

Kwaliteitsmonitor (Wat is up to date en wat niet)

van de tool.

•

Om de zoveel tijd een melding om gebruik te stimuleren

•

COA-ibis systeem

Na het testen van iteratie 4 heb ik de feedback verwerkt in iteratie 5. Deze

•

Beschikbaar op mobile devices + desktop versie

iteratie heb ik niet kunnen testen en is dan ook waar het wordt onderzoek beëindigd.

Inzichten G-J van der Maas •

Ander beginscherm (trigger, iets met het impact pad)

Link Prototype Iteratie 5

•

Maak het doel duidelijker

https://reneemeisters395808.invisionapp.com/public/prototype/sk5pgqhqp-

•

Gebruiker enthousiasmeren om de tool te gaan gebruiken door middel van

004ga401xrbz7yby 88

4.4 AANBEVELINGEN Bij de invulling van de niveaus, de layout en het visual design liggen nog veel

prototypes. Bij mijn testpersonen werkte deze methode tot nu toe het beste.

kansen die niet zijn uitgewerkt in het huidige prototype. Daarnaast zijn er bev-

Dit betekent niet dat dit daadwerkelijk de meest geschikte lay-out is. Er liggen

indingen zoals het analyseren van de data en het vertellen van het verhaal niet

nog veel kansen op het gebied van layout en vormgeving. Om dit te bewerk-

of onvoldoende verwerkt in de huidige versie.

stelligen vereist het verder onderzoek.

Niveau 1 en 2 bevatten een of meerdere modellen waaruit de sociaal onder-

Een andere behoefte die in het onderzoek naar voren kwam is het analyseren

nemer kan kiezen. In de huidige tool zijn de voorbeeldmodellen algemene

van de data. Door de mogelijkheid van het toevoegen van een data analyse

keuzes. In de toekomst kan er bijvoorbeeld rekening gehouden worden

systeem aan de tool kan de ondernemer goed in kaart brengen, hoe de onder-

met het thema van de onderneming. In dit scenario worden er bij het thema

neming presteert op verschillende gebieden. Om te bepalen hoe dit precies in

“zorg”andere modellen geadviseerd dan bij thema “werkgelegenheid”.

zijn werk zou moeten gaan is vervolgonderzoek nodig.

Niveau 3 gaat over het meten van directe resultaten (outputs). Binnen dit niveau is er een methode nodig om outputs te bepalen, te berekenen en te

Alle documenten moeten ergens worden opgeslagen. Een database of een

registreren.

cloud is daarom een vereiste. Wat is de meest geschikte manier en hoe kan de gebruiker op een overzichtelijke manier aan al zijn gemaakte producten

Niveau 4 is bedoeld om een meetplan op te stellen om de outcome te meten.

komen?

Hierbinnen moet worden bepaald welke technieken de sociaal ondernemer gaat gebruiken om de outcome te bepalen. Denk hierbij aan interviews, en-

In de huidige versie is er per onderneming één account. Misschien is het nodig

quêtes of customer journeys. Een eventueel overzicht van methodes kan de

om meer accounts per onderneming toe te voegen, zodat er bijvoorbeeld

sociaal ondernemer ondersteunen bij het kiezen van een geschikte meetmeth-

samen met medewerkers aan de meting gewerkt kan worden.

ode. Is het een optie om stakeholders ook toegang te verlenen tot het account van Bij niveau 5 wordt er een impactrapport samengesteld. Hierbij wordt de

de onderneming? of moet er een optie komen om stakeholders of werknemers

content van de voorgaande niveaus samengevoegd tot een verhaal. Er is een

toegang te geven tot een bepaald onderdeel van de impactmeting? Hierbij

systeem nodig waardoor de ondernemer in staat is zijn verhaal te vertellen aan

moet worden onderzocht wat praktisch is en wat de sociaal ondernemer zelf

de hand van de ingevulde content.

graag wil.

Het is handig om per model uit te leggen hoe het model gebruikt moet

Tot slot moet er onderzocht worden welk visual design het beste bij de tool en

worden. Een eventuele optie hiervoor zijn toolcards. Toolcards kunnen tevens

de doelgroep past, een goed visual design zorgt voor een betere user experi-

gebruikt worden om het model te maken met je stakeholders.

ence.

In de huidige versie heb ik de layout bepaald aan de hand van de geteste 89

Figuur 44. Methodes: Onderzoek.

Figuur 45. Methodes: Concept & realisatie.

HOOFDSTUK 5 CONCLUSIE & REFLECTIE

5.1 EINDCONCLUSIE In de de eindconclusie geef ik antwoord op mijn onderzoeksvraag: Door hen de mogelijkheid te bieden de moeilijkheidsgraad van de impactmetHoe kan het programma sociaal ondernemerschap de drempel van het

ing zelf te bepalen en hen de kans te geven op eigen tempo te leren impact te

maken van een maatschappelijke impactmeting voor sociaal

meten wordt het overweldigd niveau van de complexiteit van de huidige tools

ondernemers verlagen?

getackeld. Doordat de ondernemer zelf degene is die de impactmeting gaat verrichten blijven de kosten van het inhuren van een extern bureau bespaard.

Het verlagen van de drempel voor het maken van een maatschappelijke impact meting begint bij het bieden van een geschikte tool, waarmee de sociaal

Het concept de Impactmonitor 5.1.1

ondernemer zijn impact kan meten.

De Impact Monitor is een interactieve tool, die sociaal ondernemers ondersteund bij het maken van een impactmeting. Door het bieden van een leermod-

Met de Impact Monitor reik ik sociaal ondernemers een structuur aan zodat zij

el kunnen zij zich in hun eigen tempo ontwikkelen in het meten van impact.

efficiĂŤnter en effectiever hun impact bij kunnen houden. Daarnaast zorgt het

De tool zorgt ervoor dat het groeipad toegankelijk gemaakt wordt, zodat de

ervoor dat ze beter in staat worden gesteld om te reflecteren op hun eigen

sociaal ondernemer digitaal zijn maatschappelijke impact kan gaan meten en

impact prestaties over de jaren heen.

documenteren.

Bij het huidige ontwerp van de tool heb ik gekeken hoe ik de pijnpunten op

De tool beschikt over een aantal functionaliteiten die belangrijk zijn bij het

het gebied van maatschappelijke impact meten van de sociaal ondernemers

meettraject. De belangrijkste functies zijn de modellen die per niveau worden

kan wegnemen of verzachten. Bij het ontwerpen heb ik rekening gehouden

geadviseerd. Een model dient als methode om de sociaal ondernemer te hel-

met de user experience en het user interface. Snapt de sociaal ondernemer de

pen bij het maken van de impactmeting, passend bij een bepaald niveau.

werking van de tool en is de tool makkelijk te gebruiken? Door het maken van die modellen komt er een steeds gedetailleerdere impactDe tool dient als basisstramien waarop voortgebouwd kan worden. Hierbij

meting tot stand. Per niveau worden een aantal modellen geadviseerd. In het

is nog geen rekening gehouden met het visueel ontwerp en is er nog geen

huidige ontwerp heb ik gekozen voor 1 Ă 2 modellen die als voorbeeld dienen.

definitieve invulling gegeven aan de modellen binnen de niveaus. Simpelweg

Tevens hebben sociaal ondernemers de mogelijkheid eigen inbreng te leveren

omdat het te veel werk en onderzoek vereist om dit in een half jaar te bew-

aan de niveaus. Omdat ze de mogelijkheid hebben, om per niveau, zelf mod-

erkstelligen. Het meten van maatschappelijke impact is complex en tijdrovend.

ellen toe te voegen. Dit zorgt ervoor dat ze een persoonlijke en authentieke

Daar kan niks aan veranderd worden. Daarom is een leermodel een vereiste.

touch kunnen geven aan de impactmeting.

