Doorgeefexemplaar
Nr. 1 | juli 2020
VERS IN RETAIL EEN INITIATIEF VANUIT DE VERENIGING VAN VER(S)KENNERS EN SHELFLIFE MEDIA
21
Vakblad van en voor GroentenFruithuis de (toe)leveranciers in foodretail
VersAwards STEM!
Corona leidt tot een ander koopen eetgedrag van groenten en fruit
26 CBL
De versafdeling als visitekaartje van de supermarkt
19
Wieke van der Vossen, Voedingscentrum
Verse producten: hoe informeer je de consument correct?
The Blue Butcher staat voor goed en vooral lekker eten zonder vlees: ‘no meat inside’. Een unieke combinatie van plantaardige ingrediënten met een fantastische smaak. Puur, respectvol en duurzaam. www.thebluebutcher.com
‘NO MEAT INSIDE’ THAT SATISFIES LIKE REAL MEAT
Blue Burger
ADVERTENTIE
Blue Mince
Blue No-meatballs
Blue Schnitzel
Blue Seasoned Schnitzel
Blue Sausages
Beste collega’s, Er gaat niets boven vers. Van een vers eitje tot een versgebakken croissant, verse Hollandse aardbeien, een krakende krop sla of een romige bak yoghurt. De associaties met vers zijn louter positief. Maar wat is 'vers' eigenlijk precies? Daarover verschillen de meningen. Het kan knapperig zijn of juist zacht, zoet smakend of mooi rood van kleur. In deze speciale editie van Vers in Retail daarom 'vers' vanuit verschillende invalshoeken. We kijken naar de versafdeling als visitekaartje van de supermarkt (p. 26). Naar nieuwe eetmomenten voor groenten (p. 17). Naar het aandeel van biologisch in de versmarkt (p. 19) en naar de wetenschap achter vers (p. 18). Dat versproducten in het supermarktschap al een flinke reis achter de rug hebben, is geen geheim. Maar hoe informeer je de consument vervolgens correct over de houdbaarheid van het product na de aankoop (p. 19)? Die consument lijkt bovendien, ook in de categorie vers, steeds meer het uitgangspunt. Van versleveranciers wordt steeds meer shopperkennis verwacht (p. 22). Dit speciale katern begint echter met een kijkje in de keuken van de Ver(s)kenners. Als medeorganisator van de VersAwards (zie p. 14) hebben zij als doel de branche verder te professionaliseren. De VersAwards zijn nog niet uitgereikt maar je kunt wel alvast stemmen op je favoriete versproduct. Ze zijn er dit jaar voor het eerst, maar hopelijk worden de VersAwards een begrip en daarmee een stimulans voor innovaties in de versmarkt. Groet, Mark Peeters
Inhoudsopgave 4. Vereniging van Ver(s)kenners 10. Juryleden & Ver(s)kenners 14. VersAwards: breng je stem uit! 17. Nieuwe eetmomenten voor groente 18. Voor iedere consument het perfecte versproduct 19. - Verse producten: hoe informeer je de consument correct? - Verduurzaming voedsel in hogere versnelling’ 21. Corona leidt tot een ander koop- en eetgedrag groente en fruit 22. Steeds meer shopperkennis verwacht van versleveranciers 24. Promoties, duurzaamheid en COVID-19 zorgen voor omzet- en volumegroei in de verscategorie 25. - AGF-monitor - Vakmensen in vers 26. De versafdeling als visitekaartje van de supermarkt 27. Flinke opmars van zuivel met duurzaamheidskeurmerk
Colofon Vers in Retail is een uitgave van: Shelflife Media bv Molenveldlaan 104 6523 RN Nijmegen Coördinatie: Mark Peeters mark@shelflife.nl Eindredactie: Milou Dekkers Met redactionele medewerking van: ABN Amro; Martijn Leguijt, CBL, EVMI; Mark IJsendoorn, FoodPersonality; Dave van Loon, GfK; Linda van Rijn, GroentenFruit Huis; Wilco van den Berg, IRI; Sjanny van Beekveld, Jumbo, Nederlands Bakkerij Centrum; Natalie Anceaux, Voedingscentrum; Wieke van der Vossen, VUUR Utrecht; Natasja Stam
Uw partner in
Zelfklevende Etiketten & Flexibele Verpakkingen
Accountmanager: Seyda Kara; seyda@shelflife.nl
Lid van:
Mede mogelijk gemaakt door: Brandenburg Culinair, Harverst House, Interket, Looye Kwekers, Valstar Vormgeving: Djamilla Vierklau Druk: Janssen Pers Distributie: Sandd Auteursrecht: Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen, in een geautomatiseerd bestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, of door fotokopie of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Aansprakelijkheid: Hoewel Vers in Retail met de grootste zorg is samengesteld, kunnen uitgever, redactie en auteurs niet aansprakelijk worden gesteld voor mogelijke onjuiste berichtgeving en/of zetfouten. © Shelflife Media bv
CC F ARE
HEMICAL
interket.nl
OOD
copy & design: www.vuurutrecht.nl
Met elkaar zie en bereik je meer
4
VERS IN RETAIL
Nr. 1 juli 2020
Vereniging van Ver(s)kenners De Vereniging van Ver(s)kenners is een vereniging voor de top van de vers foodsector. Onze leden zijn ambitieus, toekomst-, en vernieuwingsgericht en niet bang risico te nemen als ze menen het gat in de markt gevonden te hebben. Ze hebben de drive en de potentie de markt te veranderen. De vereniging biedt haar ruim 70 leden een platform voor het vormen van een strategische visie op vers, het uitwisselen van (praktijk)kennis en het continu verbeteren van de samenwerking in de gehele versketen. Bovendien biedt de vereniging ruimte voor het leggen van nieuwe contacten of gewoon voor netwerken. Samenwerken aan het verder professionaliseren van de branche staat voor de Ver(s)kenners centraal. Samen kijken wij ook verder over de grens met kennisreizen in Europa tot aan bestemmingen als Argentinië. Tijdens de vier jaarlijkse bijeenkomsten voeren we debatten, organiseren workshops en bieden natuurlijk prikkelende bijdrages van innoverende sprekers. Al meer dan 20 jaar zetten wij een informele omgeving neer waar zowel jong als oud inspireert en geïnspireerd wordt. En daar zijn we trots op. Staat jouw carrière in het teken van vers? En ben je op zoek naar verse inzichten, frisse ideeën en uitdagende prikkels? Dan is de Ver(s)kenners wellicht wat voor jou! Wil je meer informatie ontvangen of direct lid worden van onze vereniging? Stuur dan een mail naar ons secretariaat: natasjastam@vuurutrecht.nl.
Kennis vergaren, ervaren en bewaren
Een woord van Een woord van onze voorzitter onze voorzitter
Kennis vergaren, ervaren en bewaren zich richt op de30 ontwikkeling, productie Ties Pronk was ruim jaar directeur van Vionen het opKennis vergaren, Toen ik werd benaderd voor het voorzitterschap de markt brengen vleesproducten en Retail Nederland in Boxtel.van Ditvlees, bedrijfsonderdeel ervaren en bewaren van de Ver(s)kenners heb ik daar niet over getwijvegetarische producten. Al een aantal jaren zet Ties Pronk was ruim 30 jaar directeur van Vion
Retail Nederland in Boxtel. Dit bedrijfsonderdeel
zich richt op de ontwikkeling, productie en het op feld. Een pensionado die heel lang actief was in het Ties zich vol passie in voor de Vereniging van Ver(s)Toen ik werd benaderd voor het voorzitterschap de markt brengen van vlees, vleesproducten en zakenleven, is immers ook nog steeds lerende. Het kenners. van de Ver(s)kenners heb ik daar niet over getwijvegetarische producten. Al een aantal jaren zet spreekwoord ‘Een vliegende kraai vangt altijd wat’ feld. Een pensionado die heel lang actief was in het Ties zich vol passie in voor de Vereniging van Ver(s) blijft dan ook op mij van toepassing.” “Jong was ik, toen een zeer gerespecteerd comzakenleven, is immers ook nog steeds lerende. Het kenners. missaris van ons bedrijf mij een handvat gaf om spreekwoord ‘Een vliegende kraai vangt altijd wat’ succesvol te kunnen ondernemen: willen, weten, blijft dan ook op mij van toepassing.” “Jong was ik, toen een zeer gerespecteerd comkennen, kunnen en doen. Wat wil de klant? Weten missaris van ons bedrijf mij een handvat gaf om wij voldoende voor welke uitdagingen hij staat succesvol te kunnen ondernemen: willen, weten, (kunnen we bij hem in de keuken kijken)? Heeft kennen, kunnen en doen. Wat wil de klant? Weten onze onderneming oplossingen voor zijn probleem? wij voldoende voor welke uitdagingen hij staat Zo ja, kunnen we die dan samen met de klant (kunnen we bij hem in de keuken kijken)? Heeft implementeren? We zetten door als we er ook nog onze onderneming oplossingen voor zijn probleem? een boterham aan kunnen verdienen. Zo werkt Zo ja, kunnen we die dan samen met de klant het tegenwoordig nog steeds. In de hedendaagse implementeren? We zetten door als we er ook nog harde zakelijkheid zijn bijzondere vaardigheden een boterham aan kunnen verdienen. Zo werkt noodzakelijk om succesvol te ondernemen. het tegenwoordig nog steeds. In de hedendaagse harde zakelijkheid zijnvan bijzondere vaardigheden De Vereniging Ver(s)kenners is een uniek po-
noodzakelijk om door succesvol te van ondernemen. dium om middel uitgekiende themabijeenkomsten kennis, ervaring en vaardigheden mee De Vereniging is een uniek te gevenvan aanVer(s)kenners onze leden. Natuurlijk zijnposommige
dium om door middel van uitgekiende themabijleden ook concurrent van elkaar en willen zij niet
eenkomsten kennis, ervaring en vaardigheden mee alles prijsgeven. Maar iedere onderneming en onte geven aan onzeopereert leden. Natuurlijk zijn sommige dernemer in een lerende omgeving. Zaken
Ties Pronk, Voorzitter Vereniging van Ver(s)kenners
leden ook concurrent van zal elkaar enzowillen zij niet veranderen en dat altijd blijven. alles prijsgeven. Maar iedere onderneming en on-
Ties Pronk, Voorzitter Vereniging van Ver(s)kenners dernemer in een lerende Zakenkijkt Eenopereert kennisplatform waar deomgeving. manager verder veranderen enhorizon dat zal altijd blijven. dan de is hetzo credo van onze Ver(s) kenners vereniging. Naast de themabijeenkomsten is ook
Een kennisplatform de manager verder kijkt het informelewaar samenzijn erg belangrijk. Acceptatie, voor elkaars uitdagingen en dan de begrip horizonen is respect het credo van onze Ver(s) kenners problemen is binnen de vereniging een groot goed. vereniging. Naast de themabijeenkomsten is ook
het informele samenzijn erg belangrijk. Acceptatie, begrip en respect voor elkaars uitdagingen en problemen is binnen de vereniging een groot goed.
7
VERS IN RETAIL
Nr. 1 juli 2020
Ver(s)kenners en innovatie Kennis delen
willen hierin graag het voortouw nemen om de ge-
De Vereniging van Ver(s)kenners heeft mede dankzij haar diverse ledenbestand veel kennis en kunde op gebied van versbeleving. In het verlengde daarvan
wenste verandering positief in beweging te brengen. Waar kun je dan beter beginnen dan bij de versketen, waar de verandering de meeste impact heeft?
hebben we veel ervaring met conceptontwikkeling in huis. Tijdens onze kwartaalbijeenkomsten analyseren we per thema veel innovaties en creëren we die soms
De VersAward(s)
ook. De uitkomsten daarvan wisselen we onderling uit.
In goed overleg met onze leden besloten we mee te
Vanuit de leden is het idee ontstaan om ons kennis-
werken aan de totstandkoming, de jurering en uitrei-
netwerk meer extern te profileren. De kennis die onze
king van de VersAward(s). Deze awards zijn een mooie
leden opdoen in zowel hun werkveld als onderling
en ook terechte aanvulling op de reeds bestaande
willen zij ook graag buiten de vereniging doorgeven.
