El polvo ya no nubla nuestros ojos

Colectivo Silencio

Gutaz esan [...] herrialde batean bizi garela, non suek marrazten zuten gaueko muinoetan igitai eta mailuen distira gorria.

Peru, 2022, 25 min, super-8

DCP-ra, koloretan, espainera-kitxuaashaninka

Estreinaldia

Espainian

Irudia Luis Enrique Tirado / Soinua

Christian Ñeco / Musika

Iván Santa María / Ekoizpena Bergman was right Films eta Cineclub de Lambayeque / Festival de LimaFilmocorto, Festival Internacional de Mar del Plata, Festival de Cine de Trujillo, Corriente Encuentro Latinoamericano de Cine de No Ficción, Transcinema Festival de Cine, Berwick Film & Media Arts Festival

2021. urtea Peruren bigarren mendeurreneko urtea izan zen nazio gisa, baina azken urte horiek ez dira bakarrak. Suz beteta egon dira. Colectivo Silencioren lehen filmak data haiek ekartzen ditu gogora, ospakizun ofizialetakoa ez den memoria nazional batekin ospatzen ditu, memoria erresistentearekin, jada memoria hutsa, gaur egun lubakiak baitaude kaleetan. Filmak berea duen beste istorio batera egiten du atzera, ez herrialde bat den fikziora, baizik eta zinemaren historiara, lagun duen zinema politiko-poetikoarenera, ahotsak, gorputzak, historiako irakasgaiak jarri ditu pantailan, eta paisaia izateari uko egiten dion lurraldea. Hainbat koadrotan, ozenki esatean ezabaezin bihurtzen diren dokumentuak irakurtzen dira, iraganeko eta etorkizuneko borroken frogak: indigenak eta nekazariak, landako eta hiriko langileak, emakumeak eta disidentziak. Bakoitzak bere argia du, eta edertasun bat, erregistrora oroitzapen iraunkor bat itzultzeko borondatetik ateratzen dena, biktimen memoria betierekoa izan dadin guztiongan, berenak bakarrik negar egiten zieten biktima haiena. Guztiak du begiratua eta miretsia izateko bere unea, kendu dioten guztia, eta filmatzean beraiena izango da berriro: zerua, larrea, zementua, farolak, su hartutako eraikin baten kanpoko hormak, hildakoen hilobiak. Bidegabekeriak kateatzen dira, datan antzinakotzat jotzen direnak, borroka zuri nazional haiek —independentzia gerrak— esklabismorik gabeko lurra utzi izan balute bezala. Jarraitu izan ez balute bezala. Lucía

Salas

Eventide Sharon Lockhart

Estatu Batuak, 2022, 35 min, DCP, koloretan, elkarrizketarik gabe

Estreinaldia Espainian

Irudia Simon Gulergun / Soinua Tom Ozanich / Edizioa May Rigler / Ekoizpena Lockhart Studio / Aukeratutako filmografia Rudzienko (2016), Pine Flat (2005), Double Tide (2009), Podwórka (2009), Lunch Break (2008), Teatro Amazonas (1999) / Toronto International Film Festival, Viennale

Iluntzen ari du hondartza harritsu batean. Ilunabarra amaitzen ari da, baina motel doa bere azken tartea. Hain motel, ezen zaila da jakitea inoiz iluntasunik izango den, edo lehenago eguna izan den. Murgiltzea da, hori da bere efektua: norberaren gorputza desagertu egiten da, begiak eta belarriak baino ez dira geratzen. Zeruak bere opakotasunaren suspensea sortzen duen bitartean eta urdinak dena bereganatzen duen bitartean, argi bat agertzen da arroken artean. Zerbaiten isla ote da edo norbait ote dago han? Iluntasunen joko horretan, Eventide filmean zaila da jakitea jendeak zerua imitatzen duen ala zerua den pertsona izan nahi duena. Lehia dago zeruaren eta lurraren artean, bakoitzak bere aukerekin. Magia da? Ez, Pertseidak dira, Gotlandetik ikusiak, Suedian. Mirari bat, pixka bat naturala, eta beste pixka bat areto ilunaren ondarea, denbora luzearena, eta ohi ez bezala, begiak beltzaren gainean beltz ikusten ohituta egotearena. Sharon Lockharten azken filmak, lagun talde txiki batekin eta haien esku argitsuekin (mugikorrekin) egina, momentu arrotz bat lantzen du, eta hartan begiak ez dira argi eta itzal gehien atzemateko gai diren objektua. Agian agur giza pertzepzio hutsari.

Lucía Salas

Maayo Wonaa Keerol

Alassane Diago

SenegalAlemaniaFrantzia, 2022, 105 min, DCP, koloretan, frantsesawolofera-fulaarabiera

Estreinaldia Espainian

Irudia Michel K.