Het groeipad van Impact Pad is een geschikt leermodel om sociaal ondernemers te helpen groeien in het meten van impact.

Daarnaast wordt er in de tool co-creatie gestimuleerd d.m.v. het bieden van

stroef, zo stelt Actieplan Sociaal Ondernemen Rotterdam in een publicatie

breinvragen. Hierdoor hoeft de sociaal ondernemer het leerprocess niet alleen

(Gemeente Rotterdam, 2017). Door het betrekken van gebieds professionals bij

te ondergaan, maar kan hij ondersteuning vragen aan zijn team.

de ontwikkeling van de Impact Monitor kunnen zij input geven aan de invulling

De tool beschikt over een uitgebreide handleiding, waar de ondernemer op

hiervan. Daardoor bestaat er de mogelijkheid dat zij de tool omarmen en gaan

elk moment binnen het meetproces gebruik van kan maken. Omdat het een

aanbieden als hulpmiddel om met sociaal ondernemers in gesprek te gaan.

leerprocess is, is het belangrijk dat de sociaal ondernemers ook toegang heb-

Uiteindelijk zou dit ertoe kunnen leiden dat de gebieds professionals en de

ben tot de lesstof.

sociaal ondernemers dezelfde taal spreken.

5.1.2 Kansen

5.1.3 Valkuilen

Niet alleen sociaal ondernemers uit Rotterdam-Zuid hebben moeite met het

Omdat de sociaal ondernemer de maatschappelijke impact meting zelf verricht

aantonen van maatschappelijke impact. Uit het onderzoek is gebleken dat

is de betrouwbaarheid van de meting altijd nog maar de vraag. Er kan onder-

ondernemers uit het hele land tegen dit probleem aanlopen en behoefte heb-

zocht worden hoe er binnen de tool voor gezorgd kan worden de fraudegevo-

ben aan een tool zoals de Impact Monitor. Tevens zou de tool kunnen worden

eligheid te beperken.

onderverdeeld in verschillende thema’s bijvoorbeeld zorg, werk of milieu. Elk thema heeft andere vereisten. Een tool als Impact Monitor zou hierop kunnen

Er moet onderzocht worden welke modellen en methodes auteursrecht bevat-

inspelen.

ten. Ik neem aan dat niet alle modellen voor commerciële doeleinden gebruikt mogen worden zonder toestemming te krijgen van de ontwikkelaars. Dit kan

Uit interviews met medewerkers van verschillende zorginstellingen bleek, dat

een valkuil zijn. Een mogelijkheid om dit te omzeilen is het zelf ontwerpen van

zij werken met soortgelijke tools (bijlage 3, 13 & 14) Zij gaven aan niet tevre-

methodes, het verkrijgen van een licentie of toestemming of een samenwerk-

den te zijn met de huidige systemen en zagen potentie in de Impact Monitor.

ingsverband aangaan.

Daaruit constateer ik dat niet alleen sociaal ondernemers behoefte hebben aan een tool, maar dat er vanuit de zorgwereld ook behoefte is aan iets

De tool in zijn huidige versie is erg groot. Er zijn veel systemen binnen de

soortgelijks. G. Dings van zorgboerderij Asselterhof vertelde in een interview

niveaus nodig om een gedegen impactmeting te verrichten. Bijvoorbeeld het

(bijlage 3) dat zij impact meten aan de hand van doelstellingen van cliënten.

meten van de outputs, het maken van een meetplan en het maken van een

Binnen niveau 4 zou hier op ingespeeld kunnen worden. Door gerichte meth-

presentatie vereisen complexe ontwikkelingsmethodes om dit te bewerkstelli-

odes aan te bieden om cliënten te betrekken bij het meten van de outcome.

gen. Is het realiseerbaar om binnen de tool een eigen systeem te bieden of is het beter om dit uit te besteden aan al bestaande bedrijven die tools bieden?

Een andere kans is het betrekken van gebieds professionals bij de ontwikkel-

Denk hierbij bij. aan een samenwerkingsverband met Microsoft, waarbij je Ex-

ing van de Impact Monitor. Op dit moment is er geen integraal beleid en loopt

cel en Powerpoint implementeert.

de communicatie van de sociaal ondernemers en de gebieds professionals 95

5.2 REFLECTIE 5.2.1 Leerproces

ondernemers. En ja hoor, ik had beet! Ik heb twee sociaal ondernemers bereid

De eerste paar weken van mijn ontwerpproces heb ik vooral gespendeerd aan

gevonden om met mij in gesprek te gaan.

heel veel lezen. Omdat ik geen kennis had van impactmetingen, MKBA berekeningen en de wereld van de sociaal ondernemer was het belangrijk dat ik

Het eerste gesprek met G. Dings van zorgboerderij Asselterhof ging heel

me hier eerst in verdiepte. Op school hebben wij geleerd om direct vanuit de

goed. Zij was heel enthousiast over de concepten en zag de behoefte aan het

behoeften van de doelgroep te gaan ontwerpen. Daarom heb ik in de eerste

meten van maatschappelijke impact terug in haar eigen omgeving. Zij gaf aan

week al contact proberen te zoeken met een aantal sociaal ondernemers. Al

dat Stichting Zorgboeren Limburg heel blij zou zijn als er een product was die

snel merkte ik dat zij niet bereid waren, wegens tijdgebrek, mij te woord te

hen bij het meten van impact zou ondersteunen. Het tweede gesprek met een

staan. Ik ben vervolgens in gesprek gegaan met G-J. van der Maas en kreeg

bestuurslid van een Stichting Maximina te Roermond verliep minder soepel.

de tip om eerst concepten te maken en vervolgens contact te zoeken met de ondernemers. Ik raakte lichtelijke in paniek. Hoe wil ik gaan ontwerpen als de

Er was n.l. een misverstand. Zij dacht dat ik een idee kwam pitchen om bij hun

doelgroep niet met mij wil spreken?

een afstudeerstage te gaan doen. Maar is was op zoek naar bevestiging van de probleemstelling in de praktijk en feedback op mijn concepten. Ik kreeg de

Ik besloot zijn advies op te volgen en nog meer te gaan lezen over de prob-

bevestiging op het probleem en feedback op de concepten, maar het gesprek

leemstelling en de scope van het probleem. Ik kreeg van G-J.. van der Maas

verliep moeizaam. Daarom heb ik ervoor gekozen dit interview niet mee te

veel publicaties en scripties toegestuurd, waardoor ik in staat was een goed

nemen in het onderzoek. Ik heb geleerd dat het zeer belangrijk is duidelijk te

beeld van de probleemstelling te krijgen. De eerste concepten zijn hierop

communiceren. Ik dacht dat ik duidelijk was geweest en ben er daarom vanuit

geïnspireerd. Deze concepten heb ik vervolgens voorgelegd aan G-J. van der

gegaan dat zij wist waarvoor ik met haar in gesprek wilde gaan. Ik had achter-

Maas en een aantal collega’s bij EMI voor feedback. Ik heb geleerd de ver-

af aan het begin van het gesprek duidelijk moeten zijn over het doel van het

trouwde methode los te laten en een andere weg te kiezen. Het maakte mij

gesprek. Dit had de vreemde sfeer tijdens het gesprek kunnen voorkomen.