Foodawards. Vers is echt een ander spel en kent veel
Jonge mensen enthousiast maken voor ons vak en de
uitdagingen. We zien jaarlijks een enorm aanbod van
sector is belangrijk. Er zijn veel interessante uitdagin-
nieuwe producten waarbij een groot aantal van die
gen binnen onze bedrijfstak.
producten niet in staat is marktaandeel te veroveren en automatisch weer uit het schap of koelvak verdwijnt. Aan de hand van jurering van Ver(s)kenners-le-
Veranderende bedrijfstak
de, data, het consumentenoordeel en eigen inzicht
De wil om met het belangrijkste onderdeel uit de Eu-
versproducten. Wij vinden het belangrijk dat leveran-
ropese Green Deal (‘Farm to fork’) het voedselsysteem (alles wat nodig is om ons voedsel te produceren, verwerken, bewerken, vervoeren en consumeren) radicaal aan te pakken, was voor onze leden een duidelijke bevestiging dat we in een veranderende bedrijfstak zitten. De Green Deal heeft als doel dat Europa in 2050 klimaatneutraal is. Dat terwijl het voedselsysteem nu verantwoordelijk is voor 29% van de globale uitstoot van broeikasgas. Zo’n 68% van de landbouwgrond in de EU wordt gebruikt voor veeteelt en bijna 70% van alle landbouwuitstoot wordt veroorzaakt door de veeteelt. Dat is nogal een uitdaging. Onder veel van onze leden staat dit punt dan ook op de beleidsagenda. Het is een weg vol hindernissen, belangen en duidelijke visies. De leden van de Vereniging van Ver(s)kenners
wordt een unieke shortlist voorgesteld met nieuwe ciers van deze nieuwe producten via de VersAward(s) extra exposure krijgen op het gebied van communicatie door middel van publicaties rondom de uitreiking. Hopelijk kunnen zij mede hierdoor de versuitdagingen het hoofd bieden en marktaandeel veroveren. Verse inspiratie werkt stimulerend. Bent u ook zo benieuwd naar de uitslag? Deze laat nog even op zich wachten. We kunnen wel verklaren dat de shortlist heel inspirerend is. Natuurlijk is genomineerd worden voor deze nieuwe award al een compliment op zich. Wij willen graag samen met de verssector van de VersAward(s) een begrip maken. Een mooie stimulans voor innovatie!
Innovatiebijeenkomst: Excelleren in duurzaam innoveren Op 17 september organiseert onze vereniging een innovatiebijeenkomst voor haar leden.Wij bieden deze dag een podium aan voor startups en scale-ups om hun duurzame foodconcepten te pitchen. Inderdaad: als een soort Dragon’s Den. De winnende pitch krijgt de expertise, kennis en coaching van onze leden om hun plan te realiseren. Daarnaast wint het beste concept een jaar lidmaatschap voor de bijeenkomsten van de Vereniging van Ver(s)kenners. Wij gaan deze dag ook met elkaar in gesprek over hoe wij als leden de versketen positief kunnen veranderen. Dat doen we samen met een keynote-spreker die zijn sporen verdiende binnen retail. Kortom: het wordt weer een dag vol kennis, inspiratie en innovatie.
Omdat vers niet vanzelfsprekend is
Juryleden Juryleden && Ver(s)kenners Ver(s)kenners
We nemen We nemen in de markt in de markt een onafhankelijke een onafhankelijke positiepositie in. Dankzij in. Dankzij ons grote ons netwerk grote netwerk kunnen kunnen we deze we deze stromen stromen binnen binnen Europa Europa heel flexibel heel flexibel en betrouwbaar en betrouwbaar organiseren, organiseren, ondersteunen ondersteunen en waarborgen. en waarborgen. Onze Onze inkopen inkopen verlopen verlopen vooralvooral rechtstreeks rechtstreeks via Europese via Europese slachterijen. slachterijen. We hebben We hebben echterechter ook een ook contract een contract met met
Wietse Wietse Nieuwenhuis Nieuwenhuis (44) uit (44) uit Sneek Sneek is getrouwd, is getrouwd, vader van vader twee van twee kinderen kinderen en al ruim en al25 ruim jaar25 actief jaar in actief in de levensmiddelensector. de levensmiddelensector. Wij spraken Wij spraken hem over hemde over Ver(s) de Ver(s) kenners kenners en zijnen aandeel zijn aandeel als jurylid als jurylid van devan VersAward(s). de VersAward(s).
65 Nederlandse 65 Nederlandse boeren boeren van wie van wijwie de wij runderen de runderen kopenkopen en de en coördinatie de coördinatie van devan restde van rest devan keten de keten voeren. voeren. Zo Zo kunnen kunnen wij de wij keten de keten van boer vantot boer bord totopbouwen bord opbouwen voor voor onze afnemers. onze afnemers. Marten: Marten: “Ik begon “Ik begon ooit als ooit ambachtelijk als ambachtelijk slagerslager en en werktewerkte ik mezelf ik mezelf op als op vakspecialist als vakspecialist vlees, vleeswaren, vlees, vleeswaren, kaas en kaas salades en salades binnen binnen de supermarktorganisatie de supermarktorganisatie Grroenwoudt/Nieuwe Grroenwoudt/Nieuwe Weme. Weme. Binnen Binnen het Laurus het Laurus concern concern (Konmar, (Konmar, Super Super de Boer) de groeide Boer) groeide ik van ik junior van junior
Robbert Robbert Janssen Janssen (35) woont (35) woont met met
category category manager manager vis, kip,vis, wild kip,en wild gevogelte en gevogelte door door
zijn vriendin zijn vriendin en twee enkinderen twee kinderen in in
als salesmanager als salesmanager vleeswaren, vleeswaren, kaas, convencience kaas, convencience
Utrecht. Utrecht. SamenSamen met zijn met vader zijn vader
en eieren en eieren bij Superunie. bij Superunie. Daarna Daarna ging ikging bij hetzelfde ik bij hetzelfde
bestiert bestiert Robbert Robbert Janssen Janssen
bedrijfbedrijf aan deaan slag deals slag inkoper. als inkoper. Ik maakte Ik maakte nog even nog even
Investment Investment BV en BV en
een uitstapje een uitstapje als directeur als directeur binnen binnen het Zwanenberg het Zwanenberg
Meat Concepts Meat Concepts BV in Eindhoven. BV in Eindhoven.
concern. concern. Daarna Daarna volgdevolgde PoieszPoiesz supermarkten. supermarkten. Ik Ik werktewerkte er 12,5 er jaar 12,5 alsjaar senior als senior assortimentsmanager assortimentsmanager vers met verseen met specialisme een specialisme in de gehele in de gehele vlees- vleesen en vleeswarenafdeling. vleeswarenafdeling. Ik stond Ik stond daarnaast daarnaast aan deaan basis de basis
Marten Marten van der van Steeg der Steeg (52) is van (52) is van
van devan verse de gebaksproductie verse gebaksproductie van ditvan Friese dit Friese bedrijf.bedrijf. In In
oorsprong oorsprong slager.slager. Hij is getrouwd, Hij is getrouwd,
de laatste de laatste jaren hield jarenik hield me ik vooral me vooral bezig met beziginkoop met inkoop
vader van vader een van tweeling, een tweeling, gek van gek van
en productieontwikkeling. en productieontwikkeling. Inmiddels Inmiddels werk ik werk als ik als
muziek muziek en barbecueën en barbecueën en altijd enin altijd in
commercieel commercieel manager manager KloekeKloeke Kip bijKip Chateau bij Chateau Viande.” Viande.”
voor een voor geintje. een geintje. Inmiddels Inmiddels werkt werkt hij al meer hij al dan meer 35dan jaar35 in jaar de retail in de retail en productie en productie van versproducten van versproducten en en -concepten. -concepten. Hij is bestuurslid Hij is bestuurslid van van de vereniging de vereniging van Ver(s)kenners van Ver(s)kenners én én jurylid jurylid van devan VersAward(s). de VersAward(s).
Kun je Kun iets jevertellen iets vertellen over over die organisatie? die organisatie? Wietse: Wietse: “De afgelopen “De afgelopen 14 jaar14 bouwde jaar bouwde ik metikeen met een team van team professionals van professionals aan een aan sterk eeninkoopplatform sterk inkoopplatform voor de voor industrie. de industrie. Het moederbedrijf Het moederbedrijf waar ik waar de leiding ik de leiding heb, heet heb,Triple heet Triple I Sourcing I Sourcing Group.Group. Daaronder Daaronder vallen vallen
Kun je Kun in het je inkort het vertellen kort vertellen wat je wat doet? je doet?
drie verschillende drie verschillende werkmaatschappijen. werkmaatschappijen. Inbak Inbak is het is het platform platform voor de voor levensmiddelenindustrie. de levensmiddelenindustrie. Indusource Indusource
Wietse: Wietse: “Mijn loopbaan “Mijn loopbaan begonbegon als klein alsjochie klein jochie bij eenbij een is opgezet is opgezet voor de voor maakindustrie de maakindustrie en Indupay en Indupay houdthoudt ambachtelijke ambachtelijke bakker. bakker. Daar voelde Daar voelde ik me ik meteen me meteen zich bezig zich met bezigbig met data. bigZo data. kunnen Zo kunnen we vanuit we vanuit de de aangetrokken aangetrokken tot hettot vak, het maar vak, ook maar deook achterliggende de achterliggendefactuurstromen factuurstromen betrokkenen betrokkenen voorzien voorzien van waardevolle van waardevolle sector.sector. Van productie Van productie tot en tot met enverkoop: met verkoop: ik vindik vind
informatie informatie omtrent omtrent management. management. Klanten Klanten krijgenkrijgen zo zo
iedereiedere stap interessant. stap interessant. Ik voltooide Ik voltooide mijn studie mijn studie
nauwkeurig nauwkeurig mogelijk mogelijk inzichtinzicht in realtime in realtime inkoopdata. inkoopdata.
Voeding Voeding & Marketing & Marketing in Groningen in Groningen en stuurde en stuurde af bij af bij
Onze als rol organisatie als organisatie is vergelijkbaar is vergelijkbaar met de met rol de rol Nestlé.Nestlé. In de jaren In de daarna jaren daarna werktewerkte ik voorikAlbert voor Albert Heijn, Heijn, Onze rol die Superunie vertolkt vertolkt voor retailers. voor retailers. Wij focussen Wij focussen TSN (de TSN inkooporganisatie (de inkooporganisatie van C1000) van C1000) en Barts en Retail. Barts Retail. die Superunie
ons echter niet alleen niet alleen op retail, op maar retail, ook maar opook op In 2006 Inbegon 2006 begon ik voorikmezelf. voor mezelf. Ik startte Ik startte met de met bouw de bouw ons echter productiebedrijven. VooralVooral in Nederland, in Nederland, al zetten al zetten we we van een van inkooporganisatie een inkooporganisatie genaamd genaamd Inbak Inbak ‘all-into‘all-into- productiebedrijven. food’.”food’.”
het afgelopen het afgelopen jaar ook jaar stappen ook stappen in Duitsland.” in Duitsland.”
Robbert: Robbert: “Janssen “Janssen Investment Investment BV is een BV is een
Robbert: Robbert: “Meat “Meat Concepts Concepts BV is het BV aanspreekpunt is het aanspreekpunt
serviceleverancier serviceleverancier op hetop gebied het gebied van devan inkoop de inkoop
voor marktpartijen voor marktpartijen (supermarkten, (supermarkten, speciaalzaken, speciaalzaken,
en coördinatie en coördinatie van rundvan runden varkensvlees en varkensvlees
foodservice foodservice en horecabedrijven) en horecabedrijven) die onderscheidende die onderscheidende
vleesproductiebedrijven vleesproductiebedrijven in binnenin binnenen buitenland. en buitenland.