Zongo / Soinua Michel

Tzagli eta Philippe

Grivel / Edizioa

Catherine Gouze eta Alassane Diago / Ekoizpena Michel

Klein (Les Films

Hatari), Katy Lena

Ndiaye (IndigoMood Films), Raphael

Pillosio (L’atelier documentaire) eta

Heino Deckert (Ma.ja.de. Filmproduktions) / Aukeratutako filmografia Rencontrer mon père (2018), Tribunal du fleuve (2017), La vie n’est pas immobile (2012), Tristesse dans un bar et Dégoût à l’épicerie (2012), Les larmes de l’émigration (2010) / Semaine de la Critique de Locarno, IDFA, Göteborg Film Festival, Black Movie Festival

International de Films

Indépendants

Afrikan, kolonizaziotik, badira ehunka kilometroko mugak, basamortuan zehar lerro zuzenean doazenak. Beste batzuek gorabehera geografiko bat hartzen dute aitzakiatzat, adibidez, ibilbidea esaterako. Muga bat asmatzen denean, pertsona-taldeak banatuta geratzen dira. Horixe gertatu zen Mauritaniako eta Senegalgo biztanleekin 1960tik aurrera. Ibai-muga hura, arbitrarioa izateaz gain, banaketa sakonagoetan gainjarri zen. Artzain arabiar-berbereek aspalditik ari ziren borrokan ibaiertzetako nekazari beltzekin. 1988ko apirilean, Mauritaniako artzain batzuen ganadua enegarrenez joan zen nekazari senegaldarren lurretan bazkatzera. Hiru urteko gerra izan zuten mugaren alde batean eta bestean. Dozenaka mila lagun hil ziren bortizki. Beste milaka ugari kanporatu egin zituzten eta ez ziren inoiz itzuli. Alassane Diagok hiru urte zituen gerra hasi zenean, eta Abdoulaye Diopekin hitz egiten du, ordutik Mauritaniara itzuli ez dena. Film honen hitzaurrea da, eta behin-behineko adiskidetze ekintza ere izan nahi du. Alassanek lekukoak eta bizirik atera zirenak bildu ditu ibaiaren Senegalgo ertzean, ikusi dituzuen ehunik ederrenek babestuta, gingkoen itzalean, oihalezko karpa txiki baten azpian. Espazio horretan keinuak bezain adierazgarriak izan badaitezke hitzak, isiltasun adi batek babesten dituelako da. Hortik harago, distira egiten du bizitzak uraren ondoan, lan txikiek, animaliek, haurrek. Manuel Asín

Miyama, Kyoto Prefecture

Rainer Komers

Miyama herri txikiak, Kyototik berrogeita hamar kilometrora, turista asko erakartzen ditu bere eraikuntza tradizionalengatik. Baina, nahiz eta herri berezia izan, bertako biztanleek lanean jarraitu behar dute. Arroz soroak erein behar dira, ehizara eta arrantzara joan, baratzeak garbitu eta hesitu, basoan zuhaitzak moztu. Zeru estaliaren azpian, dena da hostotsua eta emankorra, baina landu egin behar da. Bizitza honetan, lan egitea al da dena?

JaponiaAlemania, 2022, 97 min, DCP, koloretan, alemanierajaponiera

Nazioarteko estreinaldia

Irudia Rainer

Komers / Soinua

Michel Klöfkorn, Oscar Stiebitz eta

Jonathan Schorr / Editorea eta egilekidea

Gregor Bartsch / Ekoizpena Rainer

Komers / Aukeratutako filmografia Barstow, California (2018), Kursmeldungen (2017), 25572 Büttel (2012), Milltown, Montana (2009), Kobe (2006), Lettischer Sommer (1992), Zigeuner in Duisburg (1980) / DOK Leipzig, Duisburger Filmwoche, Blicke-Filmfestival des Ruhrgebiets

Badago denbora instrumentu bat jotzen ikasteko ere, entseguen ondoren besteekin jateko eta edateko. Hala izan da belaunaldiz belaunaldi. Lana eta aisialdia txandakatzen dira bizitzak bere bidea egin dezan. «Japoniarra naizenez —dio herritarretako batek—, hiltzean desagertzea espero dut», gereziondoen urteroko loratze zikloa gogoratzen duen bitartean. Beraz, Miyamako biztanleei lagunduko diegu eguneroko zikloak irudikatzen dituzten estanpa hauetan, harik eta konturatuko garen arte, ohartu ez garen uneren batean, sekuentzien arteko etenen batean, modu sotilean antzeman dugula haien xarma ziklikoan dagoela, eta ez dramatikoan. Nora iristen diren jakin nahi izan gabe ikusi dugu prozesuak; filmerako beste jarrera bat sortu da gugan.

Miyama herrian alemaniar bat ere bizi da, Uwe, Japonian hogeita hamar urte daramatzan. Herrialdearekiko duen gogo beroaren lehen seinalea da shakuhachi jotzen duela, Japoniako flauta tradizionala. Egiten duenean jartzen duen entregak efektu bitxia sortzen du: txoko txiki hartan integratuta eta atzerritarra aldi berean, guztiak etenik gabe jariatzen jarraitzeko beharrezkoa den kontzientziaren eramailea dela dirudi Uwek. Eta, hala ere, funtsezko arau unibertsal batek dio aldaketa dela iraunkorra den gauza bakarra. Egunen joana bezain leun iristen da hura. Uweren bidez ikasiko dugu, beste behin ere, konstantearen ifrentzua dela aldaketa, gauza bera behin eta berriz errepikatzeak ondorio berriak sortzen dituela eta aldaketarik ez dagoen lekuetan paralisia dagoela. Misterio ugari, guk espiritu berarekin zeharkatu behar ditugunak.