onzeker en ik was bang hierop afgerekend te worden bij de Pitstop presentatie. Achteraf bleek deze angst onterecht te zijn. Ondanks dat ik geen direct

Bij het schrijven van de eerste versie van het ontwerpverslag voor het proefaf-

contact met sociaal ondernemers, had bleek ik genoeg inspiratie te hebben

studeren zag ik pas hoe veel informatie ik eigenlijk had. Ik wilde daarom ook

om gerichte concepten te maken. Die ik direct vertaald heb ik een low fidelity

alles vertellen wat ik wist over het onderwerp. Hierdoor kreeg ik de feedback

prototype.

van B. Hendriks (Afstudeerdocent) en J.A. Schelling (Afstudeervoorzitter) dat het verhaal dat ik vertelde in de proefafstudeerzitting anders was dan ik had

In de tweede sprint was ik er klaar voor in gesprek gaan met de sociaal onder-

laten zien in het verslag. “Je weet veel meer dan je op papier laat zien. Zorg

nemer. Het bleek wederom lastig om direct contact te krijgen. Ik besloot daar-

ervoor dat je het enthousiasme dat je tijdens je presentatie laat zien terug

om voor een ander plan van aanpak. Omdat ik wist dat het probleem groter

leest in het verslag”. aldus J. Schelling. B. Hendriks vulde dit aan met, “Het is

was dan alleen Rotterdam-Zuid heb ik in mijn eigen kring gezocht naar sociaal

na de presentatie allemaal veel duidelijk wat je aan het doen bent”. 96

Ik merkte dat ik het lastig vond om op papier te krijgen wat er in mijn hoofd

Tijdens deze presentaties heb ik een netwerk opgebouwd, waarbij ik mijn

zat. Ik hoop daarom ook dat dit nu wel gelukt is. Ik heb mijn scriptie door een

prototypes kan gaan testen. Helaas had ik er geen rekening mee gehouden

aantal mensen laten lezen. En gevraagd of het process, de ontwerpkeuzes en

dat dit door de feestdagen moeilijk te realiseren was. Omdat ik geconcludeerd

de scope van het verhaal helder was. Hopelijk heeft dit gewerkt.

had dat je maatschappelijke impact meten niet alleen doet, maar met je stakeholders heb ik besloten om weer in mijn eigen kring te gaan zoeken naar

Een ander leerpunt dat ik na het proef afstuderen los heb gelaten is de focus

mensen die affiniteit hadden met (sociaal) ondernemen. Achteraf realiseerde

op de financiers. Ondanks dat G.J. van der Maas mij al vaak gezegd had dat ik

ik mij pas, dat ik vrijwel alle prototype testen heb opgenomen in het Limburgs.

deze doelgroep los moest laten, bleef het toch in mijn achterhoofd meespel-

Heel dom! Zonder erbij na te denken ben ik in ons dialect in gesprek gegaan.

en. Ik merkte dat de moeite van het loslaten kwam, doordat ik niet wist hoe ik

Ik had me moeten realiseren dat dit waarschijnlijk niet begrepen gaat worden

moest formuleren, dat ik deze doelgroep niet meenam. Na het proefafstuderen

door degene die mijn scriptie gaat beoordelen. Ik heb de belangrijkste punten

heb ik een heldere uitleg kunnen formuleren en kon ik het loslaten.

eruit gehaald en in het Nederlands genoteerd. Deze fout maak ik geen tweede keer meer!

Ik heb mijn concepten en prototypes gepresenteerd aan twee groepen met sociaal ondernemers en andere betrokken stakeholders. Ik kreeg de feed-

Ik heb met veel motivatie, interesse en plezier aan dit project gewerkt. Het feit

back dat ik moest beginnen met het doel. Dus in het begin van de presentatie

dat je daadwerkelijk iets voor de maatschappij kunt betekenen, heeft mij heel

duidelijk maken waar het over ging. Nu werd dit pas aan het einde duidelijk. Ik

erg geĂŻnspireerd en gemotiveerd om een goed en mooi product te ontwikkel-

denk dat dit kwam, doordat ik zo in het proces zat, dat voor mij heel vanzelf-

en.

sprekend was. In het vervolg ga ik mijn presentaties anders opbouwen en zorg ik ervoor dat in het begin de why duidelijk is.

5.2.1 Signatuur

Gedurende het proef afstuderen heb ik samengewerkt met een aantal partijen

Ik ben in staat nieuwe informatie snel tot mij te nemen en dit te vertalen in een

zoals studenten van de minor Risicomanagement en G-J. van der Maas. Met

ontwerp. Ondanks dat ik geen kennis had van impact meten en sociaal onder-

de studenten van Risicomanagement heb ik vooral gespart over het meten van

nemers heb ik in een paar weken tijd deze kennis tot mij genomen en in de

impact en methodes hiervoor. Zij voorzagen mij van diepere inzichten over

praktijk toegepast. Er is gebleken dat ik in staat ben overzicht te houden over

het impact meten. De samenwerking met G-J. van der Maas heb ik als zeer

een grote probleemstelling en de kern eruit te halen. In sprint 2 en 3 bleek dat

goed ervaren. Hij was zeer betrokken bij het probleem. Samen waren wij in

ik precies wist waar het probleem zat en hoe ik met mijn kennis en expertise

staat innovatieve en passende oplossingen te bedenken voor grote en kleine

kon bijdragen aan een oplossing. Zonder dat ik in direct contact stond met de

uitdagingen binnnen het ontwerpprocess. We zijn een goed team. Waar hij de

doelgroep. Hieruit blijkt dat ik in staat ben de kernwaarde van de sociaal on-

kennis heeft uit de praktijk over het impact meten, financieringen en de wereld

dernemers te ontdekken en mij te verplaatsen in de sociaal ondernemer, zelfs

van de sociaal ondernemer was ik in staat mijn visie te delen en zo samen tot

zonder direct contact. Dit toont aan dat ik een goed empathisch vermogen

een passende oplossing te komen. Daarna vertaalde ik onze visie in een ont-

heb.

werp. Door het multidisciplinair samenwerken werden kanten van het probleem belicht waar ik in eerste instantie niet aan gedacht had. Dit heeft geresulteerd

Binnen het ontwerpproces heb ik mijn signatuur laten zien door mij flexibel op

in een gerichter eindproduct.

te stellen en het bedenken van alternatieve methodes, om toch de informatie te krijgen die ik nodig had. Ik ben in staat mijn eigen weg te kiezen. Te besluit-

Tot slot ben ik in staat complexe informatie te verwerken in visualisaties. D.m.v.

en hoe ik met de middelen die ik ter beschikking heb, toch gedaan kan krijgen

het in beeld brengen van het probleem met behulp van iconen en pictogram-

wat er nodig is om verder te komen.

men wist ik goed het moraal van het verhaal over te brengen bij presentaties. In de feedbackformulieren is ook terug te lezen dat deze indruk hebben gemaakt op de aanwezigen. Persoonlijk vind ik het makkelijker om een tekening van een probleem te maken dan een tekst. Ik heb gemerkt dat deze methode goed werkt om informatie te delen met derden. En daarom kan ik zeggen dat dit een van mijn uspâ&#x20AC;&#x2122;s is.