de onderscheidende de onderscheidende waarden waarden van het van concept het concept
duurzame vleesconcepten vleesconcepten verkopen. verkopen. Voor deze Voor deze grondstoffen grondstoffen en grondstofstromen en grondstofstromen voor verschillende voor verschillende duurzame marktpartijen is Meat is Concepts Meat Concepts de partner de partner die die supermarktorganisaties supermarktorganisaties in Nederland in Nederland en verschillende en verschillendemarktpartijen vormgeeft. vormgeeft. Denk aan Denk verpakking, aan verpakking, communicatie, communicatie,
presentatie en categoriemanagement. Sinds 2011 presentatie en categoriemanagement. Sinds 2011 bouwen we duurzame concepten en merken die die bouwen we duurzame concepten en merken uniek uniek zijn in zijn de vleesbranche. Meat Concepts stelt stelt in de vleesbranche. Meat Concepts zich op als op de als regisseur van die keten. Zo bouwen we zich de regisseur van die keten. Zo bouwen we merken in samenwerking met bedrijven, overheid, merken in samenwerking met bedrijven, overheid, boeren, vleesverwerkers en marktpartijen die hetdie het boeren, vleesverwerkers en marktpartijen product verkopen aan deaan consument.” product verkopen de consument.” Marten: “Chateau ViandeViande is een is jong, Marten: “Chateau eenzeer jong,snel zeer snel groeiende en ambitieuze organisatie die is die is groeiende en ambitieuze organisatie voortgekomen uit drie bedrijven: Chateau BriandBriand uit voortgekomen uit drie bedrijven: Chateau uit Soest, Soest, Kokreateur uit Wolvega en Ruitenberg Food uit Kokreateur uit Wolvega en Ruitenberg Food uit Utrecht. In Soest Utrecht staan twee Utrecht. In en Soest en Utrecht staanultramoderne twee ultramoderne bedrijven van ons waar allewe facetten van het bedrijven van onswe waar alle facetten van het slagersvak bedrijven. We zijn sterk versproducten slagersvak bedrijven. We zijnin sterk in versproducten meerwaarde geven.geven. We houden ons bezig meerwaarde We houden ons met bezigretail, met retail, maar ook business to business en outen of out home. maar ook business to business of home. De Kloeke Kip doen samen met pluimveebedrijf De Kloeke Kip we doen we samen met pluimveebedrijf
Wat maakt Wat maakt de Ver(s)kenners de Ver(s)kenners in jouw in jouw ogenogen bijzonder? bijzonder? Wietse: Wietse: “Het netwerk “Het netwerk is sector-specifiek is sector-specifiek en bestaat en bestaat uit verschillende uit verschillende specialisten specialisten op managementniveau. op managementniveau. We komen We komen samensamen op verrassende op verrassende vergaderlocaties vergaderlocaties waar je waar altijd jenaar altijdhuis naargaat huismet gaateen met inspirerende een inspirerende boodschap. boodschap. Daarnaast Daarnaast vertegenwoordigen vertegenwoordigen de de leden leden een uiteenlopende een uiteenlopende spreiding spreiding van rollen van rollen en - en productcategorieën.” productcategorieën.”
Kuijpers. Zo houden we dewe keten kort. Kuijpers Kuijpers. Zo houden de keten kort. Kuijpers
Robbert: Robbert: “Het is“Het een is bijzonder een bijzonder gezellige gezellige club van club van beschikt over de duurzaamste kippenstal ter wereld. beschikt over de duurzaamste kippenstal ter wereld. professionals professionals die actief die actief zijn in zijn de vers in dewereld. vers wereld. Veel Veel Bij onsBij moet aan drie pijlers: beter voor ons alles moetvoldoen alles voldoen aan drie pijlers: beter voor van hen van zijn hen actief zijn actief in de vleesbranche, in de vleesbranche, wat zorgt wat zorgt
het milieu, beter voor dier endier beter mens. het milieu, beterhet voor het en voor beterde voor de mens. voor veel voorinteractie veel interactie binnen binnen mijn vakgebied. mijn vakgebied. Het Het Daarnaast is lekker eten voor onze missie. Wij Wijmooiemooie Daarnaast is lekker eteniedereen voor iedereen onze missie. is dat het is dat allemaal het allemaal niet zoniet formeel zo formeel hoeft, hoeft, maar maar
beheren de volledige open en transparante keten keten van van iedereen beheren de volledige open en transparante iedereen inhoudelijk inhoudelijk geïnteresseerd geïnteresseerd is in elkaar is in elkaar en de en de ei tot kip.” ei tot kip.”
mogelijkheden.” mogelijkheden.”
Vereniging Vereniging vanvan Ver(s)kenners Ver(s)kenners
Marten: Marten: “De Ver(s)kenners “De Ver(s)kenners voelenvoelen als eenals warme een warme jas. Dejas. club Debestaat club bestaat uit eenuit goede een goede mix van mix kennis, van kennis,
inspiratie, gezelligheid gezelligheid en actuele en actuele gastsprekers. gastsprekers. De De Waarom Waarom besloot besloot jij je aan jij jete aan sluiten te sluiten bij debij de inspiratie, reizenreizen en innovatiedagen en innovatiedagen zijn heel zijninspirerend heel inspirerend en en Ver(s)kenners? Ver(s)kenners?
leerzaam. leerzaam. Die vinden Die vinden altijd plaats altijd plaats op mooie op mooie - en unieke - en unieke
Wietse: Wietse: “De vereniging “De vereniging bestaat bestaat uit eenuit groep een groep van van bevlogen bevlogen foodies. foodies. Het netwerk Het netwerk bestaat bestaat uit leden uit leden op managementniveau op managementniveau en organiseert en organiseert sterkesterke bijeenkomsten bijeenkomsten met thema’s met thema’s op hoog op niveau. hoog niveau.
locaties locaties door heel doorNederland.” heel Nederland.”
Waarin Waarin onderscheidt onderscheidt de Ver(s)kenners de Ver(s)kenners zich zich van andere van andere netwerken? netwerken?
Daarnaast Daarnaast worden worden verrassende verrassende tours georganiseerd tours georganiseerd
Wietse: “In deze “Inclub dezezijn club alle zijn stappen alle stappen binnen binnen de de en is het en een is het groep een groep waar je waar jezelf je kunt jezelfzijn. kunt We zijn. zijn We erzijn er Wietse: bedrijfskolom bedrijfskolom goed vertegenwoordigd.” goed vertegenwoordigd.” voor elkaar voor elkaar als datals nodig dat nodig is.” is.” Robbert: Robbert: “De Ver(s)kenners “De Ver(s)kenners bestaat bestaat uit eenuit netwerk een netwerk
Robbert: Robbert: “Voor mijn “Voorgevoel mijn gevoel is het een is het zeer eenhecht zeer hecht
Daardoor Daardoor kom jekom tijdens je tijdens bijeenkomsten bijeenkomsten altijd op altijd op
het eenvoudig het eenvoudig om snel ombinnen snel binnen de club demet clubandere met andere
netwerk waarbij waarbij nieuwe nieuwe mensen mensen geïntroduceerd geïntroduceerd van professionals van professionals die actief die actief zijn in zijn de verswereld. in de verswereld. Zowel Zowelnetwerk worden door reeds door reeds bestaande bestaande leden.leden. Dit maakt Dit maakt binnen binnen mijn (vlees)branche mijn (vlees)branche als andere als andere versbranches. versbranches. worden nieuwe nieuwe invalshoeken invalshoeken en inspiratie. en inspiratie. In deze Inclub dezevind club vind
mensen mensen in contact in contact te komen te komen en nieten op niet al te opformele al te formele
wijzezeer tochgoed zeer kunt goednetwerken kunt netwerken en inspiratie en inspiratie op op je verdieping je verdieping en de en nieuwste de nieuwste ontwikkelingen. ontwikkelingen. Dankzij Dankzij wijze toch te via doen vakcollega’s.” via vakcollega’s.” het netwerk het netwerk kunnen kunnen we samen we samen filosoferen filosoferen over hoe over hoe te doen we nieuwe we nieuwe ontwikkelingen ontwikkelingen toepassen toepassen binnen binnen ons ons eigen eigen bedrijfbedrijf of vakgebied.” of vakgebied.”
Marten: Marten: “De club “Debestaat club bestaat uit eenuit mix een van mix van
nieuwsgierige mensen mensen met invloed met invloed die allemaal die allemaal Marten: Marten: “Ik mag “Ikmezelf mag mezelf één van één devan oude de gedienden oude gedienden nieuwsgierige werken in eenin bedrijf een bedrijf dat iets dat toevoegt iets toevoegt aan versaan versnoemen. noemen. Zo’n 25 Zo’n jaar25 geleden, jaar geleden, toen iktoen nogik als nog inkoper als inkoper werken
en versconcepten. Ze hebben Ze hebben stuk voor stukeen voor stuk een stuk werktewerkte bij Super bij Super de Boer, de werd Boer, ik werd bij de ik bij club degevraagd. club gevraagd.en versconcepten. een passie een passie voor voeding voor voeding en consumeren en consumeren die niet die niet Het vers Hetzitvers in mijn zit inbloed mijn bloed en eenen goed een netwerk goed netwerk is is daarbijdaarbij zeer belangrijk. zeer belangrijk. Dan isDan het een is het goede een goede keuze keuze je aanje teaan sluiten te sluiten bij eenbij inspirerende een inspirerende en innovatie en innovatie vereniging vereniging als deze.” als deze.”
alleen,alleen, maar praten maar praten en discussiëren en discussiëren er ooker graag ook graag over. Hier over.zitten Hier zitten concurrenten concurrenten en belanghebbenden en belanghebbenden gebroederlijk gebroederlijk naast elkaar.” naast elkaar.”
Hoe zou je de cultuur binnen de vereniging omschrijven?
Marten: “De awards stimuleren bedrijven goed te
Wietse: “Laagdrempelig. Er is een fijne balans tussen
kan net de juiste stimulans zijn om door te gaan.”
inhoud en humor en alle professionals hebben een hart voor gastronomie.” Robbert: “Informeel-zakelijk met veel serieuze
kijken naar versconcepten. Het helpt natuurlijk ook mee aan publiciteit. Waardering van de Ver(s)kenners
Welke trends zie jij voorbijkomen onder de genomineerde concepten?
onderwerpen en verdiepingen, maar zeker ook ruimte
Wietse: “Er wordt volop ingezet op vega en vegan.
voor een borrel en een goed diner.”
Verder spelen gemak en gezondheidsclaims nog
Marten: “De sfeer is vriendschappelijk, gebroederlijk en gelijkwaardig - maar wel op niveau.”
Over Awards
steeds een grote rol.” Robbert: “Onder de genomineerden zie ik nu veel aandacht voor gemak en een duurzame invulling voor bepaalde grondstoffen van verschillende marken. Denk aan vleesvervangers (Beyond, Garden Gourmet)
Wat is jouw persoonlijke motivatie om mee te doen als jurylid van de VersAward(s)?
die vegetarische consumenten een uitstekend
Wietse: “Het is fijn om te zien welke innovaties binnen
salades, hummus en desserts zie ik dat sterk op de
onze sector plaatsvinden. Ik vind het ook interessant
alternatief voor vlees bieden. Producten als Food by Four of Globe Milk Specials spelen in op gemak. Bij kwaliteit van het product wordt gemikt.”
om binnen de jury onze verschillende inzichten te bespreken.” Robbert: “Ik denk dat het goed is om het vers een breder platform te geven aan de hand awards. Als ik kijk naar al die de langlopende trajecten waarbij de hele keten op één lijn moet komen en iedere stap in die keten een eerlijke prijs krijgt en dat dan ook
Marten: “De ontwikkelingen rondom duurzame- en plant-based producten zijn niet meer te stoppen.”
Welke tips wil jij producenten, telers en retailers die volgend jaar mee willen doen meegeven?
nog lukt met een succesvol product… dat moet zeker
Wietse: “Houd het eenvoudig en zoek naar de
beloond worden. Zeker gezien de transitie die we nu
verbinding. Denk goed na of je meelift op een
doormaken. De nadruk ligt nu nog meer op gemak
bestaande golf of dat je zelf een golf creëert waarin
en duurzaamheid. Uitzonderlijke innovaties op het
zowel de consument, retail als de producent een
gebied van vers verdienen in het zonnetje gezet te
aandeel hebben. Out of home blijft een kraamkamer
worden. Daarmee bieden ze ook inspiratie voor andere
voor ideeën. Daarin kun je veel kanten op met lifestyle,
versproducenten.”
smaken en beleving rondom een product. Werk daar
Marten: “Retailkennis helpt me verder te kijken dan alleen het product zelf. Een concept moet aan meer voorwaarden voldoen. Daarbij wil ik mijn ervaring als
met ontwikkelaars naartoe. En voeg de daad bij het woord, want juist die sector kan in deze tijd wel een positieve impuls gebruiken.”
assortimentsmanager graag mee laten wegen. Het
Robbert: “Houd rekening met de trends gemak,
gaat niet alleen om data.”
duurzaamheid en kwaliteit. Ik denk dat het vooral
Waarom is het belangrijk dat deze award uitgereikt wordt? Wietse: “Binnen de sector moeten we blijven innoveren. Zo houden we de diverse schappen aantrekkelijk. Een award is het perfecte steuntje in de rug voor marketeers en ontwikkelaars. De sales campagne is natuurlijk de kers op de taart.” Robbert: “Deze VersAward(s) bieden misschien een extra motivatie om je product nog beter en mooier in te vullen dan concullega’s op de markt. We dagen mensen uit net dat extra stapje te zetten. Dat zien we terug in de ontwikkeling van mooiere producten.”
interessant is hoe we de consument de komende jaren nog beter informeren over de herkomst van producten en grondstoffen. Inspelen op gemak en duurzaamheid is belangrijk, maar hoe brengen we dit bij de consument in een oogopslag onder de aandacht zonder wéér een onafhankelijk keurmerk in te zetten?” Marten: “Twee tips. Ten eerste: vergeet niet dat veel Nederlanders traditioneel zijn en maar langzaam veranderen. Ga je voor de grote - of de kleine massa? Ten tweede: maak producten die Mien van driehoog-achter en Jan met de pet ook begrijpen. Diepgravende onderzoeken zijn leuk, maar het moet voor iedereen behapbaar zijn.”