Bárbara Mingo Costales

Nagyapám kertje

Varga Gábor

Hungaria, 2021, 24 min, DCP, koloretan, hungariera Estreinaldia Espainian

Irudia Varga Gábor / Edizioa Csenge

Hegedüs / Aukeratutako filmografia Csendes környék - A quiet neighborhood (2020) / Odense Film Festival, Budapest International Documentary Festival

Varga Gaborren aitona, umetan, gerezien hezurra ere jaten zuen gizon horietakoa da, eta eskaileretan dantzatuz irabazi zuen bizitza (eskailera bikoitz baten gainean, zangalatraba moduan ibiliz erakutsi digun bezala). Badirudi bizitza osoa daramala lanean, etengabe gauzak egiten, gustuz. Lurra aitzurtzen du, bizikletaren txirrina konpontzen du haur bat zoriontsu egiteko, teilatura igotzen da konpontzeko, eta debozioz zaintzen ditu bere animaliak eta lorategia. Maitasuna hedatzen du bere untxiei kantatzen dien bitartean, artaburua aletzen du bere usoentzat, usakume jaioberriak laztantzen ditu, eta urdaia sutan erretzen du bere bilobarekin batera. Gaur egun egiten duena etorkizuneko belaunaldietan pentsatuz egiten duela esaten du. Zer izango da mundu txiki hau hura ez egotean?

Badirudi askotan egin den zerbait dela Nagyapám kertje, askotan ikusi duguna: zinema ikasle gazte baten filma bere aitonari buruz. Era berean, ez du heltze ezohiko edo esperimentalik proposatzen; izan ere, guztiz sinplea da bere bitartekoa. Hala ere, lehen filmaren umiltasun horretatik, badaki zinemaren gaitasuna aprobetxatzen, minutu batzuetan erakusteko bizitzaren igarotzea bezain zabala den zerbait, zahartze prozesua bezain delikatua den zerbait, pertsona indartsu eta nekaezina izatetik izaki hauskorra izatera igarotze hori. Hauskorra, bere lorategiko mundu txikia bezala.

Miguel Zozaya

Notas para una película

Ignacio Agüero

Txile-Frantzia, 2022, 105 min, DCP, zuri-beltzean, frantsesaespainieramapudungun (maputxea)

Estreinaldia

Espainian

Irudia David Bravo / Soinua Carlo Sanchez eta Andrès Polonsky / Edizioa Ignacio Agüero, Claudio Aguilar eta Jacques Comets / Ekoizpena Agüero y Asociado Ltda / Aukeratutako filmografia Nunca subí el Provincia (2019), Como me da la gana II (2016), El otro día (2012), Aquí se construye (o Ya no existe el lugar donde nací) (2000), Cien niños esperando un tren (1988), Como me da la gana (1985) / IDFA, Festival Internacional de Cine de Mar de Plata, Festival Internacional de Cine de Valdivia, Festival Internacional del Nuevo Cine de La Habana

Gustave Vernioryk Diez años en Araucanía idatzi zuen, 18891899, Txilen bizi izandako hamarkada bati buruzkoa. Hogeita hiru urte baino gutxixeago zituenean hasi zen hamarkada hura, ingeniari gisa trenbide sare bat garatzera joan zenean Txilera. Ustez exotikoa zen herrialde bat aurkitu zuen, eta laster jakin zuen bere abenturen dekoratu bat baino gehiago izaten. Notas para una película «zer gertatuko litzateke…» horietako bat gainean dabilen horietakoa da, eta gertatu egiten da. Zer gertatuko litzateke bi garai —iragana eta oraina— elkarrekin biziarazi ahal izango bagenitu, pasa zirenei esan ahal izango bagenie orduan zer ez zuten jakin edo zer ez zuten entzun. Zer gertatuko litzateke egileak eta pertsonaiak, bata xix. mendekoa, bestea xxi. mendekoa, historiaren trena hartu ahal izango balute, ustez bi aldiz igarotzen ez den tren hori. Agüero eta Verniory Araucanian barrena ibiliko dira, oroimenak birsortzen eta lehen ez zeuden beste batzuk bilatzen. Filmaren bila dabiltza (filmak eurek lehenago aurkitzen ez baditu behintzat), noraezean dabiltza espazioan, baina baita denboran ere. Lof maputxe batera joaten dira lekualdatu zituztenak bisitatzera, hitz egitera memoriak ahozkoak diren lekura, genozidio baten erregistroak familia eta herri oroitzapenen bidez bidaiatzen duen lekura. Liburuz, espazioz eta beste film batzuez egindako filma, aurrerabidearen izenean egin zenaren eta egiten ari denaren lekuko izan daitezkeen objektuak. Iragan urruna, iragan berrienarekin lotzen dena. Lucía Salas