HOOFDSTUK 6 BRONNEN

6.1 BRONNENLIJST Creative Commons (2013). “Usability Test Canvas”. Geraadpleegd van

https://www.userfocus.co.uk/articles/usability_test_plan_dashboard.html

ABN AMRO Social Impact Fund (2017, juli).“De noodzaak van marktontwikkeling voor sociale ondernemingen”. Geraadpleegd van

https://www.samr.nl/wp-content/uploads/2019/06/Xceptional_Whitepaper_def.

EMI., Afrikaanderwijk Coöperatie (2016, 7 november). “Onderzoeksvragen/on-

pdf https://www.abnamro.com/nl/images/Documents/035_Social_Newsroom/

derwerpen”.

Press_Releases/2017/ABN_AMRO_Sociaal_Ondernemen_2017-07.pdf

EMI., Maas, G-J. (2020) ”Financiële verduurzaming van maatschappelijke initi-

Afrikaanderwijk Co-op (JAAR). “Over-ons”. Geraadpleegd van

atieven”. Geraadpleegd van

http://wijkcooperatie.org/nl/over_ons/

https://www.emiopzuid.nl/pdf/Artikel%20financiele%20verduurzaming%20 van%20maatschappelijke%20initiatieven.pdf

Ariese, W., Bogaarts, B., & Wansleeben, J. (2019). “Maatschappelijke kostenbatenanalyse: “Risicomanagement & gedrag”.

Expertise Centrum voor Maatschappelijke Innovatie (JAAR). “Missie-Visie”. Geraadpleegd van https://www.emiopzuid.nl/info-31/missie-visie/

Avance (JAAR). “Sustainable Development Goals voor Sociaal Ondernemers”. Geraardpleegd van https://avance-impact.nl/av2015/content/uploads/2017/06/

Avance_SDGs_voorSociaalOndernemers-1.pdf

Gemeente Rotterdam (2017, 9 mei). “Actieplan Sociaal Ondernemen Rotterdam”. Geraadpleegd van https://rotterdam.raadsinformatie.nl/docu-

B Brüggenwirth, B. (2019). “MARKETINGTROONREDE: SUSTAINABLE EXPERIENCE DÉ TREND VOOR 2020”. Geraadpleegd van https://www.samr.nl/marketingtroonrede-sustainable-experience-de-trend-voor-2020/

ment/5478572/1/17bb3633

H Het Impactpad (2018). “Hoe je als ondernemer groeit in het meten van je

C Citylab 010 (JAAR). “Impactscan”. Geraadpleegd van https://citylab010.nl/uploads/CityLab010_Impactscan.pdf Civic Tools (JAAR). “Wat werkt bij sociale innovatie?”. Geraadpleegd van https://www.civictools.nl/tool/wat-werkt-bij-sociale-innovatie/

maatschappelijke impact”. Geraadpleegd van https://impactpad.nl/wp-content/uploads/2018/06/Impactpad_final.pdf

I Impact HUB Rotterdam (2017, 2 januari). “De sociaal ondernemert in Rotterdam”. Geraadpleegd van https://www.g40stedennetwerk.nl/files/2017-09/Rapport%20Knooppunten%20

Cialdini, R., (2007, januari).”Influence: The Psychology of Persuasion”. HarperCollins Publishers Inc.

Sociaal%20Ondernemers%20Impact%20Hub.pdf 102

K Kamer van Koophandel (JAAR). “Mogelijk nieuwe rechtsvorm sociaal ondernemen”. Geraadpleegd van https://ondernemersplein.kvk.nl/mogelijk-nieu-

SEV (JAAR). “Effectenarena” Geraadpleegd van https://www.werkenaanleefbarewijken.nl/uploads/media_item/media_ item/64/19/effectenarena_compleet-1458912655.pdf

we-rechtsvorm-sociaal-ondernemen/ Schwartz, Shalom H. (2012). “An Overview of the Schwartz Theory of Basic Keijzer, M. (2019, mei). Ondernemen met een maatschappelijke missie [Kamer-

Values”.

stuk]. Geraadpleegd van https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-35040-3.html

Sinek, S. (2011, januari). “Start with why: How Great Leaders Inspire Everyone To Take Action”. Penguin Books Ltd.

M McKinsey & Company (2016, mei).“Scaling the impact of the social enterprise sector“. Geraadpleegd van https://www.mckinsey.com/industries/social-sector/ our-insights/scaling-the-impact-of-the-social-enterprise-sector

O Osterwalder, Alexander (2004). “The Business Model Ontology: A Proposition In A Design Science Approach”.

Sociaal Economische Raad (2015, 3 mei). “Sociale ondernemingen: een verkennend advies”. Geraadpleegd van https://www.ser.nl/-/media/ser/downloads/adviezen/2015/sociale-ondernemingen.pdf Social Enterprise (2019). “De Social Enterprise Monitor 2019: Het onderzoek naar de ontwikkeling van sociale ondernemingen in Nederland”. Geraadpleegd van https://www.social-enterprise.nl/application/files/8615/7165/8222/362_Publicatie_SE_monitor2019_web.pdf

R Rotterdam Make It Happen (JAAR). “Samen maken we BOTU”. Geraadpleegd van http://bospoldertussendijken.nl/wp-content/uploads/2019/03/Brochure-Bospolder_3.0-06.pdf

S SAMR (2019). “De vloer is aan de Xceptionals”. Geraadpleegd van https://www.samr.nl/wp-content/uploads/2019/06/Xceptional_Whitepaper_def. pdf

Social Enterprise, CSM (JAAR). “Wegwijzer rechtsvorm sociale onderneming”. Geraadpleegd van https://www.social-enterprise.nl/advies-voor-ondernemers/lid-worden/wegwijzer-rechtsvorm

V Value and Frames (2014). “On having more than two sides” Geraadpleegd van https://valuesandframes.org/on-having-more-than-two-sides

SAMR (2019). “De vloer is aan de Xceptionals”. Geraadpleegd van https://www.samr.nl/wp-content/uploads/2019/06/Xceptional_Whitepaper_def. pdf 103

HOOFDSTUK 7 BIJLAGE

BIJLAGE 2 | AANTEKENINGEN CIVIC CROWDFUNDING November 2019 prototypes maken en testen Meerwaarde van burgerinitiatieven -> duurzaamheid

Matchmaking-> initiatieven vinden die bij jou passen tussen de supporters en

Wat zorgt ervoor wanneer een initiatief duurzaam is?

initiatiefnemers

Economie studenten leveren de data die ik nodig heb afspraak maken!

expertise + interesses koppelen aan initiatieven -> duurzaamheid

Vragenlijstonderzoek voor sociaal ondernemers.

waar hebben sociaal ondernemers behoefte aan? welke hulpvragen hebben

financiering van initiatieven heel verschillend per gemeenten divers landschap

initiatiefnemers

valt onder gemeentes subsidies afbouw van 3 jaar verschillende potjes match

SCG opzoeken tool

funding

hoeveel mensen bereikt hoeveel mensen actief zijn.

behoefte heel veel gebieden professionals lopen tegen dingen aan

zichtbaar maken initiatiefnemer beleidsmedewerker en gebieds professionals

wat zien gebied professionals als barriĂ¨re

achter de behoeften komen

crowdfunding wordt niet goed ondersteund

functionaliteit toevoegen aan platform

Kees data analyst: Monitor

distributie van de enquĂŞte:

Verhaal achter de data vertellen

workshop mensen

Nieuwe data statistische verbanden zoeken

voorbereiding crowdfunding campagne

*percentages waar sociaal ondernemers door gefinancierd worden 10%-> ge-

groep heeft crowdfunding campagne

meente 80% crowdfunding

gebied professionals willen goede initiatieven ondersteunen. verlenen van

Monitor analyseren

subsidie is er draagvlak voor de onderneming? draagvlak meten? echt be-

donatie based of investering based

hoefte aan

civic is op een groep niet op een individu

VJB -> vragen naar onderzoek dat ze daar behoefte aan hebben.