Verse inspiratie Verse inspiratie werkt stimulerend werkt stimulerend
WWW.VERSAWARD.NL ALMHOF CHOCO MET ÉCHTE SLAGROOM
ALMHOF HOEKJE LUCHTIG
ALMHOF LEKKER & LICHT YOGHURT
Een heerlijk romig chocoladedessert. Gemaakt met gesmolten Belgische chocolade en een toef échte slagroom. Dat is pas écht genieten!
Biedt een heerlijk romige yoghurt, met een verrassend luchtige structuur. Verkrijgbaar met een krokante toevoeging in het hoekje, heerlijk om zelf te mixen! Dat is pas genieten!
Een 0% vet yoghurt om zorgeloos van te genieten. Het is zacht en fruitig van smaak. Het bevat minder suiker, 30% minder calorieën en geen kunstmatige zoetstoffen. Dat is puur genieten!
GARDEN GOURMET SENSATIONAL BURGER
De Garden Gourmet Sensational Burger is 100% plantaardig, heerlijk sappig en smaakt en bakt zoals je van een echte burger mag verwachten.
ISEY SKYR
Dé originele skyr uit IJsland. Een eiwitboost, van nature vetvrij en met een fluweelzachte en romige textuur. Met verschillende varianten bewust genieten!
NOMINATIES VERSAWARD 2020 Almhof Choco met slagroom Original Almhof Hoekje Luchtig Almhof Lekker&Licht yoghurt Arla Lactosevrije Rasp Beyond Meat - The Beyond Burger Food by Four Draadjesvlees Garden Gourmet Sensational burger Heks’nkaas Kwarkspread Isey Skyr Knakwortel Ladessa Filet Americain
Lindahls Kvarg Magioni Bloemkool Pizzabodem Maza Hoemoes Spicy Mango Maza Muhammara No Fairytales Wortel Tortilla Wrap Unox Puur Soep Tomaat Selderij Violife Original slices Vivera Plant Shoarma Vivera steak Zwanenberg Vega
CONSUMENTEN STEMMEN VIA WWW.VERSAWARD.NL OP HET FAVORIETE PRODUCT EN MAKEN KANS OP DIVERSE PRIJZEN
MAGIONI BLOEMKOOL PIZZABODEM
MAZA HOEMOES SPICY MANGO
MAZA MUHAMMARA
Pizza, je favoriete groente. Met de bloemkool pizzabodem zit je safe. Meer groenten, minder calorieën en 100% guiltfree.
Hoemoes met mango en habanero peper. Lekker zoet en pittig!
Een lekkere salade van versgegrilde paprika’s met walnoten en granaatappel.
UNOX PUUR SOEP TOMAAT SELDERIJ
VIVERA PLANT SHOARMA
Nieuw in het koelschap. Een heerlijke koelverse soep, goed voor maar liefst 147% van je dagelijkse aanbevolen hoeveelheid groenten.
Een lekker kruidig en volledig plantaardig alternatief. Heerlijk in een pitabroodje, bijvoorbeeld met frisse sla en hummus!
WAT KUN JE WINNEN? Door te stemmen via www.versaward.nl maken consumenten kans op een van de Tefal pannensets, een Princess Smart Airfryer, een jaarabonnement op het culinaire tijdschrift Foodies of op het kooktijdschrift Koken & Genieten.
HI RES AW MF INTENSE TOMAAT ADV 260x380 v6 copy.pdf
1
09/07/2020
09:53
De ideale tomaat om te snijden C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
Nooit meer een kleffe boterham of een snijplank vol met tomatensap met de Intense® pruimtomaat. Doordat deze tomaat weinig sap verliest én zijn vaste structuur behoudt, snijd je hem makkelijk in fijne schijfjes of kleine blokjes. Gebruik hem op je pizza, als broodbeleg, in de salade of voor een bruschetta en geef jouw gerecht eenvoudig meer smaak!
Bewezen succes in de Duitse retail: Zeer trouwe kopersgroep Hoge aankoopfrequentie In top 5 artikelen van de tomatencategorie
• • •
V I TA L I T Y I N V E G E TA B L E S
valstar.nl
ADVERTENTIE
Nieuwe eetmomenten voor groente Door: Mark IJsendoorn, EVMI
Dat Nederlanders relatief weinig groenten eten, wisten we al langer. Dat komt deels doordat Nederlanders, in tegenstelling tot mensen in omringende landen, groente bij ontbijt en lunch links laten liggen, blijkt uit een enquête. ABN Amro hield een enquête onder Nederlanders, Belgen, Britten en Duitsers, en ontdekte dat mensen in omringende landen veel vaker groente eten tijdens het ontbijt of de lunch dan Nederlanders. Nederlanders eten gemiddeld 131 gram groente per dag, een stuk minder dan de geadviseerde 250 gram. Dat kan veranderen als de retail- en groentesector meer inzet op het faciliteren van andere eetmomenten voor groente, stelt de bank. In de enquête zeggen Nederlanders bijna dagelijks groente te eten: gemiddeld 6 dagen per week. Het overgrote deel wordt bij het avondeten geconsumeerd. Door de stevige broodcultuur in Nederland wordt er zelden groente gegeten bij het ontbijt of de lunch. In België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk
blijkt groente bij ontbijt of lunch een stuk normaler. Meer dan 44 procent van de ondervraagde Belgen en Duitsers zegt regelmatig groente bij de lunch te consumeren, tegenover 18 procent van de Nederlanders. Van de Britten zegt een derde regelmatig groente bij het ontbijt te eten, tegenover 13 procent van de Nederlanders.
Smaakloos
Als Nederlanders gevraagd wordt waarom ze geen groente eten bij de lunch of het ontbijt, zijn de antwoorden divers. Veelal heeft het te maken met eetcultuur (niet mee opgegroeid), smaak (groenten worden ervaren als smaakloos, blijkt uit onderzoek van de Wageningen Universiteit) of gemak (groenten bereiden is een ‘gedoe’). Toch liggen er volgens ABN Amro kansen
"Veel Nederlanders willen wel gezond eten, maar weten niet hoe ze groente moeten inpassen in het ontbijt of bij de lunch" voor producenten, leveranciers en supermarkten als er meer wordt ingespeeld op andere eetmomenten voor groenten.
Gezonde gewoonten
Veel Nederlanders willen wel gezond eten, maar weten niet hoe ze groente moeten inpassen in het ontbijt of bij de lunch. Van de mensen die in 2020 meer groente willen eten is slechts 7 procent van plan dit bij het ontbijt te doen en minder dan de helft bij de lunch. Daar liggen kansen voor producenten en retail. Bedrijven zouden gemaksproducten kunnen introduceren die het consumeren
Over EVMI
van groente tijdens andere eetmomenten bevorderen. De inmiddels bekende snackgroenten zijn een goed voorbeeld. Bedrijven kunnen consumenten ook helpen door het beeld, dat groente niet bij ontbijt en lunch passen, om te buigen, bijvoorbeeld via campagnes. Daarvoor is meer samenwerking nodig, stelt het rapport. Leveranciers, verwerkers en supermarkten kunnen bijvoorbeeld inzichten over consumentengedrag met elkaar delen. Met die kennis kan meer worden ingezet op het zogenaamde ‘nudging’, het beïnvloeden van onbewust gedrag van consumenten, om groenteconsumptie te vergroten.
EVMI is een vakblad gericht op de voedingsmiddelenindustrie. Via het magazine, de website, wekelijkse digitale nieuwsbrieven en jaarlijkse congressen houdt EVMI professionals uit de industrie op de hoogte van actuele ontwikkelingen in de foodsector. Ook biedt EVMI inzicht en advies door middel van achtergrondartikelen en interviews met experts. In iedere uitgave van het magazine wordt een actueel thema uitgediept. Daarnaast bestaat het magazine uit drie helder te onderscheiden katernen – Food Innovatie, Management en Proces & Techniek – en interessante vaste rubrieken. Op de website worden dagelijks nieuws en achtergronden geplaatst. Voor slecht € 29,99 ex. BTW maak je een jaar lang kennis met EVMI: www.EVMI.nl/abonneren
17
VERS IN RETAIL
Nr. 1 juli 2020
Voor iedere consument het perfecte versproduct Door: Milou Dekkers
Onderzoeksinstituut Wageningen Food & Biobased Research richt
zie je variatie afhankelijk van de teler, het seizoen of het land van herkomst. Aan de andere kant staan de consumenten. Ook dit is geen homogene groep. De een wil graag een zure appel, de andere liever een zoete. Toch is uniformiteit tot nu toe het streven. In supermarkten is wel sprake van productsegmentatie. Zo zijn er verschillende rassen appels te koop. Kun je kiezen tussen premium, vlees- of cherrytomaten. Maar dat zegt slechts in zekere mate hoe individuele producten smaken. Binnen een bepaald appelras heb je zoetere varianten en zuurdere exemplaren. De een is knapperiger dan de ander. Door via metingen de individuele productkenmerken vast te stellen, kun je op basis daarvan het afzetgebied of zelfs de specifieke klant bepalen. Een voorbeeld van quality controlled logistics.'
Benut variatie voor versheid
Wanneer je productkenmerken eenmaal kunt meten, kun je de biologische variatie met quality controlled logistics vervolgens benutten. De aardbeien van het GreenCHAINge project zijn daarvan een voorbeeld. Maar ook meer regionaal kun je differentiĂŤren: de eetrijpe avocado's naar een drukbezochte supermarkt in de stad, de houdbare exemplaren voor een rustige winkel verder weg. Voor Westra mag het zelfs nog een stap verder: 'Ik zou willen dat we niet zo star zijn en meer producten op individueel niveau aanbieden. Binnen de e-commerce liggen veel mogelijkheden. Groentepakketten die aan huis worden geleverd kun je personaliseren: deze consument houdt van dit ras appels. Die zijn niet voorradig maar we hebben hier een batch met dezelfde kenmerken, dus leveren we die appel. Door slim distribueren kun je meer producten vers aanbieden en passend bij de voorkeuren van de consument. Consumentprofielen zijn er in veel gevallen al, het is aan ons om de kennis rondom het meten van producten verder te ontwikkelen.'
Kwaliteit en versheid zijn moeilijke begrippen. Iedereen heeft een andere definitie van 'vers'. Het kan knapperig zijn, mooi van kleur of zoet van smaak. Ook het begrip kwaliteit is niet helder te definiĂŤren. De consument stelt daarin soms andere eisen dan de retail. Westra: 'Voor de retail is het uiterlijk belangrijk. Mensen kopen op het oog, dus het product moet het er goed uitzien. Dat gaat echter niet per definitie samen met de eis die de consument aan de kwaliteit stelt, namelijk een smakelijk product. Het is een zoektocht die verschillende visies op kwaliteit bij elkaar te brengen.'
De ene appel is zoet, de andere friszuur. In deze biologische variatie van versproducten ziet programmamanager Postharvest Quality Eelke Westra kansen. Met het benutten van de biologische kenmerken van een product valt winst te behalen. Winst op de kwaliteit en versheid van het product. Maar ook winst op de klanttevredenheid. Zijn doel is versproducten in de toekomst beter te laten aansluiten bij de voorkeuren van de consument. Als vanzelfsprekend liggen er in de supermarkt avocado's, meloenen, tomaten en paprika's. Producten afkomstig uit alle delen van de wereld en vaak niet eens in het seizoen. Toch, van goede kwaliteit en heel betaalbaar. Een prestatie van formaat, vindt Eelke Westra. Als programmanager Postharvest Quality binnen Wageningen Food & Biobased Research buigt Westra zich over de kwaliteit van versproducten tussen het moment van oogst en consumptie. Binnen zijn programma werken onderzoekers aan het meetbaar en beheersbaar maken van gewenste kwaliteit.
ontwikkelden een systeem om in te schatten hoe de houdbaarheid van de aardbei is. Dus hoe de kwaliteit is en hoe deze zich zal ontwikkelen. Deze kennis kun je benutten om de bedrijfsvoering te verbeteren en slimmere beslissingen te nemen', zegt Westra en illustreert dit met een voorbeeld. 'Onze onderzoekspartner had voor zijn aardbeien klanten in Nederland en in Noorwegen. Na onze meting besloot hij de aardbeien waarvan de kans het grootst was dat de kwaliteit achteruit zou gaan in Nederland af te zetten. Dat betekent niet dat aardbeien die in Nederland blijven slecht zijn. Alleen de kans dat de kwaliteit achteruit gaat, is bij deze groep aardbeien iets groter en daarom kun je ze beter lokaal afzetten. Zo kan onderzoek de bedrijfsprocessen ondersteunen', vertelt Westra
zich op toegepast onderzoek, vaak in opdracht van organisaties met een kennisvraag en in samenwerking met het bedrijfsleven of maatschappelijke organisaties. Uit het vorig jaar afgeronde project GreenCHAINge - Duurzame groente& fruitketens kwam zo onder andere naar voren dat delen van gegevens over kwaliteit tussen de opeenvolgende partijen in de keten, nodig is om consistente passende kwaliteit te kunnen leveren. Minstens zo belangrijk, aldus Westra, is het benutten van de intrinsieke kenmerken van een product.
