Skarszewy – miasto z najlepiej zachowanymi murami miejskimi na Pomorzu Gdańskim

Skarszewy – miasto z najlepiej zachowanymi murami miejskimi na Pomorzu Gdańskim

(pow. starogardzki, woj. pomorskie)

Skarszewy są miastem kociewskim, leżącym w województwie pomorskim, w powiecie starogardzkim, nad rzeką Wietcisą, Skarszewy położone są wśród malowniczych kociewskich lasów i jezior. Posiadają interesującą historię, która sięga początków drugiego tysiąclecia. Obecnie jest to siedziba gminy miejsko-wiejskiej Skarszewy. Na południowym obszarze miejskim Skarszew znajduje się jezioro Borówno Wielkie.

Skarszewy są drugim miastem po Starogardzie Gdańskim, którego założenie związane było z Zakonem Joannitów. To oni w 1198 r. wybudowali tu zamek. Prawa miejskie Skarszewy uzyskały około 1320 r., po czym Joannici przenieśli tu siedzibę komandorii swojego zakonu. Przywileje dla miasta potwierdzali następnie królowie polscy: Zygmunt III Waza w 1598 r. i Jan III Sobieski w 1677 r.

W 1370 r. Joannici sprzedali Skarszewy i Wartenberg (obecnie Czarnocin) Krzyżakom. W 1433 r. miasto zostało spalone przez Husytów, którzy zburzyli też zamek. Zamek został odbudowany. Miasto bardzo ucierpiało w czasie wojny trzynastoletniej (1454-1466), która miała miejsce pomiędzy państwem Zakonu Krzyżackiego a Koroną Królestwa Polskiego, zakończonej w 1466 r. II pokojem toruńskim. Na mocy jego postanowień powiat stargardzki wszedł w skład województwa pomorskiego – jednego z województw Prus Królewskich. Po 1466 r. Skarszewy stanowiły siedzibę administracji polskiej. Następnie zostały zdewastowane przez wojska szwedzkie. W 1613 r. małe, niemieckojęzyczne Skarszewy zostały stolicą województwa pomorskiego potężnej jeszcze Rzeczypospolitej. W 1772 r. po I rozbiorze Polski Skarszewy zostały przyłączone do Prus. W 1920 r. na mocy postanowień traktatu wersalskiego, Skarszewy ponownie znalazły się w granicach Polski. W 1945 r. miasto zostało zniszczone w 40%, chociaż nie prowadzono jego obrony.

Skarszewy nazywały się po niemiecku Schöneck, czyli „piękny zakątek”. Miasteczko jest faktycznie piękne. Zachowały się w nim świetnie średniowieczne mury obronne, a za nimi ciasno „upakowane”, zajmujące niezmienną od średniowiecza przestrzeń domy. W panoramie miasta dominuje dawny kościół ewangelicki z 1881 r. pw. św. Maksymiliana Kolbego. W Skarszewach ponadto warto zobaczyć budynek będący pozostałością dawnego zamku Joannitów z XIV w. oraz gotycki kościół pw. św. Michała Archanioła z bogatym wyposażeniem.

Panorama Skarszew. - foto LJZ

Widok na rynek główny w Skarszewach. - foto LK

Fontanna na rynku głównym w Skarszewach. - foto JCh Architektoniczne detale w Skarszewach. - foto LJZ

Panorama Skarszew. - foto LJZ

Nowe – centrum z zachowanym, nienaruszonym układem średniowiecznego miasta krzyżackiego

(pow. świecki, woj. kujawsko-pomorskie)

Nowe jest małym uroczym miasteczkiem położonym na skarpie Doliny Dolnej Wisły, przy szosie krajowej z Torunia do Gdańska. Nazwa miasta wywodzi się ze średniowiecza, kiedy to nosiło łacińską nazwę - Novo Castro czyli Nowy Gród, od grodziska, które powstało tu w XII lub XIII w. W 1282 r. sprowadzono do grodu Ojców Franciszkanów, a w 1301 r. król Polski Wacław II nadał Nowe zarządcy Pomorza Gdańskiego, Piotrowi Święcy. Nowe było prywatnym miastem tego rodu. W 1350 r. Krzyżacy przejęli miasto, i nadali mu prawa miejskie. W 1440 r. Nowe przyłączyło się do Związku Pruskiego i brało czynny udział w koalicji antykrzyżackiej. Zdobyte w 1454 r. przez Kazimierza Jagiellończyka utrzymało się przez cztery lata w polskich rękach. Po II pokoju toruńskim Nowe włączono w granice Polski, tworząc siedzibę starosty. Okres prosperity miasta związany z handlem rzecznym na Wiśle przerwały dopiero wojny w XVII w., kiedy to w 1626 r. i 1655 r. splądrowali i zniszczyli je Szwedzi. W latach 1772-1920 miasto znajdowało się w granicach Prus.

W mieście zachował się średniowieczny układ urbanistyczny z cennymi zabytkami sakralnymi i militarnymi. Głównym zabytkiem miasta jest gotycki kościół farny pw. św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty z połowy XIV w.

Kościół pw. Maksymiliana Marii Kolbe w Nowem nad Wisłą. - foto LJZ

Panorama Nowego. - foto LJZ

Rynek główny w Nowem nad Wisłą. - foto LJZ

Centrum Kultury Zamek w Nowem nad Wisłą. - foto LJZ