Monitor gericht op: verantwoording dataselectie

data platform generen. -> bijdragen leveren aan overtuigen van

donatie gebaseerde online crowdfunding campagnes gericht op meerdere

draagvlak = maatschappelijk renderen?

mensen

combinatie van kwalitatieve en kwalitatieve data -> draagvlak inzichtelijk maken

Tools: gebied professionals -> initiatiefnemer -> samen gebruiken van een tool?

hoeveel mensen onze site bezoeken ieder doel ligt anders de initiatiefnemers

Als je een algemene tool wilt maken kan je niet te specifiek zijn omdat ge-

meten anders dan gebieds professionals

meenten zo verschillend zijn. *Test vorige sessie: helder maken van de keuzes -> beleidsniveau -> rol van

https://voorjebuurt.nl/nl/pages/matchfunding

good-up 106

BIJLAGE 3 | AANTEKENINGEN INTERVIEUW ASSELTERHOF Oktober 2019 Cliënt volg systeem rapporteren Zorgplan maken. doelen uit evalueren op die

Autisten sociale netwerken geholpen mening van de cliënt is heel belangrijk!!!

doelen na een half jaar evaluatie van de doelen.

Doelgroepen die er zijn.

Zorgondernemer contracten met instellingen Koraal groep en daalzicht pst ->

Vraagstelling. graag minder graag niet graag. -> smileys bij staan. -> ook toe-

onderaannemer. Zij krijgen geld van de gemeente.

pasbaar op de cliënt zelf. verstandelijk niveau inspelen -> een voor kinderen een systeem voor volwassenen

Mensen die wonen vallen onder de wet langdurige zorg. verschillende potjes. -> ondernemerschap -> zorgverzekeraar-> PGB -> zelf slu-

Heel enthousiast over de verhaal aan de data hangen.

iten met ouders -> eerlijkere prijzen. Evaluatie gesprekken.-> ouders zijn erbij betrokken.

Coöperatie -> verplichting naar gemeente kwaliteit metingen. -> verhalen van cliënten. welk systeem is handig? iedereen doet het op zijn eigen manier.

Cliënten coöperatie limburgse zorgboeren zorg bieden in limburg. Prijsafspraken gemaakt door de coöperatie.

druk van de gemeente wordt steeds hoger. Voor gemeentes makkelijk

60-zorgboeren -> interessant voor de coöperatie.

data aanpassen op de sector.

Regionale fijn is behapbaar tevredenheidsmetingen -> wettelijk verplicht. Wet maatschappelijke ondersteuning. Jeugdige vallen eronder. Gemeente regelt dit. -> handige tool voor de gemeente. Eerste zorg onderneming vanuit zorginstelling ontstaan -> echtwerk echtheid werkdruk. Tevredenheidsmeting. gezien worden nuttig zijn. Werken meerdere locaties mobiele overal meenemen. Begrijpelijke vragen. 107

BIJLAGE 4 | VELDACADEMIE In de eerste week van mijn afstudeerstage is mij gevraagd deel te nemen aan een bespreking met Veldacademie. Zij hebben als missie om door middel van een samenwerkingsverband met studenten, bestuurders, ondernemers en bewoners praktijkkennis te creëren voor breed gedragen oplossingen voor stedelijke ontwikkeling. De Veldacademie werkt aan het project Veerkrachtig BOTU 2028 (Rotterdam Make it Happen, JAAR). Met dit project willen zij in samenwerking met ondernemers en bewoners van Bospolder-Tussendijken (BoTu) over tien jaar de eerste veerkrachtige wijk van Rotterdam maken. De hulpvraag aan het programma sociaal ondernemen van EMI ging over het aantonen van de impact. Met het project willen zij een gedragsverandering teweeg brengen, omdat de impact lastig te meten is. Ze waren geïnteresseerd in MKBA berekeningen maar hadden hier geen tot weinig kennis over. Daarnaast was voor hen van belang dat mensen geraakt werden door het verhaal. “Dat werkt vaak beter dan cijfers.” aldus woordvoerder Veldacademie. Een MKBA berekening is daar niet geschikt voor. Vervolgens heb ik mijn ideeën over het onderwerp gepitcht. Mijn ideeën sloten aan bij hun behoeften. De kanttekening die zij hierbij zette was de betrouwbaarheid van een impactmeting, die ondernemers zelf invullen. Aangezien de impact berekening mede gebaseerd is zijn op cijfers, die nagetrokken kunnen worden, zullen ze naar mijn mening snel genoeg door de mand vallen. Het risico op fraude bestaat altijd.

108

Figuur x. Aantekeningen, meeting Veldacademie.

BIJLAGE 5 | CIVIC CROWDFUNDING De Hogeschool van Amsterdam en de Hogeschool van Rotterdam voeren in

financiĂŤle kant van het impact meten. De verkregen inzichten licht ik in de

samenwerking met Voor je Buurt, GoodUp en een aantal gemeenten in Neder-

onderstaande alinea nader toe.

land een tweejarig onderzoek uit met de onderzoeksvraag: Hoe kunnen gebied professionals met behulp van civic crowdfunding burgerinitiatieven helpen

Het is van belang dat sociaal ondernemers ervoor zorgen dat hun onder-

realiseren?

neming duurzaam is. De projectgroep stelt daarom de vraag: Wat zorgt ervoor dat een initiatief duurzaam is?

Bij dit onderzoek wordt gekeken naar de kenmerken van de civic crowdfunding projecten in Nederland, de succes- en raakfactoren van deze projecten

Tijdens deze bijeenkomst werd ook aangegeven dat het verhaal achter de

en hoe gebied professionals civic crowdfunding kunnen combineren met de

onderneming belangrijk is. Het verhaal achter de data vertellen kan sociaal

werkwijze van de gemeente.

ondernemers ondersteunen bij het verkrijgen van een financiering, ongeacht de financieringsvorm.

Elk jaar worden de bevindingen gepresenteerd in een monitor, die aan de hand van de uitgevoerde onderzoeken wordt samengesteld.

Binnen de projectgroep is er interesse voor een tool die sociaal ondernemers helpt bij het registreren van hun impact. Zij geven aan dat de sociaal onder-

Het programma sociaal ondernemerschap van EMI is aangesloten bij deze pro-

nemers behoeften hebben om zelf de impact bij te houden. Daarnaast werd er

jectgroep. Ik werd daarom uitgenodigd deel te nemen aan een aantal bijeen-

nagedacht over hoe gebied professionals hierbij een rol kunnen spelen. Toen

komsten. Als voorbereiding op deze bijeenkomsten heb ik een aantal vragen

kwam het probleem van een niet integraal beleid naar voren.

geformuleerd, waarop ik graag antwoord had. Gebied professionals willen sociale initiatieven ondersteunen. Zij zijn op zoek Hoe bepaalt u de maatschappelijke impact van uw initiatief en hoe documen-

naar bewijs dat een sociale onderneming draagvlak heeft. Hiervoor is een data

teert u deze?

analyse van de impact nodig. Een tool kan hen daarbij helpen.