Bovendien komt de kwaliteit gemeten in de keten, niet altijd overeen met hoe kwaliteit door individuele consumenten wordt beoordeeld. Kwaliteit verschilt van nature per product. Wanneer je deze variatie vooraf meet, kun je niet alleen versheid bevorderen maar ook de beleefde kwaliteit verder verbeteren, stelt Westra. 'Aan de ene kant heb je producten. In de categorie groente en fruit
'Een van de deelprojecten van het GreenCHAINge-onderzoek spitste zich toe op de aardbei-keten. We
Wageningen Food & Biobased Research
Wageningen Food & Biobased Research biedt ondersteuning met kennis, technologieĂŤn en praktisch, wetenschappelijk onderbouwd advies op maat. We hebben unieke kennis en expertise in huis op het gebied van het meten van kwaliteit na de oogst, en over bewaren en transport. Wij adviseren toeleveranciers en retailers bij vragen rond kwaliteitsgestuurde logistiek.
18
VERS IN RETAIL
Nr. 1 juli 2020
We ondersteunen overheden, investeerders, sectoren, maatschappelijke organisaties en brancheorganisaties bij food systems design: het opzetten en inrichten van duurzame voedselketens en -systemen. En we helpen ze met het verzamelen, analyseren en interpreteren van data. Meer informatie: www.wur.nl/kwaliteit-na-deoogst-behouden. Of neem contact op met Eelke Westra, eelke.westra@wur.nl.
Verse producten: hoe informeer je de consument correct? Door: Wieke van der Vossen, Voedingscentrum De houdbaarheidsdatum is een belangrijk hulpmiddel om optimaal te kunnen genieten van de voordelen van vers. Hoe zit het ook alweer precies met de verschillende soorten houdbaarheidsdatums? En wat kan in de praktijk beter? Op verpakkingen kunnen twee soorten houdbaarheidsdatums staan: een Ten minste Houdbaar Totdatum (THT) of een Te Gebruiken Tot-datum (TGT). Een THT-datum staat op producten die niet snel bederven. Na de THT-datum kan de kwaliteit van het product achteruitgaan, maar smaakt het meestal nog goed. Het is dan nog wel veilig te eten. Een TGT-datum staat op zeer bederfelijke producten. De TGT-datum is de laatste dag waarop het nog veilig is om het product te eten. Goed omgaan met deze houdbaarheidsdatums is niet alleen goed voor de veiligheid, maar ook goed om verspilling tegen te gaan. Door beter om te gaan met de THT- en TGT-datum kan een gemiddelde Nederlander elk jaar circa 5 kilo minder voedsel verspillen.
TGT-datum voor vers
Wat betekent dit alles voor verse producten? De meeste verse
producten zijn bederfelijk, denk aan vlees, fruit- en groentesalades en kant-en-klaarmaaltijden. Daarom horen ze een TGT-datum te krijgen, zodat consumenten weten tot wanneer ze deze producten veilig kunnen eten. Verse zuivel is een uitzondering. Voor bijvoorbeeld melk en yoghurt geldt dat ze een THT-datum hebben. Na die datum gaat de kwaliteit achteruit, melk wordt bijvoorbeeld zuur. Maar vaak is het product nog een tijd goed te gebruiken. Door te kijken, ruiken en proeven kan iemand zelf beoordelen of het product nog te eten of drinken is na de THT-datum. Ten slotte zijn er nog de verse onbewerkte groente en fruit. Deze producten hoeven geen houdbaarheidsdatum te krijgen.
liggen soms verse, bederfelijke producten met een THT-datum, zoals vleeswaren en gerookte vis. Na deze datum kunnen hier echter ziekmakende bacteriën uitgroeien die je niet kunt zien, ruiken of proeven, zoals Listeria. Op deze producten hoort dan een TGT-datum te staan, maar de Nederlandse Warenwet is niet helemaal duidelijk op dit punt. Vandaar dat de overheid heeft besloten om dit deel van het Warenwetbesluit te wijzigen. Het is de verantwoordelijkheid van de producent om de correcte houdbaarheidsaanduiding te gebruiken en deze te kunnen onderbouwen.
Goede informatie belangrijk
Het is belangrijk dat consumenten correct worden geïnformeerd over de houdbaarheid van producten. En over hoe ze met de houdbaarheidsdatums moeten
Onduidelijke wetgeving
Dit alles is overzichtelijk en klinkt eenvoudig, maar de praktijk is weerbarstig. In de supermarkt
omgaan. Op die manier kunnen we verse producten veilig consumeren én tegelijkertijd zo weinig mogelijk verspillen. Zo kunnen we optimaal genieten van vers.
Verduurzaming voedsel in hogere versnelling Door: Martijn Leguijt, ABN AMRO In 2019 is in Nederland de omzet van voedingsproducten met een duurzaamheidskeurmerk dat via het supermarktkanaal werd verkocht sterk gestegen, zo meldt marktonderzoeker IRI op basis van hun jaarlijkse onderzoek. Verkoop van producten met het label ‘Biologisch’ groeide ongeveer 5 procent, iets meer dan de totale groei van de markt voor voedingsmiddelen. In de groei van het label 'Biologisch' ligt, als het aan de recente plannen van de Europese Commissie ligt, de ontwikkelingsrichting van ons voedselsysteem. Ondanks de aanwezigheid van veel andere labels die wijzen op een relatief duurzame voedselproductie, is het label 'Biologisch' namelijk een van de weinige dat in alle lidstaten van de Europese Unie (EU) wordt erkend en begrepen. In de vorige maand gepresenteerde ‘Boer tot bord’-strategie zet de Europese Commissie sterk in op het stimuleren van biologische voedselproductie en -consumptie. Het doel is om de lidstaten te helpen zowel de vraag naar als het aanbod van biologische producten te stimuleren, bijvoorbeeld met promotiecampagnes. Met deze maatregelen wordt beoogd dat in 2030 ten minste 25 procent van de landbouwgrond van de EU voor biologische landbouw wordt gebruikt. Deze doelstelling
is ambitieus, aangezien de huidige omvang van het biologisch areaal op dit moment ongeveer 8 procent bedraagt. In de praktijk betekent dit een verdriedubbeling van het areaal in de komende tien jaar. Voor Nederland is de stap naar het doel van 25 procent biologisch landbouwareaal nog groter aangezien de omvang momenteel 4 procent bedraagt. Aan de vraagkant zijn de uitdagingen minstens zo groot. Het aandeel biologisch in de Nederlandse bestedingen aan voedsel ligt al jaren rond de 3 procent. Er is weliswaar een stijging waar te nemen, maar die is zeer bescheiden. Met dit aandeel acteert Nederland in de achterhoede in vergelijking met veel andere Europese lidstaten. Voor Duitsland en Frankrijk liggen de percentages van bestedingen aan biologisch rond de 5 procent, terwijl bij de koplopers als Denemarken, Zweden en Oostenrijk het aandeel op 10
procent of zelfs meer ligt. Dat de groei in Nederland niet zo snel gaat als gehoopt of gewenst, ligt wellicht ook aan de gemiddeld hogere winkelprijs van biologische producten ten opzichte van huismerken. Over het algemeen is prijs voor een groot deel van de consumenten nog leidend bij hun voedselaankopen, ook al is de bewustwording van wat mensen eten en hoe voeding geproduceerd wordt in de afgelopen jaren gegroeid. Door initiatieven als het berekenen van ‘De echte en eerlijke prijs van voedsel’ en het handelen daarnaar, is het denkbaar dat juist de prijs van gangbaar voedsel in de komende jaren een relatieve stijging zal doormaken. Wanneer een hoger bewustzijn of eventueel regelgeving tot gevolg heeft dat de producenten van gangbaar voedsel eerlijker en daarmee beter worden beloond voor hun inspanningen op verduurzaming,
19
VERS IN RETAIL
Nr. 1 juli 2020
neemt het prijsverschil met biologisch voedsel af en wordt de stap richting 'Biologisch' voor de consument misschien gemakkelijker. Tegelijk liggen er bij de andere duurzame initiatieven ook mogelijkheden als het gaat om de ambities van de Europese Commissie. Er zijn namelijk nu al veel (deel)varianten van duurzamer produceren – met of zonder keurmerk – die bijdragen aan het versnellen van een duurzamer voedselsysteem. Zo is de door IRI gemelde stijging van 26 procent voor een groot deel te danken aan de sterke groei van verkopen van voedingsproducten onder de labels ‘Beter Leven’ en ‘On the way to Planet Proof’. De sterkste groei zit op dit moment dus bij andere, meer lokaal of nationaal georiënteerde labels. Een bredere blik dan enkel de focus op 'Biologisch' zal de verduurzaming van het voedselsysteem zeker versnellen.
e
s-
ie s
d
ie
-v
gg
o fo r fo
Maak kennis met Food Fellows! Smaakvolle sauzen van de
lekkerste uitvallers, rechtstreeks van de bron.
Gezond leven begint bij gezond eten. Met elke dag gevarieerde, lekkere
Met de Europese retailers delen wij onze diepgaande kennis
groente. TNI wil groenten van topkwaliteit beschikbaar maken voor
over producten en innovatie in vers. Gecombineerd met trends
iedereen. En mensen verleiden om meer groenten te eten. Wij geloven
en klantinzichten vertalen we dit naar een duidelijke visie en
namelijk dat een gezond leven een mooier leven is.
onderscheidende concepten, die bijdragen aan de groei van het schap. Maar vooral aan een gezond leven. Maak daarom kennis met ons merk
TNI is de verbindende schakel tussen telers en retailers. Wij zorgen dat
Food Fellows.
producten direct van de bron via retailers consumenten in heel Europa bereiken.
ADVERTENTIE
Neem contact op met TNI via info@tniholland.nl
Corona leidt tot een ander koop- en eetgedrag van groenten en fruit Door: Wilco van den Berg, GroentenFruit Huis onbewerkte groenten. Het verkochte volume verse onbewerkte groenten in de supermarkt was in de periode van eind februari tot en met de derde week van mei (week 9 t/m 21) 21 procent groter dan vorig jaar. De verkoop van bewerkte groenten steeg volgens IRI-data met 5 procent. Kant-en-klaar-maaltijden gingen minder langs de kassa dan een jaar terug.
Hoe was het ook alweer voor de uitbraak van corona?
In 2019 groeide de belangstelling voor groenten van de Nederlandse consument. Het gekochte volume per koper nam met 3,5 procent toe ten opzichte van 2018. Groenten werd vaker gekocht en er was sprake van een hoger gewicht per aankoop bij een hogere prijs. Dit blijkt uit data van het GfK-huishoudpanel die GroentenFruit Huis koopt.
