Słowo wstępne

DR MONIKA SULIK Ambasadorka EPALE

1. W. Karolak, O. Handford, Collage w twórczym rozwoju i arteterapii, Warszawa 2011, s. 7.

2.

3.

4. Z. Bauman, Sztuka życia, Kraków 2009, s. 97.

„Collage, w języku polskim kolaż. Collage – papiers colles (franc.) to technika tworzenia polegająca na przyklejaniu obok siebie do podłoża wycinków, ilustracji, reprodukcji, fotografii. W języku francuskim collero to kleić, naklejać” (W. Karolak, O. Handford, Collage…, s. 7).

Tamże.

5.

6.

7. P. Dominicé, Uczyć się z życia. Biografia edukacyjna w edukacji dorosłych, Łódź 2006, s. 11.

Tenże, Historia życia jako proces kształcenia, [w:] Psychologiczna problematyka doradztwa zawodowego. Materiały do studiowania, red. H. Skłodowski, Łódź 1994.

Z. Bauman, Sztuka życia, Kraków 2009, s. 97.

8. Tamże, s. 98.

„[…] collage jest wszechobecny. Można powiedzieć, że cały świat jest jednym wielkim collage’em. A może nawet warto spytać: czy współczesny człowiek może żyć niecollage’owo?”1.

Z kolażem mamy do czynienia na co dzień. Żyjemy w świecie bardzo barwnym, nasyconym i pełnym kontrastów. Odnoszę wrażenie, że o wiele częściej odczuwamy teraz przesyt niż niedosyt, który jest przecież źródłem pragnienia. Kolekcjonujemy, gromadzimy, segregujemy, ale czynności te stają się coraz bardziej męczące, pojawia się zatem naturalna tęsknota za umiarem. Próbujemy się uczyć minimalizmu, by na nowo poukładać mozaikę utkaną ze spraw najważniejszych i fundamentalnych dla nas samych. Dążąc do szczęścia i samospełnienia, podejmujemy działania prowadzące do zmiany, wierząc, „że wszyscy jesteśmy artystami zdolnymi do tworzenia i modelowania rzeczy oraz, że sami możemy być dziełem sztuki powstałym w wyniku owego tworzenia i modelowania”2 .

Dlaczego „edukacyjny kolaż? Słowo „kolaż” czy „collage”3 zakotwiczone jest przede wszystkim w przestrzeni artystycznej, dziś jednak kategoria ta rozumiana jest bardzo szeroko i staje się wyjątkowo trafnym sposobem ukazania krajobrazów współczesności. Wiesław Karolak twierdzi, że zjawisko, jakim jest kolaż, przez jednych jest uwielbiane, przez innych krytykowane, ale z całą pewnością nie można obok niego przejść obojętnie4.

W tym miejscu ujawnia się sens spojrzenia na kategorię, jaką jest kolaż, w kontekście edukacyjnym. Rozumiejąc bowiem edukację jako uczenie się z życia i doświadczeń, jako proces ciągły, naturalny, obejmujący wszystkie aspekty dorosłego życia, a realizujący się poprzez edukację formalną, nieformalną oraz uczenie się przez doświadczenie5 oraz przyjmując za Pierre’em Dominicé, że edukacja, kształcenie są procesami całego życia, wiążą się z codziennością jednostki, są sytuacjami złożonymi, łączącymi się z rozwojem osobowości, formują tożsamość osoby6, mamy przecież do czynienia ze swoistym edukacyjnym kolażem. Jednocześnie przychylam się do słów Zygmunta Baumana, który mówi, że „życie jest dziełem sztuki”, a słów tych autor nie traktuje jako postulatu czy napomnienia (w rodzaju „staraj się tworzyć swoje życie zgodnie z zasadami piękna, harmonii, proporcji i równowagi, tak jak malarz stara się tworzyć obraz a muzyk kompozycję”), lecz potwierdzenie faktu7. Stwierdzenie to implikuje wiele istotnych wyzwań edukacyjnych. Bauman mówi, że życie człowieka – istoty obdarzonej własną wolą i wolnością wyboru – nie może nie być dziełem sztuki. Wspomniane czynniki nadają indywidualny kształt naszemu życiu, wbrew wszelkim próbom zaprzeczenia ich obecności przez nadawanie siły sprawczej czynnikom zewnętrznym, które umieszczają „przymus” w miejscu „woli”, ograniczając tym samym skalę możliwych wyborów8.

Metaforycznie można powiedzieć, że dokonując różnych wyborów, tworzymy osobisty kolaż, swoje „dzieło sztuki”, jakim jest życie. Niebagatelną rolę odgrywają w nim doświadczenia edukacyjne – barwne, o wielu smakach i zapachach. Głównym zadaniem współczesnych systemów kształcenia zdaje się zatem przygotowanie człowieka do podejmowania decyzji w kolażowym świecie, pełnym kontekstów i znaczeń. Wybory życiowe w dużej części pokrywają się również z edukacyjnymi, pomagającymi w formowaniu własnej biografii. To właśnie umiejętność dokonywania trafnych wyborów jest, jak się wydaje, kluczową kompetencją człowieka XXI wieku.

Przedstawione w niniejszej publikacji teksty tworzą swoisty edukacyjny kolaż doświadczeń osób, które przyczyniają się do rozwoju i życiowych wyborów innych, ale mają także świadomość, jak ważny jest wysiłek doskonalenia samego siebie. Namawiam do bezpośredniego spotkania z nimi i podjęcia twórczego dialogu. Miejscem tego spotkania może być pierwsza ogólnodostępna, wielojęzyczna i bezpłatna elektroniczna platforma na rzecz uczenia się dorosłych w Europie – EPALE. To wielowymiarowa przestrzeń współpracy społeczności osób pracujących z ludźmi dorosłymi. W prezentowanej publikacji zawarto przede wszystkim głosy entuzjastów, którzy świadomie, z odwagą i odpowiedzialnością podejmują się zadania związanego z dziełem przemiany i rozwoju siebie oraz innych, tym samym realizując ideę „życia jako dzieła sztuki”. Głosy te są przede wszystkim drogowskazami edukacyjnymi, przypominają jednak również o woli i wolności wyboru, a co za tym idzie – przede wszystkim namawiają do dokonywania własnych odkryć i prowadzenia indywidualnych poszukiwań.

Niniejsza publikacja została podzielona na pięć części, ale nie stanowią one o granicach wybranych obszarów tematycznych – treści wzajemnie się przenikają i uzupełniają, tworząc swoisty szkic do portretu współczesnego kolażowego świata edukacyjnego. Wspólnie tworzymy rzeczywistość edukacyjną i każdy swoim działaniem – pojedynczym „pociągnięciem pędzla” – wzbogaca ten obraz. Warto pamiętać, że kolaż jest formą, która pozwala na dołączanie kolejnych fragmentów, obszarów i perspektyw, dzięki czemu zyskuje na wartości. Dlatego zapraszając do lektury, życzę, aby zamieszczone tutaj teksty rozbudziły w czytelnikach pragnienie dalszych edukacyjnych poszukiwań, ale także stały się punktem wyjścia aktywnego współtworzenia edukacyjnego kolażu, a tym samym korzystania z przestrzeni spotkania i wzajemnego inspirowania się, polemiki i dyskusji, jaką w moim przekonaniu jest platforma EPALE.

Serdecznie zapraszam do lektury!