Hoe presenteert u de gemeten impact bij het aanvragen van een financiering?

Daarnaast wordt er aangegeven dat een gedegen onderzoek vereist is, om te onderzoeken hoe de gebied professionals een rol kunnen spelen bij het

De projectgroep heeft deze vragen meegenomen in een survey, die zij hebben

ontwikkelen van een tool. Het is onmogelijk is om dit in een paar maanden te

verspreid onder de sociaal ondernemers die aangesloten zijn bij Voor je Buurt.

doen. Hieruit concludeer ik dat ik de goede keuze heb gemaakt om de financiers niet mee te nemen in mijn onderzoek, maar er een aanbeveling van te

Inzichten bijeenkomst

maken.

Tijdens de bijeenkomst heb ik kennis gemaakt met een aantal professionals en studenten die kennis bezitten over mijn doelgroep, data analyse en de 109

BIJLAGE 5 | CIVIC CROWDFUNDING Overzicht inzichten •

Het verhaal achter de data zichtbaar maken

•

Er is behoefte aan een digitale tool om impact te meten

•

Ondernemers willen zelf hun impact bijhouden

•

Behoefte aan een integraal beleid

•

Gebied professionals betrekken bij het ontwerp is een te groot onderzoek

110

BIJLAGE 6 | WORKSHOP VOOR JE BUURT Voor je Buurt is een crowdfunding platform. Zij bieden sociaal ondernemers

Wederom werd het vertellen van het verhaal als een van de belangrijkste

de mogelijkheid een online crowdfunding campagne te starten. Zij begeleiden

punten genoemd bij het aantrekken van financiers. Niet alleen door de work-

de sociaal ondernemers ondersteuning bij het traject en bieden onder andere

shopgevers, maar ook door de deelnemers. Daarnaast werd er gesteld dat het

workshops aan.

belangrijk is dat de campagne persoonlijk is. Hierdoor ziet men het hart en de authenticiteit van een onderneming. Het hoeft niet perfect.

De workshop vond plaats in Den Haag, in samenwerking met Fonds 1818. Fonds 1818 (Regio Den Haag) zet zich in voor een betere maatschappij door

Voor je Buurt adviseerde de sociaal ondernemers om bij het voeren van een

het verstrekken van financieringen, het geven van advies en door zelf project-

campagne een tegenprestatie aan te bieden aan de investeerders. Daardoor

en uit te voeren.

voelen de investeerders zich meer betrokken en eigenaar van het project. Doordat zij zich een stukje eigenaar voelen zijn zij eerder geneigd om over het

Bij de workshop waren vooral startende ondernemers aanwezig. De partic-

project te praten, waardoor er mond op mond reclame ontstaat.

iperende sociaal ondernemers waren geïnteresseerd in een crowdfunding campagne als financieringsmiddel voor een maatschappelijk doel. De onder-

Het principe van wederkerigheid komt ook voor in de theorie van Roberto Cial-

werpen waren uiteenlopend, de een wilde een moestuin voor de buurt en de

dini, dat hij beschrijft in zijn boek The Psychology of Persuasion. (Cialdini, R.,

ander wilde een Passion musical gefinancierd hebben, kortom zeer divers.

2007) Hierin bespreekt hij zes universele methoden om mensen te overtuigen. Daarom heb ik besloten te onderzoeken hoe ik deze theorie mee kan nemen

Tijdens de workshop heb ik een aantal startende sociaal ondernemers

in het eindproduct.

ondervraagd over impactmetingen. Opvallend was dat zij unaniem aan gaven hier nog niet mee bezig te zijn in de start-up fase. Wel waren zij van plan later

Overzicht inzichten

in het traject de impact te gaan meten, hoe zij dit gaan doen is nog onbekend.

•

Beginnende sociaal ondernemers zijn niet bezig met impact meten.

•

Het verhaal achter de onderneming is heel belangrijk. (Show don’t Tell)

•

Door investeerders iets terug te geven, voelen ze zich betrokken bij het

Naar mijn mening is het van belang zo vroeg mogelijk te beginnen met het nadenken over hoe je de impact van je onderneming gaat meten en registre-

project

ren. Aangezien een nulmeting waardevol is om de daadwerkelijke impact aan

•

te tonen.

Onderzoeken hoe je de 6 principes van persuasion kan toepassen in het ontwerp van het eindproduct

•

111

Maak het project persoonlijk, het hoeft niet perfect

BIJLAGE 7 | AFRIKAANDERWIJK CO-OP De Afrikaanderwijk Coöperatie is een organisatie waar het programma so-

door gebied professionals. Tegelijkertijd wordt er altijd gevraagd naar onder-

ciaal ondernemerschap van EMI nauwe banden mee onderhoud. Om de

bouwing en resultaten in de vorm van een onderzoek en/of cijfers. Hierover

problematiek van de sociaal ondernemers, die zich inzetten voor arbeid-

zeggen zij dat het lastig is, omdat de waarde van dit soort projecten moeilijk

sparticipatie, in Rotterdam-Zuid, in kaart te brengen heb ik de coöperatie als

meetbaar is. Daarnaast stellen zij dat er een aantal modellen en systemen zijn,

uitgangspunt genomen.

maar dat deze niet voldoen aan hun wensen. Verhalen of beelden werken vaak beter.

Afrikaanderwijk Coöperatie (Afrikaanderwijk Co-op, JAAR) De Afrikaanderwijk Coöperatie is een sociale onderneming waar het pro-

In het rapport MKBA - Afrikaanderwijk Coöperatie: Risico management en

gramma sociaal ondernemerschap van EMI mee samenwerkt. Het doel van de

gedrag (Ariese, W., Bogaarts, B., & Wansleeben, J., 2019), citeert de coöperatie

coöperatie is het samenbrengen van ondernemers en bewoners, zodat de wijk

het volgende; “Bij impact gaat het om datgene wat je organisatie daadwerke-

Feijenoord sterker en kapitaalkrachtiger wordt. Zij stimuleren lokale ontwikkel-

lijk verandert in de maatschappij”. Ik vind dit een goede omschrijving van wat

ing op basis van gedeelde verantwoordelijkheid en participatie. In de Afrikaan-

het impact van een sociale onderneming inhoud. Geen vakjargon, maar begri-

derwijk is veel arbeidspotentieel, door middel van het genereren van talent

jpelijk voor iedereen.

gestuurde werkgelegenheid proberen zij bewoners te stimuleren actief deel te nemen aan de maatschappij.

Daarnaast geven zij in dit rapport aan dat je investeerders sneller en efficiënter kan aantrekken door het publiceren van een MKBA (maatschappelijke

“De coöperatie vergroot zelfredzaamheid en versterkt infrastructuren. “Op

kosten en baten berekening). Hieruit concludeer ik, dat door ondernemers de

deze manier creëren we kansen om via het aanbieden van arbeid, diensten

mogelijkheid te geven een impact rapport te publiceren, zij meer kans heb-

en producten het zelforganiserend vermogen van een gebied te vergroten en

ben om externe financiers snel en efficiënt aan te trekken. Deze functie kan

tegelijkertijd verspilling van talent tegen te gaan.”- Aldus, de Afrikaanderwijk

worden toegevoegd aan het product dat ik in opdracht van EMI ontwikkel.