Top-3 aankopen & stijgers in 2019
Door de coronacrisis kookt de Nederlander meer zelf en wordt er tijd uitgetrokken om groenten te snijden. De supermarktverkoop van groenten en fruit lag van eind februari tot begin mei, in gewicht uitgedrukt, 15 procent hoger dan vorig jaar. Dit blijkt uit data die GroentenFruit Huis verkrijgt via IRI en Nielsen. Het is nu hopen dat de stijging van de aankoop van groenten en fruit in de fase van het 'nieuwe normaal' doorzet en dat de consument steeds vaker voor gezond en vers kiest. Wereldwijd zijn er in het consumentengedrag sinds de uitbraak van het coronavirus dezelfde fasen te onderscheiden: paniek, aanpassen/stabilisatie en de fase van het nieuwe normaal. De paniekfase was goed te herkennen aan de run op artikelen en het hamsteren van bijvoorbeeld
toiletpapier, groenteconserven, rijst en huishoudreinigers. Maar ook in de verkoopcijfers van verse groenten en fruit is een verschil te zien, waarbij de verkoop van groenten en fruit een stuk hoger uitviel ten opzichte van vorig jaar. Hoewel de verkoop van toiletpapier en groenteconserven in de tweede fase (aanpassen/stabilisatie) afnam, was er een blijvende verkoopgroei te zien van groenten en fruit vergeleken met 2019. In de hamsterweken (week 11 en 12) was de supermarktverkoop van vers fruit op volumebasis ruim 20 procent hoger en werd 30 procent meer verse groenten verkocht vergeleken met vorig jaar. In de weken erna hield de grotere supermarktverkoop, weliswaar met iets minder groei, aan. Van week 9 tot en met 18 verkochten supermarkten in volume 15 procent meer verse groenten en fruit dan vorig jaar.
op meer dan â‚Ź130 miljoen. Dit blijkt uit cijfers van Nielsen die de supermarktverkoop in kaart brengt.
Er wordt meer zelf gekookt en gesneden
Maar liefst 4 op de 10 Nederlanders kookt anders na de uitbraak van het coronavirus. We hebben meer tijd en proberen nieuwe gerechten uit. Ook de sluiting van de horeca heeft hier een grote rol in. De consumptie van groenten en fruit buitenshuis groeide in de afgelopen jaren gestaag, maar het zal geruime tijd duren voordat dit weer op het precoronaniveau zit. Internationaal is er een sterke toename in cooking from scratch / thuis koken. Nederlanders brengen sinds de uitbraak van het coronavirus meer tijd door in de keuken met vooral meer verse
De extra supermarktomzet aan verse groenten en fruit door corona wordt in de periode van eind februari tot en met derde week mei geraamd
Met 4 procent meer kopers dan in 2018 won de bloemkool aan populariteit. Ook paprika stijgt nog altijd in populariteit en daarnaast noteerde sperzieboon een mooie stijging. Dit had vooral te maken met de terugval een jaar eerder vanwege de droogte met een lagere opbrengst en een hoger prijspeil als gevolg. In 2019 betaalde de consument gemiddeld 8 procent minder voor een kilo verse sperziebonen. Het gekochte volume vers fruit per koper lag bijna op hetzelfde niveau als in 2018. Evenals de gemiddelde prijs voor een doorsnee kilo fruit. Wel werd er wat vaker fruit gekocht, maar het gemiddelde gewicht per aankoop viel een paar procent terug. De top-3 meest gekochte fruitsoorten zijn nog altijd appel, banaan en sinaasappel.
Veggipedia: de onafhankelijke bron over groenten en fruit
De consument eet tijdens de coronacrisis hoofdzakelijk thuis waardoor de blijvende groei van verse groenten en fruit aanhoudt. Er wordt meer en ook uitgebreider gekookt. Kijk voor productinformatie, inspiratie en lekkere recepten op www.veggipedia.nl.
21
VERS IN RETAIL
Tomaat blijft onbetwist de meest gekochte groenten. Binnen de categorie tomaat steeg het volume van snoeptomaten met 8 procent. Na tomaat wordt ui het meest ingeslagen door de Nederlandse consument. Wortel staat op de derde plaats van meest gekochte groenten.
Nr. 1 juli 2020
Steeds meer shopperkennis verwacht van versleveranciers Door: IRI: dataspecialist én shopperspecialist in vers
Dat IRI dé specialist is als het gaat om versdata, is bij de meeste spelers in de dynamische versmarkt wel bekend. IRI is de enige partij in de markt die 100 procent dekking biedt voor de verscategorieën, ook op alle variabel-gewicht-items. Hiermee kun je als fabrikant of retailer op de volledige versmarkt gedetailleerde analyses maken, tot op itemniveau. IRI heeft, als enige in de markt, ook alle promotiedata beschikbaar van de top-5-retailers in Nederland. Door inzicht in promoties op zowel variabel- als vast-gewichtproducten, kunnen fabrikanten én retailers kostbare promoties evalueren en optimaliseren, een must in een steeds meer promotiegedreven versmarkt. Met deze data is het niet verwonderlijk dat alle grote retailers en 95 procent van de versfabrikanten IRI gebruiken om inzichten te genereren die leiden tot een steeds verdere groei van de verscategorie. Dat al deze partijen met IRI samenwerken heeft bovendien een positieve spin-off op de IRIdatakwaliteit. IRI gebruikt de input van alle fabrikanten en retailers namelijk om de datakwaliteit van de complexe verscategorieën te waarborgen. Belangrijk, want vers is natuurlijk al jaren de drijver achter de totale supermarktgroei. De lat komt echter steeds hoger te liggen voor versleveranciers. Naast inzichten vanuit de verkoopdata ziet IRI ook dat er, vooral binnen de verscategorieën, steeds meer behoefte komt aan kwalitatieve
inzichten in het gedrag en de behoeften van die versshopper. Niet alleen op het gebied van trade marketing, maar ook op het gebied van shopper marketing, wordt er dus steeds meer verwacht van versleveranciers. Veel versleveranciers zijn op zoek naar antwoorden op de fundamentele ‘5 W-vragen’: - Wie is mijn shopper? - Wanneer koopt en consumeert
deze shopper zijn versproducten? Wat zijn de occasions? - Waarom koopt en consumeert de shopper deze producten? Waarom in bepaalde kanalen, bij bepaalde retailers of op een bepaalde afdeling? - Waar koopt en consumeert deze shopper zijn versproducten? In welk kanaal en bij welke retailer? In bediening of in zelfbediening?
- Wat koopt/consumeert de shopper in mijn categorie en wat in aanpalende verscategorieën? IRI heeft de afgelopen jaren veel onderzoeken uitgevoerd naar de antwoorden op deze vragen. De meeste van deze onderzoeken worden specifiek gedaan in opdracht van fabrikanten of retailers en zijn volledig tailor made, aangepast aan de vragen waar de opdrachtgever antwoord op wil. IRI initieert echter ook regelmatig syndicated onderzoeken naar de versshopper. Aan zo’n syndicated onderzoek doen meerdere fabrikanten mee, waardoor de kosten relatief laag blijven. Dankzij de vele shopperonderzoeken in vers die IRI de laatste jaren heeft gedaan, is IRI niet langer alleen specialist in versdata, maar zeker ook in shopperinzichten in vers!
Wat is vers?
Vanuit eerdere onderzoeken weten we dat vers een breed scala aan positief geladen associaties oproept. De verbanden zijn meestal impliciet en gevoelsmatig. Shoppers kunnen de associaties niet precies
22
VERS IN RETAIL
Nr. 1 juli 2020
leeftijdsfase. Bij de pre-nesters (jonge huishoudens zonder kinderen) is het aantal ‘standaard’ verse producten die men koopt op voorraad het laagst en bij nesters (gezinnen met kinderen) het hoogst. De post-nesters (oudere huishoudens, waarvan de kinderen het huis uit zijn) hebben de meeste voorraad in huis. Zij zitten minder vast aan maaltijd-ideeën en voelen zich vrijer en flexibeler bij de verwerking van verse producten. Deze verschuiving in shoppergedrag heeft geleid tot de sterke opkomst van Convenience 2.0, verspakketten zijn hier een voorbeeld van. De keuze voor een (on)bewerkt versproduct is namelijk een (onbewuste) afweging van de gewenste mentale en fysieke inspanning. Covenience 2.0 combineert het voordeel van onbewerkte producten (maximale versassociatie), met het voordeel van beperkte mentale inspanning door de ingrediënten alvast samen te voegen of inspiratie te geven. onderbouwen maar de associaties zijn daardoor niet minder sterk. De exacte invulling van vers verschilt per individu en per categorie, zo blijkt wel uit enkele quotes van ondervraagde shoppers: “Een verse vis van de visboer is toch veel lekkerder dan die uit de supermarkt?” of “Je weet het niet, maar biologisch lijkt me verser”. Als we kijken naar de onderliggende dimensies en indicatoren voor 'vers' vs. 'niet-vers', dan zien we dat 'vers' wordt gezien als puur, zonder toevoegingen. Dit in tegenstelling tot ‘niet-vers’ waar conserveermiddelen, E-nummers, suiker of zout aan toegevoegd zijn. Ook wordt vers door de shopper ervaren als transparant en duidelijk. Je weet wat je koopt en het roept geen achterdocht op. Echt vers komt van dichtbij, is niet bewerkt en kort houdbaar.
Barrières om vers te kopen
Ondanks alle positieve associaties zijn er voor de shopper echter ook barrières om vers te kopen. De belangrijkste barrières voor het kopen en gebruiken van versproducten zijn:
• Prijs: versproducten worden gezien als relatief duur. • Tijd: het bereiden van verse producten is soms tijdrovend en omslachtig. Ook het aankopen bij de verschillende aanbieders kost tijd. • Houdbaarheid: door kortere houdbaarheid moeten versproducten snel worden opgemaakt. Zeker bij grotere hoeveelheden is dat (voor kleine huishoudens) lastig. • Creativiteit: versproducten vergen een bepaalde mate van mentale inspanning. • (Soms) minder gezonde aspecten van bepaalde versproducten, zoals kaas (vetten) en brood (koolhydraten).
Maaltijdgedreven aankopen vervangen routine aankopen
We zien wel dat het shopping-gedrag voor vers aan het veranderen is. De shopper koopt veel minder volgens standaard routines en we zien heel duidelijk dat de aankoop van vers steeds meer maaltijdgedreven wordt in plaats van voorraadgedreven. Daarbij zijn wel verschillen in
Convenience binnen vers en de rol van prijs & budget Als we specifiek kijken naar convenience-producten binnen vers, dan zijn de gesneden groenten nog steeds veruit het populairst. Hierin maakt de shopper wel een duidelijk onderscheid tussen voorverpakte, schoongemaakte en gesneden groente van één soort en de gesneden groentemixen. Dat de shopper een andere beleving heeft bij beide, blijkt bijvoorbeeld uit een quote van een van de deelnemers aan het onderzoek: “Als ik lasagne maak doe ik er zo’n zak Italiaanse roerbakgroenten door, maar bij Hollandse pot ga ik wel alles zelf staan snijden”. Als we shoppers vragen naar de redenen waarom ze kiezen voor convenience-producten binnen vers dan zijn heel duidelijk drie hoofdredenen te onderscheiden: 1. Het kost minder tijd om klaar te maken 2. Het was in de aanbieding 3. Het is precies de juiste hoeveelheid Als we diezelfde vraag stellen aan shoppers, specifiek gericht op verspakketten, dan komt daar naast gemak en de exact juiste hoeveelheid een nieuwe aankoopdriver bij, namelijk “dan hoef ik zelf niet na te denken”. Een typisch voorbeeld van het beperken van de mentale inspanning bij het bereiden van een maaltijd. Ook het delen van recepten, het maken van filmpjes met bereidingsinstructies of het plaatsen van een sfeervolle afbeelding van een prachtig
opgemaakte borrelplank met kaasjes en vleeswaren in een tijdschrift of op social media, zijn manieren om in te spelen op de behoefte aan reductie van de mentale inspanning. Als we shoppers vragen naar de redenen om juist geen verspakketten te kopen, oftewel naar de aankoopbarrières, dan zie we ook daar drie duidelijke hoofdredenen terugkomen: 1. De prijs is te hoog 2. De samenstelling van het pakket is niet naar wens 3. Het gerecht lijkt me niet lekker Prijs speelt dus zeker een belangrijke rol bij de aankoop van convenience in vers, maar ook bij vers-aankopen in het algemeen zien we dat budget een belangrijke stempel drukt op de uiteindelijke keuze in versproducten. Bij shoppers met een kleine portemonnee speelt de prijs vanaf het begin van het aankoopproces een duidelijke rol in de keuze. Deze shoppers zoeken pro-actief naar aanbiedingen en aanbieders van goede maar prijstechnisch aantrekkelijke versproducten, zoals Buitenbeentjes. Juist deze groep koopt ook weinig tot geen convenience-producten met als argumentatie: "Dat kan ik zelf wel snijden”. Daarnaast koopt deze groep bovenmatig veel (voordelige) seizoensproducten en gaat efficiënt om met versproducten om zo weinig mogelijk te verspillen. Bij shoppers met een groter budget speelt de prijs pas aan het einde van het aankoopproces een rol. Pas in de winkel en als het soort vers al is bepaald, kijkt deze groep naar aanbiedingen die de keuze op dat moment nog wel kunnen sturen, maar soms ook weerstand oproepen omdat shoppers verplicht worden om te veel te kopen. Naast ‘rationele‘ keuzecriteria zoals prijs, blijkt tijdens het aankoopproces vooral ook ‘gevoelsmatig’ vers van doorslaggevend belang bij de keuze. “Hoe lekker/aantrekkelijk ziet het er uit?”, is de belangrijkste indicator. Dit geldt in hoge mate voor kwetsbare en niet lang houdbare AGF zoals (voorgesneden) sla, bananen, rood fruit en peren. Men let vooral op kleur, glans, stevigheid en het ontbreken van butsen en bruine plekken. Ook een aantrekkelijke en ‘volle’ presentatie van producten is 'verser' in de ogen van shoppers. De populaire uitspraak “hopen doet verkopen”, lijkt hierbij dus zeker van toepassing: een grote (opgehoopte) hoeveelheid producten roept een associatie op met de overvloedige oogst en dat werkt uitnodigend.
Wilt u ook meer weten over het veranderende shoppergedrag binnen vers of wilt u een nieuwe categorievisie ontwikkelen voor uw categorie? Neem dan contact op met uw IRI-contactpersoon of stuur een mail naar nl.info@iriworldwide.com.
23
VERS IN RETAIL
Nr. 1 juli 2020
Promoties, duurzaamheid en COVID-19 zorgen voor omzet- en volumegroei in de verscategorie Door: Linda van Rijn, GfK eerlijke prijs voor telers, geen plastic gebruiken en nog veel meer. Consumenten zijn niet heel erg inhoudelijk bezig met duurzaamheid, maar verwachten wél dat retailers en producenten dit actief oppakken. Hierdoor wordt het makkelijker om te kiezen voor duurzaamheid. Dit zien we terug in de omzetgroei van producten met een duurzaamheidskeurmerk. De keurmerkomzet groeit jaar op jaar harder dan de gemiddelde supermarktomzet, vooral in de Randstad. Ook hier liggen kansen voor toeleveranciers en retailers.
COVID-19
Door COVID-19 is er nog meer focus op vers in de supermarkt. Tijdens de lockdown-fase gaf juist de groep mensen die voorheen relatief vaak buiten de deur at fors meer uit aan versproducten.
Vers is groot in omzet en een belangrijke groeidrijver voor de markt. Meer dan de helft van de levensmiddelenomzet in Nederland komt van de versgroepen. In de afgelopen jaren zagen we vooral een sterke omzetgroei, gemiddeld zo’n 5% per jaar. De volumegroei bleef hierbij achter met een gemiddelde groei van 0.2% per jaar. Gemak en gezondheid
De groei kwam vooral door AGF, de enige categorie die zowel in waarde als volume sterk steeg. Dit was voor een groot deel te danken aan verspakketten, verpakkingen met precies de juiste hoeveelheid groenten en kruiden voor één maaltijd of soep. Inmiddels koopt een op de drie huishoudens deze pakketten. Een gemiddeld huishouden koopt ruim 5 keer per jaar een verspakket. De pakketten zijn vooral populair onder tweeverdieners en welgestelde gezinnen en spelen in op een groeiende behoefte aan gemak en gezond. “Wat eten we vandaag?” is een van de lastigste vragen voor degene die kookt. De pakketten bieden een kant-en-klare oplossing: je hoeft niet meer te bedenken wat je gaat eten, (bijna) alle ingrediënten zitten in de verpakking en er zitten duidelijke instructies bij. Door de hoeveelheid groenten is het ook nog eens gezond. Voor de supermarkt is de toegevoegde waarde die deze producten bieden, bijzonder aantrekkelijk. Kortom: een win-win voor de consument en de winkel die nog veel kansen biedt.
Klanten werven met verspromoties
De verscategorieën zijn belangrijk
om klanten naar de winkel te trekken. Deze categorieën zijn dan ook voor veel retailers een belangrijk speerpunt van de formule. Om klanten te trekken, worden vaak promoties ingezet. De laatste jaren gebeurde dat steeds vaker: de promotiedruk binnen de verscategorieën is gestegen, met de hoogste promotiedruk voor AGF. In het algemeen geldt: hoe meer promoties, hoe minder effectief ze worden, dus hoe minder extra omzet wordt behaald met promoties. Dit is ook hier het geval. De extra omzet van verspromoties neemt af. De verschillen in effectiviteit zijn groot: wat voor de ene categorie werkt, werkt niet voor de andere. Het is bijvoorbeeld makkelijker om met fruit- en vleeswaren meer omzet te behalen met promoties dan met groente en bijvoorbeeld paté. Dit zal ongetwijfeld te maken hebben met verleiding en impuls tegenover vaste gebruiksmomenten en een vaste kopersgroep.
mensen bewust op zoek zijn naar koopjes. Het is ook een gevolg van de toename van het aantal promoties. Dan wordt het simpelweg moeilijker om niet in promotie te kopen, en stijgt dus de promotiedruk. Het dalen van de effectiviteit enerzijds, en de groei van het aandeel frequentie promotiekopers roepen de vraag op of al deze promoties wel nodig zijn. Het is belangrijk een balans te vinden tussen formuleonderscheid en het sponsoren van mensen die zonder korting ook gekocht zouden hebben.
Duurzaamheid en vers
Mede door de media-aandacht wordt duurzaamheid een steeds belangrijker thema. Het is niet altijd even duidelijk wat duurzaamheid is. Mensen denken aan producten zonder bestrijdingsmiddelen, biologisch, lokale producten, een
Over GfK
Nu we langzaam naar het nieuwe normaal gaan, blijven versproducten belangrijk. Door de lange lockdown hebben consumenten nieuwe eetgewoonten ontwikkeld en hebben ze versproducten opnieuw ontdekt. En hoewel de horecagelegenheden weer open zijn, zal het nog wel een tijdje duren voordat we weer net zo vaak buiten de deur eten en drinken als voor de COVID-19 uitbraak. Dus zal er nog steeds veel thuis worden gekookt. Dit biedt kansen om met tijdbesparende en inspirerende oplossingen te komen, die ook nog eens gezond zijn. Dat hoeft niet altijd in samen in een verpakking. Het kan ook goed werken om inspiratie te bieden door alle ingrediënten samen te presenteren in de winkel. De beste plek hiervoor is waar de maaltijdkeuzes worden gemaakt, bij AGF.
Al meer dan 85 jaar verbindt GfK wetenschap en data met elkaar om klanten over de hele wereld te helpen bij het oplossen van hun zakelijke vragen. GfK brengt alle verkoopkanalen van vers in kaart, inclusief online, speciaalzaken, en maaltijdboxen. We doen dit met het aankoopgedrag van de shopper als uitgangspunt. We ontwikkelen inzichten over de verschillende verscategorieën met betrekking tot bijvoorbeeld doelgroepen, bestedingen aan productgroepen in verschillende kanalen, trouw aan producten en kanalen en switchgedrag. Op basis hiervan helpen we onze klanten om groeikansen in vers te herkennen en te benutten. Meer weten? Neem dan contact op met Arjan van der Sande Lacoste via 088-4351000.
De gestegen promotiedruk heeft ook een ander gevolg: het aandeel koopjesjagers binnen vers neemt toe. Een paar jaar geleden kochten vijf op de tien huishoudens producten uit diverse verscategorieën regelmatig tot uitsluitend tijdens promoties, nu geldt dat al voor zeven van de tien. Ook hier verschilt het sterk per categorie. Dit betekent niet altijd dat
24
VERS IN RETAIL
Daarnaast werd door de pandemie gezondheid belangrijker bij het kiezen van producten. Juist verse producten hebben een gezond imago en passen dus bij een toenemend gezondheidsbewust zijn. Dit zorgde ervoor dat de shopper meer aandacht had voor vers.
Nr. 1 juli 2020
Elke week vers: de AGF Monitor
2007 prijsmetingen verzorgt voor zowel retailers als fabrikanten. Dat gebeurt zowel online als in de winkels. Dat laatste gebeurt door een team van prijsmeters uit te sturen om de daadwerkelijke en actuele prijzen en aanbiedingen op de winkelvloer te noteren. De AGF Monitor vormt overigens maar een fractie van het aantal producten dat wekelijks gemeten wordt. Zo volgt Pricing Experts in totaal zo’n 200 AGF-producten, daar waar de AGF Monitor zich uitsluitend richt op de 25 meest verkochte.
Door: Dave van Loon, FoodPersonality
uitstekende marges. Ziedaar de reden voor de behoefte aan actuele prijsinformatie.
Aan de keuze om in de rubriek AH, Jumbo, Lidl, Plus en Picnic te volgen ligt een zorgvuldige afweging ten grondslag. Het gaat ten eerste om de grootste landelijke formules – inclusief de marktleider –waarbij Lidl het discountsegment vertegenwoordigt. Daarbij komt dat Lidl zich al jaren juist in AGF wil onderscheiden. Picnic is in dit rijtje als online supermarkt een buitenbeentje. Het marktaandeel is weliswaar beperkt maar deze pure player wordt vanwege de sterke groei steeds nadrukkelijker door andere partijen gevolgd. Sterker nog, Picnic werd op veler verzoek van lezers later aan de rubriek toegevoegd.
De rubriek komt tot stand in samenwerking met Pricing Experts, een bureau dat sinds
De AGF Monitor wordt wekelijks – vakantieperiodes uitgezonderd – op www.foodpersonaltiy.nl gepubliceerd.
Het Nederlands Bakkerij Centrum (NBC), een kennis- en adviescentrum, introduceert FoodBase. Met deze commerciële tak wil het NBC de bakkerijsector op bedrijfsniveau ondersteunen. Het NBC heeft jarenlange ervaring binnen brood & banket en hygiëne-advies en dient als belangenbehartiger voor de bakkerij. FoodBase heeft als missie: vakmensschap tonen op het gebied van goede voeding en 'vers', om zo kwaliteit van leven te stimuleren. Het instituut werkt daarin samen met professionals binnen vers.
het juiste moment. De vakmensen van FoodBase adviseren je hierin. We merken dat hier steeds meer vraag naar is, omdat de concurrentie groter wordt. 2) Hygiëne & wetgeving: in de voedselindustrie gaat hygiëne verder dan enkel veel regeltjes en verplichtingen. Het is een verantwoordelijkheid die je met trots mag dragen. Zeker in de huidige samenleving waarin de kwaliteit van leven niet meer alleen voor onszelf van belang is, maar ook voor de rest van de wereld, kan je hierin écht onderscheidend zijn. 3) Sensoriek & technologie: in de markt spelen allerlei trends, maar wat altijd belangrijk is en blijft, is dat het product in de eerste plaats van goede kwaliteit moet zijn. Dat vraagt om ervaring en vakmensschap. Als vakmensen delen we onze kennis en ondersteunen we professionals.
↑ Hier de AGF Monitor van week 27. Behalve de prijs van het mandje met de 25 populairste AGF-producten per formule en prijsontwikkeling daarvan over meerdere weken, wordt op productniveau per formule tevens een wekelijks overzicht van de prijzen en promoties gepubliceerd.
De AGF Monitor, de online rubriek van FoodPersonality waarin wekelijks de prijzen en promoties van een vast mandje van 25 AGF-hardlopers bij Albert Heijn, Jumbo, Lidl, Plus en Picnic wordt gevolgd, mag zich verheugen in een
groeiende belangstelling. Het belang van vers, en dan met name groenten en fruit, neemt nog altijd toe en veel supermarktformules proberen zich juist in deze categorie te onderscheiden van de concurrentie, ook al vanwege de doorgaans
Vakmensen in vers Door: Natalie Anceaux, NBC
FoodBase is op drie gebieden actief: 1) Marketing & positionering: consumenten gaan in hun behoeften steeds meer van elkaar verschillen. Er is voor ieder wat wils, maar hoe zorg je dat de consument de juiste keuze kan maken? Jouw product moet zichtbaar zijn voor de juiste persoon, op de juiste plek, op
Om een gezond bedrijf neer te zetten binnen de versmarkt, moet je aan veel dingen denken. Als ondernemer, kwaliteitsmanager of category manager is het fijn wanneer er met je meegedacht wordt en je wordt ontzorgd door onafhankelijke vakmensen, die weten waar jij tegen aanloopt of wat jou nog succesvoller kan maken.