Coöperatie (Afrikaanderwijk Co-op, JAAR) Vervolgens stellen zij dat een MKBA berekening een geschikt middel is voor De coöperatie opereert vanuit het Gemaal op Zuid. Hier komen ontmoeting,

het meten van maatschappelijke impact. Omdat het onderscheidend is van an-

productie en presentatie samen. Het is een plek waar veel activiteiten samen

dere onderzoeksinstrumenten, doordat alle voor- en nadelen in euro’s worden

kunnen komen. Er is bijvoorbeeld een levendig cultuurprogramma en worden

gewaardeerd (monetarisering). Ik ben het eens met het feit dat het een ges-

ervaringen en kennis uitgewisseld.

chikt instrument is om impact te meten, maar ik ben van mening dat een MKBA niet aansluit bij de doelgroep sociaal ondernemers. Dit wordt bevestigd door

In september 2019 (EMI, Afrikaanderwijk-Co-op., 2017) heeft de coöperatie

een Rapport van Actieplan Sociaal Ondernemen (Gemeente Rotterdam, 2017),

een artikel geschreven, waaruit een aantal interessante problemen aan het

zij stellen dat een MKBA berekening te complex, duur en tijdrovend is

licht komen. Ten eerste constateren zij dat het verhaal goed ontvangen wordt 112

BIJLAGE 7 | AFRIKAANDERWIJK CO-OP Tevens bespreken zij het belang van een nulmeting. Hoe hoger het maatsch-

Om te zorgen dat een wijkinitiatief stand houdt, zijn ze naast gemeentelijke fi-

appelijk resultaat hoe sneller investeerders geïnteresseerd zijn. Door het heb-

nanciering ook afhankelijk van fondsen en donaties. Het is daarom van belang,

ben van een nullijn is beter te zien hoe een sociale onderneming presteert ten

dat er een impact meting wordt uitgevoerd. Het registeren van impact kost

opzichte van bijvoorbeeld het jaar ervoor. Daarnaast kun je op deze manier

geld en tijd, omdat je veel moet registreren en monitoren. Er wordt in klein-

een dreiging signaleren en het beleid of de methode aanpassen waar nodig.

schalige ondernemingen vaak geen nulmeting gedaan, waardoor het vaststellen van preventieve maatregelen nog lastiger is.

Het is duidelijk dat de sociaal ondernemers in Rotterdam-Zuid met dezelfde problematiek te maken hebben als elders. Wederom komen dezelfde punten

Wederom blijkt dat het maken van een nulmeting belangrijk is. In het ontwerp

naar voren namelijk; impact is lastig te meten, het verhaal vertellen, en impact

van het product zou ik dit bijvoorbeeld kunnen stimuleren.

aantonen aan gebied professionals. Inzichten •

Verspreiden van de impact meting mogelijk -> functie

•

Verhaal vertellen

•

Nulmeting

•

Data analyseren

Financiële verduurzaming van maatschappelijke initiatieven: Case study Afrikaanderwijk Coöperatie In het artikel financiële verduurzaming van maatschappelijke initiatieven (EMI, Maas, G-J., 2020) wordt er besproken hoe je handvaten kan geven aan wijkinitiatieven en gebied professionals en hoe zij na kunnen denken over wegen die leiden tot (financiële) verduurzaming. In dit artikel wordt een casestudy gedaan aan de hand van de Afrikaanderwijk Coöperatie. Ik heb er de informatie die voor mijn onderzoek relevant is uitgefilterd.

113

BIJLAGE 8 | FINANCIERS Inleiding

Kwadrant 4

Het volgende onderwerp waarop ik mij ging focussen waren de financiers. De

Bedrijven die opereren op grote commerciële schaal. De sociale impact is

financiers spelen een belangrijke rol in het onderzoek. Zij zijn tenslotte de-

beperkt zelfs al vormt dit de kern van de onderneming.

gene die de ondernemingen beoordelen en de financieringen toekennen. Het gemiddelde uit het onderzoek van ABN AMRO sluit aan bij de cijfers die Financieringsvormen

de SER in 2014 publiceerde. Omdat het onderzoek van ABN AMRO specifieker

Het onderzoek ben ik begonnen met het in kaart brengen van de kapitaalbron-

is, heb ik dit gebruikt om de geldstroom te analyseren.

nen van een sociale onderneming. In 2017 publiceerde ABN AMRO (ABN Amro, 2017) een artikel waarin te lezen is, dat het grootste gedeelte (ongeveer 65%)

Kwadrant 2 sluit het beste aan bij mijn doelgroep. Het programma sociaal-on-

van het geld uit eigen kring komt. Dit beeld komt overeen en een onderzoek

dernemen heeft als hoofddoel Rotterdam-Zuid kapitaalkrachtiger te maken.

van de SER (SER, 2014) uit 2014, waaruit blijkt dat ruim 80% van het geld uit

Arbeidstoeleiding sluit het meest hierbij aan.

eigen kring komt. De verwachting is dat in 2018 dit bedrag zakt naar 50%. In die tabel is te zien dat zij voor een groot deel afhankelijk zijn van geld van Na een analyse van een tabel die ABN AMRO in 2017 (ABN AMRO 2017) pub-

de overheid (50%). Daarop volgend met 30% staat geld uit eigen kring en

liceerde, is te zien dat zij de soorten sociaal ondernemingen hebben onder-

bankkrediet. 20% Halen zij uit impact fondsen en tot slot 10% verkrijgen zij

scheiden in 4 kwadranten.

door middel van crowdfunding en informals. Conclusie: financiering vanuit de overheid is de belangrijkste bron van inkomen.

Kwadrant 1 Starters, kleinschalige bedrijven en lokale semi-publieke organisaties met een beperkt winstoogmerk. Kwadrant 2 Sociale impact op grotere schaal, in combinatie met beperkte commercieel belangen en een beperkt winstoogmerk, zoals semi-publieke organisaties gericht op onderwijs, zorg of arbeidstoeleiding. Kwadrant 3 Grootschalige sociaal ondernemingen met commerciële en financiële doelstellingen zoals Tony’s Chocolonely.

114

BIJLAGE 8 | FINANCIERS Fondsen

Naar aanleiding van onder andere de bovengenoemde onderzoeken stellen

Er zijn veel fondsen en stichtingen die sociaal ondernemers ondersteuning wil-

zij het doel, een betere digitale en persoonlijke dienstverlening aan de sociaal

len bieden. Voor elk type sociaal onderneming is een ander fonds. Het is van

ondernemers te bieden, met een heldere aanpak van de samenwerking. Dit

belang dat de sociaal ondernemer uitzoekt voor welke fondsen zij in aanmerk-

komt overeen met de bevindingen uit mijn onderzoek beschreven in hoofdstuk

ing komen.

2 en sluit aan bij de behoeften van de sociaal ondernemers.