Nederlands Bakkerij Centrum - FoodBase
Na jarenlange ervaring, met onder andere klanten als Jumbo, Dirk en Albert Hein, zijn we er klaar voor om onze ervaringen en diensten breed te delen. Met jou. Neem vooral contact op om vrijblijvend te verkennen wat we voor elkaar kunnen betekenen via Hester Braam – h.braam@foodbase.nl, telefoonnummer: 06- 82828012.
25
VERS IN RETAIL
Nr. 1 juli 2020
De versafdeling als visitekaartje van de supermarkt Door: CBL van klanten over de producten. ‘Hoe kan ik deze vis het beste bewaren?’,‘Hoeveel zout zit er in dit brood?’,‘Kan ik deze bonen nog gebruiken als de T.H.T-datum is verstreken?’, ‘Valt dit product in de Schijf van Vijf?’. Met een klantgerichte houding en goede productkennis kunnen zij de klant goed adviseren en verleiden om nét wat meer verse producten mee te nemen en te eten volgens de Schijf van Vijf. Om medewerkers van versafdelingen te helpen in hun werk, zijn er diverse e-learnings en trainingen beschikbaar via supermarkt.nl, zoals de ‘AGF Training’ waarmee medewerkers in spelvorm productkennis opdoen. Met de training ‘Meer dan lekker in de super’ kunnen medewerkers kennis opdoen over de samenstelling van producten, gezonde producten, gezond gewicht en duurzaamheid.
Loop een willekeurige supermarkt binnen en de kans is groot dat je direct mooie schappen vol verse appels, komkommers, paprika’s en andere groenten en fruit ziet. De kwaliteit en de uitstraling van de AGF-afdeling bepalen dus de eerste indruk die een klant van een winkel heeft. Een goede versafdeling krijg je als supermarkt niet cadeau. Goede versafdelingen zijn er dankzij zorgvuldig uitgekiende logistiek, goede relaties met leveranciers en last but not least, supermarktmedewerkers met verstand van groenten en fruit, van vlees en vis, van brood en van zuivel. Een goede versafdeling betekent hard werken, maar is hét visitekaartje van een winkel.
Consumenten hebben meer waardering voor vers
Een goed visitekaartje is belangrijk, omdat politici, beleidsmakers én consumenten steeds meer belangstelling hebben voor verse producten. Bijvoorbeeld omdat ze gezondheid en duurzaamheid belangrijk vinden of omdat ze willen weten waar hun voedsel vandaan komt. Consumenten gaan verse producten ook steeds meer waarderen, mede dankzij de hulp die ze krijgen van supermarkten om snel een verse en lekkere maaltijd op tafel te kunnen zetten, met voorgesneden groenten, verspakketten en praktische recepten. Met een goede versafdeling kan een supermarkt zich dan ook echt onderscheiden. De consument stelt hoge eisen aan gezond en duurzaam voedsel, maar
verwacht ook dat de supermarkt de producten aanbiedt die hij die dag wil eten. Dat betekent dat supermarkten hun klanten moeten kennen en goede afspraken moeten maken met hun leveranciers.
Van grond tot mond binnen 24 uur
De logistiek in versketens is afgesteld met de precisie van een Zwitsers uurwerk. Category managers hebben een hotline met telers om vraag en aanbod zo precies mogelijk op elkaar af te stemmen. Wat klanten willen eten, is bijvoorbeeld afhankelijk van het weer. Het kan in juli 18 graden zijn of 28. Het verschil tussen een Hollandse pot of een barbecue met salades. Het verschil tussen meer broccoli en sperziebonen of meer sla. Nergens in de winkel liggen producten zo kort in de schappen als op versafdelingen. En ook de doorlooptijden in de hele keten zijn vaak kort. Een krop sla kan ’s ochtends nog op het land staan en ’s avonds of de volgende dag al bij een klant in de winkelwagen liggen. Van grond tot mond binnen 24 uur. Dat kan dankzij de jarenlange ervaring van supermarkten met de distributie en verkoop van verse producten.
Voorkomen van voedselverspilling en bederf
Zorgvuldige inkoop en uitgekiende logistiek is ook belangrijk vanwege de bederfelijkheid van vers voedsel. Door vraag en aanbod goed op elkaar af te stemmen, kunnen supermarkten voedselverspilling voorkomen. Ook hightechoplossingen spelen een rol, want met een goede verpakking blijven producten bijvoorbeeld langer vers. Zo helpen gasverpakkingen bederf van voorgesneden groenten uit te stellen en daarmee voedselverspilling tegen te gaan. Het verpakken van verse producten moet wel zo duurzaam mogelijk, dus met zo min mogelijk verpakkingsmateriaal. Dat vraagt om nauw overleg met leveranciers van verpakkingsmaterialen.
Vers heeft de toekomst. Nog meer dan nu zullen supermarkten zich in de toekomst toeleggen op vers. Om nog beter aan te sluiten bij de wensen en de eisen van de consument, bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid, zullen supermarkten steeds nauwer gaan samenwerken met leveranciers in zogenaamde dedicated supply chains. Consumenten willen bovendien steeds vaker weten waar een product vandaan komt en wat ermee is gebeurd voor het het supermarktschap bereikte. Daarom werken supermarkten en (toe)leveranciers samen aan het digitaal beschikbaar maken van die informatie. Ook hier geldt: dat is hard werken, maar supermarkten doen dat graag voor de klant en voor de mooiste afdeling van de winkel. Want vers blijft ook in de toekomst het visitekaartje van de supermarkt.
Meer informatie Verstand van vers
Voor supermarktmedewerkers is de versafdeling misschien wel de mooiste plek om te werken, omringd door kleurrijke groenten en fruit, een uitgebreid vlees- en visassortiment of mooi uitgestalde kazen. Medewerkers van versafdelingen gaan over het visitekaartje van de winkel. Zij zorgen voor nette schappen en goede hygiëne. Medewerkers met verstand van vers weten ook raad met vragen
26
VERS IN RETAIL
De verse toekomst
Nr. 1 juli 2020
Voorkomen van voedselverspilling: www.samentegenvoedselverspilling.nl Strategische ketensamenwerking: www.cbl.nl/onderwerpen/belang-vanketensamenwerking Opleidingen: www.supermarkt.nl/trainingen Digitalisering en data: www.freshupstream.com
Flinke opmars van zuivel met duurzaamheidskeurmerk Door: Jumbo
Het aanbod duurzamere melkproducten in het zuivelschap groeit hard. Consumenten hebben tegenwoordig de keuze uit biologisch, varianten gebaseerd op weidemelk én producten die zijn voorzien van een duurzaamheids-keurmerk. Kunnen klanten hier nog wegwijs uit? En hoe groot is het animo om een meerprijs te betalen voor dagverse producten waarvan we in Nederland van oudsher grootverbruiker zijn? Supermarktketen Jumbo heeft een ruim aanbod duurzamere zuivel. Sinds vorig jaar verkoopt het bedrijf melkproducten van het Jumbo Huismerk die zijn voorzien van het één ster Beter Leven keurmerk. Zuivel met het PlanetProof keurmerk is ook verkrijgbaar, naast 100% biologische varianten. Is dat geen overdaad, die de consument op een dwaalspoor zet?
Containerbegrip
“Klanten zijn heel goed in staat om de kenmerken van productvarianten tegen elkaar af te wegen,” zegt Olaf de Boer, directeur Buying & Merchandising van Jumbo Supermarkten. “We zien de belangstelling voor duurzamere zuivel alleen maar groter worden. Tegelijkertijd is duurzaamheid natuurlijk een containerbegrip. Er zijn verschillende accenten te leggen bij de verduurzaming van producten. Die verschillen proberen we zo goed mogelijk duidelijk te maken aan de klant. Niet alleen met informatie op het schap en de verpakking, maar ook met achtergrondverhalen, video’s en infographics die we via onze eigen kanalen verspreiden. We willen dat klanten goed geïnformeerd een keuze maken, maar ze moeten dan wél wat te kiezen hebben.”
Dierenbescherming
In 2017 maakte Jumbo als eerste supermarktketen in Nederland afspraken met Milieudefensie over het verduurzamen van de melkplas. Jumbo sprak daarbij de ambitie uit om in 2022 nog
uitsluitend duurzamere melk aan te bieden in haar winkels. Het bedrijf sloeg de handen ineen met de Dierenbescherming om samen te werken aan de ontwikkeling van het Beter Leven keurmerk voor melkproducten. Het sterrensysteem van Beter Leven als indicatie voor diervriendelijke productie van vlees, kip en eieren geniet grote bekendheid onder consumenten. Voor zuivel was het de uitdaging om naast dierenwelzijn ook zorg voor natuur en milieu te betrekken bij de certificering. Volgens Jumbo, Dierenbescherming en partners Vogelbescherming en Natuur en Milieu schuilt daarin de meerwaarde.
Natuurlijke habitat
Dierenwelzijn scoort potentieel hoog op de lijst met aankoopcriteria van de Nederlandse consument. Doeltreffende voorlichting en publiekscampagnes werken daarbij als katalysator. Het Beter Leven keurmerk voor zuivel bepaalt dat koeien de beschikking hebben over voldoende plek om te liggen en lopen in de stal, met verschillende drink- en vreetplaatsen. De koeien gaan minimaal 120 dagen per jaar, 6 uur per dag de wei in. Voor jongvee is dat de eerste twee jaar minimaal 100 dagen. Daarnaast vraagt de toegenomen aandacht voor natuur- en milieuproblematiek om aanvullende eisen voor toekenning van het keurmerk. Zo moet er sprake zijn van bloemrijke weiden en behoud van sloten, greppels en overige landschapselementen, waardoor boerenlandvogels, bijen, vlinders en andere insecten hun
natuurlijke habitat behouden. De koeien voeden zich voornamelijk met gras van weiden waarop ze grazen en de mestproductie wordt zoveel mogelijk benut voor de eigen grond.
De belangstelling voor duurzamere zuivel wordt alleen maar groter Haalbaar en betaalbaar
Jumbo werkt inmiddels samen met een handvol gecertificeerde melkveehouders voor haar groeiende aanbod huismerkzuivel met één ster Beter Leven. De boeren ontvangen een meerprijs voor hun melk, bovenop de reguliere marktprijs. “Bij al onze inspanningen voor het verduurzamen van de voedselketen hanteren wij het adagium ‘haalbaar voor de boer, betaalbaar voor de klant,” benadrukt Olaf de Boer van Jumbo. “De boeren hebben middelen nodig om te kunnen voldoen aan de duurzaamheidscriteria, nu en in de toekomst. Bovendien is onze ervaring dat een groeiende groep klanten bereid is om wat extra te betalen voor diervriendelijke en duurzamere producten.”
Aparte keten
Melkproducten met één ster Beter Leven keurmerk zijn bij Jumbo
27
VERS IN RETAIL
Nr. 1 juli 2020
gemiddeld 10 cent duurder dan niet-gecertificeerde varianten. Het supermarktbedrijf heeft een aparte keten moeten inrichten voor Beter Leven zuivel. Olaf de Boer: “De leverancier, producent, verwerker en wij als retailer maken allemaal kosten en voegen daarmee waarde en marge toe. Het zijn de handelingen die we in de keten moeten verrichten om deze producten ook daadwerkelijk in het schap te krijgen. De melk zit bijvoorbeeld in een verpakking die is gemaakt van volledig hernieuwbare grondstoffen. Ook dat voegt waarde toe.” De verpakkingen ontvingen overigens afgelopen juni een internationalen Gouden Vertex Award voor hun design. De jury prees de realistische weergave van koeien op de verpakkingen, die de boodschap van dierenwelzijn versterkt.
Groeiende vraag
Recentelijk heeft Jumbo het aanbod melkproducten met één ster Beter Leven keurmerk verdubbeld. Deze stap vraagt om een verdubbeling van de hoeveelheid leveringen. De huidige Beter Leven boeren nemen dit voor hun rekening. Bij toenemende vraag zal verdere uitbreiding nodig zijn. Jumbo heeft het streven om alle dagverse zuivelproducten waarin stalmelk verwerkt is, dit jaar nog te vervangen door varianten met minimaal weidemelk. Bovendien blijft Jumbo de mogelijkheden onderzoeken voor verdere verduurzaming van haar zuivelschap. De vraag hiernaar is er.
INTENS EN UITBUNDIG VAN SMAAK ‘Smaak’ is voor consumenten één van de belangrijkste aankoopmotieven. Looye Kwekers selecteert smaakvolle rassen en kweekt deze met veel zorg en aandacht. Dit resulteert in jaarrond dezelfde hoge kwaliteit en constante smaak. In de stijlvolle verpakking zijn Honingtomaten® een onderscheidende toevoeging aan de tomatencategorie.
www.looye.com ADVERTENTIE