In de gemeente Rotterdam is er geen specifiek fonds voor sociaal onder-

Een ander belangrijk doel is dat zij sociaal ondernemers willen ondersteunen

nemers waaruit leningen verstrekt kunnen worden. (Gemeente Rotterdam,2017)

met eigen financiĂŤle middelen, kennis over subsidies en met partners en

Wel verwijzen zij naar een website waar subsidiemogelijkheden te vinden

netwerken. Zij concluderen dat de huidige instrumenten om impact te meten te

zijn en geven zij aan het instrument Social Impact Bond (SIB) in te zetten. SIB

duur, ingewikkeld en tijdrovend zijn (MKBA).

is een constructie waarbij een aantal partijen zoals de overheid, een sociaal ondernemer, een investeerder, een beoordelaar en een intermediair een

In de publicatie verwijzen zij naar een MKBA-Light tool ontwikkeld door CityL-

innovatieve maatschappelijke interventie uitvoeren. De investeerder stelt de

ab 010 (Citylab, JAAR). Deze tool heet Impactscan. In hoofdstuk 2 heb ik met

financiering beschikbaar waarna, bij een bewezen besparing, de overheid het

behulp van een case study geconcludeerd dat deze tool wel geschikt is voor

gefinancierde bedrag terugbetaald met een eventueel rendement.

het meten van de impact, maar geen mogelijkheid biedt om de gemeten impact digitaal te registreren, de data te vergelijken en te presenteren.

Landelijk zijn er verschillende stichtingen waarop een sociaal ondernemer een beroep kan doen. Bijvoorbeeld: stichting Doen, een fonds van de goede

De gemeente heeft niet alleen behoefte aan een digitale dienst, maar ook aan

doelen loterijen. Zij ondersteunen sociaal ondernemers in de startfase. Daarna

een integraal beleid met duidelijke richtlijnen en criteria.

dragen zij de initiatieven over aan andere partijen. Crowdfunding Gemeente Rotterdam

Een andere vorm van financiering is crowdfunding, ook wel publieke finan-

Gemeente Rotterdam is een van de eerste gemeenten in Nederland die zich

ciering genoemd. Bij crowdfunding is er sprake van een direct contact tussen

actief inzet voor sociaal ondernemers. In het Actieplan Sociaal Ondernemen

investeerders en ondernemers. Door middel van crowdsourcing proberen

(Gemeente Rotterdam, 2017) wordt beschreven hoe zij willen samenwerken

ondernemers een vooraf bepaald bedrag te behalen.

met de sociaal ondernemers uit de stad en wat zij voor elkaar kunnen betekenen. Tevens worden er een aantal onderzoeken uitgevoerd door externe partijen zoals Social Enterprise NL, de Sociaal Economische Raad (SER, 2015) en Impact HUB Rotterdam (Impact HUB Rotterdam, 2017) .

115

BIJLAGE 8 | FINANCIERS Conclusie Hoe dieper ik dook in de wereld van financiers realiseerde ik, dat er een op zichzelf staand onderzoek nodig is om hen te betrekken bij het project. De materie is diep en complex. Je hebt te maken met weten regelgeving en elke vorm van financiering heeft andere eisen. Niet alleen binnen de overheid, maar ook fondsen hebben hun eigen beoordelingscriteria. Naar mijn mening is het belangrijk om een integraal beleid te voeren bij het aanvragen van een financiering. Deze behoefte komt niet alleen vanuit de sociaal ondernemers, maar is ook een van de doelen van de Gemeente Rotterdam. Sociaal ondernemen is een relatief nieuwe sector, waarbij nog veel onduidelijk is met betrekking tot beleid en weten regelgeving. Een half jaar is simpelweg te kort om dit onderdeel te betrekken bij mijn onderzoek. Daarom geef ik als aanbeveling een vervolgonderzoek te doen, om te kijken of een integraal beleid mogelijk is. Om het product een grotere slagingskans te geven is het belangrijk dat de sociaal ondernemers en financiers elkaar begrijpen. Maar met zoveel verschillende factoren, die een rol spelen bij verschillende themaâ&#x20AC;&#x2122;s en financieringsvormen, is het de vraag of het Ăźberhaupt mogelijk is een integraal beleid te voeren.

116

BIJLAGE 9 | SCHETSEN BRAINSTORM

BIJLAGE 10 | SCHETSEN CONCEPT

118

BIJLAGE 11 | SCHETSEN PROTOTYPES

BIJLAGE 12 | SAFARI

121

HOOFDSTUK 8 DIGITALE BIJLAGE

7.1 DIGITALE BIJLAGE Hier vind u een overzicht van alle digitale bijlages. Prototype iteratie 3.2 (andere button nieuwe meting) Overzicht schetsen (Link werkt alleen als je hem copypaste in browser)

https://reneemeisters395808.invisionapp.com/public/prototype/sk5pncqy-

https://reneemeisters395808.invisionapp.com/freehand/

e000ekd01u1i226h2

Schetsen-en-overige-creaties-Wjptwcu14?v=hlbAC5RzH%2BaiZCExl2xKvQ%3D%3D&linkshare=urlcopied

Prototype iteratie 3.3 (Voorbeeld importeren oud model) https://reneemeisters395808.invisionapp.com/public/prototype/sk5pn1u4x-

Low Fidelity Prototype iteratie 1

004ta401pnc9euve

https://www.youtube.com/watch?v=ayCE6JOUzHM&feature=youtu.be Prototype iteratie 3.4 (andere layout voor breinvraag) Low Fidelity Prototype iteratie 2

https://reneemeisters395808.invisionapp.com/public/prototype/sk5p-

Low Fidelity Prototype iteratie 2.1 (layout 1)

mzf15001tq901fsd513pd

https://reneemeisters395808.invisionapp.com/public/prototype/sk5pngd4n0001y301nywtu790

Low Fidelity Prototype iteratie 4 Link wireframes 4

Low Fidelity Prototype iteratie 2.2 (layout 2)

(Link werkt alleen als je hem copypaste in browser)

https://reneemeisters395808.invisionapp.com/public/prototype/sk5phsrl-

https://reneemeisters395808.invisionapp.com/freehand/Wire-

j0005rk013n70da0z

frames-2-PBs4f7JxC?v=hlbAC5RzH%2BaiZCExl2xKvQ%3D%3D&linkshare=urlcopied

Low Fidelity Prototype iteratie 3 Link wireframes iteratie 3

Link Prototype iteratie 4

(Link werkt alleen als je hem copypaste in browser)

https://reneemeisters395808.invisionapp.com/public/prototype/sk5pfwl-

https://reneemeisters395808.invisionapp.com/freehand/Wireframes-1-CQIIaZe-

c5004aa401mrcein2y

hb?v=hlbAC5RzH%2BaiZCExl2xKvQ%3D%3D&linkshare=urlcopied Low Fidelity Prototype iteratie 5 Prototype iteratie 3.1 (Prototype test)

https://reneemeisters395808.invisionapp.com/public/prototype/sk5pgqhqp-

https://reneemeisters395808.invisionapp.com/public/prototype/sk-

004ga401xrbz7yby

5pnf8qv000gkd01qlse75lp

125

Prototype testen iteratie 3 C. Leyendeckers iteratie 3.1 https://www.youtube.com/watch?v=hh8UOtoYdRw M. Stoffels iteratie 3,1 https://www.youtube.com/watch?v=OxfQL4ptHaQ S. Sonnemans iteratie 3.1 https://www.youtube.com/watch?v=Mwf8XbVe5Es&t=2s S. Sonnemans iteratie 3.2 https://www.youtube.com/watch?v=rde8HUKnrcg Prototype test iteratie 4 M. Hodzelmans https://www.youtube.com/watch?v=SEAl8qgMjBo G-J van der Maas https://www.youtube.com/watch?v=N8Yf-9hrJa0

125

HOOFDSTUK 8

ZO DUS!

DIGITALE BIJLAGE

Impact meten? Hoedan?!

Articles inside

Bijlage 7

Bijlage 5

Conclusie onderzoek

Eindconclusie

Aanbevelingen